Sprawa T‑250/12
Corporación Empresarial de Materiales de Construcción, SA
przeciwko
Komisji Europejskiej
Konkurencja – Porozumienia, decyzje i uzgodnione praktyki – Rynek chloranu sodu w EOG – Decyzja zmieniająca, w której Komisja skróciła stwierdzony czas uczestnictwa w kartelu – Obliczanie kwoty grzywny – Przedawnienie – Artykuł 25 rozporządzenia (WE) nr 1/2003
Streszczenie – wyrok Sądu (druga izba) z dnia 6 października 2015 r.
1. Skarga o stwierdzenie nieważności – Interes prawny – Skarga na decyzję z zakresu konkurencji, w której Komisja skróciła stwierdzony czas uczestnictwa w kartelu i zmniejszyła kwotę grzywny – Zarzut mający na celu częściowe stwierdzenie nieważności wspomnianej decyzji z powodu naruszenia przepisów dotyczących przedawnienia – Dopuszczalność
[art. 263 akapit czwarty TFUE; rozporządzenie Rady nr 1/2003, art. 25 ust. 1 lit. b)]
2. Skarga o stwierdzenie nieważności – Dopuszczalność – Osoby fizyczne lub prawne – Pismo przedsiębiorstwa informujące Komisję o zamiarze poniesienia przez nie odpowiedzialności finansowej za zapłatę całej grzywny – Ograniczenie w korzystaniu z prawa do wniesienia skargi – Naruszenie podstawowych zasad zgodności z prawem i poszanowania prawa do obrony
(art. 263 akapit czwarty TFUE; Karta praw podstawowych Unii Europejskiej, art. 47, art. 52 ust. 1)
3. Konkurencja – Postępowanie administracyjne – Częściowe stwierdzenie nieważności pierwotnej decyzji ograniczone wyłącznie do wysokości kwoty grzywny – Wydanie późniejszej decyzji utrzymującej częściowo grzywnę pierwotnie nałożoną na skarżącego – Ocena przedawnienia z uwzględnieniem daty wydania decyzji pierwotnej
[rozporządzenie Rady nr 1/2003, art. 23 ust. 2, art. 25 ust. 1 lit. b)]
4. Konkurencja – Postępowanie administracyjne – Przedawnienie w zakresie postępowań – Przerwanie biegu – Zakres – Przerwanie biegu w stosunku do wszystkich uczestników naruszenia – Pojęcie przedsiębiorstwa, które uczestniczyło w naruszeniu
(rozporządzenie Rady nr 1/2003, art. 25 ust. 3, 4)
5. Konkurencja – Postępowanie administracyjne – Przedawnienie w zakresie postępowań – Rozpoczęcie biegu terminu – Naruszenie ciągłe albo trwające – Dzień zaprzestania naruszenia – Przerwanie biegu – Decyzja o przyznaniu warunkowego zwolnienia z grzywny – Zakres
[rozporządzenie Rady nr 1/2003, art. 25 ust. 3; komunikat Komisji 2002/C 45/03, pkt 11 lit. a)–c)]
6. Konkurencja – Postępowanie administracyjne – Przedawnienie w zakresie postępowań – Rozpoczęcie biegu terminu – Naruszenie ciągłe albo trwające – Dzień zaprzestania naruszenia – Przerwanie biegu – Obowiązek uznania pierwszego żądania udzielenia informacji za akt przerywający bieg przedawnienia – Brak
(rozporządzenie Rady nr 1/2003, art. 25)
7. Postępowanie sądowe – Pismo wszczynające postępowanie – Wymogi formalne – Zwięzłe przedstawienie powołanych zarzutów – Analogiczne wymogi w odniesieniu do zarzutów szczegółowych powoływanych na poparcie zarzutu
(regulamin postępowania przed Sądem, art. 76)
1. W ramach skargi o stwierdzenie nieważności decyzji z zakresu konkurencji, wydanej przez Komisję w następstwie stwierdzenia przez Sąd nieważności decyzji pierwotnej i wprowadzającej zmiany do tej ostatniej decyzji poprzez z jednej strony zmianę stwierdzonego czasu uczestnictwa w kartelu i z drugiej strony zmniejszenie kwoty grzywny, skarżący posiada interes prawny w podnoszeniu zarzutu mającego na celu częściowe stwierdzenie nieważności późniejszej decyzji w zakresie dotyczącym zmniejszonej kwoty grzywny, ponieważ takie stwierdzenie nieważności może być dla niego korzystne.
W tym względzie, po pierwsze, ponieważ zmieniając czas trwania naruszenia zarzucany początkowo skarżącemu, Komisja ustaliła, w późniejszej decyzji, nową datę, od której zaczyna biec termin przedawnienia przewidziany w art. 25 ust. 1 lit. b) rozporządzenia nr 1/2003, instytucja ta niesłusznie zarzuca skarżącemu, że na poparcie skargi o stwierdzenie nieważności podnosi on zarzut oparty na naruszeniu tego przepisu, chociaż nie podnosił go przed Sądem w ramach wcześniejszej skargi.
Po drugie, zakładając, że Sąd uwzględni skargę na podstawie zarzutu opartego na naruszeniu terminu przedawnienia, zważywszy, że ów zarzut dotyczy wyłącznie artykułu późniejszej decyzji, w którym nałożona została nowa kwota grzywny, stwierdzona zostanie w takim wypadku częściowa nieważność tej decyzji, wyłącznie w zakresie, w jakim określa ona ową nową kwotę grzywny nałożonej na skarżącego w pierwotnej decyzji, a nie w zakresie, w jakim ustala nowy okres naruszenia zarzucany skarżącemu, w świetle którego należy oceniać przedawnienie uprawnienia Komisji do nałożenia grzywny. W związku z tym w celu oceny dopuszczalności zarzutu dotyczącego naruszenia terminu przedawnienia nie należy domniemywać, że wyrok stwierdzający częściową nieważność pierwotnej decyzji, oparty na tym zarzucie, doprowadzi do przywrócenia kwoty grzywny nałożonej na skarżącego w pierwotnej decyzji, zważywszy na obowiązek podjęcia przez Komisję środków, które zapewnią wykonanie tego wyroku zgodnie z art. 266 TFUE, jeśli chodzi w szczególności o jej uprawnienie do nałożenia grzywny na skarżącego w związku z nowym okresem naruszenia.
(por. pkt 46, 48)
2. Pismo, które zostało wystosowane przez skarżącego do Komisji celem poinformowania jej o tym, że sam poniesie finansową odpowiedzialność za zapłatę całej grzywny, która mogła zostać na niego nałożona z tytułu omawianego naruszenia, nie może być rozumiane w ten sposób, że skarżący zrezygnował z możliwości powołania się na przepisy art. 25 ust. 1 lit. b) rozporządzenia nr 1/2003 co do ewentualnego przedawnienia uprawnienia Komisji do nałożenia na niego takiej grzywny, zwłaszcza gdy z treści tego pisma wynika wyłącznie, że skarżący zgodził się ponieść całą odpowiedzialność za zapłatę ewentualnej grzywny nałożonej przez Komisję.
Chociaż bowiem wyraźne lub dorozumiane uznanie okoliczności faktycznych lub prawnych przez przedsiębiorstwo w toku postępowania administracyjnego przed Komisją może stanowić dodatkowy dowód przy ocenie zasadności skargi sądowej, to jednak nie może ono ograniczać samego wykonywania prawa do wniesienia skargi do Sądu przysługującego osobom fizycznym lub prawnym na podstawie art. 263 akapit czwarty TFUE. W braku wyraźnie przewidzianej w tym celu podstawy prawnej takie ograniczenie jest sprzeczne z podstawowymi zasadami zgodności z prawem i poszanowania prawa do obrony. Należy ponadto zaznaczyć, że prawo do skutecznego środka prawnego i dostępu do bezstronnego sądu zapewnione jest w art. 47 Karty praw podstawowych Unii Europejskiej, która zgodnie z art. 6 ust. 1 akapit pierwszy TUE ma taką samą moc prawną jak traktaty. Zgodnie z art. 52 ust. 1 tej karty wszelkie ograniczenia w korzystaniu z praw i wolności w niej uznanych muszą być przewidziane ustawą.
(por. pkt 52, 53)
3. W ramach oceny upływu przedawnienia w zakresie postępowań dotyczących nakładania grzywien nie można uznać, że Komisja wydała nową decyzję nakładającą na skarżącego grzywnę, jeżeli zarówno z sentencji, jak i z uzasadnienia wyroku, na mocy którego Sąd stwierdził nieważność jednego z artykułów decyzji pierwotnej w zakresie ustalonej w nim przez Komisję kwoty grzywny, natomiast w żadnym wypadku nie stwierdził nieważności tego artykułu w zakresie, w jakim Komisja postanowiła, na podstawie postanowień art. 23 ust. 2 rozporządzenia nr 1/2003, nałożyć na inne przedsiębiorstwo i na skarżącego wspólnie i na zasadzie solidarności grzywnę poprzez wydanie późniejszej decyzji, w której Komisja utrzymała częściowo pierwotnie nałożoną na skarżącego grzywnę.
W związku z tym, jeżeli celem i skutkiem wydania decyzji jest wyłącznie częściowe utrzymanie grzywny pierwotnie nałożonej na skarżącego, to aby dokonać oceny zasadności zarzutu opartego na przedawnieniu uprawnienia Komisji do nałożenia grzywny na skarżącego, należy uwzględnić datę, kiedy Komisja postanowiła nałożyć tę grzywnę na skarżącego, mianowicie dzień wydania pierwotnej decyzji, a nie datę wydania późniejszej decyzji, która miała na celu umożliwić skarżącemu skorzystanie ze skutków wyroku stwierdzającego nieważność decyzji pierwotnej.
(por. pkt 76, 77)
4. Co się tyczy przedawnienia w zakresie postępowań z dziedziny konkurencji, zgodnie z art. 25 ust. 4 rozporządzenia nr 1/2003 przerwanie biegu terminu przedawnienia wywiera skutek w stosunku do wszystkich przedsiębiorstw lub związków przedsiębiorstw, które uczestniczyły w naruszeniu.
W tym względzie z postanowień art. 25 ust. 3 i 4 rozporządzenia nr 1/2003 wynika, że jeżeli dane przedsiębiorstwo uczestniczyło w naruszeniu, to znaczy jeżeli zostało ono zidentyfikowane jako takie w zaskarżonej decyzji, przerwanie biegu terminu przedawnienia, wynikające z podania do wiadomości aktu dochodzenia lub ścigania co najmniej jednemu przedsiębiorstwu (temu bądź innemu), zidentyfikowanemu również jako przedsiębiorstwo, które uczestniczyło w naruszeniu, wywiera skutek w odniesieniu do tego przedsiębiorstwa. Akty przerywające bieg przedawnienia wywołują skutki erga omnes w stosunku do wszystkich przedsiębiorstw, które uczestniczyły w danym naruszeniu.
(por. pkt 81, 85)
5. Co się tyczy przedawnienia w zakresie postępowań z dziedziny konkurencji, z postanowień art. 25 ust. 3 zdanie pierwsze rozporządzenia nr 1/2003 wynika, że aby działanie Komisji mogło doprowadzić do przerwania biegu terminu przedawnienia w rozumieniu tego rozporządzenia, powinno ono zostać podjęte w szczególności w celu przeprowadzenia dochodzenia lub postępowania w odniesieniu do naruszeń.
W tym względzie, jeżeli chodzi o prowadzoną przez Komisję politykę łagodzenia sankcji, okazuje się przede wszystkim, że program łagodzenia sankcji przyczynia się bezpośrednio do zapewnienia pełnej skuteczności polityki ścigania naruszeń reguł konkurencji Unii, za którą Komisja jest odpowiedzialna. Następnie decyzja o przyznaniu warunkowego zwolnienia z grzywny podmiotowi wnoszącemu o złagodzenie sankcji świadczy o tym, że jego wniosek spełnia warunki wstępne, pozwalające mu – po zakończeniu postępowania administracyjnego i pod pewnymi warunkami – skorzystać z ostatecznego zwolnienia z grzywny. Wreszcie ów status proceduralny, przysługujący podmiotowi wnoszącemu o złagodzenie sankcji na podstawie decyzji przyznającej mu zwolnienie warunkowe, zobowiązuje zainteresowanego, który zamierza skorzystać z ostatecznego zwolnienia, do zachowywania się, aż do wydania przez Komisję ostatecznej decyzji, w sposób, który spełnia przesłanki określone w pkt 11 lit. a)–c) komunikatu w sprawie zwalniania z grzywien i zmniejszania grzywien w sprawach kartelowych. Szczególną cechą owego zachowania podmiotu wnoszącego o załagodzenie sankcji jest z jednej strony obowiązek współpracowania z Komisją w pełni, stale i bez opóźnień przez cały czas trwania postępowania administracyjnego, a z drugiej strony obowiązek dostarczenia Komisji wszelkich dowodów dotyczących domniemanego naruszenia, w których posiadanie wejdzie lub które są dla niego osiągalne.
W konsekwencji decyzja o przyznaniu podmiotowi wnoszącemu o złagodzenie sankcji warunkowego zwolnienia, która przyznaje mu taki status proceduralny, ma fundamentalny charakter, gdyż umożliwia Komisji wszczęcie dochodzenia i postępowania w sprawie domniemywanego naruszenia. W związku z tym należy uznać, ze ów akt proceduralny przyjęty przez Komisję zmierza do wszczęcia dochodzenia lub postępowania w sprawie naruszenia w rozumieniu art. 25 ust. 3 zdanie pierwsze rozporządzenia nr 1/2003 i może tym samym zostać uznany za akt przerywający bieg terminu przedawnienia.
(por. pkt 89, 96, 97)
6. Co się tyczy przedawnienia w zakresie postępowań z dziedziny konkurencji, ponieważ fakt uznania aktu Komisji za akt przerywający bieg terminu przedawnienia opiera się na stosowaniu przepisów normatywnych wynikających w szczególności z art. 25 rozporządzenia nr 1/2003, których ostatecznej wykładni dokonuje sąd Unii, wcześniejsza praktyka Komisji nie może jej uniemożliwić uwzględnienia, pod kontrolą sądu Unii, rodzajów aktów przerywających bieg terminu przedawnienia innych niż pierwsze żądanie udzielenia informacji.
(por. pkt 100)
7. Zobacz tekst orzeczenia.
(por. pkt 101, 102)