WYROK SĄDU PIERWSZEJ INSTANCJI (trzecia izba w składzie powiększonym)

z dnia 6 marca 2002 r.(*)

Pomoc państwa – Pojęcie pomocy państwa – Przepisy podatkowe – Selektywny charakter – Uzasadnienie charakterem i strukturą systemu podatkowego – Zgodność pomocy ze wspólnym rynkiem

W sprawach połączonych T‑127/99, T‑129/99 i T‑148/99

Territorio Histórico de Álava – Diputación Foral de Álava, reprezentowane przez adwokatów A. Creusa Carrerasa oraz B. Uriarte Valiente,

strona skarżąca w sprawie T‑127/99,

Comunidad Autónoma del País Vasco,

Gasteizko Industria Lurra, SA, z siedzibą w Vitorii (Hiszpania),

reprezentowane przez adwokatów F. Pomba Garcíę, E. Garayara Gutiérreza oraz J. Alonsa Berberenę, z adresem do doręczeń w Luksemburgu,

skarżące w sprawie T‑129/99,

Daewoo Electronics Manufacturing España, SA, z siedzibą w Vitorii, reprezentowana przez adwokatów A. Creusa Carrerasa oraz B. Uriarte Valiente,

strona skarżąca w sprawie T‑148/99,

przeciwko

Komisji Wspólnot Europejskich, reprezentowanej przez F. Santaolallę, G. Rozeta oraz G. Valera Jordanę, działających w charakterze pełnomocników, z adresem do doręczeń w Luksemburgu,

strona pozwana,

popieranej przez

Asociación Nacional de Fabricantes de Electrodomésticos de Línea Blanca (ANFEL), z siedzibą w Madrycie (Hiszpania), reprezentowanej przez adwokatów M. Muñiza oraz M. Cortésa Muleira, z adresem do doręczeń w Luksemburgu,

interwenient,

oraz przez

Conseil européen de la construction d’appareils domestiques (CECED), reprezentowanej przez adwokata A. Gonzáleza Martíneza, z adresem do doręczeń w Luksemburgu,

interwenient w sprawie T‑148/99,

mającej za przedmiot stwierdzenie nieważności decyzji Komisji 1999/718/WE z dnia 24 lutego 1999 r. w sprawie pomocy państwa udzielonej przez Hiszpanię na rzecz Daewoo Electronics Manufacturing España SA (Demesa) (Dz.U. L 292, s. 1),

SĄD PIERWSZEJ INSTANCJI WSPÓLNOT EUROPEJSKICH
(trzecia izba w składzie powiększonym),

w składzie: J. Azizi, prezes, K. Lenaerts, V. Tiili, R.M. Moura Ramos i M. Jaeger, sędziowie,

sekretarz: J. Plingers, administrator,

uwzględniając procedurę pisemną i po przeprowadzeniu rozprawy w dniu 26 czerwca 2001 r.,

wydaje następujący

Wyrok

 Ramy prawne

 Dopuszczalna w Kraju Basków maksymalna intensywność pomocy

1        Według zaproponowanej przez Komisję hiszpańskiej mapy obszarów kwalifikujących się do otrzymania pomocy regionalnej (Dz.U. 1996, C 25, s. 3) pułap mający zastosowanie do tej pomocy w Kraju Basków wynosi 25% obliczone jako ekwiwalent dotacji netto (zwany dalej „EDN”).

 Ustanowiony w regionie autonomicznym Kraju Basków program pomocy regionalnej Ekimen

2        Decyzją z dnia 12 grudnia 1996 r. [SG (96) D/11028 (pomoc państwa N 529/96)], o której wydaniu opublikowano ogłoszenie w Dzienniku Urzędowym (Dz.U. 1997, C 189, s. 7), Komisja zatwierdziła planowany w regionie autonomicznym Kraju Basków program pomocy regionalnej, który został jej zgłoszony przez Hiszpanię jako projekt pomocy w dniu 28 czerwca 1996 r. Program ten został ustanowiony dekretem nr 289/1996 z dnia 17 grudnia 1996 r. (zwanym dalej „dekretem Ekimen”), opublikowanym w Boletin Oficial del País Vasco nr 246 z dnia 23 grudnia 1996 r., s. 20138.

3        Program ten obejmował lata 1996–1998. Celem jego było sprzyjanie rozwojowi regionalnemu i tworzeniu miejsc pracy w regionie autonomicznym Kraju Basków (art. 1 dekretu Ekimen). Pomoc mogła być przyznawana w postaci subwencji lub pożyczki na korzystnych warunkach przyznawanych w celu tworzenia nowej infrastruktury bądź rozbudowy lub modernizacji infrastruktury już istniejącej (art. 9 dekretu Ekimen). Kosztami kwalifikującymi się do objęcia pomocą były koszty działek, budynków i urządzeń [art. 7 lit. a) dekretu Ekimen].

4        Z pomocy mogły korzystać między innymi przedsiębiorstwa przemysłowe (art. 3 dekretu Ekimen). Artykuł 5 dekretu Ekimen stanowił w tym względzie, że inwestycje muszą spełniać następujące warunki:

–        projekt inwestycyjny powinien być możliwy do zrealizowania z technicznego, gospodarczego i finansowego punktu widzenia oraz powinien zostać zrealizowany w ciągu trzech lat od przyznania pomocy;

–        kwota inwestycji musi przekraczać 360 milionów peset hiszpańskich (ESP);

–        projekt powinien umożliwić stworzenie co najmniej 30 miejsc pracy;

–        zarówno dane inwestycje, jak i tworzenie miejsc pracy powinny być realizowane przez ten sam podmiot prawny, a w przypadku przedsiębiorstw, które posiadają więcej niż jeden ośrodek produkcyjny ? w jednym z tych ośrodków, z wyjątkiem przypadków, w których należycie wykazano, że chodzi o jeden i ten sam projekt inwestycyjny;

–        co najmniej 30% kwoty inwestycji musi być finansowane ze środków własnych przedsiębiorstwa będącego beneficjentem pomocy.

5        Zgodnie z brzmieniem art. 10 dekretu Ekimen pomoc przyznawana z tytułu tego programu pomocy nie mogła przekraczać 25% kwoty inwestycji (zob. pkt 112 poniżej).

 Obowiązujące na Territorio Histórico d’Álava ulgi podatkowe

6        Regulacje podatkowe obowiązujące w Kraju Basków opierają się na porozumieniu gospodarczym ustanowionym przez hiszpańską ustawę nr 12/1981 z dnia 13 maja 1981 r., następnie zmienioną ustawą nr 38/1997 z dnia 4 sierpnia 1997 r. Na podstawie tych przepisów Diputación Foral de Álava może, pod pewnymi warunkami, regulować system podatkowy obowiązujący na jej terytorium.

7        Na tej podstawie wprowadziła ona różne mające podatkowy charakter środki pomocowe, w tym w postaci ulgi podatkowej w wysokości 45% kwoty inwestycji i obniżenia podstawy wymiaru podatku dochodowego od osób prawnych.

 Wynosząca 45% ulga podatkowa

8        Szóste postanowienie dodatkowe do Norma Foral nr 22/1994 z dnia 20 grudnia 1994 r. w sprawie wykonania budżetu Territorio Histórico de Álava za 1995 r. (Boletín Oficial del Territorio Histórico de Álava, zwany dalej „BOTHA”, nr 5 z dnia 13 stycznia 1995 r.) stanowi:

„Inwestycje w nowe środki trwałe dokonane między dniem 1 stycznia i dniem 31 grudnia 1995 r., które przekraczają 2,5 miliarda ESP, zgodnie z decyzją Diputación Foral de Álava korzystają z ulgi podatkowej w wysokości 45% kwoty inwestycji określonej przez Diputación Foral de Álava, stosowanej do ostatecznej kwoty należnego podatku.

Odliczenie, którego nie dokonano z powodu zbyt niskiej kwoty podatku, może zostać dokonane w ciągu kolejnych dziewięciu lat następujących po roku, w którym wydano decyzję.

Ta decyzja Diputación Foral de Álava określi mogące mieć zastosowanie w każdym z przypadków terminy i ograniczenia.

Ulgi przyznane na mocy niniejszego postanowienia nie mogą być łączone z jakąkolwiek inną ulgą podatkową powstałą w związku z tymi inwestycjami.

Diputación Foral de Álava określi również czas trwania procesu inwestycyjnego, który może obejmować inwestycje dokonane w trakcie fazy przygotowawczej projektu będącego podstawą inwestycji”.

9        Obowiązywanie tego postanowienia zostało przedłużone na 1996 r. na mocy piątego postanowienia dodatkowego do Norma Foral nr 33/1995 z dnia 20 grudnia 1995 r. (BOTHA nr 4 z dnia 10 stycznia 1996 r.), zmienionego pkt 2.11 jedynego ustanawiającego wyjątki postanowienia Norma Foral nr 24/1996 z dnia 5 lipca 1996 r. (BOTHA nr 90 z dnia 9 sierpnia 1996 r.). Obowiązywanie tego przepisu podatkowego zostało przedłużone na 1997 r. na mocy siódmego postanowienia dodatkowego do Norma Foral nr 31/1996 z dnia 18 grudnia 1996 r. (BOTHA nr 148 z dnia 30 grudnia 1996 r.). Ulga podatkowa w wysokości 45% kwoty inwestycji została – w zmienionej postaci – utrzymana w latach 1998 i 1999 na mocy, odpowiednio, jedenastego postanowienia dodatkowego do Norma Foral nr 33/1997 z dnia 19 grudnia 1997 r. (BOTHA nr 150 z dnia 31 grudnia 1997 r.), oraz siódmego postanowienia dodatkowego do Norma Foral nr 36/1998, z dnia 17 grudnia 1998 r. (BOTHA nr 149 z dnia 30 grudnia 1998 r.).

 Obniżenie podstawy wymiaru podatku dochodowego od osób prawnych

10      Artykuł 26 ww. w poprzednim punkcie Norma Foral nr 24/1996 z dnia 5 lipca 1996 r. stanowi:

„1.      Przedsiębiorstwom, które rozpoczynają swoją działalność, przysługuje, w ciągu czterech kolejnych okresów podatkowych, począwszy od pierwszego okresu, w którym, w ciągu czterech lat od rozpoczęcia działalności, przedsiębiorstwo zarejestrowało pozytywną podstawę wymiaru podatku, prawo do obniżenia pozytywnej podstawy wymiaru podatku dochodowego odpowiadającej ich wynikowi działalności w wysokości odpowiednio 99, 75, 50 i 25%, przed potrąceniem negatywnej podstawy wymiaru podatku dochodowego wynikającej z poprzednich lat podatkowych.

[…]

2.      Aby skorzystać z niniejszego obniżenia, podatnicy muszą spełnić następujące warunki:

a)      rozpocząć działalność z wpłaconym kapitałem w wysokości co najmniej 20 milionów ESP;

b)      […]

c)      […]

d)      nie prowadzić uprzednio nowej działalności, w sposób bezpośredni lub pośredni, pod inną nazwą;

e)      prowadzić nową działalność w lokalu lub miejscu, gdzie żadna inna działalność nie jest prowadzona przez inne osoby fizyczne lub prawne;

f)      dokonać w ciągu pierwszych dwóch lat działalności inwestycji w środki trwałe na sumę przynajmniej 80 milionów ESP, które to środki powinny mieć związek z prowadzoną działalnością i nie mogą być wydzierżawione osobom trzecim lub na nie cedowane. Rzeczy nabyte w drodze leasingu są również uważane za środki trwałe, pod warunkiem, że nabywca zobowiązuje się wykonać opcję zakupu;

g)      stworzyć w ciągu sześciu miesięcy od rozpoczęcia działalności co najmniej dziesięć stanowisk pracy i utrzymać tę liczbę jako średnią roczną liczbę zatrudnionych od tego momentu do roku, w którym wygasa prawo do obniżenia podstawy wymiaru podatku dochodowego;

h)      […]

i)      dysponować biznesplanem na co najmniej pięć lat.

3.      […]

4.      Minimalna kwota inwestycji wskazana w ust. 2 lit. f) powyżej oraz liczba stanowisk pracy wymieniona w ust. 2 lit. g) nie mogą być łączone z jakąkolwiek inną ulgą podatkową wynikającą z tych samych inwestycji lub ze stworzenia tych miejsc pracy.

5.      O obniżenie podstawy wymiaru podatku dochodowego ustanowione w niniejszych przepisach można ubiegać się w administracji podatkowej, która, po zweryfikowaniu, czy początkowo wymagane warunki zostały spełnione, poinformuje wnioskującą spółkę o swojej tymczasowej zgodzie, która musi zostać potwierdzona przez Diputación Foral de Álava.

[…]”.

 Okoliczności faktyczne leżące u podstaw sporu

11      W dniu 13 marca 1996 r. władze baskijskie i Daewoo Electronics Co. Ltd. (zwana dalej „Daewoo Electronics”) podpisały porozumienie o współpracy, zgodnie z którym ta ostatnia zobowiązała się do utworzenia zakładu produkcji lodówek w Kraju Basków. Ze swojej strony władze baskijskie zobowiązały się wesprzeć projekt poprzez udzielenie subwencji.

12      Zgodnie z tym porozumieniem ww. projekt mógł skorzystać z subwencji w wysokości do 25% kwoty inwestycji w środki trwałe oraz kosztów zagospodarowania, a także z każdej innej formy pomocy publicznej dostępnej dla podmiotów gospodarczych chcących dokonywać w Kraju Basków inwestycji w dziedzinach ochrony środowiska, badań i technologii energooszczędnych.

13      Przedsiębiorstwo utworzone przez Daewoo Electronics zostało zobowiązane do przygotowania biznesplanu, którego zatwierdzenie przez władze baskijskie stanowiło warunek wstępny wprowadzenia w życie porozumienia. Plan ten, obejmujący lata 1996?2001, został przedstawiony władzom baskijskim we wrześniu 1996 r. Przewidywał on inwestycję w wysokości 11 835 600 000 ESP i utworzenie 745 miejsc pracy. Sprzedaż powinna była rozpocząć się w 1997 r. i dotyczyć przede wszystkim rynków hiszpańskiego, francuskiego i włoskiego, aby następnie, w 1998 r., objąć rynki niemiecki i brytyjski. Większość obrotów powinna być początkowo osiągana na rynku hiszpańskim. Eksport powinien corocznie rosnąć tak, aby osiągnąć w ciągu trzech do czterech lat 60% łącznej wielkości obrotów.

14      W dniu 7 października 1996 r. została utworzona Daewoo Electronics Manufacturing España, SA (zwana dalej „Demesą”), spółka prawa hiszpańskiego, należąca w 100% do Daewoo Electronics.

15      Pismem z dnia 10 października 1996 r. należące do sektora publicznego przedsiębiorstwo Gasteizko Industria Lurra, SA (zwane dalej „Gasteizko Industria”), wysłało Demesie ofertę sprzedaży za cenę 4 125 ESP/m² uzbrojonej działki o powierzchni 100 000 m² znajdującej się w Vitorii‑Gasteiz w strefie przemysłowej Júndiz. Demesa przyjęła tę ofertę w listopadzie 1996 r.

16      Około listopada 1996 r. Demesa rozpoczęła budowę zakładu produkcji lodówek.

17      W dniu 24 grudnia 1996 r. rząd baskijski przyznał Demesie na podstawie dekretu Ekimen (zob. pkt 2–5 powyżej) subwencję na kwotę odpowiadającej 25% obliczonych jako ekwiwalent dotacji brutto (zwany dalej „EDB”) łącznej przewidzianej kwoty inwestycji, czyli 2 958 900 000 ESP.

18      Na podstawie decyzji Diputación Foral de Álava nr 737/1997 z dnia 21 października 1997 r. Demesa uzyskała ww. w pkt 8 i 9 ulgę podatkową w wysokości 45%.

19      W dniu 30 grudnia 1997 r., kiedy podpisano umowę sprzedaży, Demesa zapłaciła Gasteizko Industria cenę sprzedaży działki, która została podana w ofercie z dnia 10 października 1996 r. (zob. pkt 15 powyżej).

20      W tym samym dniu 30 grudnia 1997 r. sporządzono także akt notarialny sprzedaży tej działki.

 Postępowanie administracyjne

21      Pismem z dnia 11 czerwca 1996 r. Komisja otrzymała od Asociacíon Nacional de Fabricantes de Electrodomésticos de Línea Blanca (ANFEL) skargę, zgodnie z którą Hiszpania udzieliła na rzecz Demesy pomoc w postaci subwencji i zwolnień podatkowych przekraczających pułapy stosowane w Kraju Basków w odniesieniu do pomocy regionalnej. Komisja otrzymała również w tym względzie skargę od conseil européen de la construction d’appareils domestiques (zwanej dalej „CECED”) oraz od Associazione Nazionale Industria Elettrotecniche ed Elettroniche (zwanego dalej „ANIE”).

22      Pismem z dnia 26 czerwca 1996 r. Komisja wysłała do władz hiszpańskich żądanie udzielenia informacji.

23      Pismem z dnia 16 września 1996 r. władze hiszpańskie przekazały Komisji część informacji. Pismem z dnia 11 lutego 1997 r. władze baskijskie przekazały Komisji informacje dodatkowe.

24      Pismem z dnia 16 grudnia 1997 r. Komisja poinformowała władze hiszpańskie o swej decyzji „o wszczęciu przewidzianego w art. 93 ust. 2 traktatu postępowania ze względu na możliwość przekroczenia mającego zastosowanie w regionie pułapu pomocy wynoszącego 25% obliczonych jako EDN, spowodowanego przyznaniem […] Demesie pomocy w postaci:

–        przepisów podatkowych ustanowionych w ramach systemu podatkowego prowincji Álava (Norma Foral nr 24/1996 z dnia 5 lipca 1996 r. w sprawie podatku dochodowego od osób prawnych),

–        ulgi podatkowej polegającej na obniżeniu o 45% kwoty należnej z tytułu podatku dochodowego od osób prawnych [szóste postanowienie dodatkowe do Norma Foral nr 22/1994 z dnia 20 grudnia 1994 r. w sprawie wykonania budżetu prowincji Álava za 1995 r., którego obowiązywanie zostało przedłużone przez Norma Foral nr 33/1995 z dnia 20 grudnia 1995 r. (piąte postanowienie dodatkowe), przez Norma Foral nr 24/1996 z dnia 5 lipca 1996 r. (postanowienie ustanawiające wyjątki, pkt 2.11) oraz przez Norma Foral nr 31/1996 z dnia 18 grudnia 1996 r. (siódme postanowienie dodatkowe)],

–        nieodpłatnego użytkowania od 1996 r. przez Demesę znajdującej się w strefie przemysłowej Júndiz działki o powierzchni 500 000 metrów kwadratowych, a także w postaci niezgodnej z cenami rynkowymi ewentualnej ceny sprzedaży”.

25      Komisja wezwała zainteresowane strony do przedstawienia ich uwag w przedmiocie rzekomej pomocy (Dz.U. 1998, C 103, s. 3). Władze hiszpańskie przedstawiły swe uwagi w pismach z dnia 23 stycznia oraz 6 marca 1998 r. Komisja otrzymała przekazane jej przez władze hiszpańskie i opatrzone ich komentarzami uwagi zainteresowanych stron pismem z dnia 20 października 1998 r.

26      Pismem z dnia 4 czerwca 1998 r. Komisja przekazała władzom hiszpańskim swą decyzję o rozszerzeniu wszczętego w sprawie pomocy przyznanej Demesie w ramach programu Ekimen postępowania w zakresie dotyczącym tej części programu, która nie jest objęta ustanowioną w art. 10 ust. 1 dekretu Ekimen zasadą ogólną zezwalającą na intensywność pomocy wynoszącą 10% kwalifikujących się do objęcia pomocą kosztów rzeczywistych (zob. pkt 112 poniżej).

27      Komisja wezwała zainteresowane strony do przedstawienia ich uwag w tym przedmiocie (Dz.U. 1998, C 266, s. 6). Władze hiszpańskie przedstawiły swe uwagi w pismach z dnia 22 i 24 lipca 1998 r. Komisja przekazała uwagi innych zainteresowanych stron władzom hiszpańskim, które zajęły stanowisko w ich sprawie w piśmie z dnia 3 grudnia 1998 r.

28      Służby Komisji i przedstawiciele władz baskijskich odbyli w Brukseli i w Vitorii‑Gasteiz dwa spotkania, które miały odpowiednio miejsce w dniach 29 października i 15 grudnia 1998 r.

29      W dniu 24 lutego 1999 r. Komisja wydała decyzję 1999/718/WE w sprawie pomocy państwa udzielonej przez Hiszpanię na rzecz Daewoo Electronics Manufacturing España SA (Demesa) (Dz.U. L 292, s. 1, zwaną dalej „zaskarżoną decyzją”).

30      Decyzja ta zawiera następujące postanowienia:

„Artykuł 1

Niezgodna ze wspólnym rynkiem jest następująca pomoc państwa przyznana przez Hiszpanię na rzecz [Demesy]:

a)      wynosząca 184 075,79 EUR korzyść odpowiadająca odroczeniu płatności ceny działki o dziewięć miesięcy począwszy od momentu, w którym [Demesa] zajęła działkę położoną w strefie przemysłowej Júndiz (Vitoria‑Gasteiz), aby prowadzić budowę, aż do momentu zapłaty ceny;

b)      wynoszącą 213 960,31 EUR korzyść odpowiadającą różnicy między ceną rynkową a ceną zapłaconą przez [Demesę] za działkę położoną w strefie przemysłowej Júndiz (Vitoria‑Gasteiz);

c)      przyznanie subwencji przekraczającej o pięć punktów procentowych maksymalną dozwoloną subwencję wynoszącą 20% kosztów kwalifikujących się do objęcia pomocą w ramach systemu pomocy Ekimen, wyłączając z tych kosztów koszt urządzeń, których wartość została oszacowana na 1 803 036,31 EUR w ramach audytu, którego wyniki zostały przedstawione przez władze regionalne w załączniku do pisma Hiszpanii z dnia 24 lipca 1998 r.;

d)      przyznanie przez Diputación Foral de Álava w swej decyzji (porozumieniu) 737/1997 z dnia 21 października 1997 r. ulgi podatkowej na kwotę odpowiadającą 45% kosztu inwestycji;

e)      ustanowione w art. 26 Norma Foral nr 24/1996 z dnia 5 lipca 1996 r. obniżenie podstawy wymiaru podatku dochodowego od nowo utworzonych przedsiębiorstw.

Artykuł 2

1.      Królestwo Hiszpanii podejmuje wszelkie środki niezbędne do:

a)      odzyskania od beneficjenta oddanej bezprawnie do jego dyspozycji pomocy, o której mowa w art. 1 pkt a), b) i c);

b)      odebrania korzyści wynikających z oddanej bezprawnie do dyspozycji beneficjenta pomocy, o której mowa w art. 1 pkt d) i e).

2.      Odzyskanie pomocy następuje zgodnie z przepisami prawa krajowego. Od kwot podlegających zwrotowi należne są odsetki od dnia ich oddania do dyspozycji beneficjenta do dnia ich rzeczywistego odzyskania. Odsetki obliczane są na podstawie obowiązującej stopy referencyjnej.

Artykuł 3

Królestwo Hiszpanii powiadamia Komisję w terminie dwóch miesięcy od notyfikacji niniejszej decyzji o środkach podjętych w celu zastosowania się do niej.

Artykuł 4

Adresatem niniejszej decyzji jest Królestwo Hiszpanii” [tłumaczenie nieoficjalne, podobnie jak wszystkie cytaty z tej decyzji poniżej].

 Postępowanie

31      Pismami złożonymi w sekretariacie Sądu odpowiednio w dniach 25 maja, 26 maja i 18 czerwca 1999 r. strony skarżące w sprawach T‑127/99, T‑129/99 i T‑148/99 wniosły niniejsze skargi o stwierdzenie nieważności zaskarżonej decyzji.

32      W dniu 17 listopada 1999 r. ANFEL zwróciło się o dopuszczenie go do spraw w charakterze interwenienta popierającego żądania Komisji w sprawach T‑127/99 i T‑129/99.

33      Pismami złożonymi w sekretariacie Sądu w dniu 13 grudnia 1999 r. ANFEL i CECED zwróciły się o dopuszczenie ich do sprawy w charakterze interwenientów popierających żądania Komisji w sprawie T‑148/99.

34      Postanowieniem z dnia 25 lutego 2000 r. prezes trzeciej izby w składzie powiększonym rozpatrzył pozytywnie te wnioski o dopuszczenie do udziału w sprawie w charakterze interwenientów.

35      W dniu 12 kwietnia 2000 r. ANFEL i CECED przedstawiły swe uwagi interwenientów; strony, których postępowania dotyczyły, zajęły stanowisko w przedmiocie tych uwag.

36      Postanowieniem z dnia 5 czerwca 2001 r. sprawy T‑127/99, T‑129/99 i T‑148/99 zostały połączone do celów procedury ustnej oraz do wydania wyroku.

37      Na podstawie sprawozdania sędziego sprawozdawcy Sąd zdecydował się otworzyć procedurę ustną.

38      Na rozprawie, która odbyła się w dniu 26 czerwca 2001 r., wysłuchano wystąpień stron oraz ich odpowiedzi na zadane przez Sąd pytania.

 Żądania stron

39      Skarżąca w sprawie T‑127/99 wnosi do Sądu o:

–        stwierdzenie, że skarga jest dopuszczalna i zasadna, oraz stwierdzenie nieważności art. 1 lit. d) i e), art. 2 ust. 1 lit. b) i art. 2 ust. 2 zaskarżonej decyzji;

–        obciążenie Komisji kosztami postępowania.

40      Skarżące w sprawie T‑129/99 wnoszą do Sądu o:

–        stwierdzenie nieważności zaskarżonej decyzji;

–        obciążenie Komisji kosztami postępowania;

–        obciążenie ANFEL kosztami postępowania w sprawie interwencji.

41      Skarżąca w sprawie T‑148/99 wnosi do Sądu o:

–        stwierdzenie, że skarga jest dopuszczalna i zasadna;

–        stwierdzenie nieważności zaskarżonej decyzji;

–        obciążenie Komisji kosztami postępowania.

42      Strony skarżące w sprawach T‑127/99 i T‑148/99 wnoszą również do Sądu o nakazanie Komisji przedstawienia związanych z wydaniem zaskarżonej decyzji dokumentów wewnętrznych tej instytucji. Skarżące w sprawie T‑129/99 żądają podania do wiadomości wszystkich związanych z zaskarżoną decyzją akt postępowania administracyjnego.

43      W sprawie T‑127/99 oraz w sprawie T‑148/99 Komisja wnosi do Sądu o:

–        odrzucenie skargi jako niedopuszczalnej lub oddalenie jej jako bezzasadnej;

–        obciążenie skarżącej kosztami postępowania.

44      W sprawie T‑129/99 Komisja wnosi do Sądu o:

–        uznanie skargi za niedopuszczalną w zakresie dotyczącym art. 1 lit. d) i e) zaskarżonej decyzji oraz, tytułem ewentualnym, oddalenie jej w tym zakresie jako bezzasadnej;

–        oddalenie skargi w zakresie dotyczącym art. 1 lit. a)–c) zaskarżonej decyzji;

–        obciążenie skarżących kosztami postępowania.

45      Komisja stoi ponadto na stanowisku, że należy oddalić przedstawione przez skarżące w sprawach T‑127/99, T‑129/99 i T‑148/99 żądania dotyczące przedstawienia całości akt postępowania administracyjnego lub niektórych wchodzących w ich skład dokumentów.

46      W swych przedstawionych szczegółowo na rozprawie żądaniach ANFEL, w trzech sprawach, oraz CECED, w sprawie T‑148/99, wnoszą do Sądu o:

–        oddalenie skargi;

–        obciążenie skarżących kosztami postępowania.

 W przedmiocie częściowej niedopuszczalności skargi w sprawie T‑129/99

47      Komisja twierdzi, że skarga w sprawie T‑129/99 jest niedopuszczalna w zakresie, w jakim skarżące żądają stwierdzenia nieważności art. 1 lit. d) i e) zaskarżonej decyzji. Te przepisy nie dotyczą bowiem jej zdaniem skarżących bezpośrednio i indywidualnie w rozumieniu art. 230 akapit czwarty WE.

48      Skarżące w sprawie T‑129/99 odpierają, że zaskarżoną decyzję należy traktować jako akt całkowicie niepodzielny. Twierdzą one poza tym, że Komisja połączyła w jedną całość pomoc o charakterze podatkowym, o której mowa w art. 1 lit. d) i e), oraz pomoc, której dotyczy art. 1 lit. a)–c), i doszła na tej podstawie do wniosku, że łączna kwota przyznanej Demesie pomocy znacznie przekracza dopuszczalną w Kraju Basków maksymalną intensywność pomocy. Wreszcie, zdaniem skarżących, region autonomiczny Kraju Basków posiada zgodnie z prawem hiszpańskim w zakresie opodatkowania uprawnienia, których dotyczy art. 1 lit. d) i e) zaskarżonej decyzji. Należy zatem uznać, że posiada on legitymację procesową do występowania przeciwko przepisom tej decyzji.

49      Sąd stwierdza w pierwszej kolejności, ze skarżące w sprawie T‑129/99, czyli region autonomiczny Kraju Basków i Gasteizko Industria, nie są adresatami zaskarżonej decyzji. Należy zatem zbadać, czy można uznać te skarżące za podmioty, których zaskarżona decyzja dotyczy bezpośrednio i indywidualnie w rozumieniu art. 230 akapit czwarty WE.

50      W tym względzie należy podnieść, z jednej strony, że art. 1 lit. a) i b) zaskarżonej decyzji dotyczy pomocy, którą Gasteizko Industria miało przyznać Demesie i, z drugiej strony, że art. 1 lit. c) zaskarżonej decyzji dotyczy pomocy, którą region autonomiczny Kraju Basków miał przyznać temu samemu przedsiębiorstwu. Rozpatrywane przepisy zaskarżonej decyzji nie tylko dotyczą aktów, których autorami są skarżące w sprawie T‑129/99, lecz, ponadto, uniemożliwiają one tym skarżącym wykonywanie przez nie w sposób, który uważają za właściwy, przysługujących im uprawnień, z których korzystają bezpośrednio na podstawie wewnętrznego prawa hiszpańskiego (zob. podobnie wyroki Sądu: z dnia 30 kwietnia 1998 r. w sprawie T‑214/95 Vlaams Gewest przeciwko Komisji, Rec. s. II‑717, pkt 29 i 30, oraz z dnia 15 czerwca 1999 r. w sprawie T‑288/97 Regione Autonoma Friuli‑Venezia Giulia przeciwko Komisji, Rec. s. II‑1871, pkt 31).

51      Wynika z tego, że art. 1 lit. a) i b) zaskarżonej decyzji dotyczy Gasteizko Industria bezpośrednio i indywidualnie, a art. 1 lit. c) zaskarżonej decyzji dotyczy w taki sam sposób regionu autonomicznego Kraju Basków.

52      Ze względu na to, że w niniejszym przypadku chodzi o jedną i tę samą skargę, już teraz można stwierdzić, iż skarga w sprawie T‑129/99 jest dopuszczalna w zakresie, w jakim dotyczy ona stwierdzenia nieważności art. 1 lit. a)–c) zaskarżonej decyzji (zob. podobnie wyrok Trybunału z dnia 24 marca 1993 r. w sprawie CIRFS i in. przeciwko Komisji, Rec. s. I‑1125, pkt 31).

53      Jeśli chodzi o środki, o których mowa w art. 1 lit. d) i e) zaskarżonej decyzji, czyli o ulgę podatkową i obniżenie podstawy wymiaru podatku dochodowego, uczestnicy postępowania są zgodni co do tego, że środki te nie zostały ustanowione przez żadną ze skarżących w sprawie T‑129/99.

54      Skarżące w tej sprawie twierdzą jednak, że także te przepisy zaskarżonej decyzji dotyczą ich bezpośrednio i indywidualnie. W tym względzie powołują się one w pierwszej kolejności na przysługujące regionowi autonomicznemu Kraju Basków uprawnienia w zakresie opodatkowania.

55      Argumentu tego nie można jednak podtrzymać, ponieważ region autonomiczny Kraju Basków nie wykazał, że art. 1 lit. d) i e) zaskarżonej decyzji uniemożliwia mu wykonywanie przezeń w sposób, który uważa za właściwy, przysługujących mu uprawnień w zakresie opodatkowania (ww. w pkt 50 wyrok w sprawie Vlaams Gewest przeciwko Komisji, pkt 29).

56      Skarżące nie mogą powoływać się także na rzekomą niepodzielność zaskarżonej decyzji. Zaskarżona decyzja stanowi bowiem zbiór decyzji dotyczących różnych rodzajów pomocy przyznanych temu samemu przedsiębiorstwu przez różne podmioty publiczne.

57      Ponadto, wbrew temu, co twierdzą skarżące, Komisja w zaskarżonej decyzji, przy ocenie tego, czy korzyści przyznane Demesie z tytułu programu Ekimen przekraczają pułap zatwierdzony w decyzji z dnia 12 grudnia 1996 r. (zob. pkt 2 powyżej), nie uwzględniła rzekomej pomocy, o której mowa w art. 1 lit. d) i e) zaskarżonej decyzji. Dodać należy, że Komisja nie oparła też swej zawartej w zaskarżonej decyzji oceny, zgodnie z którą rzekoma pomoc, o której mowa w tej decyzji, jest niezgodna ze wspólnym rynkiem, na stwierdzeniu, iż całość różnego rodzaju korzyści, które odniosła Demesa, przekracza ustalony dla Kraju Basków pułap wynoszący 25% obliczonych jako EDN (zob. pkt 1 powyżej).

58      Należy więc wyciągnąć wniosek, że skarga w sprawie T‑129/99 jest niedopuszczalna w zakresie, w jakim skarżące wnoszą w niej o stwierdzenie nieważności art. 1 lit. d) i e) zaskarżonej decyzji, i, co za tym idzie, także w zakresie dotyczącym stwierdzenia nieważności art. 2 ust. 1 lit. b) zaskarżonej decyzji.

 Co do istoty

59      W pismach w przedmiocie niniejszych skarg można wyróżnić trzy zarzuty. Pierwszy z nich jest oparty na naruszeniu art. 92 ust. 1 traktatu WE (obecnie, po zmianie, art. 87 ust. 1 WE). Drugi został oparty na naruszeniu zasad ochrony uzasadnionych oczekiwań i pewności prawa, a trzeci ? na naruszeniu art. 190 traktatu WE (obecnie art. 253 WE).

60      W sprawach T‑129/99 i T‑148/99 skarżące podnoszą także zarzut oparty na naruszeniu prawa do obrony. Wreszcie skarżące w sprawie T‑129/99 podnoszą także zarzut oparty na naruszeniu art. 92 ust. 3 traktatu.

I –  W przedmiocie zarzutu pierwszego, opartego na naruszeniu art. 92 ust. 1 traktatu

61      Zarzut ten składa się z sześciu części. Pięć pierwszych z nich dotyczy określonych w zaskarżonej decyzji [art. 1 lit. a)–e)] różnego rodzaju elementów rzekomej pomocy. Część trzecia dotyczy ewentualnych zakłóceń konkurencji i wpływu wywieranego na wewnątrzwspólnotową wymianę handlową w rozumieniu art. 92 ust. 1 traktatu.

62      Sąd uważa za wskazane zbadanie w pierwszej kolejności, przed dokonaniem oceny zgodności z prawem innych punktów art. 1 zaskarżonej decyzji, tej części zarzutu, która dotyczy rzekomego elementu pomocy, o którym mowa w art. 1 lit. b) zaskarżonej decyzji.

 W przedmiocie części pierwszej zarzutu, dotyczącej ceny nabycia działki o powierzchni 100 000 m², o której mowa w art. 1 lit. b) zaskarżonej decyzji

63      Komisja w zaskarżonej decyzji oszacowała na kwotę 4 481 ESP/m² cenę rynkową działki o powierzchni 100 000 m², którą Gasteizko Industria sprzedało Demesie (zaskarżona decyzja, pkt V.2.2 akapit ostatni). Chodzi tu o uzbrojoną działkę z przyłączami do sieci wodnej, gazowej, elektrycznej i ściekowej.

64      Przyjęta przez Komisję cena 4481 ESP/m² to cena, o której mowa w sprawozdaniu Price Waterhouse ze stycznia 1997 r. (zaskarżona decyzja, pkt V.2.2 akapit siódmy). W „dokumencie tym [bowiem] wskazany został jednostkowy koszt metra kwadratowego uzbrojonego terenu na znajdujących się w tej samej strefie co Demesa działkach o powierzchni 50 000 metrów kwadratowych” (zaskarżona decyzja, pkt III.2.1 akapit czwarty).

65      Z zaskarżonej decyzji wynika, że Komisja sprawdziła wiarygodność wyceny Price Waterhouse, opierając się na trzech innych sprawozdaniach.

66      Komisja powołuje się w pierwszej kolejności na sporządzone przez biegłych w dziedzinie nieruchomości oceny z dnia 13 stycznia i 6 lutego 1998 r., które zostały przedstawione przez regionalne władze baskijskie w trakcie postępowania administracyjnego. Zaskarżona decyzja wyjaśnia w tym względzie:

„Z pierwszej oceny wynika […], że cena sprzedaży uzbrojonej działki o powierzchni ponad 10 000 m² powinna oscylować w widełkach 4000–4500 ESP/m². Druga ocena, która została oparta na danych rzeczywistych, czyli cenach sprzedanych w poprzednich miesiącach uzbrojonych działek o podobnych cechach charakterystycznych, podaje cenę 5000 ESP/m² w przypadku dwóch działek o powierzchni około 33 000 m² i 50 000 m², a zatem znacznie przekraczających powierzchnię 10 000 m², i zakończona jest wnioskiem, że brak jest na rynku punktu odniesienia dla uzbrojonych działek o powierzchni 100 000 m², wobec czego cena oscylująca w widełkach między 4000 ESP/m² a 4800 ESP/m² wydaje się w tych okolicznościach uzasadniona, biorąc pod uwagę koszty uzbrojenia, jakie mogą powstać w przypadku dużych działek; podkreślić jednak należy polityczny charakter tego typu sprzedaży ? czyli taki, na który wpływ mają względy inne niż ekonomiczne” (zaskarżona decyzja, pkt V.2.2 akapit piąty).

67      Komisja oparła się też na wyniku audytu przeprowadzonego przez IDOM w lipcu 1998 r. Zaskarżona decyzja wyjaśnia, że „z audytu tego wynika, iż cena m² nieuzbrojonej działki w tej samej strefie wynosi około 5000 ESP/m². Zapłacona przez Demesę cena uzasadniona jest rabatem, jaki został jej udzielony ze względu na wielkość działki. Jednak we wnioskach końcowych audytor obstaje przy cenie 5000 ESP/m² i sygnalizuje rozbieżność, jaka istnieje między jego wyceną a ustaloną przez władze regionalne ceną 4125 ESP/m²” (zaskarżona decyzja, pkt V.2.2 akapit szósty).

68      Komisja wyciąga z tego wniosek, że „średnia [zawartych w ww. sprawozdaniach] wycen nie odbiega znacząco od oszacowanego w styczniu 1997 r. przez Price Waterhouse średniego kosztu jednostkowego 4481 ESP za m² uzbrojonej działki, wliczając w to koszty uzbrojenia” (zaskarżona decyzja, pkt V.2.2 akapit siódmy). Cena ta stanowi zatem zdaniem Komisji cenę rynkową.

69      Komisja dodaje:

„Biorąc pod uwagę, że Demesa zapłaciła 4125 ESP/m², spółka ta skorzystała z korzyści odpowiadającej różnicy pomiędzy tymi dwoma wielkościami (356 ESP/m²), czyli 213 960,31 EUR (35 600 000 ESP)” (zaskarżona decyzja, pkt V.2.2 akapit ostatni).

70      W tych okolicznościach Komisja w art. 1 lit. b) zaskarżonej decyzji uznała za pomoc państwa „wynoszącą 213 960,31 EUR korzyść odpowiadającą różnicy między ceną rynkową a ceną zapłaconą przez [Demesę] za działkę położoną w strefie przemysłowej Júndiz (Vitoria‑Gasteiz)”.

71      Skarżące w sprawach T‑129/99 i T‑148/99 podnoszą, że Komisja naruszyła art. 92 ust. 1 traktatu, uznając, iż cena nabycia w wysokości 4125 ESP/m² nie odpowiada cenie rynkowej. Twierdzą one, że Komisja ustaliła w zaskarżonej decyzji cenę rynkową w sposób arbitralny. Komisja oparła się bowiem ich zdaniem na ustalonej przez firmę audytową Price Waterhouse cenie 4481 ESP/m² odnoszącej się do działki o powierzchni 50 000 m², podczas gdy, zgodnie z wszystkimi opiniami niezależnych biegłych, które zostały przedstawione w trakcie postępowania administracyjnego, rzeczywista cena sprzedaży w wysokości 4125 ESP/m² znajduje się w widełkach cen rynkowych.

72      Sąd przypomina w tym względzie, że sprzedaż na preferencyjnych warunkach rzeczy przez władzę publiczną taka, jak ta dokonana poprzez Gasteizko Industria, może stanowić pomoc państwa (wyrok Trybunału z dnia 11 lipca 1996 r. w sprawie C‑39/94 SFEI i in., Rec. s. I‑3547, pkt 59).

73      Aby dokonać oceny, czy w niniejszym przypadku Demesa otrzymała przy nabyciu działki o powierzchni 100 000 m² pomoc państwa, zbadać należy, czy przedsiębiorstwo to kupiło tę działkę za cenę, jakiej nie mogłoby uzyskać w normalnych warunkach rynkowych (wyroki Trybunału: z dnia 29 kwietnia 1999 r. w sprawie C‑342/96 Hiszpania przeciwko Komisji, Rec. s. I‑2459, pkt 41, z dnia 29 czerwca 1999 r. w sprawie C‑256/97 DM Transport, Rec. s. I‑3913, pkt 22).

74      Z zaskarżonej decyzji wynika (zob. pkt 63–70 powyżej), że Komisja nadała rozstrzygające znaczenie przedstawionej w sprawozdaniu Price Waterhouse cenie 4481 ESP/m². Aby bowiem ocenić, czy rzeczywiście zapłacona przez Demesę za działkę o powierzchni 100 000 m² cena kryje w sobie element pomocy państwa, Komisja porównała cenę sprzedaży jedynie z ceną wynikającą ze sprawozdania Price Waterhouse. Ceny ustalone w trzech innych wspomnianych w zaskarżonej decyzji sprawozdaniach, czyli sprawozdaniach z dnia 13 stycznia i 6 lutego 1998 r. oraz sprawozdaniu IDOM z lipca 1998 r. wykorzystano jedynie w celu sprawdzenia wiarygodności ceny przedstawionej przez Price Waterhouse.

75      Aby ocenić zatem zgodność z prawem art. 1 lit. b) zaskarżonej decyzji, należy zatem zbadać, czy Komisja mogła w racjonalny sposób nadać sprawozdaniu Price Waterhouse tak rozstrzygające znaczenie.

76      W tym względzie stwierdzić należy, iż Komisja wyjaśnia w zaskarżonej decyzji, że „wartość dwóch ocen [z dnia 13 stycznia i 6 lutego 1998 r.] i wyników audytu [IDOM], przeprowadzonych a posteriori, nie może być taka sama jak wartość oceny dokonanej ex ante” (zaskarżona decyzja, pkt V.2.2 akapit trzeci).

77      Sąd przypomina jednak, że w piśmie z dnia 10 października 1996 r. Gasteizko Industria skierowało do Demesy ofertę sprzedaży znajdującej się w strefie przemysłowej Júndiz działki o powierzchni 100 000 m² za cenę 4125 ESP/m². Z akt sprawy wynika ponadto, że w listopadzie 1996 r. Demesa przyjęła ustnie tę ofertę. Należy zatem stwierdzić, że cztery wspomniane w zaskarżonej decyzji oceny, w tym ocena dokonana przez Price Waterhouse, są późniejsze od porozumienia w przedmiocie sprzedaży. Choć zaś z komunikatu Komisji 97/C 209/03 w sprawie elementów pomocy państwa w transakcjach sprzedaży działek i budynków przez organy władzy publicznej (Dz.U. 1997, C 209, s. 3) wynika, że cena sprzedaży, która odpowiada cenie oszacowanej przez niezależnego biegłego przed sprzedażą, nie kryje w sobie pomocy państwa, Komisja nie mogła w racjonalny sposób oprzeć się na dacie sporządzenia sprawozdania Price Waterhouse (styczeń 1997 r.), aby nadać mu rozstrzygające znaczenie.

78      Odpowiadając na zadane przez Sąd na piśmie pytanie, Komisja wyjaśniła, że wycena dokonana przez Price Waterhouse, audytora agencji obrotu nieruchomościami sprzedającej rozpatrywaną działkę, jest jedyną możliwą do przyjęcia wyceną ze względu na to, iż została ona sporządzona w celu ustalenia wartości portfela nieruchomości tej ostatniej. Zdaniem Komisji chodzi tutaj ponadto o ostatnią wycenę, jaka została dokonana przed wszczęciem formalnego postępowania wyjaśniającego na podstawie art. 93 ust. 2 traktatu WE (obecnie art. 88 ust. 2 WE). Komisja kwestionuje ponadto wiarygodność sprawozdań z dnia 13 stycznia i 6 lutego 1998 r. ze względu na to, że pierwsze z nich nie opiera się na prawdziwych danych rynkowych, a w drugim z nich dokonano zniżenia ceny na podstawie kryteriów politycznych.

79      Sąd stwierdza w pierwszej kolejności, że okoliczność, iż oceny z dnia 13 stycznia i 6 lutego 1998 r. oraz sprawozdanie IDOM zostały dokonane po dacie wszczęcia formalnego postępowania wyjaśniającego, nie pozwala w niniejszym przypadku na nadanie rozstrzygającego znaczenia sprawozdaniu Price Waterhouse ze stycznia 1997 r. Te cztery sprawozdania, w tym sprawozdanie Price Waterhouse, zostały bowiem sporządzone w czasie, gdy Komisja rozpoczęła już dochodzenie w sprawie rzekomo przyznanej Demesie pomocy. Pierwsze zawarte w aktach tej sprawy żądanie udzielenia informacji pochodzi bowiem z czerwca 1996 r.

80      Następnie stwierdzić należy, że żadne ze wspomnianych w zaskarżonej decyzji sprawozdań nie opiera się bezpośrednio na sprzedaży działek o powierzchni równej 100 000 m². Jak zostało bowiem wskazane w zaskarżonej decyzji, „brak jest na rynku punktu odniesienia dla uzbrojonych działek o powierzchni 100 000 m²” (pkt V.2.2 akapit piąty).

81      Jednak biegli, którzy sporządzili sprawozdanie z dnia 6 lutego 1998 r., oraz autorzy audytu IDOM próbowali sporządzić wycenę wartości sprzedaży działki o takiej powierzchni na podstawie dostępnych danych. Sprawozdanie z dnia 13 stycznia 1998 r. zawiera ogólną wycenę znajdującą zastosowanie do wszystkich działek, których powierzchnia przekracza 10 000 m².

82      W sprawozdaniu Price Waterhouse przedstawiona natomiast została wycena wartości działki o powierzchni 55 481 m²; nie wzięto w nim jednak pod uwagę rzeczywistej powierzchni kupionej przez Demesę działki.

83      W tych okolicznościach uznać należy, że Komisja, uwzględniając w zaskarżonej decyzji cenę wskazaną w sprawozdaniu Price Waterhouse jako cenę referencyjną o rozstrzygającym znaczeniu, zachowała się w sposób arbitralny.

84      Bez wpływu na ten wniosek pozostaje okoliczność, że Komisja sprawdziła wskazaną przez Price Waterhouse cenę, porównując ją ze średnią cen wskazanych w trzech innych sprawozdaniach, czyli w sprawozdaniach z dnia 13 stycznia i 6 lutego 1998 r. oraz w wynikach audytu IDOM.

85      Po pierwsze, Komisja powinna była zbadać, czy zapłacona przez Demesę cena była ceną rynkową. W celu dokonania oceny, czy cena zapłacona przez Demesę na tyle nie różni się od cen przedstawionych w różnych sprawozdaniach biegłych, którymi dysponowała w trakcie postępowania administracyjnego, że należało stwierdzić istnienie pomocy państwa, Komisja powinna zatem była porównać z cenami przedstawionymi w tych różnych sprawozdaniach cenę rzeczywiście zapłaconą przez Demesę, a nie tę ustaloną przez Price Waterhouse.

86      Z drugiej strony stwierdzić należy, że dokonane w zaskarżonej decyzji (pkt V.2.2 akapit siódmy) obliczenie średnich wartości zawartych w sprawozdaniach z dnia 13 stycznia i 6 lutego 1998 r. oraz w wynikach audytu IDOM opiera się na ich błędnym zrozumieniu.

87      W tym względzie stwierdzić należy, że w odpowiedzi na pisemne pytanie Sądu Komisja wyjaśniła, iż obliczyła ona średnią wycen, o której mowa w zaskarżonej decyzji (pkt V.2.2 akapit siódmy) w następujący sposób:

„Wartości minimalne wynosiły […]: 4000 ESP/m² (Agence Luis Perales [sprawozdanie z dnia 13 stycznia 1998] r.), 4000 ESP/m² (Agence Juan Calvo [sprawozdanie z dnia 6 lutego 1998 r.]) i 5000 ESP/m² (IDOM). Przeciętna wartość minimalna wynosi zatem 4333 ESP/m². Wartości maksymalne wynosiły: 4500 ESP/m² (Agence Luis Perales [sprawozdanie z dnia 13 stycznia 1998 r.]) i 4800 ESP/m² (Agence Juan Calvo [sprawozdanie z dnia 6 lutego 1998 r.]). Przeciętna wartość maksymalna wynosi zatem 4650 ESP/m². Co za tym idzie, wynikająca z tych trzech wycen wartość średnia wynosi 4491 ESP/m²”.

88      W pierwszej kolejności należy stwierdzić, że Komisja popełniła błąd dotyczący okoliczności faktycznych, uznając, iż z przeprowadzonego przez IDOM audytu wynika, że wartość minimalna kupionej przez Demesę działki wynosiła 5000 ESP/m². Nie ulega wątpliwości, że audyt IDOM wskazuje cenę „około 5000 ESP/m²” („entorno a las 5000 pesetas”) w przypadku działki nieuzbrojonej. Wynik audytu potwierdza jednak, że uzyskana przez Demesę cena ostateczna, czyli 4125 ESP/m², jest ceną rynkową, w odniesieniu do której zastosowano zwykły rabat uwzględniający wielkość powierzchni działki („el precio final obtenido por Demesa es un precio de mercado con un descuento normal, teniendo en cuenta el tamaño de la superficie comprada”). Ponadto, choć we wnioskach końcowych podana zostaje ponownie cena w wysokości 5000 ESP/m², wynika z nich także, że Demesa dokonała swej inwestycji po sprawdzonych przez IDOM aktualnych cenach rynkowych („la inversión realizada por Demesa se ajusta a los precios de mercado actuales, tras las comprobaciones efectuadas por IDOM”). Z przeprowadzonego przez IDOM audytu wynika zatem, że choć 5000 ESP/m² można uznać za cenę normalną, cena zapłacona przez Demesę jest ceną rynkową, jeśli się weźmie pod uwagę powierzchnię działki.

89      W drugiej kolejności stwierdzić należy, że również ze sprawozdań z dnia 13 stycznia i 6 lutego 1998 r. wynika, że cena 4125 ESP/m² jest ceną rynkową. Zgodnie bowiem z pierwszym sprawozdaniem cena rynkowa działki o powierzchni ponad 10 000 m² oscyluje w widełkach między 4000 a 4500 ESP/m². Drugie sprawozdanie powołuje się na cenę rynkową oscylującą między 4000 a 4800 ESP/m². Komisja, obliczając jedną średnią zawartych w różnych sprawozdaniach wartości, błędnie jednak zinterpretowała sprawozdania z dnia 13 stycznia i 6 lutego 1998 r. Skoro bowiem cena zapłacona przez Demesę, czyli 4125 ESP/m², zbliża się każdorazowo do wartości minimalnej widełek, o których mowa w sprawozdaniach z dnia 13 stycznia i 6 lutego 1998 r., Komisja, obliczając jedną średnią tych wartości, musiała przyjąć, biorąc za podstawę sprawozdania z dnia 13 stycznia i 6 lutego 1998 r., że rzekoma cena rynkowa jest wyższa od ceny zapłaconej przez Demesę, podczas gdy zgodnie z tymi samymi sprawozdaniami cena 4125 ESP/m² jest ceną rynkową.

90      W świetle powyższego należy dojść do wniosku, że metoda zastosowana przez Komisję w zaskarżonej decyzji, aby dokonać oceny tego, czy cena 4125 ESP/m², jaką Demesa zapłaciła za działkę o powierzchni 100 000 m² kryje w sobie element pomocy państwa, ma arbitralny charakter. Komisja popełniła ponadto w swych obliczeniach błąd dotyczący okoliczności faktycznych.

91      W tych okolicznościach Komisja, uznając w zaskarżonej decyzji, że różnica między wskazaną przez Price Waterhouse ceną 4481 ESP/m² a ceną 4125 ESP/m² stanowi pomoc państwa, naruszyła art. 92 ust. 1 traktatu.

92      Pierwsza część niniejszego zarzutu jest więc zasadna. Należy zatem stwierdzić nieważność art. 1 lit. b) zaskarżonej decyzji w sprawach T‑129/99 i T‑148/99. Należy także, w tych samych sprawach, stwierdzić nieważność art. 2 ust. 1 lit. a) zaskarżonej decyzji w zakresie, w jakim Komisja nakazuje w nim Królestwu Hiszpanii odzyskanie od Demesy rzekomej pomocy, o której mowa w art. 1 lit. b) zaskarżonej decyzji.

 W przedmiocie części drugiej zarzutu, dotyczącej odroczenia płatności ceny nabycia działki, o którym mowa w art. 1 lit. a) zaskarżonej decyzji

93      W art. 1 lit. a) zaskarżonej decyzji Komisja uznaje za pomoc państwa „wynoszącą 184 075,79 EUR korzyść odpowiadającą odroczeniu płatności ceny działki o dziewięć miesięcy począwszy od momentu, gdy [Demesa] zajęła działkę [o powierzchni 100 000 m2 sprzedanej jej przez przedsiębiorstwo Gasteizko Industria] położoną w strefie przemysłowej Júndiz (Vitoria‑Gasteiz), aby prowadzić budowę, aż do momentu zapłaty ceny”.

94      Sentencja zawarta w akcie jest nierozdzielnie związana z jego uzasadnieniem i jego wykładni należy dokonywać z uwzględnieniem przyczyn, które doprowadziły do jego wydania (wyrok Trybunału z dnia 15 maja 1997 r. w sprawie C‑355/95 P TWD przeciwko Komisji, Rec. s. I‑2549, pkt 21).

95      Z uzasadnienia zaskarżonej decyzji wynika zaś, że element pomocy, o której mowa w art. 1 lit. a) zaskarżonej decyzji, polega na korzyści, jaką odniosła Demesa, która, ze względu na opóźnienie w sporządzeniu aktu sprzedaży i, co za tym idzie, zapłaty ceny sprzedaży działki, nieodpłatnie użytkowała przez co najmniej dziewięć miesięcy działkę o powierzchni 100 000 m².

96      Odnoszący się do art. 1 lit. a) zaskarżonej decyzji jej pkt V.2.1 jest bowiem zatytułowany „nieodpłatne użytkowanie działki o powierzchni 100 000 m²”. W punkcie tym Komisja wyjaśnia, że „nie dowiedziono, iż Demesa poniosła jakiekolwiek koszty począwszy od momentu, gdy […] przedsiębiorstwo to zajęło działkę, aby prowadzić na niej budowę fabryki, aż do momentu rzeczywistej zapłaty ceny” (pkt V.2.1 akapit drugi). Komisja dodaje, że „co najmniej w okresie od lutego 1997 r. do października 1997 r. Demesa zajmowała [tę] działkę [o powierzchni 100 000 m², którą sprzedało jej przedsiębiorstwo publiczne Gasteizko Industria] w celu wybudowania lub zlecenia wybudowania na niej fabryki, nie płacąc ceny tej działki i nie ponosząc żadnych kosztów związanych z jej zajmowaniem” (pkt V.2.1 akapit piąty). Wyjaśnia ona ponadto, że „Demesa zajmowała działkę, nie będąc zobowiązana do zapłaty wzajemnego świadczenia pieniężnego, jakiego mogła od niej żądać spółka sprzedająca” (pkt V.2.1 akapit siódmy).

97      Sąd przypomina, że w piśmie z dnia 10 października 1996 r. Gasteizko Industria skierowało do Demesy ofertę sprzedaży znajdującej się w strefie przemysłowej Júndiz działki o powierzchni 100 000 m² za cenę 4125 ESP/m² i że oferta ta została ustnie przyjęta przez Demesę w listopadzie 1996 r. Uzgodniona cena sprzedaży działki została uiszczona w dniu 30 grudnia 1997 r., kiedy podpisany został akt notarialny sprzedaży.

98      W odpowiedzi na pisemne pytanie Sądu Demesa potwierdziła, że rozpoczęła prace mające na celu budowę fabryki na rozpatrywanej działce około listopada 1996 r.

99      Skoro zapłata ceny sprzedaży miała miejsce dopiero w dniu 30 grudnia 1997 r., Komisja miała prawo stwierdzić w zaskarżonej decyzji, że Demesa zajmowała nieodpłatnie działkę o powierzchni 100 000 m² przez co najmniej dziewięć miesięcy.

100    Komisja nie mogła jednak automatycznie wyciągnąć z tego zajmowania przez Demesę działki wniosku, że Gasteizko Industria przyznało Demesie pomoc państwa. Miałoby to miejsce jedynie w przypadku, w którym zachowanie Gasteizko Industria nie odpowiadało normalnemu zachowaniu przedsiębiorstwa prywatnego (zob. podobnie wyrok Trybunału z dnia 3 października 1991 r. w sprawie C‑261/89 Włochy przeciwko Komisji, Rec. s. I‑4437, pkt 8).

101    W tym względzie zaś skarżące w sprawach T‑129/99 i T‑148/99 powołują się na art. 1502 hiszpańskiego kodeksu cywilnego, aby uzasadnić w ten sposób opóźnienie podpisania aktu notarialnego, i, co za tym idzie, zapłatę ceny sprzedaży. Przepis ten stanowi: „Jeśli wejście przez kupującego w posiadanie nabytej rzeczy lub stanie się jej właścicielem jest utrudnione lub też zasadna jest obawa, że stanie się tak wskutek wniesienia pozwu mającego na celu odzyskanie rzeczy lub realizację zabezpieczenia hipotecznego, ma on prawo zawiesić zapłatę ceny aż do momentu, w którym sprzedawca zaprzestanie utrudniania lub też ustanie niebezpieczeństwo tego utrudniania […]”.

102    Strony skarżące twierdzą, że w niniejszym przypadku przesłanki zastosowania art. 1502 hiszpańskiego kodeksu cywilnego zostały spełnione. Po pierwsze, twierdzą one, że Gasteizko Industria musiała wydzielić działkę o powierzchni 100 000 m² z dwóch większych działek. Po drugie, grupa rolników żądała realizacji zawartego z Gasteizko Industria ustnego porozumienia dającego im prawo do uprawiania ziemi na tej działce. Rolnicy ci wnieśli do sądu w Vitorii‑Gasteiz pozew, a postępowanie w tej sprawie zakończyło się dopiero w dniu 4 listopada 1997 r. Korzyść wynikająca z zajmowania działki przed zapłatą ceny sprzedaży nie może zatem zostać uznana za pomoc państwa, skoro jest ona wynikiem zastosowania ogólnych zasad hiszpańskiego prawa cywilnego.

103    W odpowiedzi na tę argumentację, która została także przedstawiona przez władze baskijskie w trakcie postępowania administracyjnego, Komisja wyjaśniła w zaskarżonej decyzji, że „nie dowiedziono, iż Demesa poniosła jakiekolwiek koszty począwszy od momentu, gdy […] przedsiębiorstwo to zajęło działkę, aby prowadzić na niej budowę fabryki, aż do momentu rzeczywistej zapłaty ceny” (pkt V.2.1 akapit drugi; zob. także pkt V.2.1 akapit siódmy).

104    Z zaskarżonej decyzji wynika więc, że Komisja wyciągnęła wniosek o istnieniu pomocy państwa w rozumieniu art. 92 ust. 1 traktatu bezpośrednio z własnego stwierdzenia, zgodnie z którym Demesa zajmowała nieodpłatnie przez co najmniej dziewięć miesięcy działkę o powierzchni 100 000 m², przy czym instytucja ta nie zbadała, czy zachowanie Gasteizko Industria mogłoby odpowiadać zachowaniu prywatnego podmiotu gospodarczego.

105    Biorąc zaś pod uwagę, że w trakcie postępowania administracyjnego przedstawiono Komisji wyjaśnienia w przedmiocie opóźnienia podpisania aktu notarialnego i zapłaty ceny sprzedaży aż do dnia 30 grudnia 1997 r., instytucja ta powinna była zbadać, czy prywatny podmiot gospodarczy mógłby żądać zapłaty ceny przed tą datą, a jeśli tak by nie mogło być, to czy mógłby on żądać zapłaty wynagrodzenia za okres zajmowania działki przed zapłatą jej ceny sprzedaży.

106    Ponieważ badania takiego nie przeprowadzono, Komisja nie wykazała w wystarczający pod względem prawnym sposób, że Demesa otrzymała pomoc państwa w rozumieniu art. 92 ust. 1 traktatu z tego względu, iż zajmowała nieodpłatnie działkę o powierzchni 100 000 m² przed zapłatą w dniu 30 grudnia 1997 r. jej ceny sprzedaży.

107    Wynika z tego, że druga część zarzutu jest zasadna.

108    W tych okolicznościach należy stwierdzić w sprawach T‑129/99 i T‑148/99 nieważność art. 1 lit. a) zaskarżonej decyzji. Należy również, w tych samych sprawach, stwierdzić nieważność art. 2 ust. 1 lit. a) zaskarżonej decyzji w zakresie, w jakim Komisja nakazuje w nim Królestwu Hiszpanii odzyskanie od Demesy pomocy, o której mowa w art. 1 lit. a) zaskarżonej decyzji.

 W przedmiocie części trzeciej zarzutu, dotyczącej rzekomego przekroczenia ustanowionego w dekrecie Ekimen pułapu, o którym mowa w art. 1 lit. c) zaskarżonej decyzji

109    W art. 1 lit. c) zaskarżonej decyzji Komisja uznaje za niezgodną ze wspólnym rynkiem pomoc państwa „przyznanie subwencji przekraczającej o pięć punktów procentowych maksymalną dozwoloną subwencję wynoszącą 20% kosztów kwalifikujących się do objęcia pomocą w ramach systemu pomocy Ekimen, wyłączając z tych kosztów koszt urządzeń, których wartość została oszacowana na 1 803 036,31 EUR w ramach audytu, którego wyniki zostały przedstawione przez władze regionalne w załączniku do pisma Hiszpanii z dnia 24 lipca 1998 r.”.

110    Podniesione przez skarżące w sprawach T‑129/99 i T‑148/99 argumenty dotyczą, po pierwsze, maksymalnej dozwolonej przez program Ekimen stopy subwencji i, po drugie, wyłączenia z kosztów kwalifikujących się do objęcia pomocą w ramach programu Ekimen kosztów pewnych urządzeń.

 Maksymalna dozwolona przez program Ekimen stopa subwencji

111    Decyzją rady rządu regionu autonomicznego Kraju Basków z dnia 24 grudnia 1996 r. Demesie przyznano, w ramach programu Ekimen, subwencję odpowiadającą 25% inwestycji w środki trwałe.

112    Artykuł 10 dekretu Ekimen brzmiał wówczas następująco:

„Pomoc przyznana w formie bezzwrotnej subwencji, która nie może przekraczać 25% kwalifikującej się do objęcia pomocą inwestycji, musi spełniać następujące kryteria:

1.      Subwencja w wysokości 10% inwestycji jest przyznawana jako pomoc ogólna.

2.      Ponadto w odniesieniu do projektów strategicznych i projektów mających na celu utworzenie znacznej liczby miejsc pracy, czyli 50 miejsc pracy w przypadku inwestycji o wartości co najmniej 750 milionów [ESP], powyższa wartość może zostać zwiększona o pięć punktów procentowych.

3.      Ponadto przedsiębiorstwa, których projekt jest realizowany w strefie preferencyjnej zgodnie z przepisami art. 4 niniejszego dekretu, korzystają z dodatkowej subwencji w wysokości 5% uznanych za kwalifikujących się do objęcia pomocą inwestycji.

4.      Wreszcie ta wielkość procentowa może zostać dodatkowo zwiększona o maksymalnie pięć punktów procentowych na podstawie następujących kryteriów:

–        stopień integracji projektu z istniejącą baskijską strukturą przemysłową,

–        położenie w strategicznym sektorze Kraju Basków,

–        stopień, w jakim projekt przyczynia się do tworzenia miejsc pracy”.

113    W decyzji z dnia 12 grudnia 1996 r. zatwierdzającej zawarte w programie Ekimen elementy pomocy (zob. pkt 2 powyżej) Komisja wskazała, co następuje:

„Komisja stwierdza, że bezzwrotna subwencja, która, wyrażona w [EDB], nie powinna przekraczać 25%, jest wypłacana w następujący sposób: a) część w wysokości 10% tytułem pomocy ogólnej; b) część w wysokości 5% dla projektów strategicznych lub mających na celu utworzenie miejsc pracy; c) część w wysokości 5% dla projektów realizowanych w strefach priorytetowych i d) część w wysokości 5% dla projektów, które w znacznym stopniu przyczyniają się do rozwoju regionalnego i tworzenia miejsc pracy”.

114    Komisja twierdzi w zaskarżonej decyzji, że przyznana Demesie na podstawie programu Ekimen subwencja odpowiadająca 25% kosztów inwestycji w środki trwałe nie spełnia warunków ustanowionych w programie Ekimen w takiej postaci, w jakiej ona go zatwierdziła. Komisja wyjaśnia, że „właściwe zastosowanie programu Ekimen powinno było doprowadzić do przyznania bezzwrotnej subwencji w wysokości 20% [wyrażonych jako EDB], obliczonej na podstawie całości kwalifikujących się do objęcia pomocą kosztów” (zaskarżona decyzja, pkt V.2.3 akapit trzeci). Komisja stoi bowiem na stanowisku, że „projekt inwestycyjny Demesy spełnia kryteria ustanowione w art. 10.1 tego dekretu (10% tytułem pomocy ogólnej) oraz w art. 10.4 (dodatkowe zwiększenie o 5%)” (zaskarżona decyzja, pkt V.2.3 akapit ósmy). Kryterium ustanowione w art. 10.3 dekretu Ekimen nie zostało natomiast spełnione, ponieważ „Vitoria‑Gasteiz, miasto, gdzie Demesa dokonała inwestycji, nie jest »strefą priorytetową« w rozumieniu programu Ekimen” (zaskarżona decyzja, pkt V.2.3 akapit dziewiąty). Wreszcie „w odniesieniu do kryterium ustanowionego w art. 10.2 dekretu Komisja stoi na stanowisku, że przyznanie na podstawie tego artykułu dwóch części subwencji w wysokości 5% stanowi przypadek niewłaściwego zastosowania systemu Ekimen w takiej postaci, w jakiej Komisja go zatwierdziła w [decyzji z dnia 12 grudnia 1996 r.]” (zaskarżona decyzja, pkt V.2.3 akapit dziesiąty). Pojekt nie może zatem otrzymać dwóch dodatkowych części subwencji w wysokości 5% z tytułu bycia „projektem strategicznym” i projektem „mającym na celu utworzenie znacznej liczby miejsc pracy”. W opinii Komisji z tytułu zastosowania art. 10 pkt 2 dekretu Ekimen można bowiem przyznać jedynie zwiększenie subwencji o 5%.

115    Skarżące w sprawach T‑129/99 i T‑148/99 podnoszą, że Demesa miała prawo otrzymać przyznaną jej przez rząd baskijski subwencję w wysokości 25% obliczonych jako EDB: 10% na podstawie art. 10 pkt 1 dekretu Ekimen; 5% jako projekt strategiczny i 5% jako projekt mający na celu utworzenie miejsc pracy na podstawie art. 10 pkt 2; 5% zgodnie z kryteriami ustanowionymi w art. 10 pkt 4. Demesa miała zatem ich zdaniem, zgodnie z art. 10 pkt 2 dekretu Ekimen, prawo do dwukrotnego zwiększenia subwencji o 5%, jeden raz ze względu na to, że inwestycja ta jest projektem strategicznym, a drugi raz ze względu na to, iż jest to projekt, który ma na celu utworzenie znacznej liczby miejsc pracy, czyli taki, w którego przypadku inwestycja w wysokości 750 mln ESP pociąga za sobą stworzenie co najmniej 50 miejsc pracy. W zatwierdzającej program Ekimen decyzji z dnia 12 grudnia 1996 r. Komisja zdaniem skarżących błędnie stwierdziła, że art. 10 pkt 2 dekretu Ekimen zezwala na udzielenie subwencji w wysokości 5% na rzecz projektów strategicznych „lub” mających na celu utworzenie miejsc pracy.

116    Skarżące twierdzą, że, zatwierdzając decyzją z dnia 12 grudnia 1996 r. system Ekimen, Komisja popełniła błąd pisarski. Ich zdaniem należy uznać, że Komisja zatwierdziła ten system w takiej postaci, w jakiej został on jej przedstawiony. Komisja nie ma w każdym razie uprawnień, aby jednostronnie zmienić zgłoszony jej system pomocy. Jeśli program Ekimen był dla niej problematyczny, mogła ona wszcząć ustanowione w art. 93 ust. 2 traktatu formalne postępowanie wyjaśniające i uzależnić wydanie decyzji zatwierdzającej od jego wyników, czego jednak nie uczyniła.

117    Sąd stwierdza w pierwszej kolejności, że uczestnicy postępowania są zgodni co do tego, że Demesa otrzymała na podstawie programu Ekimen subwencję w wysokości 25% obliczonych jako EDB, z czego 10% w zastosowaniu art. 10 pkt 1 dekretu, dwukrotnie 5% w zastosowaniu art. 10 pkt 2 dekretu i 5% w zastosowaniu art. 10 pkt 4 dekretu. Komisja w zaskarżonej decyzji nie zgadza się jednak z dwukrotnym zastosowaniem art. 10 pkt 2 dekretu.

118    Sąd stwierdza następnie, że art. 10 pkt 2 dekretu Ekimen umożliwia zwiększenie o 5% subwencji, z której może skorzystać na podstawie rozpatrywanego systemu pomocy projekt inwestycyjny, jedynie jednorazowo.

119    W tym względzie podnieść należy, że art. 10 dekretu Ekimen, w którym ustanowiono jako zasadę, iż maksymalna subwencja w wysokości 25% składa się z czterech części, z których pierwsza stanowi subwencję w wysokości 10%, a trzy inne stanowią każdorazowo podwyżkę o 5% (zob. pkt 112 powyżej). Aby uniknąć przekroczenia kwoty maksymalnej subwencji, art. 10 pkt 2–4 dekretu nie mogą każdorazowo uprawniać do zwiększenia subwencji o więcej niż 5%.

120    Należy ponadto stwierdzić, że rząd baskijski w uwagach, które zostały przedstawione Komisji przez stałe przedstawicielstwo Hiszpanii w dniu 23 stycznia 1998 r., wyjaśnia, iż projekt inwestycyjny, który spełnia wszystkie kryteria, o których mowa w art. 10 pkt 1, 2 i 3 dekretu Ekimen, musi otrzymać subwencję brutto w wysokości 20%. Jeśli przedstawiona przez skarżące interpretacja art. 10 pkt 2 dekretu Ekimen byłaby właściwa, projekt, który spełnia wszystkie kryteria z art. 10 pkt 1–3, powinien był otrzymać subwencję brutto w wysokości 25%, czemu właśnie zaprzeczono.

121    Skoro art. 10 pkt 2 dekretu Ekimen umożliwia zwiększenie subwencji jedynie o 5%, należy stwierdzić, że rozumienie przez Komisję tego przepisu, odzwierciedlone w decyzji z dnia 12 grudnia 1996 r. {„[dodatkowa] część w wysokości 5% dla projektów strategicznych lub mających na celu utworzenie miejsc pracy” (podkreślenie własne)} oraz w zaskarżonej decyzji, odpowiada właściwej wykładni tego przepisu.

122    Co za tym idzie, projekt inwestycyjny Demesy może, na podstawie art. 10 pkt 2 dekretu Ekimen, taki, jaki został zatwierdzony przez Komisję decyzją z dnia 12 grudnia 1996 r., uprawniać jedynie do jednej dodatkowej części pomocy w wysokości 5%.

123    Skarżące w sprawach T‑129/99 i T‑148/99 podnoszą także, że region autonomiczny Kraju Basków jest jedyną władzą mającą uprawnienie do dokonywania wykładni autentycznej swych własnych aktów.

124    Argument ten należy odrzucić. Komisja jest bowiem jedynym podmiotem uprawnionym do zatwierdzania pomocy państwa, która wchodzi w zakres stosowania art. 92 ust. 1 traktatu. Skoro pomoc państwa jest na mocy tego postanowienia traktatowego co do zasady zabroniona, przepis krajowy ustanawiający elementy pomocy jest zgodny z prawem w takim tylko zakresie, w jakim ta pomoc została zatwierdzona przez Komisję. Z decyzji z dnia 12 grudnia 1996 r. (zob. pkt 113 powyżej) wynika zaś, że art. 10 pkt 2 dekretu Ekimen w wykładni dokonanej przez region autonomiczny Kraju Basków nie wchodzi w zakres udzielonego w tej decyzji zezwolenia. Ponadto z powyższej analizy wynika, że dokonana przez Komisję w decyzji z dnia 12 grudnia 1996 r. oraz w zaskarżonej decyzji interpretacja dekretu Ekimen jest niewątpliwie zgodna z literą i duchem dekretu Ekimen.

125    Wreszcie skarżące w sprawach T‑129/99 i T‑148/99 podnoszą, że Komisja w lipcu 1999 r. zatwierdziła nowy dekret Ekimen (dekret nr 241/1999 z dnia 8 czerwca 1999 w sprawie zmian do programu Ekimen ustanawiającego pomoc finansową dla przemysłowych inwestycji produkcyjnych tworzących miejsca pracy), który stanowi, iż „w przypadku projektów strategicznych i projektów inwestycyjnych mających na celu utworzenie znacznej liczby miejsc pracy, które przewidują utworzenie co najmniej 50 miejsc pracy i stanowią inwestycję o wartości co najmniej 750 milionów ESP, powyższa wartość procentowa zostanie każdorazowo zwiększona o 5 punktów”.

126    Argument ten jest jednak pozbawiony znaczenia z punktu widzenia oceny zgodności zaskarżonej decyzji z prawem, ponieważ Komisja wydała to zezwolenie z lipca 1999 r. już po wydaniu zaskarżonej decyzji i, ponadto, dotyczy ono nowego aktu ustawodawczego (zob. podobnie wyrok Sądu z dnia 12 grudnia 2000 r. w sprawie T‑296/97 Alitalia przeciwko Komisji, Rec. s. II‑3871, pkt 86).

127    Z powyższego wynika, że Komisja słusznie uznała w zaskarżonej decyzji, iż maksymalna subwencja dozwolona na podstawie systemu Ekimen – w postaci takiej, jaka została zatwierdzona decyzją z dnia 12 grudnia 1996 r. – wynosi 20% obliczonych jako EDB. Słusznie zatem uznała ona przekraczającą ten pułap o pięć punktów subwencję, z której skorzystała Demesa, za nową pomoc w rozumieniu art. 92 ust.1 traktatu (zaskarżona decyzja, pkt V.2.3 akapit czternasty).

128    Należy zatem odrzucić część zarzutu dotyczącą maksymalnej dozwolonej przez program Ekimen stopy subwencji.

 Koszty kwalifikujące się do objęcia pomocą w ramach programu Ekimen

129    Komisja stwierdza w zaskarżonej decyzji, że „zgodnie z brzmieniem art. 7 [dekretu Ekimen], cedowane na podmioty trzecie środki trwałe nie kwalifikują się do objęcia subwencją. Zgodnie zaś z [przedstawionymi przez rząd baskijski] wynikami audytu część nabytych przez Demesę urządzeń produkcyjnych (wartości 300 milionów ESP = 1 803 036,31 EUR) została zainstalowana w przedsiębiorstwach trzecich. Urządzenia te zatem nie mogą zostać objęte subwencjami w ramach programu Ekimen, a ich finansowanie także stanowi pomoc w rozumieniu art. 92 ust. 1 traktatu” (pkt V.2.3 akapit ostatni).

130    Skarżące w sprawach T‑129/99 i T‑148/99 twierdzą, że art. 7 dekretu Ekimen nie zakazuje subwencji dla majątku przedsiębiorstwa scedowanego na podmioty trzecie, lecz ogranicza się do wskazania, że „co do zasady [subwencjonowany może być jedynie majątek, który] nie został scedowany, odpłatnie lub nieodpłatnie, na podmioty trzecie”. W każdym razie urządzenia produkcyjne (formy odlewnicze i prasy), których wartość została oceniona przez Komisję w pkt V.2.3 ostatni akapit zaskarżonej decyzji na 300 milionów ESP (1 803 036,31 EUR), zostały przekazane czterem przedsiębiorstwom, którym, ze względu na efektywność, skarżąca zleciła wytwarzanie części produktu końcowego. Wyłącznym właścicielem tego majątku jest jednak Demesa i jego użytkowanie pozostaje zastrzeżone dla tej spółki. Majątek ten nie został więc »scedowany«”.

131    Sąd stwierdza w pierwszej kolejności, że zatwierdzająca program Ekimen decyzja z dnia 12 grudnia 1996 r. (zob. pkt 2 powyżej), nie powołuje się w żaden szczególny sposób na art. 7 lit. d) dekretu Ekimen.

132    Uczestnicy postępowania są zgodni, że wykładni tego przepisu, który nie wyklucza automatycznie możliwości przyznania korzyści z tytułu majątku cedowanego na podmioty trzecie, należy dokonywać w ten sposób, iż zmierza on do uniknięcia nadużyć. Cel art. 7 lit. d) dekretu Ekimen polega bowiem na zapobieżeniu sytuacji, w której przyznana na podstawie dekretu Ekimen pomoc zostanie przekazana przedsiębiorstwom, które nie spełniają określonych w tym dekrecie warunków. Takie ryzyko nadużycia może zaistnieć nie tylko w sytuacji, gdy przedsiębiorstwo, które skorzystało z subwencji na podstawie dekretu Ekimen, przekazuje własność rzeczy, której koszt nabycia został uwzględniony przy ustalaniu łącznej kwoty pomocy, ale także wtedy, gdy dana część majątku zostaje oddana na korzystnych warunkach do dyspozycji innego przedsiębiorstwa. Z ekonomicznego punktu widzenia forma prawna przekazania rzeczy nie jest bowiem rozstrzygająca dla oceny, czy miało miejsce przekazanie między przedsiębiorstwami danego elementu pomocy.

133    Biorąc pod uwagę cel art. 7 lit. d) dekretu Ekimen, należy jednak uznać, że, w sytuacji braku ryzyka nadużycia związanego z przeniesieniem danej pomocy koszty nabycia rzeczy, nawet jeśli zostały one ostatnio „scedowane”, są nadal kosztami kwalifikującymi się do objęcia pomocą z tytułu programu pomocy regionalnej Ekimen w postaci takiej, jaka została zatwierdzona przez Komisję w decyzji z dnia 12 grudnia 1996 r. (zob. pkt 2 powyżej).

134    Należy zatem zbadać, czy Komisja wykazała w wystarczający pod względem prawnym sposób, że w niniejszym przypadku niepodważalne przekazanie pewnych rzeczy czterem spółkom pociągało za sobą ryzyko nadużycia związanego z przeniesieniem elementów pomocy.

135    W tym względzie stwierdzić należy, że Komisja nie przeprowadziła w zaskarżonej decyzji żadnej analizy mającej na celu ustalenie, czy przekazanie pewnych rzeczy, w odniesieniu do których Demesa skorzystała z pomocy z tytułu programu Ekimen, przysporzyła tym czterem spółkom korzyści, jakich nie otrzymałyby one w normalnych warunkach rynkowych (zob. podobnie ww. w pkt 72 wyrok w sprawie SFEI i in., pkt 60, ww. w pkt 73 wyrok w sprawie Hiszpania przeciwko Komisji, pkt 41).

136    Należy ponadto stwierdzić, że Komisja w trakcie postępowania administracyjnego nigdy nie zbadała tej kwestii. W dotyczącym niniejszej sprawy komunikacie, który został opublikowany w Dzienniku Urzędowym z dnia 25 sierpnia 1998 r. (C 266, s. 6), Komisja nawet nie sugerowała, że ma ona zamiar nie wziąć pod uwagę jako kosztów kwalifikujących się do objęcia pomocą pewnych kosztów związanych z rzeczami, które zostały scedowane na podmioty trzecie.

137    W braku jakiegokolwiek dowodu ryzyka nadużycia związanego z przekazaniem elementów pomocy należy dojść do wniosku, że Komisja nie wykazała, iż rzeczy „scedowane” na podmioty trzecie, których wartość wyceniono na 1 803 036,31 EUR, nie mogły stanowić podstawy przyznanej na podstawie dekretu Ekimen pomocy. Co za tym idzie, stwierdzając, że otrzymana przez Demesę subwencja na finansowanie rozpatrywanych rzeczy stanowi nową pomoc, która nie jest objęta zatwierdzającą dekret Ekimen decyzją z dnia 12 grudnia 1996 r., Komisja naruszyła art. 92 ust. 1 traktatu.

138    W sprawach T‑129/99 i T‑148/99 należy zatem stwierdzić nieważność art. 1 lit. c) zaskarżonej decyzji w zakresie, w jakim Komisja wyłącza w nim z kosztów kwalifikujących się do objęcia pomocą na podstawie programu pomocy Ekimen urządzenia, których koszt został wyceniony na 1 803 036,31 EUR. W tych samych sprawach należy również stwierdzić nieważność art. 2 ust. 1 lit. a) zaskarżonej decyzji w zakresie, w jakim Komisja nakazuje w nim Królestwu Hiszpanii odzyskanie od Demesy pomocy otrzymanej przez tę spółkę na podstawie dekretu Ekimen na finansowanie rzeczy, których wartość została wyceniona na 1 803 036,31 EUR, i które zostały „scedowane” na podmioty trzecie.

 W przedmiocie części czwartej zarzutu, dotyczącej ulgi podatkowej, o której mowa w art. 1 lit. d) zaskarżonej decyzji

139    W art. 1 lit. d) zaskarżonej decyzji Komisja uznała za pomoc państwa „przyznanie przez Diputación Foral de Álava w swej decyzji (porozumieniu) 737/1997 z dnia 21 października 1997 r. ulgi podatkowej na kwotę odpowiadającą 45% kosztu inwestycji”.

140    W ramach tej części zarzutu skarżące w sprawach T‑127/99 i T‑148/99 powołują się w pierwszej kolejności na historyczne uprawnienia, jakie przysługują Territorio Histórico de Álava w dziedzinie opodatkowania. Kwestionują one następnie szczególny charakter rozpatrywanego przepisu podatkowego. Twierdzą one, że szóste postanowienie dodatkowe Norma Foral nr 22/1994 z dnia 20 grudnia 1994 r., które zastosowała Diputación Foral, stanowi przepis podatkowy o charakterze ogólnym, z którego korzystają w taki sam sposób wszyscy podatnicy, którzy dokonują inwestycji wartości 2,5 miliarda ESP. Te same skarżące dodają jeszcze, że ten przepis podatkowy, nawet jeśli ma szczególny charakter, jest uzasadniony charakterem i strukturą rozpatrywanego systemu podatkowego. Podkreślają one wreszcie, że ten przepis podatkowy, nawet jeśli powinien zostać uznany za pomoc państwa w rozumieniu art. 92 ust. 1 traktatu, powinien zostać uznany za pomoc istniejącą.

 W przedmiocie historycznych uprawnień przysługujących Territorio Histórico de Álava w dziedzinie opodatkowania

141    Skarżące w sprawach T‑127/99 i T‑148/99 podnoszą, że Komisja w swej dokonanej pod kątem art. 92 ust. 1 traktatu ocenie ulgi podatkowej nie wzięła pod uwagę przysługujących Territorio Histórico de Álava w dziedzinie opodatkowania historycznych uprawnień. Skarżące przypominają w tym względzie, że Territorio Histórico de Álava posiada od stuleci autonomię finansową, która jest uznana i chroniona przez konstytucję hiszpańską.

142    Sąd stwierdza, że okoliczność, iż w niniejszym przypadku ulga podatkowa została przyznana na podstawie ustawodawstwa Territorio Histórico de Álava, a nie państwa hiszpańskiego, jest pozbawione znaczenia dla zastosowania art. 92 ust. 1 traktatu. Postanowienie to, w którym jest mowa o pomocy „przyznawanej przez państwo członkowskie lub przy użyciu zasobów państwowych w jakiejkolwiek formie” dotyczy bowiem wszelkiej pomocy finansowanej przy użyciu zasobów publicznych. Wynika z tego, że przepisy wydane przez podmioty wewnątrzpaństwowe (zdecentralizowane, federalne, regionalne lub inne) państw członkowskich, niezależnie od ich statusu prawnego i nazwy, wchodzą, na tej samej podstawie co przepisy wydane przez władze federalne lub centralne, w zakres stosowania art. 92 ust. 1 traktatu, jeśli zostały spełnione ustanowione w tym postanowieniu przesłanki (wyrok Trybunału z dnia 14 października 1987 r. w sprawie 248/84 Niemcy przeciwko Komisji, Rec. s. 4013, pkt 17).

143    Argumenty, które skarżące opierają na historycznych uprawnieniach przysługujących Territorio Histórico de Álava w dziedzinie opodatkowania, pozostają zatem bez wpływu na zgodność zaskarżonej decyzji z prawem.

 W przedmiocie szczególnego charakteru tej ulgi podatkowej

–       Uwagi wstępne

144    Należy przypomnieć, że art. 92 ust. 1 traktatu stawia wymóg, że dany środek, aby można było uznać go za pomoc państwa, musi sprzyjać „niektórym przedsiębiorstwom lub produkcji niektórych towarów”. Specyficzność lub selektywność środka stanowi więc jedną z cech charakterystycznych pojęcia pomocy państwa (wyrok Trybunału z dnia 1 grudnia 1998 r. w sprawie C‑200/97 Ecotrade, Rec. s. I‑7907, pkt 40; wyrok Sądu z dnia 29 września 2000 r. w sprawie T‑55/99 CETM przeciwko Komisji, Rec. s. II‑3207, pkt 39).

145    Komisja wyjaśnia zaś w zaskarżonej decyzji (pkt V.2.4.1), że szczególny charakter Norma Foral nr 22/1994 ustanawiającej ulgę w wysokości 45% kwoty inwestycji wynika z czterech czynników, a mianowicie, z przysługujących Diputación Foral uprawnień dyskrecjonalnych „do ustalania, które przekraczające 2,5 miliarda ESP inwestycje w nowe środki trwałe mogą korzystać z ulgi podatkowej; do decydowania, do jakiej części inwestycji można stosować obniżenie o 45%, oraz do ustalania mających każdorazowo zastosowanie terminów i pułapów” (pkt V.2.4.1 akapit czternasty); z minimalnej kwoty inwestycji (2,5 miliarda ESP), która de facto ogranicza możliwość zastosowania ulgi podatkowej do wielkich inwestorów, przy czym ograniczenie to nie jest uzasadnione charakterem lub strukturą ustanawiającego ten wyjątek systemu podatkowego (pkt V.2.4.1 akapit szesnasty); z czasowego charakteru ulgi podatkowej, która pozostawia „przyznawanie jej poszczególnym przedsiębiorstwom uznaniu władz” (pkt V.2.4.1 akapit siedemnasty) oraz z „całkowitego paralelizmu [tego] przepisu [podatkowego] i systemu Ekimen, tak z punktu widzenia ich celów (finansowanie nowych inwestycji) jak i geograficznego zakresu stosowania (w jednym przypadku region autonomiczny, a w drugim przypadku ? prowincja); system Ekimen został jednak uznany przez władze hiszpańskie za pomoc regionalną i zgłoszony jako taki” (pkt V.2.4.1 akapit osiemnasty).

146    Wbrew więc temu, co twierdzą skarżące, Komisja, aby dojść w zaskarżonej decyzji do wniosku o selektywności środka, nie oparła się na stwierdzeniu, że rozpatrywany przepis podatkowy ma zastosowanie tylko do części terytorium hiszpańskiego, czyli do Álava. Skarżące nie mogą więc stwierdzić, że zaskarżona decyzja kwestionuje przysługujące Territorio Histórico de Álava uprawnienie do wydawania mających ogólny charakter przepisów podatkowych.

147    Uwzględniając zatem podniesione przez skarżące argumenty, należy zbadać, czy czynniki, na których rzeczywiście oparła się Komisja w zaskarżonej decyzji, pozwalają na dojście do wniosku, że ustanowiona w Norma Foral nr 22/1994 ulga podatkowa stanowi szczególny środek sprzyjający „niektórym przedsiębiorstwom lub produkcji niektórych towarów” w rozumieniu art. 92 ust. 1 traktatu.

–       W przedmiocie rzekomych uprawnień dyskrecjonalnych Diputación Foral

148    Skarżące w sprawach T‑127/99 i T‑148/99 podnoszą, że Diputación Foral de Álava nie przysługują żadne uprawnienia dyskrecjonalne ani do wyboru będących beneficjentami ulgi podatkowej przedsiębiorstw, ani do dostosowywania intensywności korzyści i okresu stosowania przepisu podatkowego. Diputación Foral jest ich zdaniem zobowiązana do stosowania tej ulgi podatkowej w sposób jednolity i automatyczny, po uprzednim upewnieniu się, że będące beneficjentem przedsiębiorstwo spełnia określone w przepisach warunki. Powołując się na oświadczenie głównego dyrektora finansowego prowincji Álava, podkreślają one, że żadne spełniające określone w przepisach warunki przedsiębiorstwo nie może zostać pozbawione wynikających ze spornego środka korzyści.

149    Sąd przypomina, że art. 92 ust. 1 WE nie ma zastosowania do środków o charakterze czysto generalnym. Jednakże orzecznictwo zna również przypadki interwencji, które, mimo iż na pierwszy rzut oka zdają się dotyczyć ogółu przedsiębiorstw, charakteryzują się pewną selektywnością, a co za tym idzie, mogą być uznane za środki mające na celu sprzyjanie niektórym przedsiębiorstwom lub produkcji niektórych towarów. Dotyczy to w szczególności sytuacji, w których organowi mającemu zastosować pewną normę generalną przysługują przy stosowaniu danego aktu prawnego uprawnienia dyskrecjonalne (wyrok Trybunału z dnia 26 września 1996 r. w sprawie C‑241/94 Francja przeciwko Komisji, Rec. s. I‑4551, pkt 23 i 24; ww. w pkt 144 wyrok w sprawie Ecotrade, pkt 40 oraz wyrok z dnia 17 czerwca 1999 r. w sprawie C‑295/97 Piaggio, Rec. s. I‑3735, pkt 39, opinia rzecznika generalnego A.M. La Pergoli w ww. w pkt 73 sprawie Hiszpania przeciwko Komisji, Rec. s. I‑2461, pkt 8). W swym ww. wyroku w sprawie Francja przeciwko Komisji, pkt 23 i 24, Trybunał rozstrzygnął więc, że uczestnictwo francuskiego funduszu zatrudnienia w realizacji planów socjalnych przedsiębiorstw przeżywających trudności może „stawiać pewne przedsiębiorstwa w sytuacji bardziej korzystnej niż inne i spełniać w ten sposób przesłanki pomocy” w rozumieniu art. 92 ust. 1 traktatu ze względu na to, iż funduszowi temu „przysługują [zgodnie z przepisami regulującymi kwestię udziału państwa w realizacji planów socjalnych] uprawnienia dyskrecjonalne umożliwiające mu dostosowywanie interwencji finansowej w zależności od różnego rodzaju względów, takich jak, w szczególności, wybór beneficjentów, kwota interwencji finansowej i warunki tej interwencji”.

150    Należy zaś stwierdzić, że, zgodnie z przepisami Norma Foral nr 22/1994 Diputación Foral de Álava przysługują pewne uprawnienia dyskrecjonalne w zakresie stosowania ulgi podatkowej. Z Norma Foral nr 22/1994 wynika bowiem (zob. pkt 8 powyżej), że ulga podatkowa wynosi 45% „kwoty inwestycji określonej przez Diputación Foral de Álava”. Zaś Norma Foral nr 22/1994, która pozwala Diputación Foral na ustalanie kwalifikującej się do objęcia pomocą kwoty inwestycji, umożliwia jednocześnie tej władzy dostosowanie wysokości kwoty interwencji finansowej. Należy ponadto stwierdzić, że, zgodnie z brzmieniem Norma Foral nr 22/1994 Diputación Foral jest uprawniona do ustalania „mających każdorazowo zastosowanie terminów i ograniczeń”.

151    Przyznając Diputación Foral de Álava uprawnienia dyskrecjonalne dotyczące ulgi podatkowej, przepisy Norma Foral nr 22/1994 mogą stawiać pewne przedsiębiorstwa w sytuacji bardziej korzystnej niż inne przedsiębiorstwa. Co za tym idzie, należy uznać rozpatrywany przepis podatkowy za spełniający przesłankę specyficzności.

152    Skarżące w sprawach T‑127/99 i T‑148/99 nie mogą opierać swej argumentacji na fakcie, że żadne spełniające wymagane w przepisach warunki przedsiębiorstwo nie może zostać pozbawione wynikających z ulgi podatkowej korzyści. Z twierdzenia tego nie wynika bowiem, że wszystkie wnioski zostały uwzględnione przez Diputación Foral na takich samych warunkach.

153    Skarżące, których dotyczą niniejsze sprawy, dodają też, że przysługujące Diputación Foral de Álava uprawnienia dyskrecjonalne nie mogą w żadnym przypadku zostać uznane za uprawnienia do wydawania decyzji o arbitralnym charakterze. Artykuł 9 konstytucji hiszpańskiej zakazuje bowiem władzom publicznym działania w sposób arbitralny.

154    Jednak, jak podkreśla Komisja, aby wykluczyć kwalifikację środka jako mającego charakter ogólny, nie jest konieczne sprawdzenie, czy zachowanie się organu administracji podatkowej miało charakter arbitralny. Wystarczy ustalić, tak jak to zostało poczynione w niniejszym przypadku, czy temu organowi administracji podatkowej przysługują uprawnienia dyskrecjonalne umożliwiające mu, w szczególności, dostosowywanie kwoty lub warunków przyznania danej ulgi podatkowej w zależności od cech charakterystycznych podlegających jego ocenie projektów inwestycyjnych.

–       W przedmiocie kwoty minimalnej inwestycji

155    W zaskarżonej decyzji (pkt V.2.4.1 akapit szesnasty) wyjaśniono, co następuje:

„Komisja stoi na stanowisku, że minimalna kwota inwestycji (2,5 miliarda ESP) pozwalająca na skorzystanie z tej ulgi podatkowej jest wystarczająco wysoka, aby de facto ograniczyć możliwość zastosowania ulgi jedynie do inwestycji wymagających zaangażowania znacznych zasobów finansowych i nie jest uzasadniona charakterem lub strukturą ustanawiającego ten wyjątek systemu podatkowego. Okoliczność, że tylko wielcy inwestorzy mogą uzyskać dostęp do ulgi podatkowej, nadaje tej uldze szczególny charakter, co skutkuje uznaniem jej za pomoc państwa w rozumieniu art. 92 ust. 1 traktatu”.

156    Skarżące w sprawach T‑127/99 i T‑148/99 twierdzą, że wymóg inwestycji minimalnej w wysokości 2,5 miliarda ESP jest mającym obiektywny charakter warunkiem, który nie pociąga za sobą żadnej dyskryminacji między podmiotami gospodarczymi czy sektorami gospodarki. Przypominają one, że, ogólnie rzecz biorąc, presja podatkowa w Kraju Basków jest większa od tej istniejącej w pozostałej części Hiszpanii. W skład wszystkich systemów podatkowych wchodzą środki, których przyznanie i otrzymywanie jest uzależnione od spełnienia kryterium ilościowego. Zresztą sama Komisja w wielu dyrektywach, zaleceniach czy komunikatach w dziedzinie opodatkowania posłużyła się kryteriami ilościowymi. Kryterium ilościowe jest zdaniem skarżących najbardziej obiektywnym narzędziem do ograniczenia zakresu stosowania danego przepisu podatkowego. W niniejszym przypadku wymóg dotyczący kwoty inwestycji nie przysparza korzyści żadnemu szczególnemu przedsiębiorstwu czy sektorowi. Komisja nie wskazała zresztą kwoty, poniżej której takiego rodzaju wymóg nie musiałby zostać uznany za element selektywny. Ponadto, jeśli należałoby uznać kwestionowany środek za przyznający korzyści wielkim przedsiębiorstwom, należałoby wziąć pod uwagę istnienie licznych wspólnotowych programów pomocy dla małych i średnich przedsiębiorstw (MŚP), a także bardziej elastyczne warunki, na jakich te ostatnie korzystają z uregulowań w przedmiocie pomocy państwa.

157    Sąd stwierdza, że, ograniczając zastosowanie ulgi podatkowej do przekraczających 2,5 miliarda ESP inwestycji w nowe środki trwałe, władze baskijskie de facto zastrzegły rozpatrywaną ulgę podatkową dla przedsiębiorstw dysponujących znacznymi zasobami finansowymi. Komisja słusznie zatem mogła dojść do wniosku, że ustanowiona w Norma Foral nr 22/1994 ulga podatkowa jest przeznaczona do stosowania w selektywny sposób wobec „niektórych przedsiębiorstw” w rozumieniu art. 92 ust. 1 traktatu.

158    Nawet jeśli Sąd zgodzi się z twierdzeniem, że, ogólnie rzecz biorąc, presja podatkowa w Kraju Basków jest większa niż ta presja w pozostałej części Hiszpanii, to nie ulega jednak jego wątpliwości, iż Norma Foral nr 22/1994 zastrzega rozpatrywaną ulgę podatkową dla niektórych objętych baskijskim systemem podatkowym przedsiębiorstw.

159    Okoliczność, że wiele systemów podatkowych przewiduje ulgi na rzecz MŚP czy też, że Komisja posługuje się w wielu dyrektywach, zaleceniach czy komunikatach w dziedzinie opodatkowania kryteriami ilościowymi, tak samo nie pozwalają na dojście do wniosku, iż Norma Foral nr 22/1994, ustanawiając ulgę podatkową przysparzającą korzyści jedynie przedsiębiorstwom dysponującym znacznym zasobom finansowym, nie wchodzi w zakres stosowania art. 92 ust. 1 traktatu. W tym względzie należy podkreślić, że za pomoc państwa także mogą zostać uznane selektywne środki na rzecz MŚP (zob. wspólnotowe wytyczne dotyczące pomocy państwa na rzecz MŚP, Dz.U. 1996, C 213, s. 4).

160    Z powyższego wynika, że ustanawiająca ulgę podatkową Norma Foral nr 22/1994 przewiduje korzyść dla „niektórych przedsiębiorstw” w rozumieniu art. 92 ust. 1 traktatu. W tych okolicznościach nie ma potrzeby dalszego badania, czy czasowy charakter Norma Foral nr 22/1994 i paralelizm, jaki rzekomo istnieje między tą ulgą podatkową a systemem Ekimen, mogą nadawać badanemu środkowi szczególny charakter.

161    Z zastrzeżeniem, że badany środek nie jest uzasadniony charakterem lub strukturą systemu podatkowego ? co zostanie zbadane w pkt 162–170 poniżej – należy wyciągnąć wniosek, iż ustanowiona w Norma Foral nr 22/1994 ulga podatkowa stanowi pomoc państwa w rozumieniu art. 92 ust. 1 traktatu.

 W przedmiocie charakteru lub struktury systemu podatkowego

162    Skarżące w sprawach T‑127/99 i T‑148/99 twierdzą, że ustanowiona w Norma Foral nr 22/1994 ulga podatkowa jest uzasadniona charakterem lub strukturą systemu podatkowego, ponieważ spełnia podlegające jednolitemu stosowaniu obiektywne kryteria i służy realizacji celu ustanawiających tę ulgę przepisów w dziedzinie opodatkowania. Skarżące powołują się w tym względzie na orzecznictwo Trybunału i Sądu (wyroki Trybunału: z dnia 2 lipca 1974 r. w sprawie 173/73 Włochy przeciwko Komisji, Rec. s. 709, pkt 27, z dnia 17 czerwca 1999 r. w sprawie C‑75/97 Belgia przeciwko Komisji, Rec. s. I‑3671, pkt 34; ww. w pkt 144 wyrok w sprawie CETM przeciwko Komisji, pkt 52) oraz na decyzję Komisji 96/369/WE z dnia 13 marca 1996 r. w sprawie pomocy podatkowej w zakresie amortyzacji na rzecz niemieckich linii lotniczych [Dz.U. L 146, p. 42]).

163    Sąd przypomina, że nawet jeśli zakres stosowania danego przepisu podatkowego jest określony na podstawie obiektywnych kryteriów, przepis ten może mieć jednak selektywny charakter (zob. pkt 144–161 powyżej). Jednak, jak podkreślają skarżące, selektywny charakter danego środka może być uzasadniony „charakterem lub strukturą systemu”. Jeśli ma to miejsce, środek ten nie wchodzi w zakres stosowania art. 92 ust. 1 traktatu (ww. w pkt 162 wyrok z dnia 2 lipca 1974 r. w sprawie Włochy przeciwko Komisji, pkt 27; ww. w pkt 162 wyrok w sprawie Belgia przeciwko Komisji, pkt 34, ww. w pkt 144 wyrok w sprawie CETM przeciwko Komisji, pkt 52).

164    Należy jednak podkreślić, że uzasadnienie oparte na charakterze lub strukturze systemu podatkowego odwołuje się do spójności szczególnego przepisu podatkowego z wewnętrzną logiką systemu podatkowego jako całości (zob. w tym względzie ww. w pkt 162 wyrok w sprawie Belgia przeciwko Komisji, pkt 39, oraz opinię rzecznika generalnego A.M. La Pergoli w tej sprawie, Rec. s. I‑3675, pkt 8; zob. również opinię rzecznika generalnego D. Ruiza‑Jaraba Colomera w sprawie C‑6/97 Włochy przeciwko Komisji (wyrok Trybunału z dnia 19 maja 1999 r., Rec. s. I‑2981), s. I‑2983, pkt 27. Szczególny przepis podatkowy, uzasadniony wewnętrzną logiką systemu podatkowego – taką jak uzasadniona jego redystrybutywnym charakterem progresywność opodatkowania – nie jest zaś objęty zakresem stosowania art. 92 ust. 1 traktatu.

165    Skarżące w sprawach T‑127/99 i T‑148/99 twierdzą, że ulga podatkowa, o której mowa w art. 1 lit. d) zaskarżonej decyzji, wpisuje się w charakter i strukturę hiszpańskiego systemu podatkowego. Zdaniem skarżących ulga ta opiera się na zasadach progresywności i skuteczności poboru podatków.

166    Biorąc jednak pod uwagę minimalną kwotę inwestycji w wysokości 2,5 miliarda ESP, ustanowiona w Norma Foral nr 22/1994 ulga podatkowa sprzyja jedynie przedsiębiorstwom dysponującym znacznymi zasobami finansowymi. Środek ten jest zatem sprzeczny z leżącymi u podstaw hiszpańskiego systemu podatkowego zasadami progresywności i redystrybucji. Ponadto skarżące, których sprawy dotyczą, nie wykazały w żaden sposób, jak rozpatrywany środek może przyczyniać się do skuteczności poboru podatków.

167    W odniesieniu do pozostałej części skarżące ograniczają się do twierdzenia, że celem ulgi podatkowej jest sprzyjanie rozwojowi regionalnemu Kraju Basków, który to region znajduje się w państwie członkowskim charakteryzującym się jedną z najwyższych stóp bezrobocia w Unii Europejskiej. Powołują się one zatem na niezwiązane z rozpatrywanym systemem podatkowym cele polityki gospodarczej.

168    Jeśli jednak należałoby uznać, że uzasadnienie związane z tworzeniem lub utrzymaniem miejsc pracy mogłoby wyłączyć dane środki o szczególnym charakterze z zakresu stosowania art. 92 ust. 1 traktatu, postanowienie to zostałoby pozbawione swej skuteczności (effet utile). Pomoc państwa jest bowiem w znacznej części przypadków przyznawana w celu stworzenia czy ochrony miejsc pracy. Zgodnie z utrwalonym orzecznictwem należy zatem stwierdzić, że taki cel danego środka nie wyklucza możliwości uznania go za pomoc państwa w rozumieniu art. 92 ust. 1 traktatu (ww. w pkt 149 wyrok w sprawie Francja przeciwko Komisji, pkt 20, ww. w pkt 162 wyrok w sprawie Belgia przeciwko Komisji, pkt 25, ww. w pkt 144 wyrok w sprawie CETM przeciwko Komisji, pkt 53).

169    Wynika z tego, że argumentację skarżących w sprawach T‑127/99 i T‑148/99 opartą na charakterze i strukturze hiszpańskiego systemu podatkowego należy oddalić.

170    Z całości powyższych rozważań wynika, że Komisja mogła słusznie uznać w zaskarżonej decyzji, iż odpowiadająca 45% kwoty inwestycji ulga podatkowa stanowi pomoc państwa w rozumieniu art. 92 ust. 1 traktatu.

 W przedmiocie uznania za pomoc już istniejącą

171    Skarżące podnoszą, że, zakładając, iż ustanowiona w Norma Foral nr 22/1994 ulga podatkowa stanowi pomoc państwa w rozumieniu art. 92 ust. 1 traktatu, należy uznać ją za pomoc istniejącą, ponieważ pochodzi ona z czasów sprzed akcesji Hiszpanii do Wspólnoty Europejskiej. Ich zdaniem ulga ta została bowiem ustanowiona decyzją Juntas Generales de Álava z dnia 30 lipca 1984 r., a następnie obowiązywanie tego przepisu było przedłużane na mocy kolejnych Normas Forales, czyli Norma Foral nr 28/1988 z dnia 18 lipca 1988 r., Norma Foral nr 9/1990 z dnia 14 lutego 1990 r., Norma Foral nr 18/1993 z dnia 5 lipca 1993 r. oraz Norma Foral nr 22/1994 z dnia 20 grudnia 1994 r.

172    Sąd przypomina, że traktat przewiduje odrębne procedury w zależności od tego, czy chodzi o pomoc nową, czy istniejącą. Podczas gdy nowa pomoc musi, zgodnie z art. 93 ust. 3 traktatu, zostać uprzednio zgłoszona Komisji i nie może zostać wprowadzona w życie, dopóki postępowanie to nie doprowadzi do wydania decyzji końcowej, pomoc istniejąca może, zgodnie z art. 93 ust. 1 traktatu, być zgodnie z prawem wprowadzana w życie, o ile Komisja nie stwierdziła jej niezgodności ze wspólnym rynkiem (wyrok Trybunału z dnia 15 marca 1994 r. w sprawie C‑387/92 Banco Exterior de España, Rec. s. I‑877, pkt 20). Pomoc istniejąca może zatem stanowić jedynie przedmiot decyzji o niezgodności ze wspólnym rynkiem wywołującej skutki ex nunc.

173    Zgodnie z dobrze utrwalonym orzecznictwem pomoc istniejącą stanowi pomoc ustanowiona przed wejściem w życie traktatu lub akcesją danego państwa członkowskiego do Wspólnot Europejskich oraz taka, która została zgodnie z prawem wprowadzona w życie zgodnie z ustanowionymi w art. 93 ust. 3 traktatu warunkami (ww. w pkt 149 wyrok w sprawie Piaggio, pkt 48). Za nową pomoc należy natomiast uważać objęte ustanowionym w art. 93 ust. 3 traktatu obowiązkiem zgłoszenia środki, których celem jest wprowadzenie lub zmiana pomocy, przy czym zmiany te mogą dotyczyć albo pomocy istniejącej, albo pierwotnych projektów pomocy zgłoszonych Komisji (wyroki Trybunału: z dnia 9 października 1984 r. w sprawach połączonych 91/83 i 127/83 Heineken Brouwerijen, Rec. s. 3435, pkt 17 i 18, z dnia 9 sierpnia 1994 r. w sprawie C‑44/93 Namur‑Les assurances du crédit, Rec. s. I‑3829, pkt 13).

174    Nie ulega zaś wątpliwości, że pomoc, o której mowa w art. 1 lit. d) zaskarżonej decyzji, została przyznana na podstawie przepisów prawnych, które zostały wydane w momencie, gdy Hiszpania była już państwem członkowskim, a mianowicie na podstawie Norma Foral nr 22/1994 z dnia 20 grudnia 1994 r.

175    Należy ponadto podkreślić, że w przypadku Territorio Histórico de Álava przepisy prawne w przedmiocie ulgi podatkowej są ustawami o ograniczonym zakresie stosowania ich w czasie. A zatem, nawet jeśli, jak twierdzą skarżące, ustanowiona w Norma Foral nr 22/1994 ulga podatkowa stanowiła jedynie „przedłużenie” obowiązywania przepisu podatkowego, który został ustanowiony w 1984 r., to jednak, ze względu na zmianę okresu obowiązywania rozpatrywanej pomocy, należałoby ją także uznać za nową pomoc.

176    Należy zatem wyciągnąć wniosek, że pomoc, o której mowa w art. 1 lit. d) zaskarżonej decyzji stanowi nową pomoc, która powinna była zostać zgłoszona Komisji zgodnie z art. 93 ust. 3 traktatu i nie mogła być wprowadzana w życie, zanim Komisja nie wydałaby decyzji końcowej w przedmiocie tego środka.

177    Z całości powyższych rozważań wynika, że nie można przyjąć czwartej części niniejszego zarzutu.

 W przedmiocie części czwartej zarzutu, dotyczącej obniżenia podstawy wymiaru podatku dochodowego, o którym mowa w art. 1 lit. e) zaskarżonej decyzji

178    W art. 1 lit. e) zaskarżonej decyzji Komisja stwierdza, że „ustanowione w art. 26 Norma Foral nr 24/1996 z dnia 5 lipca 1996 r. obniżenie podstawy wymiaru podatku dochodowego od nowo utworzonych przedsiębiorstw” zostało wprowadzone w życie przez Hiszpanię na rzecz Demesy i że korzyść tę należy uznać za niezgodną ze wspólnym rynkiem pomoc państwa.

179    Skarżące w sprawach T‑127/99 i T‑148/99 podnoszą, że art. 1 lit. e) zaskarżonej decyzji został oparty na błędnej ocenie okoliczności faktycznych. W opinii bowiem tych skarżących Demesa nigdy nie skorzystała z ustanowionego w art. 26 Norma Foral nr 24/1996 obniżenia podstawy wymiaru podatku dochodowego.

180    Komisja odpiera, że uznanie ustanowionego w art. 26 Norma Foral nr 24/1996 obniżenia podstawy wymiaru podatku dochodowego za element pomocy nie zależy od tego, czy adresat środka rzeczywiście z niego skorzystał, czy nie, ale od spełnienia określonych w art. 92 traktatu przesłanek.

181    W opinii Komisji za wprowadzenie pomocy państwa w życie należy uznać nie przyznanie tej pomocy beneficjentom, lecz stworzenie mechanizmu prawnego umożliwiającego to przyznanie bez dalszych formalności. Zdaniem Komisji przepis podatkowy, o którym mowa w art. 1 lit. e) zaskarżonej decyzji, jest zatem pomocą bezprawną.

182    Okoliczność, że skarżąca nie skorzystała z przysługującego jej prawa do zwolnienia podatkowego nie może, bez względu na przyczynę, zmienić faktu, iż posiada ona takie prawo od początku swej działalności.

183    Sąd przypomina, że, zgodnie z art. 93 ust. 3 traktatu, nowa pomoc musi zostać zgłoszona Komisji. Zgodnie z tym samym postanowieniem pomoc ta nie może zostać wprowadzona w życie, zanim Komisja nie wyda decyzji końcowej w przedmiocie zgodności tej pomocy ze wspólnym rynkiem.

184    Artykuł 93 ust. 3 traktatu nie wprowadza żadnego rozróżnienia między pomocą indywidualną a ogólnymi systemami pomocy.

185    Wynika z tego, że w sytuacji, w której państwo członkowskie lub organ władzy regionalnej lub lokalnej państwa członkowskiego ustanawia obejmujący ogólny system pomocy mechanizm prawny lub administracyjny, mechanizm ten musi zostać koniecznie zgłoszony Komisji.

186    W tym kontekście, choćby decyzja, której dotyczy niniejsza skarga, dotyczyła w sposób ogólny rzekomo ustanowionego w art. 26 Norma Foral nr 24/1996 systemu pomocy, kwestii, czy Demesa lub inne przedsiębiorstwa rzeczywiście skorzystały z zastosowania tego przepisu, jest pozbawiona znaczenia z punktu widzenia oceny zgodności tej decyzji z prawem.

187    Zaskarżona decyzja nie dotyczy jednak w sposób ogólny rzekomo ustanowionego w art. 26 Norma Foral nr 24/1996 systemu pomocy. Dotyczy ona bowiem jedynie otrzymanej przez Demesę pomocy indywidualnej.

188    Komisja stwierdza bowiem w sentencji zaskarżonej decyzji, że „Hiszpania wprowadziła w życie […] na rzecz [Demesy]” różnego rodzaju środki pomocowe (art. 1 zaskarżonej decyzji), a w szczególności „ustanowione w art. 26 Norma Foral nr 24/1996 z dnia 5 lipca 1996 r. obniżenie podstawy wymiaru podatku dochodowego od nowo utworzonych przedsiębiorstw” [art. 1 lit. e)]. W art. 2 lit. b) zaskarżonej decyzji Komisja zobowiązuje Hiszpanię do podjęcia wszelkich środków niezbędnych do „odebrania korzyści wynikających z oddane[go] bezprawnie do dyspozycji beneficjenta obniżenia podstawy wymiaru podatku dochodowego”.

189    Zaskarżona decyzja stwierdza więc, że ustanowione w art. 26 Norma Foral nr 24/1996 obniżenie podstawy wymiaru podatku dochodowego zostało wprowadzone w życie na rzecz Demesy. Stwierdzenie to jest niekorzystne zarówno dla władz hiszpańskich, które miały przyznać pomoc indywidualną z naruszeniem postanowień traktatowych, jak i dla Demesy, która miała otrzymać bezprawnie przyznaną pomoc, która, ponadto, jest objęta skierowanym do Hiszpanii w art. 2 ust. 1 lit. b) zaskarżonej decyzji nakazem jej odzyskania.

190    Skarżące w sprawach T‑127/99 i T‑148/99 podważają zaś prawdziwość tego twierdzenia.

191    Stwierdzić należy, że zaskarżona decyzja nie zawiera żadnego elementu wskazującego na to, iż władze prowincji Álava wprowadziły w życie na rzecz Demesy ustanowioną w art. 26 Norma Foral nr 24/1996 ulgę.

192    W tym względzie należy podnieść, że z art. 26 ust. 5 Norma Foral nr 24/1996 (zob. pkt 10 powyżej) wynika, iż, aby dane przedsiębiorstwo mogło skorzystać z ulgi, musi ono złożyć do organu administracji podatkowej uprzedni wniosek w tym przedmiocie. Zgodnie z tym przepisem organ ten udziela w odpowiednim przypadku „zgody, która musi zostać potwierdzona przez Diputación Foral de Álava”.

193    W trakcie postępowania administracyjnego rząd baskijski w piśmie, które zostało przekazane Komisji przez stałe przedstawicielstwo Hiszpanii w dniu 6 marca 1998 r., potwierdził, że „jeśli Demesa złożyłaby o to wniosek, ustanowione w art. 26 Norma Foral nr 24/1996 obniżenie podstawy wymiaru podatku dochodowego miałoby do niej zastosowanie zgodnie z tym przepisem” (wyróżnienie własne).

194    Komisja nie zbadała jednak kwestii, czy Demesa rzeczywiście złożyła wniosek w rozumieniu art. 26 ust. 5 Norma Foral nr 24/1996. Nie sprawdziła ona też, czy władze prowincji Álava udzieliły przewidzianej w tym przepisie zgody.

195    Ponadto w trakcie postępowania przed Sądem uczestnicy postępowań w sprawach T‑127/99 i T‑148/99 wyjaśnili, a Komisja nie zaprzeczyła im w tym względzie, że, w momencie wydawania zaskarżonej decyzji, Demesa nie mogła już korzystać z ustanowionego w art. 26 Norma Foral nr 24/1996 obniżenia podstawy wymiaru podatku dochodowego. Powołują się one w tym względzie na art. 25 rozporządzenia w sprawie podatku dochodowego od osób prawnych (Reglamento del Impuesto sobre Sociedades), zgodnie z którym przedsiębiorstwo chcące skorzystać z obniżenia podstawy wymiaru podatku dochodowego powinno złożyć wniosek w ciągu trzech miesięcy od rozpoczęcia swej działalności.

196    Z powyższego wynika, że Komisja popełniła błąd dotyczący okoliczności faktycznych, stwierdzając w zaskarżonej decyzji, iż ustanowione w art. 26 Norma Foral nr 24/1996 obniżenie podstawy wymiaru podatku dochodowego zostało wprowadzone w życie na rzecz Demesy.

197    Należy zatem stwierdzić nieważność art. 1 lit. e) zaskarżonej decyzji w sprawach T‑127/99 i T‑148/99. Należy również, w tych samych sprawach, stwierdzić nieważność art. 2 ust. 1 lit. b) zaskarżonej decyzji w zakresie, w jakim Komisja nakazuje w nim Królestwu Hiszpanii odebranie od Demesy korzyści wynikających z rzekomej pomocy, o której mowa w art. 1 lit. e) zaskarżonej decyzji.

 W przedmiocie części szóstej zarzutu, opartej na braku zakłócenia konkurencji i braku wpływu na wewnątrzwspólnotową wymianę handlową, a także na braku uzasadnienia w tym względzie

198    Ta część zarzutu została podniesiona w sprawie T‑148/99 i, jako zarzut naruszenia art. 190 traktatu, także w sprawie T‑127/99.

199    Skarżąca w sprawie T‑148/99 podnosi, że środek, który nie wpływa rzeczywiście i w znacznym stopniu na konkurencję, nie stanowi zakazanej w art. 92 ust. 1 traktatu pomocy państwa. Powołuje się ona w tym względzie na orzecznictwo Trybunału (wyrok Trybunału z dnia 25 czerwca 1970 r. w sprawie 47/69 Francja przeciwko Komisji, Rec. s. 487, pkt 16, ww. w pkt 142 wyrok w sprawie Niemcy przeciwko Komisji, pkt 18, oraz wyrok z dnia 2 lutego 1988 r. w sprawach połączonych 67/85, 68/85 i 70/85 Van der Kooy i in., Rec. s. 219, pkt 58), na komunikat Komisji w sprawie pomocy w ramach zasady de minimis (Dz.U. 1996, C 68, s. 9) oraz na publikację Komisji zatytułowaną „Objaśnienie reguł mających zastosowanie do pomocy państwa, sytuacja w grudniu 1996 r.”, Droit de la concurrence dans les Communautés européennes, tom IIB. Zdaniem skarżącej Komisja nie zbadała zaś w wystarczającym stopniu kwestii, czy środki, z których skorzystała Demesa, pociągnęły za sobą znaczne zakłócenie konkurencji, które wywarło wpływ na wewnątrzwspólnotową wymianę handlową w rozumieniu art. 92 ust. 1 traktatu. Skarżąca w sprawie T‑127/99 twierdzi, że Komisja nie przeprowadziła konkretnej analizy skutków spornych środków dla konkurencji i dla wewnątrzwspólnotowej wymiany handlowej.

200    Skarżące w sprawach T‑127/99 i T‑148/99 podnoszą, że zaskarżona decyzja jest w tym względzie niedostatecznie uzasadniona.

201    Sąd przypomina, że, zgodnie z art. 92 ust. 1 traktatu, niezgodna ze wspólnym rynkiem jest tylko taka pomoc państwa, która „wpływa na wymianę handlową między państwami członkowskimi” oraz „zakłóca lub grozi zakłóceniem konkurencji”. Jeśli w niektórych przypadkach z samych okoliczności przyznania pomocy może wypływać wniosek, iż może ona wpływać na wymianę handlową między państwami członkowskimi oraz zakłócać lub grozić zakłóceniem konkurencji, Komisja musi w uzasadnieniu swojej decyzji co najmniej powołać się na te okoliczności (wyrok Trybunału z dnia 19 października 2000 r. w sprawach połączonych C‑15/98 i C‑105/99 Włochy i Sardegna Lines przeciwko Komisji, Rec. s. I‑8855, pkt 66 i przytoczone tam orzecznictwo).

202    W pkt V.1 zaskarżonej decyzji Komisja wyjaśnia, dlaczego uważa, że otrzymana przez Demesę pomoc wpływa na konkurencję i wymianę handlową między państwami członkowskimi. W pierwszej kolejności podnosi ona, że, zgodnie z biznesplanem Demesy, spółka ta ma wyprodukować 600 000 sztuk lodówkozamrażarek rocznie (pkt V.1 akapit pierwszy). Wyjaśnia ona, że zachodnioeuropejski rynek lodówek i zamrażarek jest nasycony (zaskarżona decyzja, pkt V.1 akapit czwarty). Zdaniem Komisji na rynku tym istnieje nadwyżka mocy produkcyjnych szacowana na około 5 000 000 sztuk w 1997 r. (pkt V.1 akapit szósty). Biorąc pod uwagę fakt, że Demesa „osiągnie najpóźniej w 1999 r. roczną moc produkcyjną 600 000 sztuk, z których 30% zostanie sprzedane na rynku hiszpańskim, a 70% na innych rynkach (początkowo we Francji i w Zjednoczonym Królestwie)” (zaskarżona decyzja, pkt V.1 akapit pierwszy), oraz że „istnieje znaczna wewnątrzwspólnotowa wymiana handlowa”, Komisja wyciąga wniosek, że „każda pomoc będzie musiała wpływać na wymianę handlową i na konkurencję” (zaskarżona decyzja, pkt V.1 akapit ostatni).

203    Wynika z tego, że zaskarżona decyzja przedstawia w wystarczający sposób przyczyny, dla których Komisja uznała, iż kwestionowane środki zakłócają lub grożą zakłóceniem konkurencji oraz wpływają na wewnątrzwspólnotową wymianę handlową. Ta część zaskarżonej decyzji spełnia zatem wymogi art. 190 traktatu.

204    Co do kwestii, czy Komisja słusznie uznała, iż pomoc, z której skorzystała Demesa, zakłóca lub grozi zakłóceniem konkurencji oraz wpływa na wewnątrzwspólnotową wymianę handlową w rozumieniu art. 92 ust. 1 traktatu, należy przypomnieć, że z orzecznictwa wynika (wyroki Trybunału: z dnia 17 września 1980 r. w sprawie 730/79 Philip Morris przeciwko Komisji, Rec. s. 2671, pkt 11 i 12, z dnia 13 marca 1985 r. w sprawach połączonych 296/82 i 318/82 Niderlandy i Leeuwarder Papierwarenfabriek przeciwko Komisji, Rec. s. 809, ww. w pkt 162 wyrok w sprawie Belgia przeciwko Komisji, pkt 47 i 48; ww. w pkt 50 wyrok w sprawie Vlaams Gewest przeciwko Komisji, pkt 48–50), iż każde przyznanie pomocy przedsiębiorstwu, które prowadzi działalność na rynku wspólnotowym, może spowodować zakłócenia konkurencji i wpływać na wymianę handlową między państwami członkowskimi.

205    Stwierdzono już zaś, że Komisja mogła słusznie dojść do wniosku, iż Demesa skorzystała z różnego rodzaju elementów pomocy państwa. Uczestnicy postępowania są ponadto zgodni, że Demesa przewiduje w swym biznesplanie produkcję 600 000 sztuk lodówkozamrażarek rocznie. Zgadzają się oni także, że również inni producenci lodówek i zamrażarek prowadzą działalność na rynku wspólnotowym i że biznesplan Demesy przewiduje, iż spółka ta będzie eksportować znaczną część swej produkcji do innych państw członkowskich, w szczególności do Francji i Zjednoczonego Królestwa.

206    Biznesplan Demesy podkreśla ponadto „istnienie rynku wewnętrznego z przewagą podaży”.

207    W tych okolicznościach Komisja mogła słusznie uznać, że przyznana Demesie pomoc „wpływa na wymianę handlową między państwami członkowskimi” oraz „zakłóca lub grozi zakłóceniem konkurencji” w rozumieniu art. 92 ust. 1 traktatu.

208    Nawet jeśli Komisja w swej ww. w pkt 199 publikacji zatytułowanej „Objaśnienie reguł mających zastosowanie do pomocy państwa” wyjaśnia, że, aby pomoc wchodziła w zakres stosowania art. 92 ust. 1 traktatu, „powinna ona pociągać za sobą znaczne skutki dla konkurencji”, to niemniej jednak instytucja ta, powołując się na swój ww. w pkt 199 komunikat w sprawie pomocy w ramach zasady de minimis, ustaliła próg wysokości pomocy na poziomie 100 000 EUR, który to próg został w niniejszym przypadku w oczywisty sposób przekroczony (zob. podobnie wyrok Trybunału z dnia 19 września 2000 r. w sprawie C‑156/98 Niemcy przeciwko Komisji, Rec. s. I‑6857, pkt 39–41).

209    Co do ponoszonego przez skarżące w sprawach T‑127/99 i T‑148/99 argumentu, zgodnie z którym pojawienie się na hiszpańskim rynku nowego producenta lodówkozamrażarek wzmocni konkurencję, podnieść należy, że założenie nowego przedsiębiorstwa zawsze pociąga za sobą skutki dla struktury konkurencji. Jednak w niniejszym przypadku przyznanie przez władze baskijskie nowemu uczestnikowi gry rynkowej różnego rodzaju pomocy może zakłócić konkurencję na rozpatrywanym rynku.

210    W trakcie procedury ustnej skarżąca w sprawie T‑148/99 wyjaśniła, że jej produkcja jest przeznaczona głównie do krajów trzecich, a mianowicie Afryki Północnej i krajów arabskich. Przyznane jej korzyści nie mogą zatem wpłynąć na wymianę handlową i zakłócić konkurencji na rynku wspólnotowym.

211    Z biznesplanu Demesy z września 1996 r. wynika jednak, że przewidywano wtedy, iż przedsiębiorstwo to będzie eksportować 60–65% swej produkcji, w szczególności do Francji i Zjednoczonego Królestwa. Na rozprawie skarżąca w sprawie T‑148/99 wyjaśniła, że eksport rozwinął się inaczej niż zostało to początkowo przewidziane w biznesplanie.

212    Sąd przypomina w tym względzie, że, w ramach skargi o stwierdzenie nieważności na podstawie art. 230 WE, legalność aktu wspólnotowego ocenia się na podstawie stanu faktycznego i prawnego istniejącego w chwili wydania tego aktu (ww. w pkt 126 wyrok w sprawie Alitalia przeciwko Komisji, pkt 86).

213    Ze względu zaś na brak w trakcie postępowania administracyjnego ze strony Demesy jakichkolwiek działań w tym zakresie, Komisja racjonalnie mogła, aby ocenić skutki, jakie przyznana Demesie pomoc będzie miała dla wymiany handlowej i konkurencji, oprzeć się w zaskarżonej decyzji na biznesplanie tej spółki.

214    Skarżąca w sprawie T‑148/99 w każdym razie nie zaprzecza temu, że znaczna część jej produkcji jest sprzedawana na rynku hiszpańskim. W trakcie rozprawy przedstawiła ona liczby rzędu 50–60%. Ze względu na to zaś, że 30% rynku hiszpańskiego stanowią lodówkozamrażarki importowane (zgodnie z biznesplanem Demesy), produkcja Demesy musiała wpływać na możliwości konkurujących przedsiębiorstw mających siedzibę w innych państwach członkowskich eksportu ich wyrobów na rynek hiszpański. Ponadto, nawet jeśli duża część produkcji Demesy jest przeznaczona do krajów trzecich, Demesa konkuruje bezpośrednio z innymi mającymi siedzibę we Wspólnocie przedsiębiorstwami w zakresie eksportu do tych krajów trzecich.

215    Przyznane Demesie korzyści mogą zatem wpływać na wymianę handlową i zakłócać konkurencję (zob. podobnie wyroki Trybunału: z dnia 8 marca 1988 r. w sprawach połączonych 62/87 i 72/87 Exécutif régional wallon i Glaverbel przeciwko Komisji, Rec. s. 1573, pkt 13, z dnia 13 lipca 1988 r. w sprawie 102/87 Francja przeciwko Komisji, Rec. s. 4067, pkt 19, oraz ww. w pkt 162 wyrok w sprawie Belgia przeciwko Komisji, pkt 47).

216    Skarżąca w sprawie T‑148/99 podnosi ponadto fakt, że Komisja zbadała skutki kwestionowanych środków dla konkurencji, opierając się wyłącznie na informacjach, jakie w trakcie postępowania administracyjnego dostarczyły jej podmioty, które złożyły do niej skargę. Na podstawie tych danych Komisja błędnie zdaniem skarżącej doszła w zaskarżonej decyzji do wniosku, że hiszpański rynek lodówek charakteryzował się nadmiarem mocy produkcyjnych. Powołując się na sprawozdanie Master Cadena z dnia 1 lipca 1998 r. skarżąca w sprawie T‑148/99 podnosi, że rynek ten znajduje się w rzeczywistości na etapie ekspansji, jaka nastąpiła bezpośrednio po ogólnym kryzysie na rynku sprzętu AGD.

217    Sąd przypomina, że w niniejszym przypadku Komisja wszczęła dochodzenie po otrzymaniu wielu skarg w przedmiocie przyznanej Demesie pomocy. Ponieważ miała ona poważne wątpliwości co do zgodności tej pomocy ze wspólnym rynkiem, wszczęła ona przewidziane w art. 93 ust. 2 traktatu postępowanie, aby uzyskać w ten sposób wszelkie informacje konieczne do wydania końcowej decyzji w tej sprawie. Demesa, która w trakcie postępowania administracyjnego nie uznała za konieczne przedstawiania swych uwag, nie może zarzucać Komisji, że ta oparła się w zaskarżonej decyzji na zawartych w skargach do tej instytucji informacjach, które nie były sprzeczne z danymi zebranymi w następstwie wszczęcia postępowania przewidzianego w art. 93 ust. 2 traktatu.

218    Jeśli chodzi o sprawozdanie Master Cadena, stwierdzić należy, że zawiera on jedynie wielkości sprzedaży w Hiszpanii i nie zawiera informacji o mocach produkcyjnych. Ponadto stwierdzić należy, że biznesplan Demesy wspomina jako o „słabym punkcie” o istnieniu „rynku wewnętrznego z przewagą podaży”.

219    W każdym razie, nawet jeśli sprawozdanie Master Cadena miało wykazać, że rynek, na którym prowadzi działalność Demesa, nie charakteryzuje się nadmiarem mocy produkcyjnych – co nie jest prawdą – pozostaje to bez wpływu na ocenę Komisji, zgodnie z którą pomoc, z której skorzystała Demesa, wpływa na wymianę handlową i konkurencję. W tym względzie przypomnieć należy, że znacząca pomoc, taka jak ta, o której mowa w niniejszym przypadku, przyznana przedsiębiorstwu w celu umożliwienia mu rozpoczęcia produkcji danego wyrobu w danym państwie członkowskim powoduje na rynku otwartym dla konkurencji zmniejszenie leżących po stronie przedsiębiorstw mających siedzibę w innych państwach członkowskich możliwości eksportu ich towarów do tego państwa członkowskiego. Pomoc taka może zatem wpływać na handel między państwami członkowskimi i zakłócać konkurencję (zob. podobnie ww. w pkt 215: wyrok w sprawach połączonych Exécutif régional wallon i Glaverbel przeciwko Komisji, pkt 13, wyrok z dnia 13 lipca 1988 r. w sprawie Francja przeciwko Komisji, pkt 19, ww. w pkt 162 wyrok w sprawie Belgia przeciwko Komisji, pkt 47).

220    Skarżące w sprawach T‑127/99 i T‑148/99 twierdzą, że Demesa jest jedynym przedsiębiorstwem, które zajmuje się wyłącznie wytwarzaniem lodówek bezszronowych („no frost”). Ich zdaniem Komisja powinna była uwzględnić tę okoliczność w zaskarżonej decyzji. Skarżące w sprawie T‑129/99 twierdzą, że rynek zamrażarek jest odrębny od rynku lodówek.

221    Nawet przy założeniu, że rynek zamrażarek jest odrębny od rynku lodówek i że Demesa zajmuje się wyłącznie wytwarzaniem lodówek bezszronowych, skarżące nie wyjaśniają, w jaki sposób te okoliczności mogą podważyć wniosek Komisji, zgodnie z którym przyznana Demesie pomoc wpływa na wymianę handlową między państwami członkowskimi i zakłóca konkurencję. Argument ten należy zatem odrzucić.

222    Skarżąca w sprawie T‑148/99 podnosi, że Komisja całkowicie pominęła analizę pionową rynku. Nie zbadała ona jej zdaniem skutku, jaki kwestionowany środek pociąga za sobą dla dostawców i podwykonawców, a także dla konsumentów sprzętu AGD.

223    Jak jednak podkreśla Komisja, sprawdzenie zgodności pomocy państwa z traktatem nie obejmuje oceny przyczyn, które mogą ewentualnie uzasadnić indywidualne wyłączenie porozumienia, praktyki czy decyzji o antykonkurencyjnym charakterze zgodnie z art. 85 ust. 3 traktatu WE (obecnie art. 81 ust. 3 WE). Skoro zaś Komisja wykazała w wystarczający pod względem prawnym sposób, że przyznana Demesie pomoc zakłóca lub grozi zakłóceniem konkurencji (poziomej) w rozumieniu art. 92 ust. 1 traktatu i że pomoc ta może wpływać na wymianę handlową między państwami członkowskimi, pomoc ta jest w całości niezgodna ze wspólnym rynkiem.

224    Wreszcie skarżące w sprawach T‑127/99 i T‑148/99 podkreślają, że, aby dokonać oceny skutków kwestionowanych środków, Komisja powinna była zbadać, w jaki sposób rynek zareagował na pojawienie się na nim Demesy, a nie to, w jaki sposób rynek ten funkcjonował poprzednio.

225    Ten zarzut należy oddalić. Gdyby bowiem Komisja musiała wykazać rzeczywisty wpływ już przyznanej pomocy, prowadziłoby to do uprzywilejowania państw członkowskich przyznających pomoc z naruszeniem przewidzianego w art. 93 ust. 3 traktatu obowiązku jej zgłoszenia w stosunku do państw, które zgłaszają pomoc w fazie projektu (zob. wyrok z dnia 14 lutego 1990 r. w sprawie C‑301/87 Francja przeciwko Komisji, Rec. s. I‑307, pkt 33). Komisja nie jest zatem zobowiązana do dokonywania zaktualizowanej oceny wpływu, jaki niezgłoszona i wprowadzona w życie pomoc wywrze na konkurencji i handlu między państwami członkowskimi (ww. wyrok w sprawie Francja przeciwko Komisji, pkt 33, oraz ww. w pkt 162 wyrok w sprawie Belgia przeciwko Komisji, pkt 48).

226    Z całości powyższych rozważań wynika, że należy także oddalić ostatnią część zarzutu pierwszego.

II –  W przedmiocie drugiego zarzutu, opartego na naruszeniu zasad ochrony uzasadnionych oczekiwań i pewności prawa

227    W pierwszej kolejności, w odniesieniu do subwencji, o której mowa w art. 1 lit. c) zaskarżonej decyzji, skarżące w sprawach T‑129/99 i T‑148/99 podnoszą, że decyzja z dnia 12 grudnia 1996 r., która zezwala na mający ogólny charakter system pomocy Ekimen w takim brzmieniu, w jakim został on zgłoszony Komisji przez władze krajowe, czyli w brzmieniu dekretu opublikowanego w Boletin Oficial del País Vasco, stanowi szczególną gwarancję zgodności ze wspólnym rynkiem wszelkich subwencji, jakie zostały udzielone w ramach tego systemu. Skarżące podkreślają fakt, że Komisja zaakceptowała program Ekimen na krótko przed tym, jak Demesa rozpoczęła działalność na obszarze prowincji Álava.

228    Sąd przypomina, że Komisja ? mając do czynienia z pomocą indywidualną, która rzekomo została przyznana na podstawie uprzednio zatwierdzonego systemu ? nie może jej od razu badać pod kątem traktatu. Przed wszczęciem każdej procedury musi ona się ograniczyć do sprawdzenia, czy pomoc jest objęta ogólnym systemem i czy spełnia warunki ustalone w decyzji w sprawie zatwierdzenia tego systemu. Gdyby Komisja nie postępowała w ten sposób, mogłaby w trakcie badania każdej pomocy indywidualnej zmieniać swoją decyzję w sprawie zatwierdzenia systemu pomocy, która to decyzja zakłada już uprzednie przeprowadzenie badania pod kątem art. 92 traktatu. Zasady ochrony uzasadnionych oczekiwań i pewności prawa byłyby zatem zagrożone tak w odniesieniu do państw członkowskich, jak i podmiotów gospodarczych, ze względu na to, że ściśle zgodna z decyzją zatwierdzającą system pomocy pomoc indywidualna mogłaby w każdym momencie zostać zakwestionowana przez Komisję (wyrok Trybunału z dnia 5 października 1994 r. w sprawie C‑47/91 Włochy przeciwko Komisji, Rec. s. I‑4635, pkt 24; wyrok Sądu z dnia 27 kwietnia 1995 r. w sprawie T‑442/93 AAC i in. przeciwko Komisji, Rec. s. II‑1329, pkt 86).

229    Komisja słusznie jednak stwierdziła, że przyznana na podstawie programu Ekimen pomoc indywidualna nie była w całości objęta jej zatwierdzającą ogólny system pomocy decyzją z dnia 12 grudnia 1996 r. (zob. pkt 127 powyżej). W tych okolicznościach mogła ona uznać, nie naruszając przy tym zasad ochrony uzasadnionych oczekiwań i pewności prawa, że przyznana na podstawie programu Ekimen subwencja stanowi nową pomoc w zakresie, w jakim przekracza ona określony w jej decyzji zatwierdzającej pułap (zob. podobnie ww. w pkt 228 wyrok z dnia 5 października 1994 r. w sprawie Włochy przeciwko Komisji, pkt 26).

230    Skarżące nie mogą twierdzić, że zatwierdzająca program Ekimen decyzja z dnia 12 grudnia 1996 r. oraz zaskarżona decyzja zostały oparte na błędnej interpretacji dekretu Ekimen. Dokonana bowiem przez Komisję w tych dwóch decyzjach interpretacja tego dekretu jest zgodna z literą i duchem tego aktu (zob. pkt 118–124 powyżej).

231    Wreszcie należy stwierdzić, że skarżące nie przedstawiły żadnego dowodu wskazującego na to, iż Komisja przedstawiła im konkretne gwarancje, które spowodowały powstanie po ich stronie uzasadnionych oczekiwań co do zgodności ze wspólnym rynkiem tego elementu pomocy, który nie był objęty zatwierdzającą program Ekimen decyzją z dnia 12 grudnia 1996 r. (zob. podobnie wyrok Sądu z dnia 31 marca 1998 r. w sprawie T‑129/96 Preussag Stahl przeciwko Komisji, Rec. s. II‑609, pkt 78).

232    Z całości powyższych względów wynika, że należy odrzucić argument pierwszy.

233    Po drugie, w odniesieniu do ulgi podatkowej, skarżące w sprawach T‑127/99 i T‑148/99 wyjaśniają, że w dniu 10 maja 1993 r. Komisja wydała decyzję 93/337/EWG w sprawie przepisów dotyczących pomocy podatkowej dla inwestycji w Kraju Basków (Dz.U. L 134, str. 25), a w szczególności Norma Foral nr 28/1988, w której to decyzji uznała ona, iż pewne ustanowione w tej Norma Foral ulgi podatkowe, a w szczególności ulga podatkowa dla realizowanych inwestycji, stanowią pomoc niezgodną ze wspólnym rynkiem, ponieważ są one sprzeczne z art. 52 traktatu WE (obecnie, po zmianie, art. 43 WE). Wydano przepisy niezbędne dla dostosowania przepisów regionalnych do decyzji nr 93/337, a Komisja pismem z dnia 3 lutego 1995 r. oficjalnie powiadomiła władze hiszpańskie o swej zgodzie na przyjęte rozwiązanie. Wobec tego, że niezgodność została usunięta, zarówno władze hiszpańskie, jak i sama Komisja uznały, że problem związany z pomocą państwa został rozwiązany. Skarżące twierdzą, że to właśnie dlatego Komisja nigdy nie wszczęła postępowań w przedmiocie pomocy państwa ani nie wnosiła zastrzeżeń wobec podobnych przepisów podatkowych ustanowionych w późniejszym okresie. Skarżące stoją na stanowisku, że Komisja stworzyła w ten sposób zarówno po stronie Demesy, jak i każdego podmiotu podlegającego danej regulacji regionalnej uzasadnione oczekiwanie, iż przepisy podatkowe przyjęte przez Diputación Foral de Álava zostały dozwolone przez Komisję w zakresie, w jakim nie naruszają one art. 52 traktatu.

234    Sąd stwierdza jednak, że nawet jeśli pismo Komisji z dnia 3 lutego 1995 r. należy rozumieć w ten sposób, iż instytucja ta twierdzi w nim, że Norma Foral nr 28/1988 jest odtąd zgodna ze wspólnym rynkiem, ulga podatkowa, o której mowa w art. 1 lit. d) zaskarżonej decyzji, nie została ustanowiona w tej Norma Foral, a zatem nie jest ona objęta ani decyzją 93/337, ani pismem z dnia 3 lutego 1995 r. Ulga podatkowa, której dotyczy zaskarżona decyzja, została bowiem ustanowiona w Norma Foral nr 22/1994. Ta ulga podatkowa stanowi zatem nową pomoc, która powinna była zostać zgłoszona Komisji zgodnie z art. 93 ust. 3 traktatu (zob. podobnie ww. w pkt 173 wyrok w sprawie Namur‑Les assurances du crédit, pkt 13).

235    Uczestnicy postępowania są zaś zgodni co do tego, że ulga podatkowa, której dotyczy zaskarżona decyzja, została ustanowiona bez uprzedniego zgłoszenia, z naruszeniem art. 93 ust. 3 traktatu.

236    Te stwierdzenia wystarczą do odrzucenia niniejszego argumentu. Z utrwalonego orzecznictwa wynika bowiem, że przyznanie ochrony uzasadnionych oczekiwań zakłada, co do zasady, iż taka pomoc została przyznana zgodnie z procedurą przewidzianą w art. 93 traktatu, co nie miało miejsca w niniejszym przypadku. Należy wyjść z założenia, że staranny podmiot gospodarczy i staranny organ władzy regionalnej powinny były zwykle być w stanie upewnić się, iż dopełniono wymogów tej procedury (wyrok Trybunału z dnia 20 września 1990 r. w sprawie C‑5/89 Komisja przeciwko Niemcom, Rec. s. I‑3437, pkt 17; wyrok Sądu z dnia 15 września 1998 r. w sprawach połączonych T‑126/96 i T‑127/96 BFM i EFIM przeciwko Komisji, Rec. s. II‑3437, pkt 69).

237    Dodatkowo jeszcze stwierdzić należy, że przedstawienie przez skarżące niniejszego argumentu świadczy o tym, iż źle zrozumiały one decyzję 93/337. W decyzji tej bowiem Komisja uznała rozpatrywaną pomoc za niezgodną ze wspólnym rynkiem nie tylko ze względu na to, że była ona sprzeczna z art. 52 traktatu, lecz również dlatego, że nie odpowiadała ona wymogom dyscypliny rządzącym pomocą, w szczególności pomocą regionalną, sektorową, pomocą dla MŚP, a także nie odpowiadała ona wymogom dyscypliny w zakresie kumulacji pomocy (pkt V decyzji 93/337). Co do pisma z dnia 3 lutego 1995 r., stwierdzić należy, że Komisja uznaje w nim tylko, iż rozpatrywany system podatkowy nie narusza już art. 52 traktatu, ale nie zajmuje stanowiska w kwestii tego, czy system ten spełnia rządzące pomocą wymogi dyscypliny, o których mowa w decyzji 93/337.

238    Wynika z tego, że Komisja nie mogła wywołać po stronie skarżących uzasadnionych oczekiwań, zgodnie z którymi ustanowiona w Norma Foral nr 22/1994 ulga podatkowa została uznana za zgodną ze wspólnym rynkiem, choćby się okazało, iż jest ona analogiczna do ulgi podatkowej, która została ustanowiona w przepisie podatkowym, którego dotyczyła decyzja Komisji 93/337 oraz pismo tej instytucji z dnia 3 lutego 1995 r.

239    Drugi zarzut także nie może zatem zostać przyjęty.

III –  W przedmiocie zarzutu trzeciego, opartego na naruszeniu art. 190 traktatu

240    Skarżące w sprawach T‑127/99, T‑129/99 i T‑148/99 twierdzą, że przeprowadzona na podstawie art. 92 ust. 1 traktatu ocena różnego rodzaju środków, o których mowa w sentencji zaskarżonej decyzji, jest w niedostateczny sposób uzasadniona.

241    Tytułem wstępu należy przypomnieć, że uzasadnienie, jakiego wymaga art. 190 traktatu, powinno być dostosowane do charakteru rozpatrywanego aktu i przedstawiać w sposób jasny i jednoznaczny rozumowanie instytucji, która wydała akt, pozwalając zainteresowanym poznać podstawy podjętej decyzji, tak aby mogli oni bronić swych praw, a sądowi wspólnotowemu ? dokonać jej kontroli. Z orzecznictwa wynika ponadto, że nie ma wymogu, by uzasadnienie wyszczególniało wszystkie istotne elementy faktyczne i prawne, ponieważ ocena, czy uzasadnienie aktu spełnia wymogi art. 190 traktatu, winna opierać się nie tylko na jego brzmieniu, ale także uwzględniać okoliczności jego wydania, jak również całość przepisów prawa regulującego daną dziedzinę (wyrok Trybunału z dnia 29 lutego 1996 r. w sprawie C‑56/93 Belgia przeciwko Komisji, Rec. s. I‑723, pkt 86, i przytoczone tam orzecznictwo).

242    W odniesieniu do uznania środka za pomoc obowiązek uzasadnienia wymaga wskazania powodów, dla których Komisja uznaje, że dany środek wchodzi w zakres stosowania art. 92 ust. 1 traktatu (ww. w pkt 50 wyrok w sprawie Vlaams Gewest przeciwko Komisji, pkt 64, wyrok Sądu z dnia 30 kwietnia 1998 r. w sprawie T‑16/96 Cityflyer Express przeciwko Komisji, Rec. s. II‑757, pkt 66, oraz ww. w pkt 144 wyrok w sprawie CETM przeciwko Komisji, pkt 59).

243    Po pierwsze, skarżące w sprawach T‑129/99 i T‑148/99 zauważają, że zaskarżona decyzja nie określa rynku, którego dotyczy rzekomo przyznana Demesie pomoc. Ich zdaniem zaskarżona decyzja nie wyjaśnia, czy rynkiem właściwym jest rynek sprzętu AGD jako całość, rynek dużych urządzeń gospodarstwa domowego, rynek lodówek, czy jeszcze inny rynek. Skarżąca w sprawie T‑148/99 dodaje, że określenie rynku właściwego jest warunkiem koniecznym do dokonania oceny skutków, jakie mogący zostać uznanym za pomoc państwa środek może wywołać dla konkurencji.

244    Skarżące w sprawach T‑127/99 i T‑148/99 twierdzą, że Demesa jest jedynym przedsiębiorstwem, które zajmuje się wyłącznie wytwarzaniem lodówek bezszronowych („no frost”). Jednak zaskarżona decyzja nie bierze ich zdaniem pod uwagę tej okoliczności. Skarżące w sprawie T‑129/99 twierdzą, że rynek zamrażarek jest rynkiem odrębnym od rynku lodówek.

245    Sąd stwierdza, że z uzasadnienia zaskarżonej decyzji (pkt V.1) wynika, iż Komisja określiła jako rynek właściwy europejskie rynki lodówek i zamrażarek. Zdaniem Komisji chodzi o tylko jeden rynek, ponieważ „gospodarstwa domowe wykazują tendencję do zastępowania lodówek i zamrażarek urządzeniami wielofunkcyjnymi (lodówkozamrażarka)” (zaskarżona decyzja, pkt V.1 akapit czwarty). W pkt V.1 zaskarżonej decyzji zawarty został szczegółowy opis rozpatrywanego rynku, co spełnia zatem wymogi ustanowione w art. 190 traktatu.

246    Po drugie, skarżąca w sprawie T‑127/99 podnosi, że Komisja w zaskarżonej decyzji wylicza względy, które doprowadziły ją do uznania środków, o których mowa w art. 1 lit. d) i e), za selektywne. Jej zdaniem zaskarżona decyzja nie wyjaśnia, czy wszystkie względy przedstawione w odniesieniu do, odpowiednio, mechanizmu ulgi podatkowej i obniżenia podstawy wymiaru podatku dochodowego przyczyniły się do uznania tych środków za mające selektywny charakter, czy też tylko jeden z nich wystarczy do uzasadnienia uznania za pomoc państwa w rozumieniu art. 92 ust. 1 traktatu.

247    Także ten argument należy odrzucić. Z zaskarżonej decyzji (pkt V.2.4.1 akapity od dwunastego do osiemnastego oraz pkt V.2.4.2 akapity szesnasty i siedemnasty) wynika bowiem, że istnienie bodaj jednego względu przemawiającego za selektywnością środka wystarczy, aby wykluczyć uznanie go za środek o charakterze ogólnym.

248    Po trzecie, skarżące w sprawach T‑127/99 i T‑148/99 utrzymują, że Komisja nie uzasadniła wystarczająco swych twierdzeń, zgodnie z którymi sporne przepisy podatkowe nie są uzasadnione charakterem lub strukturą systemu. Ich zdaniem Komisja nie przeprowadziła bowiem ich zdaniem żadnej analizy tej kwestii.

249    W tym względzie Sąd stwierdza, że w pkt V.2.4.2 akapit siedemnasty zaskarżonej decyzji Komisja wyjaśnia, iż jeśli dany przepis podatkowy o selektywnym charakterze realizuje cel z zakresu polityki gospodarczej, nie może on zostać uznany za zgodny z charakterem lub strukturą tego systemu podatkowego. Uzasadnienie decyzji pozwoliło zatem skarżącym na zrozumienie, dlaczego Komisja uznała, że przepisy podatkowe, których dotyczy zaskarżona decyzja, nie są uzasadnione charakterem lub strukturą rozpatrywanego systemu podatkowego.

250    Ponadto, jak podkreśla Komisja, uzasadnienie oparte na charakterze lub strukturze danego systemu podatkowego stanowi wyjątek od zasady zakazu udzielania pomocy państwa i powinno zatem być rozumiane w sposób ścisły. Skoro władze hiszpańskie nie podniosły w trakcie postępowania administracyjnego żadnego argumentu dotyczącego zgodności spornych środków z rządzącymi tym systemem podatkowym zasadami, Komisja nie była nawet zobowiązana do uzasadnienia swej decyzji w tym względzie (zob. podobnie ww. w pkt 164 opinia rzecznika generalnego D. Ruiza‑Jaraba Colomera w sprawie Włochy przeciwko Komisji (wyrok Trybunału z dnia 19 maja 1999 r.), pkt 27.

251    Należy zatem odrzucić także ten ostatni argument.

252    Z całości powyższych rozważań wynika, że także trzeci zarzut nie może zostać przyjęty.

IV –  W przedmiocie zarzutu czwartego, opartego na naruszeniu prawa do obrony

253    Skarżąca w sprawie T‑148/99 zauważa, że, nawet jeśli postępowanie ustanowione w art. 93 ust. 2 traktatu nie jest postępowaniem, które może doprowadzić do nałożenia sankcji, nie ulega wątpliwości, iż może ono pociągnąć za sobą konsekwencje gospodarcze, które będą szkodliwe dla przedsiębiorstw będących beneficjentami rozpatrywanej pomocy. Powołując się na orzecznictwo (wyroki Trybunału: z dnia 13 lutego 1979 r. w sprawie 85/76 Hoffmann‑La Roche przeciwko Komisji, Rec. s. 461, z dnia 29 czerwca 1994 r. w sprawie C‑135/92 Fiskano przeciwko Komisji, Rec. s. I‑2885; Sądu: z dnia 6 grudnia 1994 r. w sprawie T‑450/93 Lisrestal i in. przeciwko Komisji, Rec. s. II‑1177, z dnia 19 czerwca 1997 r. w sprawie T‑260/94 Air Inter przeciwko Komisji, Rec. s. II‑997), twierdzi ona, że Komisja powinna była powiadomić ją o wszczęciu postępowania na podstawie art. 93 ust. 2 traktatu i wyznaczyć jej w trakcie tego postępowania termin na zajęcie w rozsądnym czasie stanowiska w przedmiocie uwzględnionych faktów i podnoszonych okoliczności, a także w przedmiocie dokumentów uwzględnionych przez Komisję w celu uzasadnienia i poparcia argumentów przemawiających za naruszeniem prawa wspólnotowego. Skarżąca ta twierdzi również, że należało jej nadać prawo do ustnego przedstawienia uwag.

254    Sąd przypomina w tym względzie, że postępowanie administracyjne w sprawie pomocy państwa jest wszczynane jedynie wobec państwa członkowskiego, którego ta pomoc dotyczy. W niniejszym przypadku adresatem zaskarżonej decyzji jest Hiszpania i nie ma wątpliwości co do tego, że jej prawo do obrony było w trakcie postępowania administracyjnego przestrzegane.

255    Beneficjent pomocy taki, jak skarżąca w sprawie T‑148/99, jest w ramach postępowania administracyjnego w sprawie pomocy państwa uznawany za stronę „zainteresowaną” w rozumieniu art. 93 ust. 2 traktatu. Tym stronom „zainteresowanym” nie przysługuje zaś uprawnienie powoływane w ramach niniejszego zarzutu. Te strony zainteresowane – dalekie od możliwości powoływania się na prawo do obrony przysługujące osobom, względem których postępowanie się toczy – uprawnione są jedynie do wzięcia udziału w postępowaniu administracyjnym (wyrok Sądu z dnia 25 czerwca 1998 r. w sprawach połączonych T‑371/94 i T‑394/94 British Airways i in. i British Midland Airways przeciwko Komisji, Rec. s. II‑2405, pkt 60 i 61). W tym względzie dysponują one, zgodnie z art. 93 ust. 2 traktatu, prawem do zgłaszania uwag na etapie badania, o którym mowa w tym postanowieniu.

256    Nie ulega zaś wątpliwości, że Komisja wezwała zainteresowane strony do przedstawienia uwag w przedmiocie środków, których dotyczy zaskarżona decyzja, w drodze dwóch komunikatów, które zostały opublikowane w Dzienniku Urzędowym (zob. pkt 25 i 27 powyżej).

257    Nawet jeśli skarżąca w sprawie T‑148/99 nie zareagowała na te komunikaty, stwierdzić należy, że w trakcie postępowania administracyjnego została ona wezwana, podobnie jak inne strony zainteresowane, do przedstawienia uwag. Prawa proceduralne, jakie skarżąca w sprawie T‑148/99 wywodzi z art. 93 ust. 2 traktatu, nie zostały zatem naruszone.

258    Skarżące w sprawie T‑129/99 powołują się na naruszenie ich prawa do obrony w związku z tym, że w trakcie postępowania administracyjnego Komisja nie powołała się w żaden sposób na ewentualne nieprzestrzeganie art. 7 lit. d) dekretu Ekimen.

259    Przypomnieć należy, że w zaskarżonej decyzji Komisja uznała, iż urządzenia, które zostały scedowane przez Demesę na podmioty trzecie, nie mogą, zgodnie z art. 7 lit. d) dekretu Ekimen, zostać objęte subwencją z tytułu tego dekretu (zaskarżona decyzja, pkt V.2.3 akapit ostatni).

260    Ponieważ stwierdzono już, że należy uznać nieważność art. 1 lit. c) zaskarżonej decyzji w zakresie, w jakim wyłącza on koszty tych urządzeń z kosztów kwalifikujących się do objęcia pomocą z tytułu systemu pomocy Ekimen (zob. pkt 138 powyżej), argument ten jest bezprzedmiotowy.

261    Z całości powyższych rozważań wynika, że zarzut czwarty jest bezzasadny.

V –  W przedmiocie zarzutu piątego, opartego na naruszeniu art. 92 ust. 3 traktatu

262    W pierwszej kolejności skarżące w sprawie T‑129/99 twierdzą, że Komisja niesłusznie odmówiła uznania środków, o których mowa w art. 1 lit. a)–c) zaskarżonej decyzji za pomoc regionalną w rozumieniu art. 92 ust. 3 lit. c) traktatu. Podkreślają one w tym względzie, że dopuszczalna w Kraju Basków maksymalna intensywność pomocy wynosi 25% obliczonych jako EDN (zaskarżona decyzja, pkt II.3 akapit trzeci). Przyznana Demesie subwencja w wysokości 25% obliczonych jako EDB odpowiada intensywności 18,76% obliczonych jako EDN (zaskarżona decyzja, pkt II akapit szósty). W tych okolicznościach dozwolona przez Komisję w ramach programu Ekimen subwencja w wysokości 20% obliczonych jako EDB odpowiada subwencji w wysokości 15% obliczonych jako EDN, wskutek czego przyznanie dodatkowej subwencji w wysokości 10% obliczonych jako EDN powinno było zostać dozwolone zgodnie z art. 92 ust. 3 lit. c) traktatu.

263    Stwierdzić należy, że Komisja w zaskarżonej decyzji przyznaje, że „Vitoria Gasteiz znajduje się w regionie, który może korzystać z pomocy regionalnej na podstawie [art. 92 ust. 3 lit. c) traktatu]. Maksymalna intensywność pomocy w Kraju Basków wynosi 25% [obliczonych jako EDN] (35% w przypadku [MŚP])” (zaskarżona decyzja, s. 20, akapit drugi).

264    Jednak ustalony przez Komisję dla Kraju Basków pułap 25% obliczonych jako EDN skutkuje jedynie tym, że Komisja wyda korzystną decyzję w przedmiocie wchodzącej w zakres stosowania art. 92 ust. 3 lit. a) lub c) traktatu baskijskiej pomocy regionalnej, która nie przekracza tego pułapu. Nie oznacza to jednak, że każda przyznana przez Kraj Basków pomoc indywidualna, która znajduje się poniżej tego pułapu, jest automatycznie zgodna ze wspólnym rynkiem.

265    Należy podkreślić, że jedynym zatwierdzonym przez Komisję systemem pomocy regionalnej, z którego skorzystała w niniejszym przypadku Demesa, jest system pomocy ustanowiony w dekrecie Ekimen. Jednak część przyznanej Demesie z tytułu tego dekretu pomocy „ma charakter nowej pomocy, ponieważ nie jest ona objęta uprzednio zatwierdzonym systemem” (zaskarżona decyzja, pkt V.2.3 akapit czternasty). Inne formy pomocy, o których mowa w zaskarżonej decyzji, nie są objęte żadnym zatwierdzonym przez Komisję ogólnym systemem pomocy regionalnej.

266    W tych okolicznościach uznać należy, że Komisja mogła słusznie uznać w zaskarżonej decyzji (strona 20, akapity trzeci i czwarty), że pomoc, której zgodność ze wspólnym rynkiem instytucja ta musiała zbadać, ma charakter ad hoc.

267    Nie można jednak wykluczyć uznania pomocy za pomoc regionalną na podstawie art. 92 ust. 3 lit. a) lub c) traktatu (zob. podobnie wyrok Trybunału z dnia 14 września 1994 r. w sprawach połączonych od C‑278/92 do C‑280/92 Hiszpania przeciwko Komisji, Rec. s. I‑4103, pkt 49).

268    W tym względzie stwierdzić należy, że skarżące w sprawie T‑129/99 nie twierdzą, iż przyznana Demesie pomoc powinna była zostać objęta ustanowionym w art. 92 ust. 3 lit. a) traktatu odstępstwem. W opinii tych skarżących Komisja niesłusznie odmówiła uznania rozpatrywanej pomocy za wchodzącą w zakres stosowania art. 92 ust. 3 lit. c) traktatu pomoc regionalną.

269    W zaskarżonej decyzji Komisja stwierdziła, że przyznana Demesie pomoc nie może zostać uznana za pomoc regionalną spełniającą ustanowione w art. 92 ust. 3 lit. c) traktatu przesłanki z wielorakich względów. W pierwszej kolejności stwierdziła ona występowanie na poziomie wspólnotowym nadwyżki mocy produkcyjnych na rynku lodówkozamrażarek, która to nadwyżka pociągnęła za sobą restrukturyzację, a ta z kolei ? zmniejszenie mocy produkcyjnych lub przeniesienie produkcji w inne miejsce, czemu towarzyszyła redukcja miejsc pracy na obszarze Wspólnoty. Przyznana Demesie pomoc przyczynia się zatem zdaniem Komisji do pogorszenia sytuacji (zaskarżona decyzja, s. 20, akapit piąty). W tym kontekście gospodarczym Komisja stoi na stanowisku, że rozpatrywana pomoc nie przyczyni się do stworzenia nowych miejsc pracy na poziomie Wspólnoty, Hiszpanii czy nawet w obrębie Kraju Basków, i nie przysporzy też innych korzyści gospodarczych (zaskarżona decyzja, s. 20, akapit szósty). Komisja dodaje, że „okoliczność, iż w trakcie 1998 r. stwierdzono pewną pozytywną tendencję na rynku wspólnotowym, nie zmienia w niczym faktu, że sektor ten nadal dostosowuje się do sytuacji nadmiaru mocy produkcyjnych we Wspólnocie, dokonując znacznych redukcji miejsc pracy” (zaskarżona decyzja, s. 20, akapit szósty). Komisja powołuje się na redukcję przez mającą siedzibę w Kraju Basków grupę MCC 120 związanych z produkcją lodówek miejsc pracy ze względu na złą koniunkturę (zaskarżona decyzja, s. 20, akapit szósty).

270    Skarżące w sprawie T‑129/99 kwestionują jednak dokonaną w tym względzie przez Komisję w zaskarżonej decyzji analizę, na której został oparty wniosek o uznaniu pomocy za niezgodną ze wspólnym rynkiem. Z jednej strony, z analizy hiszpańskiego sektora sprzętu AGD, która została przedstawiona w sprawozdaniu Master Cadena, lidera dystrybucji tego sektora w Hiszpanii, wynika, że rynek dóbr konsumpcyjnych trwałego użytku zwiększył się w 1997 r. o 5% w stosunku do 1996 r. Rynek dużych urządzeń gospodarstwa domowego zwiększył się bowiem o 5,1%, a rynek lodówkozamrażarek ? 3,8%. Zdaniem skarżących wejście Demesy na rynek hiszpański mogło zatem przebiec w bezproblemowy sposób. Z drugiej strony, z szeregu przedstawionych Komisji danych dotyczących sektora lodówek wynika, że, z wyjątkiem Niemiec i Austrii, europejski rynek odnotował w latach 1996–1997 znaczny wzrost rzędu 10% w około połowie krajów europejskich, a wręcz większy w Niderlandach, Zjednoczonym Królestwie, Hiszpanii i w Norwegii. Średni roczny wzrost rynku lodówek wynosi zdaniem skarżącej 1,7%. Rynek ten rozwija się silnie w Skandynawii i Europie Wschodniej. Produkcja lodówek w Hiszpanii zwiększyła się w latach 1995–1997 o 10%.

271    Zdaniem skarżącej informacje te są zgodne z danymi dostarczonymi przez Eurostat i potwierdzają, że produkcja lodówkozamrażarek w Hiszpanii znacznie się zwiększyła. Ponadto zgodnie z przewidywaniami czasopisma „Consumer Europe” sprzedaż jednostkowa lodówek wzrosła w latach 1996–2001 o 10%.

272    Na podstawie tych różnych informacji skarżące w sprawie T‑129/99 wyciągają wniosek, że inwestycja Demesy jest korzystna dla Kraju Basków, który stawia czoła mającym strukturalny charakter poważnym problemom z zatrudnieniem oraz z konkurencyjnością przedsiębiorstw, a także wniosek, że przyznane tej spółce korzyści nie wpływają na wewnątrzwspólnotową wymianę handlową w zakresie sprzecznym ze wspólnym interesem w rozumieniu art. 92 ust. 3 lit. c) traktatu. Zgodnie z tym postanowieniem należy zatem uznać przyznaną Demesie pomoc za zgodną ze wspólnym rynkiem.

273    W tym względzie Sąd przypomina, że zakładająca przeprowadzenie złożonej oceny ekonomicznej sądowa kontrola decyzji w przedmiocie zgodności pomocy ze wspólnym rynkiem powinna ograniczać się do zbadania przestrzegania uregulowań proceduralnych i dotyczących uzasadnienia, dokładności ustaleń faktycznych przyjętych w celu wydania spornego rozstrzygnięcia, braku oczywistych błędów w ocenie tych okoliczności faktycznych oraz braku nadużycia władzy. Do Sądu nie należy w szczególności zastąpienie oceny ekonomicznej autora decyzji własną oceną (ww. w pkt 241 wyrok z dnia 29 lutego 1996 r. w sprawie Belgia przeciwko Komisji, pkt 11; wyrok Sądu z dnia 12 grudnia 1996 r. w sprawie T‑380/94 AIUFFASS i AKT przeciwko Komisji, Rec. s. II‑2169, pkt 56).

274    Należy stwierdzić, że Komisja oparła przedstawione powyżej w pkt 269 twierdzenia na dokumentach, które zostały wskazane w zaskarżonej decyzji (pkt V.1). Skarżące nie twierdzą, że treść tych dokumentów została przeinaczona przez Komisję.

275    Ponadto należy stwierdzić, że żadna z przedstawionych przez skarżące w sprawie T‑129/99 informacji nie jest sprzeczna z twierdzeniem Komisji, zgodnie z którym rynek lodówkozamrażarek we Wspólnocie charakteryzuje się nadmiarem mocy produkcyjnych. Z jednej strony, przypomnieć należy, że ten nadmiar mocy produkcyjnych został potwierdzony w biznesplanie Demesy (zob. pkt 218 powyżej). Z drugiej strony, twierdzenie, zgodnie z którym sprzedaż na rynku wzrosła, nie musi pociągać za sobą wykluczenia możliwości istnienia nadmiaru mocy produkcyjnych w Europie. Komisja w zaskarżonej decyzji stwierdza nawet, że „okoliczność, iż w trakcie 1998 r. stwierdzono pewną pozytywną tendencję na rynku wspólnotowym, nie zmienia w niczym faktu, że sektor ten nadal dostosowuje się do sytuacji nadmiaru mocy produkcyjnych we Wspólnocie, dokonując znacznych redukcji miejsc pracy” (zaskarżona decyzja, s. 20, akapit szósty).

276    Skarżące nie kwestionują też przeprowadzonych w rozpatrywanym sektorze redukcji miejsc pracy.

277    Należy zatem wyciągnąć wniosek, że twierdzenia skarżących w sprawie T‑129/99 nie wskazują w żaden sposób na to, iż Komisja popełniła oczywisty błąd w ocenie, uznając, że znaczna pomoc przyznana Demesie ze względu na uruchomienie nowych mocy produkcyjnych na rynku lodówkozamrażarek jest niezgodna ze wspólnym rynkiem.

278    Także zarzut piąty nie może zatem zostać uznany za zasadny.

 W przedmiocie wniosku o przedstawienie dokumentów związanych z wydaniem zaskarżonej decyzji

279    Skarżące w sprawach T‑127/99 i T‑148/99 wnoszą o nakazanie Komisji, aby przedstawiła swe wewnętrzne dokumenty związane z wydaniem zaskarżonej decyzji. W sprawie T‑129/99 skarżące wnoszą o podanie do wiadomości wszystkich związanych z zaskarżoną decyzją akt postępowania administracyjnego.

280    Należy jednak stwierdzić, że skarżące nie przedstawiły żadnych okoliczności mogących wykazać, iż dokumenty, o których przedstawienie wnoszą, mają znaczenie dla ich argumentacji czy kontroli zgodności zaskarżonej decyzji z prawem.

281    Wnioski o przedstawienie dokumentów należy w tych okolicznościach oddalić (zob. podobnie ww. w pkt 242 wyrok w sprawie Cityflyer Express przeciwko Komisji, pkt 102?106).

 W przedmiocie kosztów

282    Zgodnie z art. 87 § 3 regulaminu Sądu ten ostatni może postanowić, że w razie częściowego tylko uwzględnienia żądań każdej ze stron koszty zostaną rozdzielone albo że każda ze stron poniesie własne koszty. Ponieważ żądania skarżących i Komisji zostały uwzględnione tylko w części, każda ze stron poniesie swoje własne koszty.

283    Zgodnie z art. 87 § 4 akapit ostatni regulaminu należy rozstrzygnąć, że interwenienci poniosą swe własne koszty.

Z powyższych względów

SĄD (trzecia izba w składzie powiększonym)

orzeka, co następuje:

1)      W sprawie T‑129/99 skarga jest niedopuszczalna w zakresie, w jakim zmierza do stwierdzenia nieważności art. 1 lit. d) i e) decyzji Komisji 1999/718/WE z dnia 24 lutego 1999 r. w sprawie pomocy państwa udzielonej przez Hiszpanię na rzecz Daewoo Electronics Manufacturing España SA (Demesa) oraz art. 2 ust. 1 lit. b) tej samej decyzji.

2)      W sprawach T‑129/99 i T‑148/99 stwierdza się nieważność art. 1 lit. a) decyzji 1999/718.

3)      W sprawach T‑129/99 i T‑148/99 stwierdza się nieważność art. 1 lit. b) decyzji 1999/718.

4)      W sprawach T‑129/99 i T‑148/99 stwierdza się nieważność art. 1 lit. c) decyzji 1999/718 w zakresie, w jakim Komisja wyłącza w nim z kosztów kwalifikujących się do objęcia pomocą na podstawie programu pomocy Ekimen koszt urządzeń, który został wyceniony na kwotę 1 803 036,31 EUR.

5)      W sprawach T‑127/99 i T‑148/99 stwierdza się nieważność art. 1 lit. e) decyzji 1999/718.

6)      W sprawach T‑129/99 i T‑148/99 stwierdza się nieważność art. 2 ust. 1 lit. a) decyzji 1999/718 w zakresie, w jakim Komisja powołuje się w nim na art. 1 lit. a) i b) tej samej decyzji, oraz w zakresie, w jakim Komisja nakazuje w nim Królestwu Hiszpanii odzyskanie od Demesy pomocy, o której mowa w uznanej za nieważną części art. 1 lit. c) tej samej decyzji.

7)      W sprawach T‑127/99 i T‑148/99 stwierdza się nieważność art. 2 ust. 1 lit. b) decyzji 1999/718 w zakresie, w jakim Komisja powołuje się w nim na art. 1 lit. e) tej samej decyzji.

8)      Skargi zostają oddalone w pozostałej części.

9)      Każda ze stron poniesie koszty własne.

Azizi Lenaerts Tiili

Moura Ramos       Jaeger

Wyrok ogłoszono na posiedzeniu jawnym w Luksemburgu w dniu 6 marca 2002 r.

Sekretarz       Prezes

H. Jung        M. Jaeger

* Język postępowania: hiszpański.