Υπόθεση C-64/08

Ποινική διαδικασία

κατά

Ernst Engelmann

[αίτηση του Landesgericht Linz (Αυστρία) για την έκδοση προδικαστικής αποφάσεως]

«Ελεύθερη παροχή υπηρεσιών – Ελευθερία εγκαταστάσεως – Εθνική ρύθμιση που θεσπίζει σύστημα αδειών για την εκμετάλλευση τυχηρών παιγνίων στα καζίνο – Χορήγηση των αδειών μόνο σε ανώνυμες εταιρίες εγκατεστημένες στην ημεδαπή – Χορήγηση όλων των αδειών χωρίς διενέργεια διαγωνισμού»

Περίληψη της αποφάσεως

1.        Ελευθερία εγκαταστάσεως – Περιορισμοί

(Άρθρα 43 ΕΚ και 46 ΕΚ)

2.        Ελεύθερη παροχή υπηρεσιών – Ελευθερία εγκαταστάσεως – Εθνική ρύθμιση που διέπει τις άδειες για την εκμετάλλευση καζίνο

(Άρθρα 43 ΕΚ και 49 ΕΚ)

1.        Το άρθρο 43 ΕΚ έχει την έννοια ότι απαγορεύει νομοθετική ρύθμιση κράτους μέλους η οποία επιφυλάσσει την εκμετάλλευση τυχηρών παιγνίων σε καζίνο μόνο σε οικονομικούς φορείς που έχουν την έδρα τους στο έδαφος του εν λόγω κράτους μέλους. Συγκεκριμένα, η υποχρέωση που επιβάλλεται στους κατόχους άδειας εκμεταλλεύσεως καζίνο να έχουν την έδρα τους στην ημεδαπή συνιστά περιορισμό της ελευθερίας εγκαταστάσεως κατά την έννοια της διατάξεως αυτής καθόσον εισάγει δυσμενείς διακρίσεις εις βάρος των εταιριών η έδρα των οποίων βρίσκεται σε άλλο κράτος μέλος και εμποδίζει τις εταιρίες αυτές να εκμεταλλεύονται καζίνο στο έδαφος του ενδιαφερόμενου κράτους μέλους μέσω πρακτορείου, υποκαταστήματος ή θυγατρικής εταιρίας.

Συναφώς, και χωρίς να απαιτείται να προσδιοριστεί αν ο σκοπός που συνίσταται στην παροχή δυνατότητας αποτελεσματικού ελέγχου των οικονομικών φορέων που δραστηριοποιούνται στον τομέα των τυχηρών παιγνίων, προς αποτροπή της εκμεταλλεύσεως των δραστηριοτήτων αυτών για εγκληματικούς σκοπούς ή για απάτες, δύναται να εμπίπτει στην έννοια της δημόσιας τάξεως, με αποτέλεσμα ο επίμαχος περιορισμός να συμβιβάζεται με το δίκαιο της Ένωσης, αρκεί η διαπίστωση ότι ο κατηγορηματικός αποκλεισμός από τη διαδικασία αδειοδοτήσεως των εγκατεστημένων σε άλλο κράτος μέλος οικονομικών φορέων είναι δυσανάλογος, διότι βαίνει πέραν του μέτρου που είναι αναγκαίο για την πάταξη της εγκληματικότητας. Συγκεκριμένα, υπάρχουν διάφορα μέσα ελέγχου των δραστηριοτήτων και των λογαριασμών αυτών των φορέων όπως είναι η δυνατότητα να απαιτηθεί η τήρηση χωριστών λογαριασμών για κάθε καζίνο του ίδιου οικονομικού φορέα, ελεγχόμενων από εξωτερικό λογιστή, η δυνατότητα συστηματικής ανακοινώσεως των αποφάσεων που λαμβάνουν τα όργανα των εταιριών που κατέχουν άδειες καθώς και η δυνατότητα συλλογής πληροφοριών σχετικά με τα διευθυντικά στελέχη ή τους κύριους μετόχους των εταιριών αυτών. Επιπλέον, έλεγχοι μπορούν να διενεργούνται και κυρώσεις να επιβάλλονται σε κάθε επιχείρηση εγκατεστημένη σε κράτος μέλος, ανεξαρτήτως του τόπου διαμονής των διευθυνόντων αυτήν.

(βλ. σκέψεις 32, 34-38, 40, διατακτ. 1)

2.        Η υποχρέωση διαφάνειας που απορρέει από τα άρθρα 43 ΕΚ και 49 ΕΚ καθώς και από τις αρχές της ίσης μεταχειρίσεως και της απαγορεύσεως των διακρίσεων λόγω ιθαγένειας απαγορεύει τη χορήγηση, υπό συνθήκες παντελούς απουσίας ανταγωνισμού, όλων των αδειών εκμεταλλεύσεως καζίνο στο έδαφος κράτους μέλους.

Συγκεκριμένα, αφενός, μολονότι, κατά το παρόν στάδιο εξελίξεως του δικαίου της Ένωσης, η σύναψη συμβάσεων παραχωρήσεως υπηρεσιών δεν διέπεται από καμία από τις οδηγίες με τις οποίες ο νομοθέτης της Ένωσης ρύθμισε τον τομέα των δημοσίων συμβάσεων, εντούτοις, οι δημόσιες αρχές που συνάπτουν τέτοιες συμβάσεις οφείλουν να τηρούν τους θεμελιώδεις κανόνες των Συνθηκών, ειδικότερα δε τα άρθρα 43 ΕΚ και 49 ΕΚ, καθώς και τη συνεπαγόμενη υποχρέωση διαφάνειας. Χωρίς κατ’ ανάγκη να συνεπάγεται υποχρέωση προκηρύξεως διαγωνισμού, η εν λόγω υποχρέωση διαφάνειας, η οποία εφαρμόζεται οσάκις η οικεία παραχώρηση υπηρεσιών δύναται να προσελκύσει επιχειρήσεις εγκατεστημένες σε κράτος μέλος πλην εκείνου στο οποίο παραχωρούνται οι εν λόγω υπηρεσίες, επιβάλλει στην παραχωρούσα αρχή να διασφαλίσει, υπέρ όλων των πιθανών αναδόχων, προσήκουσα δημοσιότητα που να καθιστά δυνατό το άνοιγμα στον ανταγωνισμό του τομέα παραχωρήσεως υπηρεσιών καθώς και τον έλεγχο της αδιάβλητης διεξαγωγής των διαδικασιών αναθέσεως.

Αφετέρου, το γεγονός καθαυτό ότι η χορήγηση άδειας εκμεταλλεύσεως καζίνο δεν ισοδυναμεί με σύμβαση παραχωρήσεως υπηρεσιών δεν δύναται να δικαιολογήσει τη μη τήρηση των επιταγών που απορρέουν από το άρθρο 49 ΕΚ, και ιδίως της αρχής της ίσης μεταχειρίσεως και της υποχρεώσεως διαφάνειας. Επομένως, η υποχρέωση διαφάνειας αποτελεί υποχρεωτικό προαπαιτούμενο του δικαιώματος κράτους μέλους να χορηγεί άδειες εκμεταλλεύσεως καζίνο, ανεξαρτήτως του τρόπου επιλογής του ανάδοχου οικονομικού φορέα, δεδομένου ότι τα αποτελέσματα που έχει η χορήγηση τέτοιων αδειών ως προς τις επιχειρήσεις που είναι εγκατεστημένες σε άλλα κράτη μέλη και που δυνητικά ενδιαφέρονται για την άσκηση της δραστηριότητας αυτής είναι τα ίδια με τα αποτελέσματα συμβάσεως παραχωρήσεως υπηρεσιών.

(βλ. σκέψεις 49-50, 52-53, 58, διατακτ. 2)