Υπόθεση T‑57/11
Castelnou Energía, SL
κατά
Ευρωπαϊκής Επιτροπής
«Κρατικές ενισχύσεις — Ηλεκτρική ενέργεια — Αντιστάθμιση του επιπλέον κόστους παραγωγής — Υποχρέωση δημόσιας υπηρεσίας για παραγωγή συγκεκριμένης ποσότητας ηλεκτρικής ενέργειας από εγχώριο άνθρακα— Μηχανισμός προσφυγής σε υπηρεσίες κατά προτεραιότητα — Απόφαση περί μη προβολής αντιρρήσεων — Απόφαση με την οποία κηρύσσεται μία ενίσχυση συμβατή με την εσωτερική αγορά — Προσφυγή ακυρώσεως — Πράξη που αφορά ατομικά τον ενδιαφερόμενο — Πράξη θίγουσα ουσιωδώς την θέση του ενδιαφερομένου στον ανταγωνισμό — Παραδεκτό — Μη κίνηση της επίσημης διαδικασίας εξετάσεως — Σοβαρές δυσχέρειες — Υπηρεσία γενικού οικονομικού συμφέροντος — Ασφάλεια του εφοδιασμού με ηλεκτρική ενέργεια — Άρθρο 11, παράγραφος 4, της οδηγίας 2003/54/ΕΚ — Ελεύθερη κυκλοφορία των εμπορευμάτων — Προστασία του περιβάλλοντος — Οδηγία 2003/87/ΕΚ»
Περίληψη — Απόφαση του Γενικού Δικαστηρίου (δεύτερο τμήμα)
της 3ης Δεκεμβρίου 2014
1. Προσφυγή ακυρώσεως — Φυσικά ή νομικά πρόσωπα — Πράξεις που τα αφορούν άμεσα και ατομικά — Απόφαση με την οποία η Επιτροπή διαπιστώνει τη συμβατότητα κρατικής ενισχύσεως προς την κοινή αγορά χωρίς να κινήσει την επίσημη διαδικασία εξετάσεως — Προσφυγή των ενδιαφερομένων κατά την έννοια του άρθρου 108, παράγραφος 2, ΣΛΕΕ — Παραδεκτό — Προϋποθέσεις
(Άρθρα 108 §§ 2 και 3 ΣΛΕΕ και 263, εδ. 4, ΣΛΕΕ)
2. Ενισχύσεις χορηγούμενες από τα κράτη — Σχέδια ενισχύσεων — Εξέτασή τους από την Επιτροπή — Στάδιο της προκαταρκτικής εξετάσεως και στάδιο της κατ’ αντιπαράθεση διαδικασίας — Συμβατότητα ενισχύσεως με την εσωτερική αγορά — Δυσχέρειες εκτιμήσεως — Υποχρέωση της Επιτροπής να κινήσει την κατ’ αντιπαράθεση διαδικασία — Σοβαρές δυσχέρειες — Έννοια — Αντικειμενικός χαρακτήρας — Βάρος αποδείξεως — Περιστάσεις που παρέχουν τη δυνατότητα να επιβεβαιωθεί η ύπαρξη τέτοιων δυσχερειών — Διάρκεια και ανεπαρκής ή ατελής χαρακτήρας του ελέγχου που διενεργεί η Επιτροπή κατά την προκαταρκτική εξέταση
(Άρθρο 108 §§ 2 και 3 ΣΛΕΕ)
3. Ενισχύσεις χορηγούμενες από τα κράτη — Σχέδια ενισχύσεων — Εξέτασή τους από την Επιτροπή — Στάδιο της προκαταρκτικής εξετάσεως — Διάρκεια — Ανώτατη προθεσμία δύο μηνών — Υπολογισμός της διάρκειας της προκαταρκτικής εξετάσεως από την παραλαβή της πλήρους κοινοποιήσεως — Έννοια της πλήρους κοινοποιήσεως
(Άρθρο 108 §§ 2 και 3 ΣΛΕΕ)
4. Ενισχύσεις χορηγούμενες από τα κράτη — Σχέδια ενισχύσεων — Εξέτασή τους από την Επιτροπή — Στάδιο της προκαταρκτικής εξετάσεως και στάδιο της κατ’ αντιπαράθεση διαδικασίας — Υποχρέωση της Επιτροπής να κινήσει την κατ’ αντιπαράθεση διαδικασία λόγω σοβαρών δυσχερειών — Αίτημα για συμπληρωματικές πληροφορίες — Τροποποίηση υφιστάμενου μέτρου ενισχύσεως — Περιστάσεις αυτές καθ’ αυτές μη ενδεικτικές της υπάρξεως σοβαρών δυσχερειών
(Άρθρο 108 §§ 2 και 3, ΣΛΕΕ)
5. Προσφυγή ακυρώσεως — Φυσικά ή νομικά πρόσωπα — Πράξεις που τα αφορούν άμεσα και ατομικά — Απόφαση με την οποία η Επιτροπή διαπιστώνει τη συμβατότητα κρατικής ενισχύσεως με την κοινή αγορά, χωρίς να κινήσει την επίσημη διαδικασία εξετάσεως — Προσφυγή των ενδιαφερομένων κατά την έννοια του άρθρου 108, παράγραφος 2, ΣΛΕΕ — Προσδιορισμός του αντικειμένου της προσφυγής — Προσφυγή με σκοπό τη διαφύλαξη των δικονομικών δικαιωμάτων των ενδιαφερομένων — Δυνάμενοι να προβληθούν λόγοι ακυρώσεως — Βάρος αποδείξεως
(Άρθρα 108 §§ 2 και 3 ΣΛΕΕ και 263, εδ. 4, ΣΛΕΕ)
6. Ένδικη διαδικασία — Παρέμβαση — Αίτηση παρεμβάσεως με αντικείμενο την υποστήριξη των αιτημάτων ενός εκ των διαδίκων, στην οποία όμως αναπτύσσεται άλλη επιχειρηματολογία — Παραδεκτό
(Οργανισμός του Δικαστηρίου, άρθρο 40, εδ. 4· Κανονισμός Διαδικασίας του Γενικού Δικαστηρίου, άρθρο 116 § 3)
7. Ανταγωνισμός — Επιχειρήσεις επιφορτισμένες με τη διαχείριση υπηρεσιών γενικού οικονομικού συμφέροντος — Ορισμός των υπηρεσιών γενικού οικονομικού συμφέροντος — Εξουσία εκτιμήσεως των κρατών μελών — Όρια — Έλεγχος της Επιτροπής και δικαστικός έλεγχος περιοριζόμενοι στην περίπτωση πρόδηλης πλάνης
(Άρθρα 106 § 2 ΣΛΕΕ και 107 § 1 ΣΛΕΕ· πρωτόκολλο 26 που προσαρτάται στις Συνθήκες ΕΕ και ΛΕΕ)
8. Ένδικη διαδικασία — Προβολή νέων ισχυρισμών κατά τη διάρκεια της διαδικασίας — Ισχυρισμός προβαλλόμενος για πρώτη φορά κατά το στάδιο του υπομνήματος απαντήσεως — Απαράδεκτο — Απαιτήσεις ανάλογες με αυτές που ισχύουν για τις αιτιάσεις που προβάλλονται προς στήριξη λόγου ακυρώσεως — Απαράδεκτο των παρεμβαινόντων
(Κανονισμός Διαδικασίας του Γενικού Δικαστηρίου, άρθρο 48 § 2)
9. Ανταγωνισμός — Επιχειρήσεις επιφορτισμένες με τη διαχείριση υπηρεσιών γενικού οικονομικού συμφέροντος — Αντιστάθμιση των δαπανών που οφείλονται στην αποστολή παροχής δημόσιας υπηρεσίας — Εξουσία εκτιμήσεως των κρατών μελών — Όρια — Υποχρέωση τηρήσεως της αρχής της αναλογικότητας — Έλεγχος της Επιτροπής — Δικαστικός έλεγχος — Όρια
(Άρθρα 106 § 2 ΣΛΕΕ και 107 § 1 ΣΛΕΕ)
10. Ανταγωνισμός — Επιχειρήσεις επιφορτισμένες με τη διαχείριση υπηρεσιών γενικού οικονομικού συμφέροντος — Αντιστάθμιση των δαπανών που οφείλονται στην αποστολή παροχής δημόσιας υπηρεσίας — Μέτρο ενισχύσεως με σκοπό την διαφύλαξη της ασφάλειας του εφοδιασμού με ηλεκτρική ενέργεια — Μέτρο προς όφελος των σταθμών ηλεκτροπαραγωγής που χρησιμοποιούν εγχώριο άνθρακα — Κριτήρια εκτιμήσεως της συμβατότητας του εν λόγω μέτρου με την εσωτερική αγορά — Τήρηση της αρχής της αναλογικότητας — Πρόσφορος και μη υπερβολικός χαρακτήρας του μέτρου — Αλλοίωση των συναλλαγών και στρέβλωση του ανταγωνισμού κατά τρόπο ουσιαστικό και προδήλως δυσανάλογο — Έννοια — Απειλή για τη βιωσιμότητα άλλων τομέων παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας θέτουσα σε κίνδυνο την ασφάλεια του εφοδιασμού με ηλεκτρική ενέργεια
(Άρθρο 106 § 2 ΣΛΕΕ· οδηγία 2003/54 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου, άρθρο 11 § 4)
11. Προσφυγή ακυρώσεως — Λόγοι — Κατάχρηση εξουσίας — Έννοια
(Άρθρο 263 ΣΛΕΕ)
12. Ενισχύσεις χορηγούμενες από τα κράτη — Εξέτασή τους από την Επιτροπή — Συμβατότητα ενισχύσεως με την εσωτερική αγορά — Εξουσία εκτιμήσεως — Τήρηση της συνοχής μεταξύ των διατάξεων περί κρατικών ενισχύσεων και άλλων διατάξεων της Συνθήκης — Υποχρέωση που υφίσταται μόνον όταν πρόκειται για λεπτομέρειες της χορηγήσεως ενισχύσεως συνδεόμενες άρρηκτα με το αντικείμενο της — Τήρηση των διατάξεων επί θεμάτων προστασίας του περιβάλλοντος — Υποχρέωση που υφίσταται μόνον όταν πρόκειται για ενισχύσεις που επιδιώκουν περιβαλλοντικό σκοπό
(Άρθρα 106 ΣΛΕΕ, 107 ΣΛΕΕ και 108 ΣΛΕΕ· οδηγία 2003/54 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου, άρθρο 11 § 4)
13. Ελεύθερη κυκλοφορία των εμπορευμάτων — Παρεκκλίσεις — Δημόσια ασφάλεια — Εφοδιασμός με ηλεκτρική ενέργεια — Σκοπός που εμπίπτει στην έννοια της δημοσίας ασφάλειας
(Άρθρα 28 ΣΛΕΕ και 36 ΣΛΕΕ)
14. Περιβάλλον — Ατμοσφαιρική ρύπανση — Οδηγία 2003/87 — Εθνικό σχέδιο κατανομής δικαιωμάτων εκπομπής αερίων θερμοκηπίου — Αρμοδιότητες των κρατών μελών — Κατανομή των δικαιωμάτων — Μέτρο ενισχύσεως προς όφελος των σταθμών ηλεκτροπαραγωγής που χρησιμοποιούν εγχώριο άνθρακα, με σκοπό την διαφύλαξη της ασφάλειας του εφοδιασμού με ηλεκτρική ενέργεια — Αντίθεση προς το αντικείμενο και προς το πνεύμα της οδηγίας 2003/87 — Δεν υφίσταται
(Άρθρο 106 § 2 ΣΛΕΕ· οδηγίες του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου 2003/54, άρθρο 11 § 4, και 2003/87)
1. Βλ. το κείμενο της αποφάσεως.
(βλ. σκέψεις 22-37, 43)
2. Βλ. το κείμενο της αποφάσεως.
(βλ. σκέψεις 47, 48, 50-54, 58, 82, 83, 88)
3. Βλ. το κείμενο της αποφάσεως.
(βλ. σκέψεις 59-61)
4. Βλ. το κείμενο της αποφάσεως.
(βλ. σκέψεις 70, 72, 75)
5. Βλ. το κείμενο της αποφάσεως.
(βλ. σκέψεις 106-108)
6. Βλ. το κείμενο της αποφάσεως.
(βλ. σκέψεις 111, 112)
7. Βλ. το κείμενο της αποφάσεως.
(βλ. σκέψεις 132-134, 136)
8. Βλ. το κείμενο της αποφάσεως.
(βλ. σκέψεις 145, 209, 215, 216)
9. Βλ. το κείμενο της αποφάσεως.
(βλ. σκέψεις 147, 149, 150, 152)
10. Το άρθρο 11, παράγραφος 4, της οδηγίας 2003/54, σχετικά με τους κοινούς κανόνες για την εσωτερική αγορά ηλεκτρικής ενέργειας, επιτρέπει, κατ’ ουσίαν, στα κράτη μέλη να χορηγούν προνόμια για την πρόσβαση στην αγορά, για λόγους ασφάλειας του εφοδιασμού, στις εγκαταστάσεις παραγωγής που χρησιμοποιούν εγχώριες πηγές καυσίμων. Εξάλλου, ο κανονισμός 1407/2002, σχετικά με τις κρατικές ενισχύσεις προς τη βιομηχανία άνθρακα, αναγνωρίζει τη σπουδαιότητα της βιομηχανίας άνθρακα, στον τομέα της ενεργειακής ασφάλειας, για την παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας. Συνεπώς, για να μη θεωρηθεί βάσιμη η αναγνώριση του πρόσφορου χαρακτήρα ενός μέτρου προς όφελος των σταθμών ηλεκτροπαραγωγής που χρησιμοποιούν εγχώριο άνθρακα για την διαφύλαξη της ασφάλειας του εφοδιασμού σε κράτος μέλος, τα επιχειρήματα και στοιχεία που προβάλλει ένας ενδιαφερόμενος, ο οποίος βάλλει κατά αποφάσεως περί μη κινήσεως της επίσημης διαδικασίας εξετάσεως επί ενός τέτοιου μέτρου, πρέπει να είναι απολύτως εμπεριστατωμένα και να στηρίζονται σε δυνητικές ιδιαιτερότητες της υπό κρίση περιπτώσεως.
Επιπλέον, οι ενδεχόμενες στρεβλώσεις που προκάλεσε το εν λόγω μέτρο είναι συνεπακόλουθες του χαρακτηρισμού του ως κρατικής ενισχύσεως, η οποία εξ ορισμού αποτελεί μέτρο που νοθεύει ή απειλεί να νοθεύσει τον ανταγωνισμό ευνοώντας ορισμένες επιχειρήσεις ή ορισμένους παραγωγούς, και, ειδικότερα, της εφαρμογής του άρθρου 11, παράγραφος 4, της οδηγίας 2003/54, που παρέχει στα κράτη μέλη τη δυνατότητα να ευνοήσουν τις εγκαταστάσεις που παράγουν ηλεκτρική ενέργεια από εγχώριες πηγές σε βάρος εκείνων που χρησιμοποιούν άλλες μορφές ενέργειας. Συνεπώς, ένα τέτοιο μέτρο θα μπορούσε να θεωρηθεί ακραίο μόνον αν η στρέβλωση του ανταγωνισμού που συνεπάγεται είναι ουσιαστική και προδήλως δυσανάλογη σε σχέση με τον επιδιωκόμενο σκοπό. Για να διαπιστωθεί αυτή η στρέβλωση, πρέπει να αποδειχθεί ότι το μέτρο απειλεί τη βιωσιμότητα άλλων τομέων παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας, μέχρι του σημείου να τίθεται σε κίνδυνο η ασφάλεια του εφοδιασμού με ηλεκτρική ενέργεια στο οικείο κράτος μέλος.
(βλ. σκέψεις 155, 156, 163, 164)
11. Βλ. το κείμενο της αποφάσεως.
(βλ. σκέψη 175)
12. Όταν η Επιτροπή εφαρμόζει τη διαδικασία στον τομέα των κρατικών ενισχύσεων, οφείλει, βάσει της γενικής οικονομίας της Συνθήκης, να σέβεται τη συνοχή που υφίσταται μεταξύ των διατάξεων περί κρατικών ενισχύσεων και των ειδικών διατάξεων που δεν αφορούν τον εν λόγω τομέα και, ως εκ τούτου, να εκτιμά τη συμβατότητα της επίμαχης ενισχύσεως προς τις εν λόγω ειδικές διατάξεις.
Πάντως, τέτοια υποχρέωση της Επιτροπής υφίσταται μόνον όταν πρόκειται για λεπτομέρειες χορηγήσεως ενισχύσεως οι οποίες συνδέονται τόσο άρρηκτα με το αντικείμενο της ενισχύσεως ώστε να μην μπορούν να εκτιμηθούν χωριστά.
Συνεπώς, εάν η επίμαχη λεπτομέρεια χορηγήσεως συνδέεται άρρηκτα με το αντικείμενο της ενισχύσεως, η συμφωνία της προς άλλες διατάξεις, πλην των σχετικών με τις κρατικές ενισχύσεις, θα εκτιμηθεί από την Επιτροπή στο πλαίσιο της διαδικασίας του άρθρου 108 ΣΛΕΕ και η εκτίμηση αυτή ενδέχεται να καταλήξει στη διαπίστωση ασυμβατότητας της οικείας ενισχύσεως προς την εσωτερική αγορά.
Αντιθέτως, όταν η Επιτροπή προβαίνει σε εκτίμηση μέτρου ενισχύσεως το οποίο δεν επιδιώκει περιβαλλοντικό σκοπό, δεν υποχρεούται να λαμβάνει υπόψη την περιβαλλοντική νομοθεσία κατά την εξέταση της ενισχύσεως και των λεπτομερειών χορηγήσεως που συνδέονται άρρηκτα με το αντικείμενό της. Πράγματι, ενώ μια ενίσχυση υπέρ της προστασίας του περιβάλλοντος μπορεί να κηρυχθεί συμβατή με την εσωτερική αγορά δυνάμει του άρθρου 107, παράγραφος 3, στοιχείο β΄ ή γ΄, ΣΛΕΕ, μια ενίσχυση που έχει δυσμενείς συνέπειες για το περιβάλλον δεν θίγει, εξ αυτού του λόγου και μόνον, την εγκαθίδρυση της εσωτερικής αγοράς. Μολονότι η προστασία του περιβάλλοντος πρέπει να εντάσσεται στο πλαίσιο του καθορισμού και της εφαρμογής των πολιτικών της Ένωσης, μεταξύ άλλων εκείνων που αποσκοπούν στην εγκαθίδρυση της εσωτερικής αγοράς, εντούτοις δεν αποτελεί συστατικό στοιχείο της αγοράς αυτής, η οποία ορίζεται ως χώρος χωρίς εσωτερικά σύνορα μέσα στον οποίο εξασφαλίζεται η ελεύθερη κυκλοφορία των εμπορευμάτων, των προσώπων και των κεφαλαίων (άρθρο 26, παράγραφος 2, ΣΛΕΕ). Όμως, οι πέραν των σχετικών με τις κρατικές ενισχύσεις κανόνες των οποίων η τήρηση πρέπει να επαληθεύεται περιορίζονται σε εκείνους που είναι ικανοί να έχουν αρνητικές συνέπειες επί της εσωτερικής αγοράς.
Συναφώς, εάν μια ενίσχυση, η οποία προορίζεται για την διαφύλαξη της ασφάλειας του εφοδιασμού με ηλεκτρική ενέργεια, κηρυσσόταν ασύμβατη προς την εσωτερική αγορά, λόγω παραβάσεως των περιβαλλοντικών διατάξεων του δικαίου της Ένωσης, μολονότι θα πληρούσε τις προϋποθέσεις εφαρμογής του άρθρου 106, παράγραφος 2, ΣΛΕΕ, τούτο θα συνεπαγόταν παράβαση της εξουσίας εκτιμήσεως που διαθέτουν οι εθνικές αρχές κατά τη σύσταση υπηρεσίας γενικού οικονομικού συμφέροντος, καθώς και συνεπακόλουθη επέκταση των εξουσιών της Επιτροπής στο πλαίσιο των αρμοδιοτήτων που της απονέμουν τα άρθρα 106 ΣΛΕΕ, 107 ΣΛΕΕ και 108 ΣΛΕΕ. Οι αρμοδιότητες όμως που ασκεί η Επιτροπή στο πλαίσιο αυτό και η ειδική διαδικασία εξετάσεως της συμβατότητας των ενισχύσεων δεν μπορούν να υποκαταστήσουν τη διαδικασία διαπιστώσεως παραβάσεως, διά της οποίας η Επιτροπή διασφαλίζει την τήρηση του συνόλου των διατάξεων του δικαίου της Ένωσης από τα κράτη μέλη.
(βλ. σκέψεις 181, 182, 184, 189, 190)
13. Βλ. το κείμενο της αποφάσεως.
(βλ. σκέψη 197)
14. Βλ. το κείμενο της αποφάσεως.
(βλ. σκέψεις 218, 219)