WYROK SĄDU DO SPRAW SŁUŻBY PUBLICZNEJ
(pierwsza izba)

z dnia 13 września 2011 r.

Sprawa F‑101/09

AA

przeciwko

Komisji Europejskiej

Służba publiczna – Powołanie – Członkowie personelu tymczasowego powołani na urzędników – Zaszeregowanie do grupy – Wykonanie wyroku mającego powagę rzeczy osądzonej – Utrata szansy

Przedmiot:      Skarga wniesiona na podstawie art. 270 TFUE, znajdującego zastosowanie do traktatu EWEA na mocy jego art. 106a, w której AA żąda stwierdzenia nieważności decyzji w sprawie zaszeregowania go do grupy AD 6 na stopniu 2 oraz, ewentualnie, zasądzenia od Komisji odszkodowania za utratę szansy uzyskania zatrudnienia na podstawie regulaminu pracowniczego urzędników Wspólnot Europejskich w wersji obowiązującej przed dniem 1 maja 2004 r., a w związku z tym utratę szansy otrzymywania wyższego wynagrodzenia.

Orzeczenie:      Komisja wypłaci skarżącemu, tytułem odszkodowania za szkodę poniesioną przed ogłoszeniem niniejszego wyroku, kwotę równą różnicy pomiędzy wynagrodzeniem netto po odliczeniu składek na ubezpieczenie społeczne i podatków, jakie skarżący otrzymywałby, gdyby został zatrudniony w charakterze urzędnika w przejściowej grupie zaszeregowania A*6 w dniu 1 sierpnia 2004 r. i gdyby następnie jego kariera zawodowa przebiegała zgodnie z przeniesieniem na wyższy stopień przewidzianym w regulaminie pracowniczym urzędników Unii Europejskiej i według przeciętnego okresu, jakiego potrzebuje urzędnik na awans do kolejnej grupy zaszeregowania, wynikającego z załącznika I lit. b) do regulaminu pracowniczego, a wynagrodzeniem netto po odliczeniu składek na ubezpieczenie społeczne i podatków, jakie skarżący pobierał w okresie pomiędzy dniem 1 sierpnia 2004 r. a datą ogłoszenia niniejszego wyroku, najpierw w charakterze urzędnika krajowego, a następnie od dnia 15 marca 2009 r., w charakterze urzędnika Unii Europejskiej, do której to różnicy należy zastosować współczynnik 0,8. Komisja wypłaci skarżącemu kwotę 120 000 EUR tytułem odszkodowania za szkodę poniesioną po ogłoszeniu niniejszego wyroku. Komisja wypłaci skarżącemu sumę kwot już należnych w wykonaniu niniejszego wyroku, powiększonych o odsetki za zwłokę, naliczane od dat, od których wspomniane kwoty były należne, a jeśli te daty przypadają przed dniem 15 marca 2009 r., to od tej ostatniej daty. Odsetki te będą naliczane do dnia faktycznej zapłaty, według stawki ustalonej przez Europejski Bank Centralny dla podstawowych operacji refinansujących obowiązującej w danym okresie, powiększonej o dwa punkty. Komisja wypłaci skarżącemu zadośćuczynienie w wysokości 2000 EUR. W pozostałym zakresie skarga zostaje oddalona. Komisja pokrywa własne koszty oraz dwie trzecie kosztów skarżącego. Skarżący pokrywa jedną trzecią własnych kosztów.

Streszczenie

1.      Urzędnicy – Skarga – Wyrok stwierdzający nieważność – Skutki – Stwierdzenie nieważności odmownej decyzji w sprawie umieszczenia na liście rezerwy kadrowej

(art. 233 WE; art. 266 TFUE)

2.      Urzędnicy – Skarga – Skarga o odszkodowanie wniesiona bez postępowania poprzedzającego wniesienie skargi zgodnego z regulaminem pracowniczym – Wniosek o odszkodowanie związany z wnioskiem o stwierdzenie nieważności, zmierzający do uzyskania naprawienia szkody wynikającej z częściowego braku działań zapewniających wykonanie wyroku stwierdzającego nieważność – Dopuszczalność

(art. 233 WE; art. 266 TFUE; regulamin pracowniczy, art. 90, 91)

3.      Urzędnicy – Skarga – Wyrok stwierdzający nieważność – Skutki – Obowiązek podjęcia działań zapewniających wykonanie wyroku – Szczególne trudności – Godziwa rekompensata strat wynikających dla skarżącego z unieważnionego aktu

(art. 233 WE; art. 266 TFUE; regulamin pracowniczy, art. 91 ust. 1)

4.      Urzędnicy – Pozaumowna odpowiedzialność instytucji – Uchybienie obowiązkowi wykonania wyroku stwierdzającego nieważność – Zawinione działanie administracji wyrządzające jako takie krzywdę

1.      Zgodnie z art. 233 WE (obecnie, po zmianie, art. 266 TFUE) w przypadku stwierdzenia przez sąd Unii nieważności aktu przyjętego przez instytucję, jest ona zobowiązana do podjęcia środków, które zapewnią wykonanie wyroku stwierdzającego nieważność w celu naprawienia skutków swego niezgodnego z prawem działania. Tym samym organ administracji powinien doprowadzić do tego, że zainteresowany urzędnik znajdzie się w dokładnie takiej samej sytuacji, w jakiej znajdowałby się w chwili obecnej w braku stwierdzonego niezgodnego z prawem działania. W tym celu, aby naprawić na przestrzeni czasu skutki, które mogło wywołać owo niezgodne z prawem działanie, pod warunkiem poszanowania uzasadnionych oczekiwań zainteresowanych, organ administracji może wydać akt z mocą wsteczną.

W tym względzie, rozpatrując wykonanie wyroku stwierdzającego nieważność odmowy umieszczenia na liście rezerwy kadrowej konkursu, takie umieszczenie na liście stwarza po stronie zainteresowanego prawo do ubiegania się o powołanie na urzędnika, nie zaś prawo do samego powołania, tym bardziej w określonym terminie, nawet jeśli dana osoba ma kompetencje odpowiadające potrzebom służby. W związku z tym, choćby zainteresowany znajdował się od samego początku na liście rezerwy kadrowej, niekoniecznie zostałby on zatrudniony przed wejściem w życie rozporządzenia nr 723/2004 zmieniającego regulamin pracowniczy urzędników i warunki zatrudnienia innych pracowników.

(zob. pkt 41, 44)

Odesłanie:

Trybunał: sprawa C‑443/07 P Centeno Mediavilla i in. przeciwko Komisji, 22 grudnia 2008 r., pkt 112

Sąd Pierwszej Instancji: sprawa T‑10/02 Girardot przeciwko Komisji, 31 marca 2004 r., pkt 49; sprawa T‑58/05 Centeno Mediavilla i in. przeciwko Komisji, 11 lipca 2007 r., pkt 52

Sąd do spraw Służby Publicznej: sprawa F‑135/07 Smadja przeciwko Komisji, 11 września 2008 r., pkt 48

2.      Co do żądania odszkodowania związanego z wykonaniem wyroku mającego powagę rzeczy osądzonej, opartego nie na tym, że decyzje przyjęte przez organ administracji w celu zastosowania się do wyroku stwierdzającego nieważność są niezgodne z omawianym wyrokiem, lecz na tym, że przyjęte decyzje pozwalają naprawić skutki niezgodnego z prawem działania jedynie w części, co jednak stanowi przykład braku wykonania wyroku mającego powagę rzeczy osądzonej, należy uznać, że w takim żądaniu zarzuca się organowi powołującemu zaniechanie podjęcia, zgodnie z art. 233 WE (obecnie, po zmianie, art. 266 TFUE), środka analogicznego do środka przewidzianego w regulaminie pracowniczym w rozumieniu art. 90 ust. 2 tego regulaminu. Jako że zaniechanie zastosowania środka przewidzianego przez regulamin pracowniczy stanowi akt niekorzystny, na który urzędnik ma prawo najpierw złożyć zażalenie w terminie trzech miesięcy, przy czym dopuszczalność jego skargi nie jest uzależniona od wystąpienia przez niego z wnioskiem na podstawie art. 90 ust. 1 regulaminu pracowniczego, to samo rozwiązanie należy zastosować do żądania odszkodowania, gdy skarżący zarzuca administracji brak podjęcia wszelkich działań wymaganych przez art. 233 WE (obecnie, po zmianie, art. 266 TFUE).

Jest tak, tym bardziej że w każdym razie wymaganie od urzędnika domagającego się wykonania korzystnego dla siebie wyroku stwierdzającego nieważność tego, by, po pierwsze, złożył zażalenie na decyzję organu powołującego stanowiącą niewłaściwe wykonanie wyroku, a po drugie, złożył oddzielny wniosek o odszkodowanie na podstawie art. 90 ust. 1 regulaminu pracowniczego, po którym, w razie odmownego rozpatrzenia przez administrację, również powinno następować zażalenie, byłoby wbrew ekonomii procesowej wymaganej z racji zasady zachowania rozsądnych terminów.

(zob. pkt 75, 76)

Odesłanie:

Sąd do spraw Służby Publicznej: sprawy połączone F‑44/06 i F‑94/06 C i F przeciwko Komisji, 17 kwietnia 2007 r., pkt 57 i przytoczone tam orzecznictwo, pkt 58

3.      Jeżeli wykonanie wyroku stwierdzającego nieważność wiąże się ze szczególnymi trudnościami, takimi jak niemożność ustalenia, czy skarżący zostałby zatrudniony przed określoną datą, dana instytucja może wypełnić swoje zobowiązania wynikające z art. 233 WE (obecnie, po zmianie, art. 266 TFUE) poprzez podjęcie decyzji, która może stanowić dla zainteresowanego godziwą rekompensatę niekorzystnych skutków decyzji, której nieważność stwierdzono. Wynika z tego, że skoro administracja ma możliwość wypłacenia skarżącemu odszkodowania, powinna była to zrobić, aby zrekompensować mu finansowe skutki, jakie spowodowała dla niego utrata szansy uzyskania zatrudnienia wcześniej, niż to faktycznie nastąpiło, a w związku z tym utrata szansy na wyższe wynagrodzenie, na osiągnięcie do chwili obecnej wyższego szczebla kariery zawodowej, na lepsze perspektywy rozwoju kariery zawodowej i na wyższą emeryturę. Utrata szansy takiej jak w szczególności szansa uzyskania zatrudnienia, w wyniku tego wcześniejszego awansu, stanowi bowiem rzeczywistą i pewną szkodę, która podlega tym samym odszkodowaniu.

Aby ustalić kwotę odszkodowania, które należało wypłacić skarżącemu z racji tego, że poprzestając na wpisaniu go na listę rezerwy kadrowej organ administracji tylko częściowo wykonał wyrok stwierdzający nieważność, a więc tylko częściowo naprawił skutki niezgodnego z prawem działania komisji konkursowej, należy ustalić charakter szansy, której skarżącego pozbawiono, datę, od której skarżący mógł mieć tę szansę, a następnie nadać tej szansie wymiar liczbowy i wreszcie określić, jakie skutki finansowe miała dla skarżącego utrata tej szansy.

Szansa, której pozbawiono skarżącego, polegała na tym, że mógł on uzyskać zatrudnienie wcześniej, niż to faktycznie nastąpiło, a w konsekwencji, biorąc pod uwagę zasady mające zastosowanie do przenoszenia na wyższy stopień oraz średni okres pozostawania w danym stopniu zaszeregowania, pobierać wyższe wynagrodzenie niż to, które faktycznie otrzymywał, znajdować się w chwili obecnej na wyższym szczeblu kariery zawodowej, mieć lepsze perspektywy rozwoju kariery zawodowej i wyższą emeryturę. W związku z tym skutki finansowe utraty szansy należy oceniać w odniesieniu do różnicy między wynagrodzeniem i emeryturą, jakie skarżący mógł otrzymywać, a tymi, które już otrzymał i będzie otrzymywał.

Prawo do ubiegania się o zatrudnienie przysługujące wszystkim laureatom konkursu wpisanym na listę rezerwy kadrowej zmienia się w szansę uzyskania zatrudnienia dopiero z chwilą pojawienia się wolnego stanowiska, co do którego można racjonalnie sądzić, że dany laureat może zostać na nim zatrudniony. Gdyby laureat od samego początku znajdował się na liście rezerwy kadrowej, istnieje większe prawdopodobieństwo, że zostałby zatrudniony na stanowisku, które zajmował wcześniej jako członek personelu tymczasowego, ponieważ jego praca była w pełni zadowalająca i nabył on doświadczenie zawodowe na tym stanowisku. Bezsporny jest bowiem fakt, że posiadanie udanego doświadczenia zawodowego stanowi istotną wskazówkę, którą należy uwzględniać w celu dokonania wyboru kandydata do zatrudnienia.

Szansę, której pozbawiono daną osobę, należy ustalać w obiektywny sposób, w postaci matematycznego współczynnika. Rozpatrując utratę szansy na otrzymywanie wyższego wynagrodzenia, która zależy od szansy uzyskania zatrudnienia mogącego zapewnić wyższe wynagrodzenie, jaką miała taka osoba, współczynnik ten można obliczyć na podstawie poszczególnych czynników, takich jak uprzednie doświadczenie nabyte przez kandydata w strukturach instytucji i stopień, w jakim jego kwalifikacje odpowiadały opisowi danego stanowiska. Gdy jednak nie można ustalić matematycznego współczynnika odzwierciedlającego utraconą przez skarżącego szansę, poniesioną szkodę można ocenić ex æquo et bono. Należy więc wyciągnąć wniosek, że w celu wyceny poniesionej przez skarżącego szkody Sąd do spraw Służby Publicznej może ustalić na zasadzie słuszności współczynnik matematyczny odzwierciedlający doznaną utratę szansy, który należy zastosować.

Aby ocenić skutki finansowe utraty szansy, należy najpierw ustalić na podstawie projekcji zysk finansowy, jaki mogła osiągnąć osoba pozbawiona szansy, gdyby się ona ziściła, następnie porównać ten scenariusz z aktualną sytuacją finansową tej osoby, i wreszcie zastosować do różnicy w zyskach finansowych w obu tych sytuacjach matematyczny współczynnik odzwierciedlający utraconą przez rzeczoną osobę szansę.

Natomiast w odniesieniu do wyceny szkody majątkowej, jaką skarżący poniesie po ogłoszeniu wyroku stwierdzającego, że doznał on utraty szansy na zatrudnienie i w konsekwencji na uzyskanie awansu wcześniej, niż to faktycznie miało miejsce, najbardziej odpowiednia jest metoda polegająca na ryczałtowym oszacowaniu szkody ex aequo et bono, z uwzględnieniem nie tylko obecnego stopnia zaszeregowania skarżącego, przewidzianego w regulaminie pracowniczym przenoszenia na wyższy stopień, średniego okresu pozostawania przez urzędnika w danym stopniu zaszeregowania wynikającego z załącznika I lit. b) regulaminu pracowniczego, długości trwania życia obywatela Unii Europejskiej i przyjętego współczynnika matematycznego, lecz również okoliczności, że w wykonaniu niniejszego wyroku skarżący otrzyma kwotę, którą będzie mógł natychmiast dysponować.

(zob. pkt 81, 83–85, 91, 93, 94, 96, 105)

Odesłanie:

Sąd Pierwszej Instancji: ww. sprawa Girardot przeciwko Komisji, pkt 53, 58 i nast., 96, 119

Sąd Unii Europejskiej: sprawa T‑260/09 P OHIM przeciwko Simõesowi Dos Santosowi, 10 listopada 2010 r., pkt 104

Sąd do spraw Służby Publicznej: sprawa F‑6/07 Suvikas przeciwko Radzie, 8 maja 2008 r., pkt 141–144; sprawa F‑15/05 Andres i in. przeciwko EBC, 24 czerwca 2008 r., pkt 132 i przytoczone tam orzecznictwo

4.      Odmowa wykonania orzeczenia wydanego przez sąd Unii stanowi ze strony instytucji europejskiej podważenie zaufania, jakie wszystkie podmioty prawa powinny mieć do systemu prawnego Unii, którego podstawę stanowi w szczególności poszanowanie orzeczeń wydanych przez sądy Unii. Zatem niezależnie od szkody materialnej mogącej wynikać z niewykonania wyroku częściowe wykonanie wyroku jako takie wyrządza skarżącemu krzywdę.

(zob. pkt 107)

Odesłanie:

Sąd Pierwszej Instancji: sprawa T‑11/00 Hautem przeciwko EBI, 12 grudnia 2000 r., pkt 51