WYROK TRYBUNAŁU
z dnia 25 lipca 2002 r.(*)
Obywatele państw trzecich będący małżonkami obywateli państw członkowskich – Obowiązek posiadania wizy – Prawo wjazdu małżonków nieposiadających dokumentów tożsamości lub wizy – Prawo pobytu małżonków, którzy wjechali w sposób niezgodny z prawem – Prawo pobytu małżonków, którzy wjechali w sposób zgodny z prawem, lecz których wiza nie była już ważna w chwili złożenia wniosku o dokument pobytowy – Dyrektywy 64/221/EWG, 68/360/EWG i 73/148/EWG oraz rozporządzenie (WE) nr 2317/95
W sprawie C‑459/99
mającej za przedmiot skierowany do Trybunału, na podstawie art. 234 WE, przez Conseil d’État (Belgia) wniosek o wydanie, w ramach zawisłego przed tym sądem sporu między:
Mouvement contre le racisme, l’antisémitisme et la xénophobie ASBL (MRAX)
a
państwem belgijskim,
orzeczenia w trybie prejudycjalnym w przedmiocie wykładni art. 1 ust. 2, art. 3 ust. 3 i art. 9 ust. 2 dyrektywy Rady 64/221/EWG z dnia 25 lutego 1964 r. w sprawie koordynacji specjalnych środków dotyczących przemieszczania się i pobytu cudzoziemców, uzasadnionych względami porządku publicznego, bezpieczeństwa publicznego lub zdrowia publicznego (Dz.U. 1964, 56, s. 850), art. 3 i 4 dyrektywy Rady 68/360/EWG z dnia 15 października 1968 r. w sprawie zniesienia ograniczeń w przemieszczaniu się i pobycie pracowników państw członkowskich i ich rodzin we Wspólnocie (Dz.U. L 257, s. 13), art. 3 i 6 dyrektywy Rady 73/148/EWG z dnia 21 maja 1973 r. w sprawie zniesienia ograniczeń w zakresie przemieszczania się i pobytu obywateli państw członkowskich w obrębie Wspólnoty, które dotyczą przedsiębiorczości i świadczenia usług (Dz.U. L 172, s. 14) oraz rozporządzenia Rady (WE) nr 2317/95 z dnia 25 września 1995 r. wymieniającego państwa trzecie, których obywatele muszą posiadać wizę podczas przekraczania zewnętrznych granic państw członkowskich (Dz.U. L 234, s. 1),
TRYBUNAŁ,
w składzie: G.C. Rodríguez Iglesias, prezes, N. Colneric i S. von Bahr, prezesi izb, C. Gulmann, D.A.O. Edward, J.P. Puissochet, M. Wathelet, R. Schintgen i J.N. Cunha Rodrigues (sprawozdawca), sędziowie,
rzecznik generalny: C. Stix-Hackl,
sekretarz: H.A. Rühl, główny administrator,
rozważywszy uwagi na piśmie przedstawione:
– w imieniu Mouvement contre le racisme, l’antisémitisme et la xénophobie ASBL (MRAX) przez adwokata I. de Viron,
– w imieniu państwa belgijskiego przez adwokatów E. Matterne oraz E. Derriksa,
– w imieniu rządu austriackiego przez A. Länglego, działającego w charakterze pełnomocnika,
– w imieniu Komisji Wspólnot Europejskich przez H. Michard, C. O’Reilly oraz N. Yerrell, działające w charakterze pełnomocników,
uwzględniając sprawozdanie na rozprawę,
po wysłuchaniu uwag Mouvement contre le racisme, l’antisémitisme et la xénophobie ASBL (MRAX), państwa belgijskiego oraz Komisji na rozprawie w dniu 29 maja 2001 r.,
po zapoznaniu się z opinią rzecznika generalnego na posiedzeniu w dniu 13 września 2001 r.,
wydaje następujący
Wyrok
1 W wyroku z dnia 23 listopada 1999 r., przesłanym do Trybunału w dniu 2 grudnia 1999 r., Conseil d’État (rada stanu, Belgia) zadała, na podstawie art. 234 WE, cztery pytania prejudycjalne w przedmiocie wykładni art. 1 ust. 2, art. 3 ust. 3 i art. 9 ust. 2 dyrektywy Rady 64/221/EWG z dnia 25 lutego 1964 r. w sprawie koordynacji specjalnych środków dotyczących przemieszczania się i pobytu cudzoziemców, uzasadnionych względami porządku publicznego, bezpieczeństwa publicznego lub zdrowia publicznego (Dz.U. 1964, 56, s. 850), art. 3 i 4 dyrektywy Rady 68/360/EWG z dnia 15 października 1968 r. w sprawie zniesienia ograniczeń w przemieszczaniu się i pobycie pracowników państw członkowskich i ich rodzin we Wspólnocie (Dz.U. L 257, s. 13), art. 3 i 6 dyrektywy Rady 73/148/EWG z dnia 21 maja 1973 r. w sprawie zniesienia ograniczeń w zakresie przemieszczania się i pobytu obywateli państw członkowskich w obrębie Wspólnoty, które dotyczą przedsiębiorczości i świadczenia usług (Dz.U. L 172, s. 14) oraz rozporządzenia Rady (WE) nr 2317/95 z dnia 25 września 1995 r. wymieniającego państwa trzecie, których obywatele muszą posiadać wizę podczas przekraczania zewnętrznych granic państw członkowskich (Dz.U. L 234, s. 1).
2 Pytania te zostały przedłożone w ramach sporu między Mouvement contre le racisme, l’antisémitisme et la xénophobie ASBL (ruchem zwalczania rasizmu, antysemityzmu i ksenofobii, zwanym dalej „MRAX”) a państwem belgijskim w przedmiocie skargi o stwierdzenie nieważności okólnika ministrów spraw wewnętrznych i sprawiedliwości z dnia 28 sierpnia 1997 r. dotyczącego procedury ogłaszania zapowiedzi przedślubnych oraz dokumentów wymaganych do uzyskania wizy w celu zawarcia małżeństwa w królestwie lub uzyskania wizy w celu łączenia rodzin na podstawie małżeństwa zawartego za granicą (Moniteur belge z dnia 1 października 1997 r., s. 25905, zwanego dalej „okólnikiem z dnia 28 sierpnia 1997 r.”).
Ramy prawne
Uregulowania wspólnotowe
3 Artykuł 1 ust. 1 rozporządzenia Rady (EWG) nr 1612/68 z dnia 15 października 1968 r. w sprawie swobodnego przepływu pracowników wewnątrz Wspólnoty (Dz.U. L 257, s. 2) stanowi:
„Każdy obywatel państwa członkowskiego, bez względu na miejsce pobytu, ma prawo do podjęcia działalności jako pracownik najemny i prowadzenia tej działalności na terytorium innego państwa członkowskiego zgodnie z przepisami ustawowymi, wykonawczymi i administracyjnymi dotyczącymi zatrudnienia obywateli tego państwa”.
4 Zgodnie z art. 10 rozporządzenia nr 1612/68:
„1. Prawo osiedlenia się w innym państwie członkowskim wraz z pracownikiem, który jest obywatelem państwa członkowskiego i jest zatrudniony na terytorium innego państwa członkowskiego, mają następujące osoby, bez względu na przynależność państwową:
a) współmałżonek oraz zstępni poniżej 21. roku życia lub pozostający na utrzymaniu pracownika;
b) wstępni pracownika lub jego współmałżonka, pozostający na jego utrzymaniu.
2. Państwa członkowskie ułatwiają przyjęcie członka rodziny, którego nie dotyczy przepis ust. 1, jeżeli pozostaje on na utrzymaniu pracownika lub w kraju pochodzenia zamieszkuje z nim we wspólnym gospodarstwie domowym.
3. Do celów ust. 1 i 2 pracownik powinien dysponować dla swojej rodziny lokalem o standardzie przyjętym dla pracowników krajowych w regionie, w którym jest zatrudniony, przy czym przepis niniejszy nie może powodować dyskryminacji pracowników krajowych względem pracowników z innych państw członkowskich.”
5 Zgodnie z art. 1 dyrektywy 68/360 państwa członkowskie, działając zgodnie z niniejszą dyrektywą, zniosą ograniczenia w zakresie przepływu i pobytu obywateli wspomnianych państw i członków ich rodzin, do których stosuje się rozporządzenie (EWG) nr 1612/68.
6 Artykuł 3 dyrektywy 68/360 stanowi:
„1. Państwa członkowskie pozwolą osobom, o których mowa w art. 1, na wjazd na ich terytorium za okazaniem ważnego dowodu tożsamości lub paszportu.
2. Żadne wizy wjazdowe lub równorzędne dokumenty nie będą wymagane, z wyjątkiem członków rodziny niebędących obywatelami żadnego z państw członkowskich. Państwa członkowskie udzielą takim osobom wszelkich ułatwień w celu uzyskania wszystkich niezbędnych wiz”.
7 Artykuł 4 ust. 1 dyrektywy 68/360 stanowi, że państwa członkowskie przyznają prawo pobytu na ich terytorium osobom, o których mowa w art. 1, mogącym okazać dokumenty wymienione w art. 4 ust. 3.
8 Zgodnie z art. 4 ust. 3 tiret drugie tej dyrektywy dla członków rodziny pracownika tymi dokumentami są:
„c) dokument […], na którego podstawie powyższe osoby wjechały na ich terytorium;
d) dokument […] wystawion[y] przez właściwy organ kraju pochodzenia lub państwa, z którego przyjechały, stanowiący o ich pokrewieństwie;
e) w przypadkach, o których mowa w art. 10 ust. 1 i 2 rozporządzenia (EWG) nr 1612/68, dokument […] wystawion[y] przez właściwy organ kraju pochodzenia lub państwa, z którego przyjechały, zaświadczający, że pozostają one na utrzymaniu pracownika lub że mieszkają z nim pod jednym dachem w danym kraju”.
9 Artykuł 10 dyrektywy 68/360 przewiduje:
„Państwa członkowskie nie będą odstępować od przepisów niniejszej dyrektywy z wyjątkiem względów porządku publicznego, bezpieczeństwa publicznego lub zdrowia publicznego”.
10 Zgodnie z art. 1 ust. 1 dyrektywy 73/148:
„Państwa członkowskie, działając zgodnie z przepisami niniejszej dyrektywy, znoszą ograniczenia w zakresie przemieszczania się i pobytu w stosunku do:
a) obywateli państw członkowskich, którzy osiedlili się lub zamierzają się osiedlić na terenie innego państwa członkowskiego w celu podjęcia działalności na własny rachunek albo zamierzają świadczyć usługi na terenie tego państwa;
b) obywateli państw członkowskich, którzy pragną udać się do innego państwa członkowskiego w charakterze odbiorców usług;
c) współmałżonka i dzieci poniżej dwudziestego pierwszego roku życia tych obywateli, niezależnie od ich obywatelstwa;
d) krewnych wstępnych i zstępnych zarówno tych obywateli, jak też współmałżonków tych obywateli, którzy to krewni, niezależnie od obywatelstwa, znajdują się na ich utrzymaniu”.
11 Artykuł 3 dyrektywy 73/148 powtarza co do istoty treść art. 3 dyrektywy 68/360.
12 Artykuł 4 ust. 1 dyrektywy 73/148 stanowi:
„Każde państwo członkowskie przyznaje prawo pobytu obywatelom innych państw członkowskich, którzy osiedlają się na terytorium tego państwa w celu podjęcia działalności na własny rachunek, jeżeli na mocy traktatu zostaną zniesione ograniczenia w odniesieniu do tej działalności.
Na potwierdzenie przyznanego prawa pobytu wydawany jest dokument o nazwie Karta Pobytu Obywatela Państwa Członkowskiego Wspólnot Europejskich. Okres ważności tego dokumentu wynosi nie mniej niż pięć lat od daty wystawienia i jest automatycznie przedłużany.
[…]”.
13 Artykuł 6 dyrektywy 73/148 przewiduje:
„Państwo członkowskie nie będzie wymagać od ubiegającego się o kartę pobytu lub zezwolenie na pobyt złożenia żadnych innych dokumentów poza następującymi:
a) dowód tożsamości lub paszport, na podstawie którego wjechał on na terytorium tego państwa;
b) dowód potwierdzający jego przynależność do jednej z kategorii osób, do których odnoszą się art. 1 i 4”.
14 Artykuł 8 dyrektywy 73/148 powtarza co do istoty treść art. 10 dyrektywy 68/360.
15 Zgodnie z art. 1 dyrektywy 64/221:
„1. Przepisy niniejszej dyrektywy stosuje się do każdego obywatela państwa członkowskiego, który zamieszkuje w innym państwie członkowskim lub podróżuje do innego państwa członkowskiego Wspólnoty w celu wykonywania działalności jako pracownik najemny lub na własny rachunek albo jako odbiorca usług.
2. Niniejsze przepisy mają zastosowanie także do małżonka i członków rodziny, którzy objęci są przepisami rozporządzeń i dyrektyw przyjętych w tej dziedzinie na mocy traktatu”.
16 Artykuł 2 dyrektywy 64/221 stanowi:
„1. Niniejsza dyrektywa odnosi się do wszystkich środków dotyczących wjazdu, wydawania lub przedłużania ważności dokumentu pobytowego lub wydalania ze swojego terytorium, podejmowanych przez państwa członkowskie ze względu na porządek publiczny, bezpieczeństwo publiczne lub zdrowie publiczne.
2. Względy te nie mogą być powoływane dla celów ekonomicznych”.
17 Artykuł 3 dyrektywy 64/221 stanowi:
„1. Środki uzasadnione względami porządku publicznego lub bezpieczeństwa publicznego są oparte wyłącznie na zachowaniu danej osoby.
2. Wcześniejsze wyroki karne same w sobie nie stanowią względów uzasadniających podjęcie tych działań.
3. Upływ ważności dokumentu tożsamości lub paszportu, na podstawie którego dana osoba wjechała na terytorium państwa przyjmującego i uzyskała dokument pobytowy, nie uzasadnia wydalenia z terytorium.
4. Państwo, które wydało dokument tożsamości lub paszport, umożliwia posiadaczowi takiego dokumentu ponowny wjazd na swoje terytorium bez żadnych formalności nawet wtedy, gdy dokument nie jest już ważny lub obywatelstwo tej osoby jest kwestionowane”.
18 Zgodnie z art. 8 dyrektywy 64/221:
„Danej osobie przysługują te same środki odwoławcze od każdej decyzji dotyczącej wjazdu lub odmawiającej wydania dokumentu pobytowego bądź przedłużenia jego ważności, lub nakazującej wydalenie z terytorium, jakie przysługują obywatelom danego państwa w stosunku do aktów administracyjnych”.
19 Artykuł 9 dyrektywy 64/221 stanowi, co następuje:
„1. W przypadku braku prawa odwołania do sądu albo w przypadku gdy odwołanie może dotyczyć jedynie zgodności decyzji z prawem lub gdy odwołanie nie może mieć skutków zawieszających, organy administracyjne nie wydają decyzji odmawiającej przedłużenia ważności dokumentu pobytowego lub nakazującej wydalenie posiadacza dokumentu pobytowego z terytorium, poza nagłymi przypadkami, do chwili otrzymania opinii właściwego organu państwa przyjmującego, przed którym dana osoba ma prawo do obrony i pomocy lub reprezentacji zgodnie z prawem krajowym.
Wymieniony organ jest tym samym organem, który jest uprawniony do podejmowania decyzji odmawiającej przedłużenia ważności dokumentu pobytowego lub nakazującej wydalenie z terytorium.
2. Każda decyzja odmawiająca wydania pierwszego dokumentu pobytowego lub nakazująca wydalenie danej osoby przed wydaniem dokumentu pobytowego jest na wniosek tej osoby przekazywana do rozpatrzenia organowi, którego wcześniejsza opinia jest wymagana na mocy ust. 1. Dana osoba jest wówczas uprawniona do przedłożenia osobiście swych środków obrony, z wyjątkiem przypadków, w których byłoby to sprzeczne z interesami bezpieczeństwa narodowego”.
20 Rozporządzenie nr 2317/95 zostało uznane za nieważne na mocy wyroku z dnia 10 czerwca 1997 r. w sprawie C‑392/95 Parlament przeciwko Radzie, Rec. s. I‑3213. Trybunał orzekł niemniej, że skutki rozporządzenia, którego nieważność została stwierdzona, pozostaną w mocy do chwili przyjęcia przez Radę Unii Europejskiej nowego uregulowania w tej dziedzinie.
21 Zgodnie z art. 5 rozporządzenia nr 2317/95:
„Do celów niniejszego rozporządzenia »wiza« oznacza zezwolenie udzielone lub decyzję podjętą przez państwo członkowskie, wymagane do wjazdu na jego terytorium w celu:
– zamierzonego pobytu w tym lub kilku państwach członkowskich, nie dłuższego niż trzy miesiące ogółem,
– tranzytu przez terytorium tego lub kilku państw członkowskich, z wyjątkiem tranzytu przez strefy międzynarodowe portów lotniczych oraz przesiadek w portach lotniczych w państwie członkowskim” [tłumaczenie nieoficjalne, podobnie jak wszystkie cytaty z tego rozporządzenia poniżej].
22 W dniu 12 marca 1999 r. Rada przyjęła rozporządzenie (WE) nr 574/1999 określające państwa trzecie, których obywatele podlegają obowiązkowi wizowemu przy przekraczaniu granic zewnętrznych państw członkowskich (Dz.U. L 72, s. 2). Rozporządzenie to zostało zastąpione rozporządzeniem Rady (WE) nr 539/2001 z dnia 15 marca 2001 r. wymieniającym państwa trzecie, których obywatele muszą posiadać wizy podczas przekraczania granic zewnętrznych, oraz te, których obywatele są zwolnieni z tego wymogu (Dz.U. L 81, s. 1).
Uregulowania krajowe
23 Ustawa z dnia 15 grudnia 1980 r. o prawie wjazdu na terytorium, pobytu, osiedlenia się i o wydalaniu cudzoziemców (Moniteur belge z dnia 31 grudnia 1980 r.), zmieniona ustawą z dnia 15 lipca 1996 r. (Moniteur belge z dnia 12 października 1996 r., zwana dalej „ustawą z dnia 15 grudnia 1980 r.”) stanowi w art. 2 akapit pierwszy:
„Do wjazdu na terytorium królestwa uprawniony jest cudzoziemiec posiadający:
[…]
2) lub ważny paszport lub dokument podróży zastępujący paszport, zawierający wizę lub równoważne zezwolenie ważne w Belgii, wystawione przez belgijskie przedstawicielstwo dyplomatyczne lub konsularne, bądź przez przedstawicielstwo państwa będącego stroną wiążącej Belgię międzynarodowej konwencji dotyczącej przekraczania granic zewnętrznych”.
24 Artykuł 3 akapit pierwszy pkt 2 tej ustawy zezwala „organom odpowiedzialnym za kontrolę na granicach” na odmowę prawa wjazdu cudzoziemcowi, który „usiłuje wjechać na terytorium królestwa, nie będąc w posiadaniu dokumentów wymaganych przez art. 2”.
25 Artykuł 7 akapit pierwszy pkt 1 i 2 omawianej ustawy zezwala właściwemu ministrowi lub wyznaczonej przez niego osobie na wydanie nakazu opuszczenia terytorium przed określoną datą przez cudzoziemca, który nie ma zezwolenia na pobyt dłuższy niż trzy miesiące w królestwie lub którego taki pobyt nie jest dopuszczalny, lub który nie ma zezwolenia na osiedlenie się w królestwie:
„1) jeżeli pozostaje w królestwie, nie będąc w posiadaniu dokumentów wymaganych przez art. 2;
2) jeżeli pozostaje w królestwie po upływie terminu określonego zgodnie z art. 6 lub nie może dowieść, że termin ten nie został przekroczony”.
26 Zgodnie z art. 40 ust. 2–6 ustawy z dnia 15 grudnia 1980 r.:
„2. Do celów niniejszej ustawy przez cudzoziemca WE należy rozumieć każdego obywatela państwa członkowskiego Wspólnot Europejskich, który przebywa w królestwie, lub się do niego udaje, i który:
1) wykonuje lub zamierza wykonywać na jego terytorium pracę najemną lub działalność na własny rachunek, lub;
2) korzysta lub zamierza korzystać na jego terytorium ze świadczenia usług, lub;
3) korzysta lub zamierza korzystać na jego terytorium z prawa do przebywania, lub;
4) korzysta lub zamierza korzystać na jego terytorium z prawa pobytu po zakończeniu działalności zawodowej wykonywanej we Wspólnocie, lub;
5) podejmuje lub zamierza podjąć na jego terytorium tytułem zajęcia głównego kształcenie zawodowe w licencjonowanej placówce nauczania, lub;
6) nie należy do żadnej z kategorii wymienionych w pkt 1–5.
3. Z zastrzeżeniem odmiennych przepisów niniejszej ustawy traktowane jak cudzoziemiec WE, o którym mowa w [ust.] 2 pkt 1, 2 i 3, są – bez względu na obywatelstwo – następujące osoby, pod warunkiem że zamieszkały z nim lub mają z nim zamieszkać:
1) jego małżonek;
[…].
4. Z zastrzeżeniem odmiennych przepisów niniejszej ustawy traktowane jak cudzoziemiec WE, o którym mowa w [ust.] 2 pkt 4 i 6, są – bez względu na obywatelstwo – następujące osoby, pod warunkiem że zamieszkały z nim lub mają z nim zamieszkać:
1) jego małżonek;
[…].
5. Z zastrzeżeniem odmiennych przepisów niniejszej ustawy traktowane jak cudzoziemiec WE, o którym mowa w [ust.] 2 pkt 5, są – bez względu na obywatelstwo – jego małżonek i jego dzieci lub dzieci jego małżonka, które pozostają na ich utrzymaniu, pod warunkiem że zamieszkały z nim lub mają z nim zamieszkać.
6. Są również traktowani jak cudzoziemiec WE małżonek obywatela belgijskiego, który zamieszkał z nim lub ma z nim zamieszkać oraz ich zstępni w wieku poniżej 21 lat lub pozostający na ich utrzymaniu, ich wstępni pozostający na ich utrzymaniu oraz małżonek tych zstępnych lub wstępnych, którzy zamieszkali z nimi lub mają z nimi zamieszkać”.
27 Artykuł 41 ustawy z dnia 15 grudnia 1980 r. stanowi:
„Prawo wjazdu do królestwa przysługuje cudzoziemcowi WE na podstawie ważnego dowodu tożsamości lub krajowego paszportu.
Małżonek oraz członkowie rodziny, o których mowa w art. 40, niebędący obywatelami jednego z państw członkowskich Wspólnot Europejskich, muszą posiadać dokument wymagany na podstawie art. 2.
Posiadacz dokumentu wydanego przez organy belgijskie, który pozwolił mu na wjazd i pobyt w państwie członkowskim Wspólnot, zostanie przyjęty na terytorium belgijskim bez formalności, nawet jeżeli jego obywatelstwo jest kwestionowane lub ważność tego dokumentu wygasła”.
28 Zgodnie z art. 42 ustawy z dnia 15 grudnia 1980 r.:
„Prawo pobytu jest przyznawane cudzoziemcom WE na warunkach i na okres określony przez króla zgodnie z rozporządzeniami i dyrektywami Wspólnot Europejskich.
Prawo pobytu jest poświadczone dokumentem wydawanym w przypadkach i według zasad określonych przez króla, zgodnie z tymi rozporządzeniami i dyrektywami.
Decyzja dotycząca wydania dokumentu pobytowego jest podejmowana w jak najkrótszych terminach i nie później niż sześć miesięcy od dnia złożenia wniosku”.
29 Artykuł 43 ustawy z dnia 15 grudnia 1980 r. precyzuje:
„Cudzoziemcowi WE można odmówić wjazdu i pobytu wyłącznie ze względów porządku publicznego, bezpieczeństwa publicznego lub zdrowia publicznego, z uwzględnieniem następujących ograniczeń:
[…]
3) upływ ważności dokumentu zezwalającego na wjazd i pobyt na terytorium belgijskim nie może sam w sobie uzasadniać wydalenia z terytorium;
[…]”.
30 Zgodnie z art. 44 akapit pierwszy pkt 1 ustawy z dnia 15 grudnia 1980 r.:
„Przedmiotem odwołania, o którym mowa w art. 64, może być:
1) każda odmowa wydania dokumentu pobytowego cudzoziemcowi WE, któremu prawo pobytu zostało przyznane zgodnie z art. 42, oraz każda decyzja o wydaleniu z terytorium przed wydaniem takiego dokumentu”.
31 W myśli art. 64 ustawy z dnia 15 grudnia 1980 r.:
„Poza decyzjami wskazanymi w art. 44 i 44a przedmiotem odwołania do ministra, zgodnie z następującymi przepisami, mogą być:
1) decyzja odmawiająca na podstawie art. 11 uznania prawa do pobytu;
2) odesłanie do kraju pochodzenia;
3) oddalenie wniosku o zezwolenie na osiedlenie się;
[…]
7) decyzja nakazująca cudzoziemcowi, na podstawie art. 22, opuszczenie określonych miejsc, pozostawanie w oddaleniu od nich lub przebywanie w określonym miejscu;
8) decyzja odmawiająca zezwolenia cudzoziemcowi, który pragnie odbyć studia w Belgii”.
32 Artykuł 69 ustawy z dnia 15 grudnia 1980 r. stanowi:
„Skarga o stwierdzenie nieważności, przewidziana w art. 14 ustaw o Conseil d’État skonsolidowanych w dniu 12 stycznia 1973 r. może zostać wniesiona przeciwko decyzji odmawiającej skorzystania z prawa przewidzianego w niniejszej ustawie.
Wniesienie odwołania nie stoi na przeszkodzie bezpośredniemu wniesieniu skargi o stwierdzenie nieważności decyzji, od której wniesiono odwołanie.
W takim przypadku rozpoznanie skargi o stwierdzenie nieważności jest zawieszone do chwili wydania przez ministra rozstrzygnięcia w przedmiocie dopuszczalności odwołania”.
33 Okólnik z dnia 28 sierpnia 1997 r. ma następujące brzmienie:
„Celem niniejszego okólnika jest rozwiązanie pewnych problemów dotyczących procedury ogłaszania zapowiedzi przedślubnych […], które w ostatnim czasie stały się przedmiotem kontrowersji. Ponadto zawiera on wyjaśnienia co do dokumentów wymaganych do uzyskania wizy w celu zawarcia małżeństwa w królestwie lub uzyskania wizy w celu łączenia rodzin na podstawie małżeństwa zawartego za granicą.
[…]
4. Składanie wniosku o zezwolenie na pobyt po zawarciu małżeństwa
[…]
Niemniej, jeśli chodzi o pobyt, należy przypomnieć, że dokumenty wymagane do wjazdu do królestwa muszą zostać przedstawione na poparcie wniosku o zezwolenie na pobyt złożonego na podstawie art. 10 akapit pierwszy pkt 1 lub 4, lub art. 40 [ust.] 3–6 ustawy z dnia 15 grudnia 1980 r. o prawie wjazdu na terytorium, pobytu, osiedlenia się i o wydalaniu cudzoziemców.
Konkretnie oznacza to, że cudzoziemiec musi znajdować się w posiadaniu ważnego paszportu swojego państwa pochodzenia lub dokumentu podróży zastępującego paszport, w stosownym przypadku zawierającego wizę lub równoważne zezwolenie ważne w Belgii, wystawione przez belgijskie przedstawicielstwo dyplomatyczne lub konsularne, bądź przez przedstawicielstwo państwa będącego stroną wiążącej Belgię międzynarodowej konwencji dotyczącej przekraczania granic zewnętrznych (art. 2 ustawy z dnia 15 grudnia 1980 r.).
Jeżeli cudzoziemiec nie przedstawi wspomnianych dokumentów upoważniających go do wjazdu, jego wniosek o zezwolenie na pobyt zostanie co do zasady uznany za niedopuszczalny.
[…]”.
34 Okólnik ministra spraw wewnętrznych z dnia 12 października 1998 r. dotyczący wniosku o zezwolenie na pobyt lub osiedlenie się w królestwie, złożonego, po zawarciu małżeństwa, na podstawie art. 10 lub 40 ustawy z dnia 15 grudnia 1980 r. o prawie wjazdu na terytorium, pobytu, osiedlenia się i o wydalaniu cudzoziemców (Moniteur belge z dnia 6 listopada 1998 r., s. 36360, zwany dalej „okólnikiem z dnia 12 października 1998 r.”) został przyjęty w celu wyjaśnienia zasady wskazanej w pkt 4 okólnika z dnia 28 sierpnia 1997 r. Punkty 1 i 2 okólnika z dnia 12 października 1998 r. przewidują, co następuje:
„1. Pozostaje w mocy zasada ogólna, zgodnie z którą wniosek o zezwolenie na pobyt lub osiedlenie się w królestwie w celu łączenia rodzin nie będzie brany pod uwagę, jeżeli cudzoziemiec nie będzie w posiadaniu ważnych dokumentów upoważniających go do wjazdu, to jest ważnego paszportu swojego państwa pochodzenia lub dokumentu podróży zastępującego paszport, w stosownym przypadku zawierającego wizę ważną w chwili składania wniosku.
2. Na zasadzie odstępstwa od powyższej zasady ogólnej wniosek o zezwolenie na osiedlenie się złożony na podstawie art. 40 ustawy z dnia 15 grudnia 1980 r. przez cudzoziemca (objętego obowiązkiem wizowym) będącego małżonkiem obywatela belgijskiego lub obywatela państwa członkowskiego EOG, który przedstawi jedynie ważny paszport swojego państwa pochodzenia lub dokument podróży zastępujący paszport, zawierający wizę, której ważność wygasła, będzie jednak brany pod uwagę, jeżeli w chwili złożenia wniosku o zezwolenie na osiedlenie zostaną złożone dokumenty poświadczające jego pokrewieństwo lub powinowactwo z tym obywatelem belgijskim lub obywatelem państwa członkowskiego EOG.
[…]”.
Postępowanie przed sądem krajowym i pytania prejudycjalne
35 W skardze z dnia 28 listopada 1997 r. MRAX wystąpił do Conseil d’État o stwierdzenie nieważności okólnika z dnia 28 sierpnia 1997 r.
36 Na poparcie tej skargi podniósł on, że wymieniony okólnik, a w szczególności jego pkt 4, był niezgodny ze wspólnotowymi dyrektywami w dziedzinie przemieszczania się i pobytu wewnątrz Wspólnoty.
37 Stwierdziwszy, że rozstrzygnięcie zawisłego przed nim sporu wymaga dokonania wykładni prawa wspólnotowego, Conseil d’État postanowiła zawiesić postępowanie i zwrócić się do Trybunału z następującymi pytaniami prejudycjalnymi:
„1) Czy art. 3 dyrektywy 68/360 z dnia 15 października 1968 r., art. 3 dyrektywy 73/148 z dnia 21 maja 1973 r. oraz rozporządzenie nr 2317/95 z dnia 25 września 1995 r. analizowane w świetle zasad proporcjonalności, niedyskryminacji i prawa do poszanowania życia rodzinnego należy interpretować w ten sposób, że państwa członkowskie mogą, na granicy, odmówić prawa wjazdu cudzoziemcom objętym obowiązkiem wizowym i będącym małżonkami obywateli wspólnotowych, którzy usiłują wjechać na terytorium państwa członkowskiego, nie będąc w posiadaniu dokumentu tożsamości lub wizy?
2) Czy art. 4 dyrektywy 68/360 i art. 6 dyrektywy 73/148 analizowane w świetle art. 3 ww. dyrektyw oraz zasad proporcjonalności, niedyskryminacji i prawa do poszanowania życia rodzinnego należy interpretować w ten sposób, że państwa członkowskie mogą odmówić dokumentu pobytowego małżonkowi obywatela wspólnotowego, który wjechał w sposób niezgodny z prawem na ich terytorium, i podjąć decyzję o jego wydaleniu?
3) Czy art. 3 i 4 ust. 3 dyrektywy 68/360, art. 3 dyrektywy 73/148 oraz art. 3 ust. 3 dyrektywy 64/221 z dnia 25 lutego 1964 r. przewidują, że państwa członkowskie nie mogą odmówić przyznania dokumentu pobytowego ani wydalić będącego cudzoziemcem małżonka obywatela wspólnotowego, który wjechał w sposób zgodny z prawem na terytorium krajowe, lecz którego wiza nie była już ważna w chwili złożenia wniosku o dokument pobytowy?
4) Czy art. 1 i 9 ust. 2 dyrektywy 64/221 należy interpretować w ten sposób, że będący cudzoziemcami małżonkowie obywateli wspólnotowych nieposiadający dokumentów tożsamości lub wizy, lub których wiza nie jest już ważna, mają możliwość zwrócenia się do właściwego organu, o którym mowa w art. 9 ust. 1, gdy ubiegają się o przyznanie pierwszego dokumentu pobytowego lub gdy zapadła względem nich decyzja o wydaleniu przed jego przyznaniem?”.
Uwaga wstępna
38 Państwo belgijskie podnosi, że ustawodawca krajowy przewidział traktowanie małżonków obywateli belgijskich w taki sam sposób jak obywateli państw członkowskich, aby nie byli oni traktowani w sposób mniej korzystny niż małżonek lub członkowie rodziny obywatela innego państwa członkowskiego. Niemniej, w opinii państwa belgijskiego, Trybunał nie jest właściwy do rozpoznania sprawy, której przedmiotem jest sytuacja obywatela państwa trzeciego będącego małżonkiem obywatela belgijskiego.
39 Należy w tym względzie przypomnieć, że uregulowania wspólnotowe dotyczące swobodnego przepływu pracowników, swobodnego świadczenia usług i swobody przedsiębiorczości nie znajdują zastosowania do sytuacji niemających żadnego powiązania z jakimikolwiek sytuacjami przewidzianymi prawem wspólnotowym. W konsekwencji uregulowania te nie mogą być stosowane do sytuacji osób, które nigdy nie korzystały z tych swobód (zob. w szczególności wyroki: z dnia 16 grudnia 1992 r. w sprawie C‑206/91 Koua Poirrez, Rec. s. I‑6685, pkt 10–12 i z dnia 11 lipca 2002 r. w sprawie C‑60/00 Carpenter, Rec. s. I‑6279, pkt 28).
40 To w świetle powyższych rozważań należy udzielić odpowiedzi na pytania prejudycjalne, skierowane do Trybunału w celu uzyskania orzeczenia w przedmiocie zakresu poszczególnych przepisów dyrektyw 64/221, 68/360 i 73/148 oraz rozporządzenia nr 2317/95 w odniesieniu do obywateli państw trzecich będących małżonkami obywateli państw członkowskich.
W przedmiocie pytania pierwszego
Uwagi przedłożone Trybunałowi
41 MRAX twierdzi, że odmowa, na granicy państwa członkowskiego, względem obywatela państwa trzeciego, będącego małżonkiem obywatela państwa członkowskiego, prawa wjazdu z tego względu, że nie posiada on wizy wydanej przez to państwo członkowskie, stanowi naruszenie art. 3 dyrektywy 68/360, art. 3 dyrektywy 73/148, rozporządzenia nr 2317/95 oraz art. 8 ust. 2 europejskiej Konwencji o ochronie praw człowieka i podstawowych wolności (zwanej dalej „konwencją”).
42 Poza tym MRAX jest zdania, że w odniesieniu do obywateli państw trzecich, będących małżonkami obywateli państw członkowskich, analiza warunków uzyskania wizy powinna odbyć się w Belgii, a nie w ich państwie pochodzenia.
43 Jeśli chodzi o wymóg dotyczący posiadania dokumentu tożsamości, państwo belgijskie wskazuje, że do państw członkowskich należy sprawdzenie, czy obywatele państw trzecich, którzy zamierzają wjechać na ich terytorium lub którzy, uprzednio na nie wjechawszy, ubiegają się o uzyskanie zezwolenia na pobyt, mogą powołać się na prawo wspólnotowe. Obowiązek przedstawienia przy wjeździe na terytorium państwa członkowskiego ważnego paszportu jest więc uzasadniony koniecznością dostarczenia przez obywatela państwa trzeciego dowodu swej tożsamości oraz więzów rodzinnych z obywatelem państwa członkowskiego.
44 Co się tyczy wymogu dotyczącego posiadania wizy, państwo belgijskie podnosi, że obowiązek ubiegania się o wizę przed wjazdem na terytorium państwa członkowskiego daje państwom członkowskim możliwość sprawdzenia zarówno tego, czy obywatel państwa trzeciego, którzy zamierza wjechać na ich terytorium jako małżonek obywatela państwa członkowskiego spełnia wymagane warunki, jak i tego, czy nie należy do kategorii osób, którym można odmówić prawa wjazdu ze względów porządku publicznego, bezpieczeństwa publicznego lub zdrowia publicznego zgodnie z dyrektywą 64/221. Tym samym art. 3 dyrektywy 68/360 i art. 3 dyrektywy 73/148, które upoważniają państwa członkowskie do wymagania wizy od obywateli państw trzecich będących członkami rodziny obywateli państwa członkowskiego, należy interpretować w ten sposób, że w braku wizy państwa członkowskie są uprawnione do odmowy, na ich granicach, tym osobom prawa wjazdu na ich terytorium. Odmienna wykładnia pozbawiłaby te przepisy wszelkiej skuteczności.
45 Państwo belgijskie dodaje, że wiele kwestii dotyczących obywatela państwa trzeciego może zostać wyjaśnionych wyłącznie przez belgijskie przedstawicielstwo w państwie pochodzenia tej osoby. Z tego względu wskazane jest wydawanie wizy w państwie trzecim, a nie na granicy Belgii.
46 Rząd austriacki jest zdania, że ciążący na obywatelach państw trzecich będących małżonkami obywateli państw członkowskich obowiązek uzyskania wizy nie stanowi dyskryminacji, gdyż przewidują go zarówno prawo belgijskie, jak i prawo wspólnotowe.
47 Zezwolenie obywatelom państw trzecich, którzy nie zastosowali się do wymogu uzyskania wizy, na wjazd na terytorium belgijskie stanowiłoby natomiast naruszenie zasady równości na niekorzyść tych obywateli państw trzecich, którzy zastosowali się do tego obowiązku. Niemniej, zdaniem tego rządu, w świetle zasad swobodnego przepływu osób i proporcjonalności państwo członkowskie jest upoważnione do wprowadzania odstępstw od ogólnego obowiązku wizowego w sytuacjach wyjątkowych, jak zostało to przewidziane między innymi w art. 4 rozporządzenia nr 574/1999.
48 Komisja zwraca uwagę na szczególną sytuację obywatela państwa trzeciego będącego członkiem rodziny obywatela państwa członkowskiego w porównaniu z innymi obywatelami państw trzecich, którzy docierają do zewnętrznej granicy Wspólnoty. Wywodzi on bowiem z prawa wspólnotowego uprawnienie do osiedlenia się z obywatelem państwa członkowskiego we Wspólnocie.
49 Komisja twierdzi, że możliwe jest wydanie odmowy wjazdu do państwa członkowskiego obywatelowi państwa członkowskiego, jeżeli nie jest on w stanie dowieść swojego obywatelstwa. Takie samo rozumowanie powinno zatem znaleźć zastosowanie w odniesieniu do obywatela państwa trzeciego, który nie jest w stanie dowieść więzów rodzinnych z obywatelem państwa członkowskiego.
50 Gdyby natomiast obywatel państwa trzeciego był w stanie dać dowód tych więzów rodzinnych, a co za tym idzie praw, jakie wywodzi ze wspólnotowego porządku prawnego, brak wizy nie powinien podważyć tych praw i w żadnym razie nie mógłby uzasadnić odmowy, na granicy, prawa wjazdu. Taki środek stanowiłby bowiem zaprzeczenie tych praw i jawi się jako nieproporcjonalny.
51 Komisja uważa, że w przypadku wykazania przez zainteresowanego więzów rodzinnych ze wspólnotowym pracownikiem migrującym wiza ma charakter wyłącznie formalny i musi zostać wydana właściwie automatycznie przez państwo członkowskie, przez które wjeżdża on do Wspólnoty. Prawo tej osoby do wjazdu na terytorium Wspólnoty nie jest w żaden sposób oparte na wizie, lecz wynika na mocy prawa wspólnotowego z samych więzów rodzinnych.
52 Komisja dodaje, że wydawanie wiz przez konsulaty państw członkowskich usytuowane w państwach pochodzenia obywateli państw trzecich jest jedynie środkiem organizacyjnym, który nie może stanowić przeszkody w wykonywaniu praw wynikających ze wspólnotowego porządku prawnego.
Odpowiedź Trybunału
53 Należy przede wszystkim przypomnieć, że z rozporządzeń i dyrektyw Rady dotyczących swobodnego przepływu wewnątrz Wspólnoty pracowników najemnych i osób prowadzących działalność na własny rachunek wynika w szczególności, że ustawodawca wspólnotowy uznał zapewnienie ochrony życia rodzinnego obywateli państw członkowskich za element istotny dla usunięcia przeszkód w wykonywaniu podstawowych swobód zagwarantowanych traktatem (ww. wyrok w sprawie Carpenter, pkt 38).
54 Tak więc art. 10 rozporządzenia nr 1612/68, art. 1 dyrektywy 68/360 i art. 1 dyrektywy 73/148 przewidują, w identycznym brzmieniu, rozszerzenie stosowania prawa wspólnotowego w dziedzinie wjazdu i pobytu na terytorium państw członkowskich na małżonków obywateli państw członkowskich objętych tymi przepisami (wyrok z dnia 8 kwietnia 1976 r. w sprawie 48/75 Royer, Rec. s. 497, pkt 13).
55 Ponadto zgodnie z art. 3 ust. 1 dyrektywy 68/360 i art. 3 ust. 1 dyrektywy 73/148, którym zostało nadane identyczne brzmienie, państwa członkowskie pozwolą obywatelom państw członkowskich i członkom ich rodzin objętym tymi dyrektywami na wjazd na ich terytorium jedynie za okazaniem ważnego dowodu tożsamości lub paszportu.
56 Niemniej, zgodnie z art. 3 ust. 2 dyrektywy 68/360 i art. 3 ust. 2 dyrektywy 73/148, w przypadku gdy obywatel państwa członkowskiego przemieszcza się w obrębie Wspólnoty w celu skorzystania z praw, które przyznają mu traktat i wspomniane dyrektywy, państwa członkowskie mogą wymagać wizy wjazdowej lub stawiać inne wymogi członkom jego rodziny, którzy nie mają obywatelstwa żadnego z państw członkowskich. Lista państw trzecich, których obywatele muszą posiadać wizę podczas przekraczania zewnętrznych granic państw członkowskich, została ustalona w rozporządzeniu nr 2317/95, zastąpionym rozporządzeniem nr 574/1999, które z kolei zastąpione zostało rozporządzeniem nr 539/2001.
57 Ponieważ uregulowania wspólnotowe nie precyzują środków, jakie państwo członkowskie może podjąć względem obywatela państwa trzeciego będącego małżonkiem obywatela państwa członkowskiego, zamierzającego wjechać na terytorium wspólnotowe bez ważnego dowodu tożsamości lub paszportu, lub w stosownym przypadku wizy, odmowa, na granicy, prawa wjazdu nie wydaje się wykluczona (zob. podobnie w szczególności, jeśli chodzi o art. 3 ust. 1 dyrektywy 68/360 i art. 3 ust. 1 dyrektywy 73/148, wyrok z dnia 30 maja 1991 r. w sprawie C‑68/89 Komisja przeciwko Niderlandom, Rec. s. I‑2637, pkt 11).
58 Po pierwsze bowiem, w braku ważnego dowodu tożsamości lub paszportu, tj. dokumentów, które służą dowiedzeniu przez ich posiadacza jego tożsamości i obywatelstwa (zob. podobnie w szczególności wyrok z dnia 5 marca 1991 r. w sprawie C‑376/89 Giagounidis, Rec. s. I‑1069, pkt 14 i 15), zainteresowany nie może co do zasady ważnie wykazać swojej tożsamości, a w konsekwencji więzów rodzinnych.
59 Po drugie, choć – jak słusznie podkreśla Komisja – prawo wjazdu na terytorium państw członkowskich obywateli państw trzecich będących małżonkami obywateli państw członkowskich wynika na mocy prawa wspólnotowego z samych więzów rodzinnych, to jednak z samego brzmienia art. 3 ust. 2 dyrektywy 68/360 oraz art. 3 ust. 2 dyrektywy 73/148 wynika, że wykonywanie tego prawa może zostać uzależnione od posiadania wizy. Artykuł 5 rozporządzenia nr 2317/95 definiuje zresztą wizę jako zezwolenie udzielone lub decyzję podjętą przez państwo członkowskie, wymagane „do wjazdu” na jego terytorium.
60 Jednakże art. 3 ust. 2 dyrektywy 68/360 oraz art. 3 ust. 2 dyrektywy 73/148 wskazują, że „[p]aństwa członkowskie udzielą takim osobom wszelkich ułatwień w celu uzyskania wszystkich niezbędnych wiz”. Oznacza to, że aby nie dopuścić do pozbawienia skuteczności przepisów dyrektyw 68/360 i 73/148, wydanie wizy musi nastąpić jak najszybciej i, jeśli to możliwe, w miejscu wjazdu na terytorium danego państwa.
61 Zważywszy na znaczenie, jakie ustawodawca wspólnotowy przypisał ochronie życia rodzinnego (zob. pkt 53 niniejszego wyroku), odmowa prawa wjazdu jest w każdym razie nieproporcjonalna, a w konsekwencji zakazana, jeżeli obywatel państwa trzeciego będący małżonkiem obywatela państwa członkowskiego jest w stanie dowieść swej tożsamości i więzów małżeńskich oraz jeżeli brak jest danych pozwalających uznać, że stanowi on zagrożenie dla porządku publicznego, bezpieczeństwa publicznego lub zdrowia publicznego w rozumieniu art. 10 dyrektywy 68/360 i art. 8 dyrektywy 73/148.
62 Na pierwsze pytanie prejudycjalne należy zatem odpowiedzieć, że art. 3 dyrektywy 68/360, art. 3 dyrektywy 73/148 oraz rozporządzenie nr 2317/95 analizowane w świetle zasady proporcjonalności należy interpretować w ten sposób, że państwo członkowskie nie może odmówić, na granicy, prawa wjazdu obywatelowi państwa trzeciego będącego małżonkiem obywatela państwa członkowskiego, który usiłuje wjechać na jego terytorium, nie będąc w posiadaniu ważnego dowodu tożsamości lub paszportu, lub w stosownym przypadku wizy, jeżeli jest on w stanie dowieść swej tożsamości i więzów małżeńskich oraz jeżeli brak jest danych pozwalających uznać, że stanowi on zagrożenie dla porządku publicznego, bezpieczeństwa publicznego lub zdrowia publicznego w rozumieniu art. 10 dyrektywy 68/360 i art. 8 dyrektywy 73/148.
W przedmiocie pytania drugiego
Uwagi przedłożone Trybunałowi
63 MRAX twierdzi, że aby obywatel państwa trzeciego, który zawarł związek małżeński w Belgii, przebywając tam nielegalnie, mógł ubiegać się o zezwolenie na pobyt, musi koniecznie wrócić do swojego państwa pochodzenia w celu uzyskania wizy. Wskazuje niemniej, że państwo belgijskie godziło się niejednokrotnie, na mocy dyskrecjonalnej decyzji, zalegalizować pobyt małżonków obywateli państw członkowskich.
64 Tym samym zdaniem MRAX praktyka administracyjna państwa belgijskiego nie zapewnia żadnej pewności prawa małżonkom obywateli państw członkowskich i może być postrzegana jako dyskryminacyjna.
65 MRAX podnosi, że Trybunał nigdy nie wypowiedział się w przedmiocie sankcji, jakie powinny zostać zastosowane względem obywatela państwa trzeciego, który wjechał w sposób niezgodny z prawem na terytorium państwa członkowskiego, natomiast orzekł, iż obywatel państwa członkowskiego niebędący w posiadaniu dokumentu wymaganego (paszportu) do zamieszkania na terytorium innego państwa członkowskiego nie może zostać wydalony, za to może zostać skazany na zapłatę grzywny w postępowaniu karnym (zob. wyrok z dnia 14 lipca 1977 r. w sprawie 8/77 Sagulo i in., Rec. s. 1495). MRAX zadaje sobie pytanie, czy środki, które mogą zostać podjęte wobec obywatela państwa członkowskiego, nie powinny zostać przetransponowane w odniesieniu do małżonka takiego obywatela i czy naruszenie prawa w odniesieniu do wjazdu i pobytu na terytorium państwa członkowskiego nie może zostać ukarane grzywną w postępowaniu administracyjnym lub karnym – sankcją bardziej dostosowaną do zasad swobodnego przepływu i prawa do poszanowania życia prywatnego.
66 Państwo belgijskie twierdzi, że art. 4 dyrektywy 68/360 i art. 6 dyrektywy 73/148 należy interpretować w ten sposób, że pozwalają one państwom członkowskim na odmowę przyznania dokumentu pobytowego obywatelowi państwa trzeciego będącego małżonkiem obywatela państwa członkowskiego, który wjechał w sposób niezgodny z prawem na ich terytorium, oraz zastosowanie względem niego wydalenia. Odmienna decyzja pozbawiłaby sensu i wszelkiej skuteczności przepisy art. 3 dyrektywy 68/360 i art. 3 dyrektywy 73/148.
67 Państwo belgijskie podkreśla, że w sytuacji takiej jak uwzględniona w drugim pytaniu prejudycjalnym wydalenie nie może zostać uznane za nieproporcjonalne, ze względu na obecne w sprawie interesy, a mianowicie wymogi porządku publicznego z jednej strony i wymogi poszanowania życia prywatnego i rodzinnego z drugiej strony. W jego opinii ingerencja w życie rodzinne byłaby bardzo ograniczona, gdyby obywatel państwa trzeciego spotkał się z odmową prawa wjazdu lub został wezwany do opuszczenia terytorium: rozłąka małżonków byłaby bowiem krótka, jeżeli dana osoba byłaby w stanie dowieść, że jest uprawniona do korzystania z przepisów prawa wspólnotowego, gdyż w takim przypadku wiza powinna jej zostać przyznana w krótkim czasie.
68 Rząd austriacki utrzymuje, że skoro prawo pierwotne i prawo pochodne przewidują, że państwa członkowskie mogą zakończyć pobyt na ich terytorium obywateli innych państw członkowskich, jeżeli warunki przedłużenia pobytu nie są lub już nie są spełnione, państwo członkowskie powinno móc a fortiori wydalić obywatela państwa trzeciego będącego członkiem rodziny obywatela państwa członkowskiego (zob. art. 10 dyrektywy 68/360 i art. 8 dyrektywy 73/148).
69 Komisja zauważa, że jeżeli w chwili złożenia wniosku o wydanie dokumentu pobytowego zgodnie z art. 4 ust. 1 dyrektywy 68/360 obywatel państwa trzeciego będący małżonkiem obywatela państwa członkowskiego dostarczy dowód tych więzów rodzinnych, nie powinien spotkać się z odmową wydania dokumentu pobytowego z tego tylko powodu, że wjechał na terytorium danego państwa członkowskiego w sposób niezgodny z prawem.
70 Komisja przypomina w tym względzie, że w ww. wyroku w sprawie Royer Trybunał orzekł, że zwykłe niedopełnienie, przez obywatela państwa członkowskiego, formalności dotyczących wjazdu, przemieszczania się i pobytu cudzoziemców samo w sobie nie stanowi zachowania będącego zagrożeniem dla porządku publicznego i bezpieczeństwa publicznego, i tym samym nie może stanowić samodzielnego uzasadnienia wydalenia lub aresztu tymczasowego w celu wydalenia. Zdaniem Komisji nic nie stoi na przeszkodzie, aby to orzecznictwo znalazło w drodze analogii zastosowanie do obywatela państwa trzeciego, objętego prawem wspólnotowym ze względu na więzy rodzinne łączące go ze wspólnotowym pracownikiem migrującym.
71 Komisja zwraca uwagę, że na mocy dyrektywy 64/221 decyzja o odmowie wydania dokumentu pobytowego lub o wydaleniu z terytorium może zostać podjęta jedynie z uwagi na ochronę porządku publicznego, bezpieczeństwa publicznego lub zdrowia publicznego i musi być uzasadniona wyłącznie indywidualnym zachowaniem osoby, wobec której jest wydawana. Tymczasem niezgodny z prawem wjazd na terytorium państwa członkowskiego nie może systematycznie stanowić naruszenia porządku publicznego podważającego samo prawo pobytu.
72 Komisja dodaje, że w wyroku z dnia 7 lipca 1976 r. w sprawie 118/75 Watson i Belmann, Rec. s. 1185, Trybunał skonkretyzował swoje stanowisko w kwestii sankcji, jakie państwa członkowskie mogą zastosować w przypadku niedopełnienia pewnych formalności przewidzianych w uregulowaniach wspólnotowych. W świetle tego orzecznictwa państwa członkowskie mogą przewidzieć w przypadku niezgodnego z prawem wjazdu na ich terytorium sankcje o charakterze proporcjonalnym, takie jak grzywnę (ww. wyrok w sprawie Sagulo i in., pkt 6). Zastosowanie takich sankcji nie może jednakże wpłynąć na wydanie dokumentu pobytowego.
Odpowiedź Trybunału
73 Pytanie drugie należy rozumieć w ten sposób, że dotyczy ono sytuacji obywatela państwa trzeciego, który wjechał w sposób niezgodny z prawem na terytorium państwa członkowskiego i jest w stanie dowieść swojej tożsamości i małżeństwa z obywatelem państwa członkowskiego objętego przepisami dyrektyw 68/360 i 73/148.
74 Wydanie obywatelowi państwa członkowskiego dokumentu pobytowego powinno – jak wielokrotnie przyznał Trybunał (zob. w szczególności wyrok z dnia 5 lutego 1991 r. w sprawie C‑363/89 Roux, Rec. s. I‑273, pkt 12) – zostać uznane nie za akt konstytutywny, lecz za akt, którym państwo członkowskie stwierdza indywidualną sytuację obywatela innego państwa członkowskiego w świetle przepisów prawa wspólnotowego. Ten sam wniosek nasuwa się w odniesieniu do obywatela państwa trzeciego będącego małżonkiem obywatela państwa członkowskiego, któremu prawo pobytu przysługuje bezpośrednio na podstawie art. 4 dyrektywy 68/360 i art. 4 dyrektywy 73/148, niezależnie od wydania dokumentu pobytowego przez właściwy organ państwa członkowskiego.
75 Praktyczne zasady regulujące wydawanie dokumentu pobytowego są ujęte, w odniesieniu do pracowników najemnych i członków ich rodzin, w dyrektywie 68/360, natomiast w odniesieniu do osób prowadzących działalność na własny rachunek i członków ich rodzin, w dyrektywie 73/148.
76 W tym względzie, z art. 4 ust. 3 dyrektywy 68/360 oraz art. 6 dyrektywy 73/148 wynika, że państwa członkowskie mogą uzależnić wydanie dokumentu pobytowego od przedłożenia dokumentu, na podstawie którego zainteresowany wjechał na ich terytorium (zob. ww. wyrok w sprawie Roux, pkt 14 i 15).
77 Poza tym należy przypomnieć, że prawo wspólnotowe nie zakazuje państwom członkowskim ustanowienia, na wypadek naruszenia krajowych przepisów dotyczących kontroli cudzoziemców, wszelkich stosownych sankcji, które okażą się konieczne w celu zapewnienia skuteczności tych przepisów (ww. wyrok w sprawie Royer, pkt 42), pod warunkiem że sankcje te będą proporcjonalne (zob. w szczególności wyrok z dnia 3 lipca 1980 r. w sprawie 157/79 Pieck, Rec. s. 2171, pkt 19).
78 Natomiast decyzja o odmowie wydania dokumentu pobytowego lub tym bardziej o wydaleniu podjęta wyłącznie na podstawie niedopełnienia przez zainteresowanego formalności prawnych związanych z kontrolą cudzoziemców godzi w samą istotę prawa pobytu przyznanego bezpośrednio przez prawo wspólnotowe i jest oczywiście nieproporcjonalna w stosunku do wagi naruszenia (zob. analogicznie w szczególności wyrok w sprawie Royer, pkt 40).
79 Prawdą jest, że art. 10 dyrektywy 68/360 i art. 8 dyrektywy 73/148 nie wykluczają możliwości wprowadzenia przez państwo członkowskie odstępstw od tych dyrektyw, uzasadnionych względami porządku publicznego, bezpieczeństwa publicznego lub zdrowia publicznego, podczas gdy art. 3 ust. 1 dyrektywy 64/221 stanowi, że środki uzasadnione względami porządku publicznego lub bezpieczeństwa publicznego mogą być oparte wyłącznie na indywidualnym zachowaniu danej osoby. Niemniej fakt niedopełnienia formalności prawnych związanych z wjazdem, przemieszczaniem się i pobytem cudzoziemców nie może sam w sobie być powodem zastosowania środków przewidzianych w art. 3 dyrektywy 64/221 (ww. wyrok w sprawie Royer, pkt 47 i 48).
80 Tym samym na drugie pytanie prejudycjalne należy odpowiedzieć, że art. 4 dyrektywy 68/360 i art. 6 dyrektywy 73/148 należy interpretować w ten sposób, że nie upoważniają one państwa członkowskiego do podejmowania decyzji o odmowie wydania dokumentu pobytowego lub o wydaleniu wobec obywatela państwa trzeciego, który jest w stanie dowieść swojej tożsamości i małżeństwa z obywatelem państwa członkowskiego z tego tylko powodu, że wjechał na terytorium danego państwa członkowskiego w sposób niezgodny z prawem.
W przedmiocie pytania trzeciego
Uwagi przedłożone Trybunałowi
81 MRAX podnosi, że art. 4 dyrektywy 68/360 nie wymaga, aby dokument, na podstawie którego członkowie rodziny pracownika wspólnotowego wjechali w sposób zgodny z prawem na terytorium państwa członkowskiego, był zawsze ważny w chwili złożenia przez nich wniosku o kartę pobytu. W tym kontekście pkt 4 okólnika z dnia 28 sierpnia 1997 r., zgodnie z którym wniosek o zezwolenie na pobyt małżonka obywatela państwa członkowskiego jest niedopuszczalny, jeżeli został złożony po upływie ważności dokumentu, narusza prawo wspólnotowe.
82 Zdaniem państwa belgijskiego z art. 3 ust. 3 dyrektywy 64/221 wynika, że upływ ważności dokumentu tożsamości, który pozwolił na wjazd do przyjmującego państwa członkowskiego i wydanie dokumentu pobytowego, nie może uzasadnić wydalenia z terytorium. Jeżeli natomiast upływ ważności dokumentu nastąpi przed złożeniem wniosku o dokument pobytowy, państwo członkowskie jest uprawnione do odrzucenia tego wniosku i wydalenia obywatela państwa trzeciego będącego małżonkiem obywatela państwa członkowskiego. Dokumentem, na podstawie którego ów małżonek wjechał na terytorium państwa członkowskiego, określonym w art. 4 ust. 3 dyrektywy 68/360, może być więc tylko paszport z ciągle ważną wizą.
83 Rząd austriacki utrzymuje, że wygaśnięcie wizy na terytorium państwa członkowskiego uzasadnia odmowę wydania dokumentu pobytowego.
84 Komisja twierdzi, że na trzecie pytanie prejudycjalne należy udzielić odpowiedzi twierdzącej. Jeżeli małżonek obywatela państwa członkowskiego wykaże istnienie tych więzów rodzinnych, dyrektywy 68/360 i 73/148 znajdą zastosowanie, a państwa członkowskie będą miały obowiązek wydać na jego rzecz dokument pobytowy, jak wynika z przytoczonego wyżej orzecznictwa w sprawie Royer. Komisja rozumie przez to, że upływ ważności wizy, który nastąpił po wjeździe na terytorium, nie pozwala co do zasady odmówić wydania dokumentu pobytowego. Ten brak formalny nie może bowiem podważyć ważności paszportu dla celów wydania takiego dokumentu. Takie rozumowanie znajduje poparcie w art. 3 ust. 3 dyrektywy 64/221, który wskazuje wolę ustawodawcy wspólnotowego, żeby przedmiot wniosku o wydanie dokumentu pobytowego przeważył nad jego aspektami czysto formalnymi.
85 Ponadto w opinii Komisji brak złożenia wniosku o wydanie dokumentu pobytowego przed wygaśnięciem wizy nie może sam w sobie stanowić indywidualnego zachowania mogącego zagrozić porządkowi publicznemu i bezpieczeństwu publicznemu i uzasadniającego, samodzielnie, odmowę wydania dokumentu pobytowego lub, a fortiori, wydalenie.
Odpowiedź Trybunału
86 Okoliczność, że obywatel państwa trzeciego pozostaje na terytorium państwa członkowskiego po wygaśnięciu jego wizy, stanowi naruszenie przepisów tego państwa dotyczących pobytu cudzoziemców.
87 Artykuł 3 ust. 3 dyrektywy 64/221, przywołany w toku postępowania przed Trybunałem, stanowi, że upływ ważności dokumentu tożsamości, na podstawie którego obywatel państwa członkowskiego lub członkowie jego rodziny wjechali na terytorium przyjmującego państwa członkowskiego i uzyskali dokument pobytowy, nie uzasadnia wydalenia z terytorium.
88 Trzecie pytanie prejudycjalne dotyczy jednakże sytuacji małżonka obywatela państwa członkowskiego, objętego obowiązkiem wizowym, który wjechał w sposób zgodny z prawem, lecz nie złożył wniosku o dokument pobytowy przed wygaśnięciem jego wizy.
89 Należy stwierdzić, że wprawdzie art. 4 ust. 3 dyrektywy 68/360 oraz art. 6 dyrektywy 73/148 pozwalają państwom członkowskim wymagać, do celów wydania dokumentu pobytowego, przedłożenia dokumentu, na podstawie którego zainteresowany wjechał na ich terytorium, jednakże nie przewidują one, że dokument ten ma być nadal ważny. Co za tym idzie, w przypadku obywatela państwa trzeciego podlegającego obowiązkowi wizowemu nie można uzależniać wydania dokumentu pobytowego dla tej osoby od tego, czy jego wiza jest wciąż ważna. Takie założenie jest tym bardziej słuszne, że – jak Trybunał orzekł w pkt 22 i 23 ww. wyroku w sprawie Giagounidis – państwa członkowskie mają obowiązek uznawać prawo pobytu na ich terytorium pracowników, o których mowa w art. 1 dyrektywy 68/360, którzy są w stanie okazać ważny dowód tożsamości lub paszport, niezależnie od dokumentu, na podstawie którego wjechali na terytorium tych państw członkowskich.
90 W konsekwencji państwo członkowskie nie może uzależnić wydania dokumentu pobytowego zgodnie z dyrektywami 68/360 i 73/148 od przedstawienia ważnej wizy. Co więcej, jak wynika z pkt 78 niniejszego wyroku, wydalenie z terytorium wyłącznie na podstawie upływu ważności wizy stanowi sankcję oczywiście nieproporcjonalną w stosunku do wagi naruszenia krajowych przepisów dotyczących kontroli cudzoziemców.
91 Na trzecie pytanie prejudycjalne należy zatem odpowiedzieć, że art. 3 i 4 ust. 3 dyrektywy 68/360, art. 3 i 6 dyrektywy 73/148 oraz art. 3 ust. 3 dyrektywy 64/221 należy interpretować w ten sposób, że państwo członkowskie nie może odmówić wydania dokumentu pobytowego obywatelowi państwa trzeciego będącego małżonkiem obywatela państwa członkowskiego, który wjechał w sposób zgodny z prawem na terytorium tego państwa członkowskiego, ani wydalić go z terytorium, wyłącznie na tej podstawie, że jego wiza wygasła, zanim złożył wniosek o dokument pobytowy.
W przedmiocie pytania czwartego
Uwagi przedłożone Trybunałowi
92 MRAX podnosi, że przepisy art. 8 i 9 dyrektywy 64/221 zostały przetransponowane do prawa belgijskiego przez art. 44 i 64 ustawy z dnia 15 grudnia 1980 r. Niemniej obecna praktyka administracyjna państwa belgijskiego odmawia obywatelom państw trzecich będącym małżonkami obywateli państw członkowskich, którzy nie posiadają wizy lub których wiza nie jest już ważna, prawa złożenia odwołania przewidzianego w art. 44 i 64 ustawy z dnia 15 grudnia 1980 r., jeżeli została wydana względem nich decyzja o odmowie wydania dokumentu pobytowego lub o wydaleniu. Osoby te są uprawnione wyłącznie do wniesienia skargi o zawieszenie i skargi o stwierdzenie nieważności tych decyzji do Conseil d’État, która ogranicza się do sprawdzenia zgodności z prawem zaskarżonej decyzji, bez możliwości sprawdzenia jej słuszności w świetle faktów i okoliczności sprawy. Tym samym belgijska praktyka administracyjna nie przestrzega wymogów prawa wspólnotowego.
93 Państwo belgijskie twierdzi, że przepisy art. 8 i 9 dyrektywy 64/221, które przewidują możliwość zwrócenia się przez obywatela państwa trzeciego do właściwego organu państwa członkowskiego określonego w art. 9 ust. 1, kiedy ubiega się on o przyznanie pierwszego dokumentu pobytowego lub kiedy zostaje wydana względem niego decyzja o wydaleniu przed przyznaniem takiego dokumentu, nie znajdują zastosowania do przypadku, w którym zainteresowany nie wjechał w sposób zgodny z prawem na terytorium tego państwa członkowskiego.
94 Artykuł 1 ust. 2 dyrektywy 64/221 ogranicza bowiem jej zakres stosowania do członków rodziny obywatela państwa członkowskiego, którzy spełniają wymogi rozporządzeń i dyrektyw przejętych w tej dziedzinie. Tymczasem małżonek obywatela państwa członkowskiego, nieposiadający dokumentu tożsamości lub wizy, lub którego wiza nie jest już ważna, nie spełnia wymogów określonych w art. 3 i 4 dyrektywy 68/360 i rozporządzenia nr 2317/95.
95 Rząd austriacki uznaje, że decyzja o wydaleniu z terytorium nie może zostać wykonana, poza przypadkami absolutnie pilnymi, względem osoby chronionej przez prawo wspólnotowe, dopóki osoba ta nie będzie w stanie wyczerpać wszystkich środków zagwarantowanych jej na podstawie art. 8 i 9 dyrektywy 64/221 (ww. wyrok w sprawie Royer i wyrok z dnia 22 maja 1980 r. w sprawie 131/79 Santillo, Rec. s. 1585).
96 Jednakże, skoro belgijski porządek prawny uzależnia wjazd i pobyt obywateli państw trzecich, będących członkami rodziny obywatela państwa członkowskiego, od okazania ważnego paszportu lub dowodu tożsamości oraz wizy, zgodne z prawem jest nieprzyznanie członkowi rodziny, który wjechał na terytorium Belgii w sposób niezgodny z prawem, prawa do zwrócenia się do właściwego organu w rozumieniu art. 9 ust. 1 dyrektywy 64/221.
97 Natomiast w świetle art. 3 ust. 3 dyrektywy 64/221 członek rodziny powinien mieć prawo do skorzystania ze środka przewidzianego w art. 9 tej dyrektywy, jeżeli wjechał na terytorium państwa członkowskiego w sposób zgodny z prawem, lecz dowód tożsamości lub paszport, który pozwolił na wjazd na terytorium i wydanie dokumentu pobytowego, już nie jest ważny. W takim bowiem przypadku wydalenie z terytorium krajowego nie jest uzasadnione.
98 Komisja utrzymuje, że art. 1 ust. 2 dyrektywy 64/221 ma zastosowanie do obywateli państw trzecich, którzy są członkami rodziny obywatela państwa członkowskiego, nawet jeżeli nie posiadają wizy lub ich wiza wygasła. Jeżeli więzy rodzinne zostaną wykazane, brak będzie wątpliwości co do tego, że mają oni prawo do skorzystania ze środka przewidzianego w art. 9 ust. 2 dyrektywy 64/221.
99 Natomiast w przypadku braku dokumentów tożsamości odpowiedź powinna być taka sama jak proponowana odpowiedź na pytanie pierwsze. Aby ochrona prawa wspólnotowego znalazła zastosowanie, konieczne jest bowiem wykazanie posiadania statusu małżonka obywatela państwa członkowskiego.
Odpowiedź Trybunału
100 Należy przyjąć, że art. 9 ust. 2 dyrektywy 64/221 ma na celu zapewnienie minimalnych gwarancji procesowych osobom, wobec których została wydana decyzja o odmowie przyznania pierwszego zezwolenia na pobyt lub o wydaleniu z terytorium przed przyznaniem takiego zezwolenia w jednym z trzech przypadków określonych w ust. 1 tego artykułu. Jeżeli skargi do sądu w przedmiocie aktów administracyjnych dotyczą jedynie zgodności z prawem decyzji, udział właściwego organu powinien pozwolić na zbadanie faktów i okoliczności, w tym również celowości środka, który ma zostać zastosowany, zanim jeszcze decyzja zostanie ostatecznie podjęta (zob. podobnie wyrok z dnia 17 czerwca 1997 r. w sprawach połączonych C‑65/95 i C‑111/95 Shingara i Radiom, Rec. s. I‑3343, pkt 34 i 37).
101 Przepisy art. 9 dyrektywy 64/221, mające charakter uzupełniający względem przepisów dotyczących reżimu skarg do sądu, o których mowa w art. 8 tej dyrektywy i których celem jest złagodzenie braków tych skarg (zob. w szczególności wyrok z dnia 5 marca 1980 r. w sprawie 98/79 Pecastaing, Rec. s. 691, pkt 15 i 20) wymagają, w odniesieniu do ich podmiotowego zakresu stosowania, szerokiej wykładni. W dziedzinie prawa wspólnotowego wymóg kontroli sądowej każdej decyzji organu krajowego stanowi bowiem ogólną zasadę wynikającą z tradycji konstytucyjnych wspólnych dla państw członkowskich i utrwaloną w art. 6 i 13 konwencji (wyroki: z dnia 15 października 1987 r. w sprawie 222/86 Heylens i in., Rec. s. 4097, pkt 14; z dnia 3 grudnia 1992 r. w sprawie C‑97/91 Oleificio Borelli przeciwko Komisji, Rec. s. I‑6313, pkt 14 i z dnia 11 stycznia 2001 r. w sprawie C‑226/99 Siples, Rec. s. I‑277, pkt 17).
102 Zatem odmiennie niż to twierdzi państwo belgijskie, każdy będący cudzoziemcem małżonek obywatela państwa członkowskiego, który twierdzi, że spełnia wymogi warunkujące objęcie ochroną przyznaną przez dyrektywę 64/221, korzysta z minimalnych gwarancji procesowych przewidzianych w art. 9 tej dyrektywy, nawet jeśli nie posiada dokumentu tożsamości lub jeśli – będąc objętym obowiązkiem wizowym – wjechał na terytorium państwa członkowskiego bez wizy lub pozostał na nim po jej wygaśnięciu.
103 Wyłączenie prawa do skorzystania z tych gwarancji procesowych w przypadku braku dokumentu tożsamości lub wizy lub w przypadku upływu ważności któregoś z tych dokumentów pozbawiłoby ponadto te gwarancje w znacznym stopniu ich skuteczności.
104 Na czwarte pytanie prejudycjalne należy zatem odpowiedzieć, że art. 1 ust. 2 i art. 9 ust. 2 dyrektywy 64/221 należy interpretować w ten sposób, że będący cudzoziemcem małżonek obywatela państwa członkowskiego ma prawo przekazać właściwemu organowi, o którym mowa w jej art. 9 ust. 1, decyzję odmawiającą wydania pierwszego dokumentu pobytowego lub nakazującą wydalenie przed wydaniem dokumentu pobytowego, nawet jeżeli nie posiada on dokumentu tożsamości lub – jako objęty obowiązkiem wizowym – wjechał na terytorium państwa członkowskiego bez wizy lub pozostał na nim po jej wygaśnięciu.
W przedmiocie kosztów
105 Koszty poniesione przez rząd austriacki oraz przez Komisję, które przedłożyły Trybunałowi swoje uwagi, nie podlegają zwrotowi. Dla stron postępowania przed sądem krajowym niniejsze postępowanie ma charakter incydentalny, dotyczy bowiem kwestii podniesionej przed tym sądem, do niego zatem należy rozstrzygnięcie o kosztach.
Z powyższych względów
TRYBUNAŁ,
stanowiąc w przedmiocie pytań przedłożonych mu przez Conseil d’État wyrokiem z dnia 23 listopada 1999 r., orzeka, co następuje:
1) Artykuł 3 dyrektywy Rady 68/360/EWG z dnia 15 października 1968 r. w sprawie zniesienia ograniczeń w przemieszczaniu się i pobycie pracowników państw członkowskich i ich rodzin we Wspólnocie, art. 3 dyrektywy Rady 73/148/EWG z dnia 21 maja 1973 r. w sprawie zniesienia ograniczeń w zakresie przemieszczania się i pobytu obywateli państw członkowskich w obrębie Wspólnoty, które dotyczą przedsiębiorczości i świadczenia usług, oraz rozporządzenie Rady (WE) nr 2317/95 z dnia 25 września 1995 r. wymieniającego państwa trzecie, których obywatele muszą posiadać wizę podczas przekraczania zewnętrznych granic państw członkowskich, analizowane w świetle zasady proporcjonalności należy interpretować w ten sposób, że państwo członkowskie nie może odmówić, na granicy, prawa wjazdu obywatelowi państwa trzeciego będącego małżonkiem obywatela państwa członkowskiego, który usiłuje wjechać na jego terytorium, nie będąc w posiadaniu ważnego dowodu tożsamości lub paszportu, lub w stosownym przypadku wizy, jeżeli jest on w stanie dowieść swej tożsamości i więzów małżeńskich oraz jeżeli brak jest danych pozwalających uznać, że stanowi on zagrożenie dla porządku publicznego, bezpieczeństwa publicznego lub zdrowia publicznego w rozumieniu art. 10 dyrektywy 68/360 i art. 8 dyrektywy 73/148.
2) Artykuł 4 dyrektywy 68/360 i art. 6 dyrektywy 73/148 należy interpretować w ten sposób, że nie upoważniają one państwa członkowskiego do podejmowania decyzji o odmowie wydania dokumentu pobytowego lub o wydaleniu wobec obywatela państwa trzeciego, który jest w stanie dowieść swojej tożsamości i małżeństwa z obywatelem państwa członkowskiego, z tego tylko powodu, że wjechał na terytorium danego państwa członkowskiego w sposób niezgodny z prawem.
3) Artykuł 3 i 4 ust. 3 dyrektywy 68/360, art. 3 i 6 dyrektywy 73/148 oraz art. 3 ust. 3 dyrektywyRady 64/221/EWG z dnia 25 lutego 1964 r. w sprawie koordynacji specjalnych środków dotyczących przemieszczania się i pobytu cudzoziemców, uzasadnionych względami porządku publicznego, bezpieczeństwa publicznego lub zdrowia publicznego należy interpretować w ten sposób, że państwo członkowskie nie może odmówić wydania dokumentu pobytowego obywatelowi państwa trzeciego będącego małżonkiem obywatela państwa członkowskiego, który wjechał w sposób zgodny z prawem na terytorium tego państwa członkowskiego, ani wydalić go z terytorium, wyłącznie na tej podstawie, że jego wiza wygasła, zanim złożył wniosek o dokument pobytowy.
4) Artykuł 1 ust. 2 i art. 9 ust. 2 dyrektywy 64/221 należy interpretować w ten sposób, że będący cudzoziemcem małżonek obywatela państwa członkowskiego ma prawo przekazać właściwemu organowi, o którym mowa w jej art. 9 ust. 1, decyzję odmawiającą wydania pierwszego dokumentu pobytowego lub nakazującą wydalenie przed wydaniem dokumentu pobytowego, nawet jeżeli nie posiada on dokumentu tożsamości lub – jako objęty obowiązkiem wizowym – wjechał na terytorium państwa członkowskiego bez wizy lub pozostał na nim po jej wygaśnięciu.
Rodríguez Iglesias | Colneric | von Bahr |
Wathelet | Schintgen | Cunha Rodrigues |
Wyrok ogłoszono na posiedzeniu jawnym w Luksemburgu w dniu 25 lipca 2002 r.
R. Grass | | G.C. Rodríguez Iglesias |