WYROK SĄDU (ósma izba)

z dnia 12 lipca 2018 r.(*)(i)

Konkurencja – Porozumienia, decyzje i uzgodnione praktyki – Europejski rynek kabli elektrycznych – Decyzja stwierdzająca naruszenie art. 101 TFUE – Jednolite i ciągłe naruszenie – Niezgodność z prawem decyzji w sprawie kontroli – Rozsądny termin – Zasada dobrej administracji – Zasada odpowiedzialności osobistej – Odpowiedzialność solidarna za zapłatę grzywny – Wystarczający dowód naruszenia – Czas trwania naruszenia – Grzywny – Proporcjonalność – Równość traktowania – Nieograniczone prawo orzekania

W sprawie T‑475/14

Prysmian SpA, z siedzibą w Mediolanie (Włochy),

Prysmian Cavi e Sistemi Srl, z siedzibą w Mediolanie,

reprezentowane przez adwokatów C. Tesaura, F. Russa, L. Armatiego oraz C. Toniola,

strona skarżąca,

popierane przez

The Goldman Sachs Group, Inc, z siedzibą w Nowym Jorku, Nowy Jork (Stany Zjednoczone), reprezentowaną przez adwokatów W. Deselaersa, J. Koponena oraz A. Mangiaracinę,

interwenient,

przeciwko

Komisji Europejskiej, reprezentowanej początkowo przez C. Giolita, L. Malferrariego, P. Rossiego oraz H. van Vlieta, a następnie przez C.Giolita, P. Rossiego oraz H. van Vlieta, działających w charakterze pełnomocników, wspieranych przez S. Kingstona, barrister,

strona pozwana,

popieranej przez

Pirelli & C. SpA, z siedzibą w Mediolanie, reprezentowaną przez adwokatów M. Siragusę, G. Rizzę, P. Ferrariego, F. Morettiego oraz A. Favę,

interwenient,

mającej za przedmiot przedstawione na podstawie art. 263 TFUE żądanie, przede z jednej strony, stwierdzenia nieważności decyzji Komisji C(2014) 2139 final z dnia 2 kwietnia 2014 r. dotyczącej postępowania na podstawie art. 101 [TFUE] i art. 53 porozumienia EOG (sprawa AT.39610 – Kable elektryczne), w zakresie, w jakim decyzja ta dotyczy skarżących, a także, z drugiej strony, obniżenia kwoty nałożonej na nie grzywny,

SĄD (ósma izba),

w składzie: A.M. Collins, prezes, M. Kancheva (sprawozdawca) i R. Barents, sędziowie,

sekretarz: C. Heeren, administrator,

uwzględniając pisemny etap postępowania i po przeprowadzeniu rozprawy w dniu 20 marca 2017 r.,

wydaje następujący

Wyrok

 Okoliczności powstania sporu

 Skarżąca i właściwy sektor

1        Skarżące, Prysmian SpA i Prysmian Cavi e Sistemi Srl (zwana dalej „PrysmianCS”), to dwie włoskie spółki tworzące jako całość grupę Prysmian. Druga z tych spółek, która w 100% należy do pierwszej z nich, prowadzi na skalę światową działalność w sektorze podmorskich i podziemnych kabli elektrycznych. Od dnia 18 lutego 1999 r. do dnia 28 lipca 2005 r. PrysmianCS należała do spółki Pirelli & C. SpA (zwanej dalej „Pirelli”), dawniej Pirelli SpA, najpierw, wraz z innymi rodzajami działalności, w ramach Pirelli Cavi e Sistemi SpA (zwanej dalej „PirelliCS”), a następnie, po jej podziale, w autonomicznej postaci spółki Pirelli Cavi e Sistemi Energia SpA (zwanej dalej „PirelliCSE”). W lipcu 2005 r. zbyto tę spółkę na rzecz spółki zależnej należącej do The Goldman Sachs Group, Inc (zwanej dalej „Goldman Sachs”), przekształcając ją najpierw w spółkę Prysmian Cavi e Sistemi Energia Srl (zwaną dalej „PrysmianCSE”), a następnie – w spółkę PrysmianCS.

2        Podmorskie i podziemne kable elektryczne są wykorzystywane, odpowiednio pod wodą i pod ziemią, do przesyłu i dystrybucji energii elektrycznej. Dzieli się je na trzy kategorie: kable niskiego napięcia, kable średniego napięcia oraz kable wysokiego i bardzo wysokiego napięcia. Kable elektryczne wysokiego i bardzo wysokiego napięcia są w większości przypadków sprzedawane w ramach projektów. Projekty te obejmują łącznie kable elektryczne, wyposażenie, instalacje i niezbędne usługi dodatkowe. Kable elektryczne wysokiego i bardzo wysokiego napięcia są sprzedawane na całym świecie dużym operatorom sieci krajowych i innym przedsiębiorstwom energetycznym, głównie w ramach zamówień publicznych.

 Postępowanie administracyjne

3        Pismem z dnia 17 października 2008 r. szwedzka spółka ABB AB dostarczyła Komisji Wspólnot Europejskich szereg oświadczeń i dokumentów dotyczących ograniczających [konkurencję] praktyk handlowych w sektorze produkcji i dostaw podziemnych i podmorskich kabli elektrycznych. Te oświadczenia i dokumenty zostały przedłożone w ramach wniosku o zwolnienie z grzywny w rozumieniu obwieszczenia Komisji w sprawie zwalniania z grzywien i zmniejszania grzywien w sprawach kartelowych (Dz.U. 2006, C 298, s. 17, zwanego dalej „komunikatem w sprawie współpracy”).

4        W dniach od 28 stycznia do 3 lutego 2009 r., w reakcji na oświadczenia spółki ABB, Komisja przeprowadziła kontrole w siedzibach spółek Prysmian i Prysmian Cavi e Sistemi Energia, a także w siedzibach innych europejskich spółek, a mianowicie Nexans SA i Nexans France SAS.

5        W dniu 2 lutego 2009 r. japońskie spółki Sumitomo Electric Industries Ltd, Hitachi Cable Ltd i J‑Power Systems Corp. złożyły wspólnie wniosek o zwolnienie z grzywien, na podstawie pkt 14 komunikatu w sprawie współpracy, lub, ewentualnie, o obniżenie ich wysokości w zastosowaniu pkt 27 tego komunikatu. Następnie przekazały one Komisji dalsze oświadczenia ustne i inne dokumenty.

6        W toku dochodzenia Komisja wystosowała, zgodnie z art. 18 rozporządzenia Rady (WE) nr 1/2003 z dnia 16 grudnia 2002 r. w sprawie wprowadzenia w życie reguł konkurencji ustanowionych w art. [101 i 102 TFUE] (Dz.U. 2003, L 1, s. 1) i zgodnie z pkt 12 komunikatu w sprawie współpracy, do przedsiębiorstw prowadzących działalność w sektorze produkcji i dostawy podziemnych i podmorskich kabli elektrycznych szereg żądań udzielenia informacji.

7        W dniu 30 czerwca 2011 r. Komisja wszczęła postępowanie i wystosowała pismo w sprawie przedstawienia zarzutów wobec następujących podmiotów prawnych: Nexans France, Nexans, Pirelli, Goldman Sachs, Sumitomo Electric Industries, Hitachi Cable, J‑Power Systems, Furukawa Electric Co. Ltd, Fujikura Ltd, Viscas Corp., SWCC Showa Holdings Co. Ltd, Mitsubishi Cable Industries Ltd, Exsym Corp., ABB, ABB Ltd, Brugg Kabel AG, Kabelwerke Brugg AG Holding, nkt cables GmbH, NKT Holding A/S, Silec Cable SAS, Grupo General Cable Sistemas, SA, Safran SA, General Cable Corp., LS Cable & System Ltd, Taihan Electric Wire Co. Ltd, jak również skarżących.

8        W dniach 11–18 czerwca 2012 r. wszyscy adresaci pisma w sprawie przedstawienia zarzutów, z wyjątkiem spółki Furukawa Electric, wzięli udział w rozprawie administracyjnej przed Komisją.

9        Wyrokami z dnia 14 listopada 2012 r., Nexans France i Nexans/Komisja (T‑135/09, EU:T:2012:596), i z dnia 14 listopada 2012 r., Prysmian i Prysmian Cavi e Sistemi Energia/Komisja (T‑140/09, niepublikowany, EU:T:2012:597), Sąd stwierdził nieważność części decyzji w sprawie kontroli skierowanych, po pierwsze, do spółek Nexans SA i Nexans France, a po drugie, do spółek Prysmian i Prysmian Cavi e Sistemi Energia, w zakresie, w jakim dotyczyły one kabli elektrycznych innych niż podmorskie i podziemne kable elektryczne wysokiego napięcia oraz osprzętu związanego z tymi innymi kablami, a w pozostałej części oddalił skargę. W dniu 24 stycznia 2013 r. spółki Nexans i Nexans France wniosły odwołanie od pierwszego z tych wyroków. Wyrokiem z dnia 25 czerwca 2014 r., Nexans i Nexans France/Komisja (C‑37/13 P, EU:C:2014:2030), Trybunał oddalił to odwołanie.

10      W dniu 2 kwietnia 2014 r. Komisja przyjęła decyzję C(2014) 2139 final dotyczącą postępowania na podstawie art. 101 [TFUE] i art. 53 porozumienia [EOG] (sprawa AT.39610 – Kable elektryczne) (zwaną dalej „zaskarżoną decyzją”) [streszczenie tej decyzji zostało opublikowane w Dz.U. C 319, s. 10].

 Zaskarżona decyzja

 Rozpatrywane naruszenie

11      Zgodnie z art. 1 zaskarżonej decyzji pewna liczba przedsiębiorstw uczestniczyła, w różnych okresach, w jednolitym i ciągłym naruszeniu art. 101 TFUE w „sektorze podziemnych lub podmorskich kabli elektrycznych (bardzo) wysokiego napięcia”. Komisja stwierdziła w istocie, że w okresie od lutego 1999 r. do końca stycznia 2009 r. główni europejscy, japońscy i południowokoreańscy producenci podmorskich i podziemnych kabli elektrycznych uczestniczyli w szeregu wielostronnych i dwustronnych spotkań i utrzymywali kontakty mające na celu ograniczenie konkurencji w dziedzinie projektów dotyczących podziemnych i podmorskich kabli elektrycznych (bardzo) wysokiego napięcia na konkretnych terytoriach, poprzez podział rynków i klientów, skutkujący zakłóceniem normalnego procesu konkurencji (motywy 10–13 i 66 tej decyzji).

12      W zaskarżonej decyzji Komisja uznała, że kartel przejawiał się w dwóch głównych konfiguracjach składających się na złożoną całość. Dokładniej rzecz ujmując, zdaniem tej instytucji kartel składał się z dwóch części, a mianowicie:

–        „konfiguracji A/R”, która obejmowała przedsiębiorstwa europejskie, generalnie określane mianem „członków R”, do których należały skarżące, przedsiębiorstwa japońskie, zwane „członkami A” i, wreszcie, przedsiębiorstwa południowokoreańskie, określane mianem „członków K”. Konfiguracja ta umożliwiała realizację celu, jakim było przydzielanie terytoriów i klientów producentom europejskim, japońskim i południowokoreańskim. Przydzielanie to odbywało się na podstawie porozumienia o „terytorium krajowym”, w myśl którego producenci japońscy i południowokoreańscy powstrzymywali się od konkurowania o projekty zlokalizowane na „terytorium krajowym” producentów europejskich, podczas gdy ci ostatni zobowiązywali się do rezygnacji z rynków Japonii i Korei Południowej. Porozumiano się także w przedmiocie podziału projektów na terytorium wywozu, to znaczy w pozostałej części świata z wyjątkiem w szczególności Stanów Zjednoczonych, przy czym podział ten odpowiadał „stosunkowi 60/40”, co oznacza, że 60% projektów było zastrzeżonych dla producentów europejskich, zaś pozostałe 40% – dla producentów azjatyckich; oraz

–        „konfiguracji europejskiej” kartelu, która dotyczyła podziału terytoriów i klientów przez producentów europejskich, w odniesieniu do projektów podlegających realizacji w obrębie europejskiego „terytorium krajowego” lub przydzielonych producentom europejskim (zob. pkt 3.3 zaskarżonej decyzji, a w szczególności motywy 73 i 74 tej decyzji).

13      Komisja stwierdziła, że uczestnicy kartelu podjęli zobowiązania do przekazywania sobie danych umożliwiających przestrzeganie porozumień w sprawie podziału rynków i klientów (motywy 94–106 i 111–115 zaskarżonej decyzji).

14      Ze względu na rolę, jaką poszczególni uczestnicy kartelu odgrywali w jego wdrażaniu, Komisja podzieliła ich na trzy grupy. Przede wszystkim określiła ona grupę stanowiącą rdzeń kartelu, do której należały, z jednej strony, przedsiębiorstwa europejskie: spółkę Nexans France, spółki zależne Pirelli, które następnie uczestniczyły w kartelu, i Prysmian Cavi e Sistemi Energia, i, z drugiej strony przedsiębiorstwa japońskie: Furukawa Electric, Fujikura i ich przedsiębiorstwo joint venture Viscas, a także Sumitomo Electric Industries, Hitachi Cable i ich przedsiębiorstwo joint venture J‑Power Systems (motywy 545–561 zaskarżonej decyzji). Następnie instytucja ta wyodrębniła grupę przedsiębiorstw, które nie tworzyły rdzenia kartelu, ale których nie można było jednak uznać za jego marginalnych uczestników, przy czym w grupie tej umieściła spółki ABB, Exsym, Brugg Kabel i podmiot utworzony przez Sagem SA, Safran i Silec Cable (motywy 562–575 wspomnianej decyzji). Komisja uznała wreszcie, że spółki Mitsubishi Cable Industries, SWCC Showa Holdings, LS Cable & System, Taihan Electric Wire i nkt cables były uczestnikami kartelu o marginalnym znaczeniu (motywy 576–594 decyzji).

 Odpowiedzialność skarżących

15      Komisja przyjęła odpowiedzialność skarżących ze względu na bezpośrednie uczestnictwo PrysmianCS w kartelu od dnia 18 lutego 1999 r. do dnia 28 stycznia 2009 r., a także wywieranie przez Prysmian decydującego wpływu na zachowanie spółki PrysmianCS od dnia 29 lipca 2005 r. do dnia 28 stycznia 2009 r. (motywy 782–785 zaskarżonej decyzji).

 Nałożone grzywny

16      W art. 2 lit. f) i g) zaskarżonej decyzji Komisja nałożyła, po pierwsze, na PrysmianCS „wspólnie i solidarnie” z Prysmian i Goldman Sachs grzywnę na kwotę 37 303 000 EUR, i, po drugie, na PrysmianCS „wspólnie i solidarnie” z Pirelli, grzywnę na kwotę 67 310 000 EUR.

17      W celu obliczenia kwoty tych grzywien Komisja zastosowała art. 23 ust. 2 lit. a) rozporządzenia nr 1/2003 oraz metodologię przedstawioną w wytycznych w sprawie metody ustalania grzywien nakładanych na mocy [tego przepisu] (Dz.U. 2006, C 210, s. 2, zwanych dalej „wytycznymi w sprawie ustalania grzywien z 2006 r.”).

18      W pierwszej kolejności, co się tyczy kwoty podstawowej grzywien, po ustaleniu właściwej wartości sprzedaży zgodnie z pkt 18 wytycznych w sprawie ustalania grzywien z 2006 r. (motywy 963–994 zaskarżonej decyzji), Komisja ustaliła część owej wartości sprzedaży odzwierciedlającą wagę naruszenia, zgodnie z pkt 22 i 23 wspomnianych wytycznych. W tym względzie Komisja uznała, że naruszenie należy, ze względu na swój charakter, do najpoważniejszych ograniczeń konkurencji, co uzasadnia przyjęcie współczynnika wagi naruszenia na poziomie 15%. Komisja zastosowała także w odniesieniu do wszystkich adresatów grzywny podwyżkę współczynnika wagi naruszenia o 2% ze względu na ich łączny udział w rynku oraz niemal ogólnoświatowy zasięg geograficzny kartelu, obejmujący całe terytorium Europejskiego Obszaru Gospodarczego (EOG). Ponadto Komisja uznała w szczególności, że zachowanie przedsiębiorstw europejskich było bardziej szkodliwe dla konkurencji niż zachowanie pozostałych przedsiębiorstw, gdyż, poza uczestnictwem w „konfiguracji A/R kartelu”, przedsiębiorstwa europejskie rozdzielały między sobą projekty dotyczące kabli elektrycznych w ramach „europejskiej konfiguracji kartelu”. Z tego względu instytucja ta ustaliła część wartości sprzedaży, jaka należy uwzględnić z tytułu wagi naruszenia, na 19% w odniesieniu do przedsiębiorstw europejskich i na 17% w odniesieniu do pozostałych przedsiębiorstw (motywy 997–1010 tej decyzji).

19      Jeśli chodzi o współczynnik dotyczący czasu trwania naruszenia, to Komisja przyjęła, w odniesieniu do PrysmianCS, mnożnik 9,91 dla okresu od dnia 18 lutego 1999 r. do dnia 28 stycznia 2009 r., zaś w odniesieniu do Prysmian – mnożnik 3,5 dla okresu od dnia 29 lipca 2005 r. do dnia 28 stycznia 2009 r. Poza tym, w odniesieniu do spółki PrysmianCS, uwzględniła ona w kwocie podstawowej grzywien kwotę dodatkową (opłatę wejściową) odpowiadającą 19 % wartości sprzedaży. Ustalona w ten sposób kwota wyniosła 104 613 000 EUR (motywy 1011–1016 zaskarżonej decyzji).

20      W drugiej kolejności, co się tyczy dostosowań kwoty podstawowej grzywien, Komisja nie stwierdziła występowania okoliczności obciążających, które mogłyby wpłynąć na wysokość kwoty podstawowej grzywny ustalonej w odniesieniu do każdego z uczestników kartelu, z wyjątkiem spółki ABB. Natomiast jeśli chodzi o okoliczności łagodzące, to postanowiła ona odzwierciedlić w kwocie grzywny stopień zaangażowania poszczególnych przedsiębiorstw we wprowadzanie kartelu w życie. I tak, obniżyła ona o 10% kwotę podstawową grzywny, którą zamierzała nałożyć na uczestników kartelu mających marginalne znaczenie, oraz o 5% kwotę podstawową grzywny, którą zamierzała nałożyć na przedsiębiorstwa, których zaangażowanie w kartel było średnie. Poza tym Komisja przyznała spółkom Mitsubishi Cable Industries i SWCC Showa Holdings, w odniesieniu do okresu sprzed powstania spółki Exsym, a także spółkom LS Cable & System i Taihan Electric Wire, dodatkową obniżkę o 1% ze względu na to, że nie wiedziały one o niektórych aspektach jednolitego i ciągłego naruszenia oraz ze względu na brak ich odpowiedzialności za te aspekty. Żadna obniżka kwoty podstawowej grzywny nie została natomiast przyznana przedsiębiorstwom należącym do rdzenia kartelu, w tym skarżącym (motywy 1017–1020 i 1033 zaskarżonej decyzji). Ponadto Komisja przyznała, na podstawie wytycznych z 2006 r. w sprawie ustalania grzywien, dodatkową obniżkę grzywny o 3% spółce Mitsubishi Cable Industries, ze względu na jej skuteczną współpracę, wykraczającą poza ramy komunikatu w sprawie współpracy (motyw 1041 rzeczonej decyzji).

 Postępowanie i żądania stron

21      Pismem złożonym w sekretariacie Sądu w dniu 17 czerwca 2014 r. skarżące wniosły niniejszą skargę.

22      Pismami złożonymi w sekretariacie Sądu w dniach 27 października 2014 r. i 4 listopada 2014 r. Pirelli i Goldman Sachs zwróciły się o dopuszczenie ich do udziału w niniejszej sprawie w charakterze interwenientów popierających, odpowiednio, żądania Komisji i skarżących.

23      Dwoma postanowieniami z dnia 25 czerwca 2015 r. prezes ósmej izby Sądu (w dawnym składzie) dopuścił spółki Pirelli i Goldman Sachs do udziału w niniejszej sprawie.

24      Pirelli i Goldman Sachs przedstawiły swe uwagi interwenientów w dniu 24 września 2015 r. Komisja przedstawiła swe uwagi do tych uwag w pismach złożonych w sekretariacie Sądu w dniu 27 listopada 2015 r. W dniu 30 listopada 2015 r. skarżące również przedstawiły swe uwagi w przedmiocie uwag spółek Pirelli i Goldman Sachs.

25      Postanowieniem z dnia 14 września 2016 r. prezes ósmej izby uwzględnił wniesiony przez Komisję w dniach 10 i 23 grudnia 2014 r. wniosek o zachowanie poufności wobec interwenientów. Oddalił on natomiast wnioski o zachowanie poufności wobec spółek Pirelli i Goldman Sachs, złożone przez skarżące odpowiednio w dniach 7 stycznia 2015 r. i 8 grudnia 2015 r. ze względu na zakwestionowanie ich przez te spółki.

26      W ramach środków organizacji postępowania przewidzianych w art. 89 regulaminu postępowania w dniu 28 października 2014 r. Sąd (ósma izba) skierował do jego stron pytania na piśmie. Strony odpowiedziały na te pytania w wyznaczonym terminie.

27      Ze względu na zmianę składu izb Sądu, zgodnie z art. 27 § 5 regulaminu postępowania, sędzia sprawozdawca został przydzielony do ósmej izby (w nowym składzie), której w rezultacie została przekazana niniejsza sprawa.

28      W ramach środków organizacji postępowania przewidzianych w art. 89 regulaminu Sąd (ósma izba) wezwał Komisję do przedstawienia pewnych dokumentów. Komisja przedstawiła niektóre z zażądanych dokumentów i wniosła o przeprowadzenie środka dowodowego związanego z przedstawieniem innych dokumentów, o których przedstawienie zwrócił się Sąd, a mianowicie transkrypcji oświadczeń przedstawionych ustnie przez ABB w złożonym przez to przedsiębiorstwo wniosku o zwolnienie z grzywny oraz przez J‑Power Systems w ramach wniosku o zwolnienie z grzywny złożonym przez to przedsiębiorstwo wspólnie z Sumitomo Electric Industries i Hitachi Cable. Postanowieniami z dnia 9 lutego i z dnia 2 marca 2017 r. prezes ósmej izby Sądu zarządził środek dowodowy związany z przedstawieniem przez Komisję ww. transkrypcji. Komisja zastosowała się do tego środka w dniach 20 lutego i 9 marca 2017 r.

29      Na wniosek sędziego sprawozdawcy Sąd (ósma izba) postanowił o otworzeniu ustnego etapu postępowania. Na rozprawie w dniu 20 marca 2017 r. wysłuchane zostały wystąpienia stron i ich odpowiedzi na pytania Sądu.

30      Skarżące, popierane przez spółkę Goldman Sachs, wnoszą do Sądu o:

–        stwierdzenie nieważności zaskarżonej decyzji w zakresie, w jakim ich ona dotyczy;

–        tytułem żądania ewentualnego:

–        stwierdzenie nieważności art. 1 ust. 5 zaskarżonej decyzji w zakresie, w jakim Komisja stwierdziła w niej uczestnictwo PrysmianCS w ww. naruszeniu w okresie pomiędzy dniem 18 lutego 1999 r. a dniem 27 listopada 2001 r.;

–        stwierdzenie nieważności art. 2 lit. f) i g) zaskarżonej decyzji, w którym Komisja określiła kwotę grzywien nałożonych „wspólnie i solidarnie”, jednej strony, na Goldman Sachs i skarżące oraz, z drugiej strony, na PrysmianCS i Pirelli;

–        obniżenie kwoty grzywny nałożonej na skarżące;

–        stwierdzenie nieważności załącznika I i II w zakresie, w jakim dotyczą one pana R.;

–        obciążenie Komisji kosztami postępowania.

31      Komisja, popierana przez Pirelli, wnosi do Sądu o:

–        oddalenie skargi;

–        obciążenie skarżących kosztami postępowania.

 Co do prawa

32      W ramach skargi skarżące sformułowały zarówno żądania dotyczące stwierdzenia nieważności części zaskarżonej decyzji, jak i żądania zmierzające do obniżenia kwot grzywien, które zostały na nie nałożone.

 W przedmiocie żądań stwierdzenia nieważności

33      W uzasadnieniu swych żądań stwierdzenia nieważności skarżące podnoszą dziewięć zarzutów. Pierwszy z nich został oparty na bezprawnym charakterze przeprowadzonych przez Komisję kontroli; drugi – na naruszeniu zasady dochowania rozsądnego terminu w postępowaniach z zakresu prawa konkurencji; trzeci – na naruszeniu zasady dobrej administracji; czwarty – na błędnym przypisaniu PrysmianCS odpowiedzialności za okres sprzed dnia 27 listopada 2001 r.; piąty – na naruszeniu art. 23 ust. 2 rozporządzenia nr 1/2003 ze względu na to, że Komisja nie określiła udziałów dłużników solidarnych w ich stosunku wewnętrznym; szósty – na braku wystarczających dowodów istnienia naruszenia art. 101 TFUE; siódmy – na błędnym określeniu okresu trwania naruszenia; ósmy – na naruszeniu art. 23 ust. 2 tego rozporządzenia, wytycznych w sprawie metody ustalania grzywien z 2006 r. oraz zasad równości traktowania i proporcjonalności w zakresie obliczania nałożonej grzywny; zarzut dziewiąty dotyczy natomiast błędu dotyczącego okoliczności faktycznych mającego polegać na umieszczeniu pana R. na wykazie osób istotnych dla zaskarżonej decyzji.

 W przedmiocie zarzutu pierwszego, dotyczącego bezprawnego charakteru przeprowadzonych przez Komisję kontroli

34      Skarżące podnoszą, że środki przyjęte przez Komisję podczas niezapowiedzianej kontroli, której musiały się one poddać w dniach od 28 do 30 stycznia 2009 r. zgodnie z decyzją 9 stycznia 2009 r. (zwaną dalej „decyzją w sprawie kontroli”) są bezprawne w szczególności ze względu na kopie binarne twardych dysków pewnych laptopów należących do trzech pracowników. Twierdzą one w istocie, że uzyskane dzięki tym binarnym kopiom informacje nie powinny były zostać dopuszczone do postępowania administracyjnego ani też zostać uwzględnione w zaskarżonej decyzji.

35      W pierwszej kolejności, skarżące utrzymują, że tworząc kopie wszystkich dokumentów znajdujących się na komputerach pracowników Prysmian, nie znając nawet ich treści czy też znaczenia dla sprawy, Komisja, po pierwsze, przekroczyła uprawnienia przyznane jej w art. 20 ust. 2 rozporządzenia nr 1/2003 i, po drugie, uchybiła brzmieniu decyzji w sprawie kontroli, rozszerzając jej geograficzny i czasowy zakres zastosowania. Zdaniem skarżących w rozporządzeniu tym ustanowiony został wymóg, aby wszystkie środki podejmowane przez Komisję w kontekście kontrolnym były przyjmowane na miejscu, we wskazanej w tej decyzji lokalizacji, czyli, w niniejszym przypadku, pomieszczeniach skarżących znajdujących się w Mediolanie (Włochy), nie zaś – w pomieszczeniach Komisji. Dodają one, że takiego zachowania Komisji nie można uzasadnić przepisami zawartymi w otrzymanej przez nie nocie wyjaśniającej dotyczącej kontroli przeprowadzanych na podstawie art. 20 ust. 4 tego rozporządzenia.

36      W drugiej kolejności skarżące utrzymują, że przedłużenie kontroli o jeden miesiąc ograniczyło im możliwość poważnego zastanowienia się nad złożeniem wniosku o zwolnienie z grzywny, ponieważ przez ten czas nie miały one możliwości dokonania oceny tego, jakiej wartości dodanej można przysporzyć do zgromadzonego już przez Komisję materiału dowodowego.

37      Komisja kwestionuje te argumenty skarżących.

38      Przed ustosunkowaniem się do podniesionych przez strony argumentów należy pokrótce przedstawić przebieg kontroli dokonanej przez pracowników Komisji w pomieszczeniach skarżących.

–       W przedmiocie przebiegu kontroli

39      Jak wynika z przedstawienia okoliczności faktycznych zawartego w wyroku z dnia 14 listopada 2012 r., Prysmian i Prysmian Cavi e Sistemi Energia/Komisja (T‑140/09, niepublikowany, EU:T:2012:597) i niezakwestionowanego przez skarżące na rozprawie, w dniu 28 stycznia 2009 r. inspektorzy Komisji, którym towarzyszył przedstawiciel Autorità Garante della Concorrenza e del Mercato (organu ochrony konkurencji i konsumenta, Włochy), udali się do pomieszczeń skarżących w Mediolanie w celu przeprowadzenia kontroli na podstawie art. 20 ust. 4 rozporządzenia nr 1/2003. Przedstawili oni w tym przedsiębiorstwie decyzję w sprawie kontroli, której przedmiotem była „Prysmian […], i wszystkie bezpośrednio lub pośrednio kontrolowane przez nią przedsiębiorstwa, [włącznie z PrysmianCS]” oraz notę wyjaśniającą dotyczącą kontroli.

40      Następnie, w obecności przedstawicieli i adwokatów skarżących, inspektorzy ci skontrolowali należące do pięciu pracowników komputery. W drugi dzień kontroli, czyli w dniu 29 stycznia 2009 r., poinformowali oni skarżące, że kontrola zajmie więcej czasu niż pięć przewidzianych początkowo dni. Skarżące oświadczyły, że są one gotowe umożliwić dostęp do ich pomieszczeń w trakcie weekendu bądź też zgadzają się na to, aby zostały one zapieczętowane celem podjęcia dalszej kontroli w następnym tygodniu. Niemniej jednak w trzecim dniu kontroli, czyli w dniu 30 stycznia 2009 r., inspektorzy Komisji postanowili stworzyć kopie binarne twardych dysków należących do trzech z pięciu początkowo wskazanych pracowników celem przeanalizowania zawartych na nich informacji w pomieszczeniach Komisji w Brukseli (Belgia).

41      Skarżące zauważyły, że zaplanowana przez tych inspektorów metoda kontrolna była niezgodna z prawem. Po pierwsze, w art. 20 rozporządzenia nr 1/2003 przewidziano, że Komisja może prowadzić kontrole „[u] przedsiębiorstw”. Po drugie, stworzenie rozpatrywanych kopii binarnych dysków twardych komputerów jest sprzeczne z mającą charakteryzować prowadzone przez Komisję dochodzenie „zasadą istotności”, zgodnie z którą materiał zajęty w trakcie kontroli powinien mieć znaczenie dla przedmiotu tej kontroli.

42      Inspektorzy poinformowali skarżące, że jakikolwiek sprzeciw wobec przyjętej procedurze kontrolnej zostanie uznany za „brak współpracy”. Skarżące poddały się więc tej procedurze, ale sporządziły podpisane przez inspektorów oświadczenie, w którym zastrzegły sobie możliwość do zakwestionowania przed sądem jej zgodności z prawem.

43      Inspektorzy sporządzili trzy rozpatrywane kopie binarne dysków twardych komputerów. Kopie binarne dysków twardych dwóch komputerów zostały zapisane na informatycznym nośniku służącym do zapisu danych. Kopia binarna dysku twardych trzeciego komputera została zapisana na dysku twardym komputera Komisji. Wspomniany informatyczny nośnik służący do zapisu danych i dysk twardy zostały umieszczone w zapieczętowanych kopertach, które inspektorzy zabrali do Brukseli. Inspektorzy wezwali przedstawicieli skarżących do udania się w terminie dwóch miesięcy do biur Komisji celem umożliwienia przeanalizowania skopiowanych w ich obecności.

44      W dniu 26 lutego 2009 r. ww. zapieczętowane koperty, o których mowa w pkt 43 powyżej, zostały otwarte w biurach Komisji w obecności adwokatów skarżących. Inspektorzy przeanalizowali znajdujące się w tych kopertach rozpatrywane kopie binarne dysków twardych komputerów i wydrukowały na papierze te informacje, które uznały za mające znaczenie dla prowadzonego dochodzenia. Ich druga papierowa kopia oraz wykaz tych dokumentów zostały przekazane adwokatom skarżących. Działania te były kontynuowane w dniu 27 lutego 2009 r. i zakończyły się w dniu 2 marca 2009 r. Biuro, w którym miały miejsce te działania, było opieczętowywane na koniec każdego dnia pracy w obecności adwokatów skarżących i nazajutrz otwierane, zawsze w ich obecności. Zakończywszy te działania Komisja, nadal w obecności przedstawicieli skarżących, usunęła sporządzone rozpatrywane kopie binarne dysków twardych komputerów.

–       W przedmiocie rzekomego braku podstawy prawnej

45      W istocie skarżące zarzucają Komisji, że ta sporządziła kopie binarne dysków twardych komputerów pewnych pracowników Prysmian mając na celu ich późniejsze wykorzystanie do celów prowadzonego dochodzenia w swych biurach w Brukseli nie sprawdzając uprzednio znaczenia, jakie zawarte na nich dokumenty mają dla przedmiotu dochodzenia. Ich zdaniem taka praktyka wykracza poza uprawnienia przyznane Komisji na mocy art. 20 ust. 1 i 2 rozporządzenia nr 1/2003.

46      Na wstępie należy przypomnieć, że, zgodnie z brzmieniem art. 4 rozporządzenia nr 1/2003, „[d]o celów stosowania art. [101] i [102] traktatu Komisja ma uprawnienia przewidziane [niniejszym rozporządzeniem]”.

47      Artykuł 20 ust. 1 rozporządzenia nr 1/2003 stanowi, że w celu wypełnienia obowiązków wyznaczonych niniejszym rozporządzeniem Komisja może prowadzić wszelkie konieczne kontrole przedsiębiorstw lub związków przedsiębiorstw.

48      W odniesieniu do przysługujących Komisji uprawnień art. 20 ust. 2 rozporządzenia nr 1/2003 stanowi w szczególności, co następuje:

„Urzędnicy i inne towarzyszące osoby upoważnione przez Komisję do prowadzenia kontroli mają prawo do:

[…]

b)      sprawdzania ksiąg i innych rejestrów dotyczących spraw prowadzonych przez przedsiębiorstwo, bez względu na sposób ich przechowywania;

c)      pobrania lub uzyskiwania w każdej formie kopii lub wyciągów z tych ksiąg lub rejestrów;

d)      pieczętowania wszelkich pomieszczeń przedsiębiorstwa i ksiąg lub rejestrów na czas i w zakresie koniecznym do przeprowadzenia kontroli;

[…]”.

49      W niniejszym przypadku należy wyjaśnić, że praktyka polegająca na sporządzaniu kopii binarnej twardego dysku komputera czy też kopii danych przechowywanych na nośniku danych cyfrowych jest wykorzystywana w ramach wdrażania w prowadzonych dochodzeniach technologii cyfrowej (zwanej dalej „FIT”), stosowanej przez pracowników Komisji podczas przeprowadzanych przez nich kontroli. Jak bowiem opisała to Komisja w swych pismach procesowych, i co nie zostało zakwestionowane przez skarżące, wykorzystanie tej technologii polega na wyszukaniu na dysku twardym komputera czy też na innym nośniku danych cyfrowych za pomocą specjalnego oprogramowania informacji mających znaczenie dla przedmiotu kontroli, używając w tym celu słów kluczowych. To wyszukanie wymaga uprzedniego przejścia przez etap zwany „indeksacją”, w trakcie którego oprogramowanie umieszcza w katalogu całość liter i słów znajdujących się na dysku twardym komputera czy też innym poddanym kontroli nośniku danych cyfrowych. To, ile trwa ta indeksacja, jest uzależnione od rozmiaru danego nośnika danych cyfrowych, lecz zazwyczaj zajmuje to znaczny czas. W tych okolicznościach pracownicy Komisji sporządzają zazwyczaj kopię danych zawartych na nośniku danych cyfrowych poddanego kontroli przedsiębiorstwa celem przeprowadzenia indeksacji przechowywanych na nim danych. W przypadku dysku twardego komputera ta kopia może mieć postać kopii binarnej. Dzięki niej można uzyskać dokładną kopię poddanego kontroli dysku twardego, gdyż zawiera ona wszystkie dane znajdujące się na nim w momencie tworzenia kopii, w tym również pozornie usuniętych dokumentów.

50      W tym względzie należy w pierwszej kolejności stwierdzić, że, w zakresie, w jakim, po pierwsze, zostało to wyjaśnione w pkt 49 powyżej, kopię danych przechowywanych na poddanym kontroli nośniku danych cyfrowych sporządza się celem przeprowadzenia indeksacji i, po drugie, ta indeksacja umożliwia następnie wyszukanie istotnych dla dochodzenia dokumentów, sporządzenie takiej kopii mieści się w ramach uprawnień przyznanych Komisji w art. 20 ust. 2 lit. b) i c) rozporządzenia nr 1/2003.

51      Wbrew temu, co twierdzą skarżące, z art. 20 ust. 2 lit. b) i c) rozporządzenia nr 1/2003 nie wynika bowiem, aby przysługujące Komisji uprawnienie do pobrania lub żądania kopii lub wypisów z ksiąg lub rejestrów handlowych poddanego kontroli przedsiębiorstwa ograniczało się do skontrolowanych już ksiąg czy rejestrów.

52      Ponadto należy zauważyć, że przyjęcie tego rodzaju wykładni mogłoby zaszkodzić skuteczności art. 20 ust. 2 lit. b) rozporządzenia nr 1/2003 ze względu na to, iż w pewnych okolicznościach kontrola ksiąg lub rejestrów handlowych poddanego kontroli przedsiębiorstwa może wymagać uprzedniego sporządzenia kopii tych ksiąg lub rejestrów handlowych lub uproszczenia, tak jak w niniejszym przypadku, poprzez to uprzednie sporządzenie kopii.

53      Tak więc, skoro sporządzenie rozpatrywanej kopii binarnej dysku twardego komputerów wpisywało się w ramy wdrażania przez Komisję FIT, która to technologia służy właśnie do wyszukiwania informacji mających znaczenie dla dochodzenia, to sporządzenie kopii mieści się w ramach uprawnień przyznanych Komisji w art. 20 ust. 2 lit. b) i c) rozporządzenia nr 1/2003.

54      Po drugie, argumentacja ta nie może się utrzymać ze względu na to, iż jakim należy ją rozumieć w ten sposób, że skarżące zarzucają Komisji włączenie do akt sprawy treści rozpatrywanych kopii binarnych twardych dysków komputerów bez uprzedniego sprawdzenia tego, czy wszystkie znajdujące się na tych kopiach dokumenty są istotne z punktu widzenia przedmiotu kontroli.

55      Jak bowiem wynika z pkt 44 powyżej, dopiero po stwierdzeniu, po przeprowadzeniu kontroli dokumentów znajdujących się na rozpatrywanych kopiach binarnych dysków twardych komputerów, która to kontrola miała miejsce w pomieszczeniach Komisji w Brukseli w obecności przedstawicieli skarżących, że niektóre z tych dokumentów są prima facie istotne z punktu widzenia przedmiotu kontroli, Komisja dołączyła do akt sprawy papierową wersję rozpatrywanych dokumentów.

56      Należy zatem stwierdzić, że, wbrew temu co twierdzą skarżące, pracownicy Komisji nie ograniczyli się do bezpośredniego dołączenia do akt sprawy dokumentów znajdujących się na rozpatrywanych binarnych kopiach dysków twardych komputerów bez uprzedniego sprawdzenia znaczenia, jakie zawarte na nich dokumenty mają dla przedmiotu dochodzenia.

57      Po trzecie, ustosunkowując się do zadanego przez Sąd pytania, skarżące na rozprawie wyjaśniły, że nie kwestionują one jako takiego faktu sporządzenia podczas kontroli w ramach FIT kopii binarnych dysków twardych rozpatrywanych komputerów, ale fakt zabrania tych kopii binarnych do pomieszczeń Komisji w Brukseli celem późniejszego wyszukania na nich danych istotnych dla dochodzenia.

58      W tym względzie należy zaznaczyć, że z art. 20 ust. 2 lit. b) rozporządzenia 1/2003 nie wynika, jak twierdzą skarżące, iż kontrolę ksiąg lub rejestrów handlowych poddanego kontroli przedsiębiorstwa należy przeprowadzać wyłącznie w ich pomieszczeniach, jeśli, tak jak ma to miejsce w niniejszym przypadku, ta kontrola nie mogła zostać ukończona w przewidzianym pierwotnie terminie. Przepis ten zobowiązuje Komisję jedynie do udzielenia kontrolowanym przedsiębiorstwom podczas kontroli dokumentów w jej pomieszczeniach gwarancji takich samych jak te mające zastosowanie podczas kontroli na miejscu.

59      W niniejszym przypadku należy podnieść, że skarżące w swych pismach procesowych nie zarzucają Komisji tego, iż podczas kontroli rozpatrywanych kopii binarnych dysków twardych dokumentów miała ona działać w inny sposób niż podczas kontroli przeprowadzanej w ich pomieszczeniach. W każdym razie należy przypomnieć, że, jak wynika z okoliczności faktycznych przedstawionych w pkt 43 i 44 powyżej, te kopie binarne zostały przetransportowane do Brukseli w zapieczętowanych kopertach, że Komisja przekazała skarżącym kopie tych danych, że otwarcie kopert zawierających kopie binarne i ich analiza miały miejsce w uzgodnionym ze skarżącymi terminie i w obecności ich przedstawicieli, że pomieszczenia Komisji, w których przeprowadzano tę analizę, były w należyty sposób chronione w drodze zapieczętowania, że zawierające wyciąg z tych danych dokumenty, które Komisja zdecydowała się załączyć do akt sprawy, zostały wydrukowane i sporządzono ich wykaz, że skarżące otrzymały ich kopie oraz, wreszcie, że po przeprowadzeniu przez Komisję ich analizy rozpatrywane kopie binarne zostały definitywnie zniszczone.

60      W świetle powyższego należy wyciągnąć wniosek, że podczas kontroli Komisja nie przekroczyła uprawnień przyznanych jej na mocy art. 20 ust. 2 rozporządzenia nr 1/2003. Podniesiony w tym względzie przez skarżące zarzut należy zatem oddalić.

–       W przedmiocie rzekomego naruszenia decyzji w sprawie kontroli

61      W odniesieniu do podniesionego przez skarżące argumentu, zgodnie z którym szukając istotnych dla dochodzenia informacji na rozpatrywanych kopiach binarnych dysków twardych komputerów w swych pomieszczeniach w Brukseli Komisja naruszyła geograficzny i czasowy zakres zastosowania decyzji w sprawie kontroli, należy przypomnieć, że zgodnie z orzecznictwem Trybunału ta decyzja ogranicza zakres uprawnień przyznanych pracownikom Komisji w art. 20 ust. 2 rozporządzenia nr 1/2003 (wyrok z dnia 18 czerwca 2015 r., Deutsche Bahn i in./Komisja, C‑583/13 P, EU:C:2015:404, pkt 60).

62      W niniejszym przypadku, jeśli chodzi, po pierwsze, o zakres zastosowania decyzji w sprawie kontroli w przestrzeni, należy stwierdzić, że w art. 1 akapit drugi tej decyzji wskazano, co następuje:

„Kontrola może odbyć się we wszystkich pomieszczeniach [Prysmian] czy też kontrolowanych przez to przedsiębiorstwo, a w szczególności w pomieszczeniach biurowych znajdujących się pod następującym adresem: Viale Scarca 222, 20126 Milan, Włochy”.

63      Z tej decyzji w sprawie kontroli wynika więc, że skoro kontrola „mo[gła]” zostać przeprowadzona „we wszystkich pomieszczeniach” grupy Prysmian, w szczególności w jej pomieszczeniach biurowych znajdujących się w Mediolanie, to nie musiała ona, jak twierdzą skarżące, odbywać się wyłącznie w ich pomieszczeniach. Tak więc decyzja w sprawie kontroli nie wykluczyła możliwości jej kontynuowania w Brukseli.

64      Po drugie, jeśli chodzi o zakres obowiązywania decyzji w czasie, należy zaznaczyć, że w art. 2 tej decyzji ustanowiona została data, począwszy od której ma być prowadzona kontrola, ale nie wskazano tam dokładnej daty jej zakończenia.

65      Niewątpliwie niepodanie daty zakończenia kontroli nie oznacza, że może ona trwać w nieskończoność, ponieważ Komisja jest w tym względzie zobowiązana do przestrzegania, zgodnie z art. 41 ust. 1 karcie praw podstawowych Unii Europejskiej (zwanej dalej „kartą”) zasady rozsądnego terminu.

66      Niemniej jednak w niniejszym przypadku należy stwierdzić, że skarżące w ramach rozpatrywanego zarzutu nie podnoszą, iż miesięczny termin, jaki upłynął pomiędzy, z jednej strony, kontrolą przeprowadzoną w ich pomieszczeniach skarżących, a, z drugiej strony, kontynuacją tej kontroli w Brukseli, był nierozsądny.

67      Wynika z tego, że, wbrew temu co twierdzą skarżące, decyzja w sprawie kontroli nie stała na przeszkodzie temu, aby pracownicy Komisji kontynuowali w pomieszczeniach tej instytucji w Brukseli poszukiwanie istotnych dla dochodzenia informacji na kopiach binarnych dysków twardych komputerów pewnych pracowników spółki Prysmian.

68      W świetle powyższego należy dojść do wniosku, że Komisja, przyjmując w trakcie przeprowadzanej kontroli sporne środki, nie naruszyła też czasowego zakresu zastosowania decyzji w sprawie kontroli. Podniesione przez skarżące w tym zakresie zarzuty należy zatem oddalić.

–       W przedmiocie braku możliwości złożenia wniosku o zwolnienie z grzywny

69      Skarżące podnoszą, że rozciągnięcie kontroli na okres od dnia 28 stycznia 2009 r. do dnia 26 lutego 2009 r., kiedy to zapieczętowane koperty zawierające kopie binarne dysków twardych komputerów niektórych pracowników spółki Prysmian zostały otwarte, pozbawiło je możliwości dokonania oceny ryzyka związanego ze złożeniem wniosku o zwolnienie z grzywny. W szczególności twierdzą one, że, ze względu na to, iż nie dysponowały one już informacjami mającymi wartość dodaną w stosunku do zebranego już przez Komisję materiału dowodowego, przy stosowaniu programu łagodzenia sankcji znalazły się one w niekorzystnej w porównaniu do innych przedsiębiorstw sytuacji.

70      W tym zakresie warto przypomnieć, że, zgodnie z pkt 10 komunikatu w sprawie łagodzenia sankcji, zwolnienie z grzywien nie zostanie przyznane, „jeżeli w chwili złożenia wniosku Komisja posiadała już wystarczające dowody do podjęcia decyzji o przeprowadzeniu kontroli w związku z domniemanym kartelem lub już przeprowadziła kontrolę”.

71      W niniejszym przypadku zaś, jak wynika z przedstawienia okoliczności faktycznych zawartego w pkt 1–11 wyroku z dnia 14 listopada 2012 r., Prysmian i Prysmian Cavi e Sistemi Energia/Komisja (T‑140/09, nieopublikowany, EU:T:2012:597), które nie zostało zakwestionowane przez skarżące, Komisja dysponowała odnośnie podmorskich kabli elektrycznych i podziemnych kabli elektrycznych wysokiego napięcia dowodami wystarczającymi do tego, aby nakazać dokonanie kontroli, która została przeprowadzona w pomieszczeniach należących do spółki Prysmian. Wynika z tego, że skarżące nie mogły skorzystać ze zwolnienia z grzywny z tytułu komunikatu w sprawie łagodzenia sankcji.

72      Niewątpliwie zgodnie z pkt 23 komunikatu w sprawie łagodzenia sankcji przedsiębiorstwa ujawniające swój udział w domniemanym kartelu mającym wpływ na Unię Europejską, które nie spełniają warunków koniecznych do skorzystania przez nie ze zwolnienia z grzywny, mogą jednak kwalifikować się do skorzystania ze zmniejszenia kwot grzywien, które w innym przypadku zostałyby nałożone. Zgodnie z pkt 24 tego komunikatu, aby móc ubiegać się o takie zmniejszenie, przedsiębiorstwo musi dostarczyć Komisji takie dowody domniemanego naruszenia, które mają istotną wartość dodaną w stosunku do dowodów już będących w posiadaniu tej instytucji.

73      Niemniej jednak należy podnieść, że sporządzenie kopii binarnych dysków twardych komputerów niektórych pracowników spółki Prysmian nie pozbawiło skarżących zawartych na tych dyskach informacji, które pozostały w oryginalnym stanie w ich posiadaniu. Były one więc w stanie ustalić, które informacje nie znalazły się na tych kopiach binarnych i które, biorąc pod uwagę przedmiot kontroli, mogą mieć znaczną wartość dodaną w stosunku do dowodów będących już w posiadaniu Komisji.

74      Ponadto, nawet jeśli, jak twierdzą w istocie skarżące, Komisja dysponowała już dyskami twardymi komputerów zawierającymi informacje, które mogłyby zostać przedstawione w ich wniosku o częściowe zwolnienie z grzywny, należy ponownie przypomnieć, że okoliczność, iż Komisja sporządziła kopie binarne dysków twardych [komputerów] niektórych pracowników spółki Prysmian nie oznacza, iż zostały one poddane kontroli oraz iż miała ona już dostęp do zawartych na nich informacji. Kontrola taka została bowiem przeprowadzona dopiero w Brukseli po wyciągnięciu tych kopii z zapieczętowanych kopert. W tym kontekście skarżące dysponowały jeszcze możliwością przeanalizowania zawartości tych dysków i udzielenia Komisji informacji o zawartych na nich dokumentach czy materiałach dowodowych mających wartość dodaną w stosunku do innych dowodów zebranych już przez Komisję w ramach prowadzonego dochodzenia.

75      Wynika z tego, że, wbrew temu, co twierdzą skarżące, Komisja nie uniemożliwiła im dokonania oceny tego, czy warto złożyć wniosek o częściowe zwolnienie z grzywny.

76      Z całości powyższych rozważań wynika, że rozpatrywane kopie danych elektronicznych nie zostały uzyskane w bezprawny sposób i, co za tym idzie, wbrew temu co twierdzą skarżące, Komisja mogła zgodnie z prawem oprzeć na ich podstawie zawarte w zaskarżonej decyzji wnioski w przedmiocie istnienia naruszenia.

77      Niniejszy zarzut należy zatem odrzucić.

 W przedmiocie zarzutu drugiego, opartego na naruszeniu zasady rozsądnego terminu

78      Skarżące utrzymują, że należy stwierdzić nieważność zaskarżonej decyzji w zakresie, w jakim łączny czas trwania postępowania, a mianowicie 62 miesiące, a także czas trwania jego poszczególnych etapów znacznie przekroczył to, co można uznać za rozsądne. W szczególności podnoszą one, że nie były w stanie przygotować obrony, ponieważ w okresie poprzedzającym otrzymanie pisma w sprawie przedstawienia zarzutów nie było jasności co do dokładnego przedmiotu prowadzonego dochodzenia. Podkreślają one również, że upływ lat zamazał w pamięci zarzucane przez Komisję okoliczności faktyczne. Wreszcie, twierdzą one, że Komisja powinna była, zgodnie z orzecznictwem, zastosować obniżenie kwoty grzywny na zasadzie słuszności, aby zrekompensować przewlekłość postępowania administracyjnego.

79      Komisja kwestionuje te argumenty skarżących.

80      Zgodnie z utrwalonym orzecznictwem przestrzeganie rozsądnego terminu w postępowaniach administracyjnych z zakresu polityki konkurencji stanowi ogólną zasadę prawa Unii, której poszanowanie zapewnia sąd Unii (zob. wyrok z dnia 19 grudnia 2012 r., Heineken Nederland i Heineken/Komisja, C‑452/11 P, niepublikowany, EU:C:2012:829, pkt 97 i przytoczone tam orzecznictwo).

81      Zasada, zgodnie z którą postępowanie administracyjne powinno zostać zakończone w rozsądnym terminie, została potwierdzona w art. 41 ust. 1 karty, zgodnie z którym „każdy ma prawo do bezstronnego i sprawiedliwego rozpatrzenia swojej sprawy w rozsądnym terminie przez instytucje, organy i jednostki organizacyjne Unii” (zob. wyrok z dnia 5 czerwca 2012 r., Imperial Chemical Industries/Komisja, T‑214/06, EU:T:2012:275, pkt 284 i przytoczone tam orzecznictwo).

82      Rozsądny charakter czasu trwania każdego etapu postępowania należy oceniać w zależności od okoliczności właściwych dla każdej sprawy, a w szczególności w zależności od jej kontekstu, zachowania się stron podczas postępowania, znaczenia, jakie ma sprawa dla biorących w niej udział przedsiębiorstw oraz w zależności od stopnia jej złożoności (zob. podobnie wyrok z dnia 20 kwietnia 1999 r., od T‑305/94 do T‑307/94, od T‑313/94 do T‑316/94, T‑318/94, T‑325/94, T‑328/94, T‑329/94 i T‑335/94, Limburgse Vinyl Maatschappij i in./Komisja, EU:T:1999:80, pkt 126).

83      Trybunał orzekł także, że w dziedzinie polityki konkurencji prowadzone przed Komisją postępowanie administracyjne może obejmować badanie w dwóch następujących po sobie stadiach, z których każde kieruje się własną wewnętrzną logiką. Pierwsze stadium, które trwa do chwili przedstawienia zarzutów, rozpoczyna się w dniu, w którym Komisja, korzystając z przyznanych jej przez prawodawcę Unii uprawnień, podejmuje działania związane z zarzutem popełnienia naruszenia; stadium to powinno umożliwić Komisji zajęcie stanowiska co do dalszego przebiegu postępowania. Drugie stadium trwa natomiast od momentu przedstawienia zarzutów do wydania ostatecznej decyzji. Powinno ono umożliwić Komisji zajęcie ostatecznego stanowiska w związku z zarzucanym przedsiębiorstwom naruszeniem (wyrok z dnia 21 września 2006 r., Nederlandse Federatieve Vereniging voor de Groothandel op Elektrotechnisch Gebied/Komisja, C‑105/04 P, EU:C:2006:592, pkt 38).

84      Z orzecznictwa wynika ponadto, że, w sytuacji, gdy naruszenie zasady rozsądnego terminu mogło mieć wpływ na wynik postępowania, takie naruszenie może pociągnąć za sobą stwierdzenie nieważności zaskarżonej decyzji (zob. podobnie wyrok z dnia 21 września 2006 r., Technische Unie/Komisja, C‑113/04 P, EU:C:2006:593, pkt 48 i przytoczone tam orzecznictwo).

85      Należy jednak wyjaśnić, że w odniesieniu do zastosowania reguł konkurencji przekroczenie rozsądnego terminu może stanowić przyczynę stwierdzenia nieważności tylko w przypadku decyzji stwierdzających naruszenia, jeżeli zostało ustalone, że brak poszanowania zasady rozsądnego terminu naruszył prawo do obrony danych przedsiębiorstw. Z wyjątkiem tej szczególnej sytuacji, nieprzestrzeganie obowiązku orzekania w rozsądnym terminie pozostaje bez wpływu na ważność postępowania administracyjnego na podstawie rozporządzenia nr 1/2003 (wyrok z dnia 21 września 2006 r., Nederlandse Federatieve Vereniging voor de Groothandel op Elektrotechnisch Gebied/Komisja, C‑105/04 P, EU:C:2006:592, pkt 42).

86      Wreszcie, ponieważ poszanowanie prawa do obrony – zasady, której podstawowe znaczenie było wielokrotnie podkreślane w orzecznictwie Trybunału – ma pierwszorzędne znaczenie w postępowaniach tego typu jak niniejsze postępowanie, nie należy dopuścić, aby korzystanie z tego prawa zostało w sposób nieodwracalny udaremnione z uwagi na nadmiernie długi czas trwania etapu dochodzenia oraz, aby taki czas trwania utrudniał dostarczanie dowodów mających zaprzeczyć istnieniu zachowań mogących prowadzić do pociągnięcia zainteresowanych przedsiębiorstw do odpowiedzialności. Z tego względu badanie ewentualnej przeszkody w wykonywaniu prawa do obrony nie może ograniczać się jedynie do etapu, na którym w pełni można korzystać z tego prawa, a mianowicie do drugiego etapu postępowania administracyjnego. Ocena źródła ewentualnego osłabienia skuteczności prawa do obrony powinna rozciągać się na całość tego postępowania poprzez odniesienie się do całkowitego czasu jego trwania (zob. wyrok z dnia 21 września 2006 r., Nederlandse Federatieve Vereniging voor de Groothandel op Elektrotechnisch Gebied/Komisja, C‑105/04 P, EU:C:2006:592, pkt 50 i przytoczone tam orzecznictwo).

87      W niniejszej sprawie należy stwierdzić, że w odniesieniu do pierwszego etapu postępowania administracyjnego, czyli etapu, który trwał od doręczenia skarżącym decyzji w sprawie kontroli w styczniu 2009 r. do otrzymania pisma w sprawie przedstawienia zarzutów w czerwcu 2011 r., upłynęło 29 miesięcy. Drugi etap postępowania administracyjnego, trwający od dnia doręczenia pisma w sprawie przedstawienia zarzutów do dnia wydania zaskarżonej decyzji w kwietniu 2014 r., obejmował natomiast okres 33 miesięcy.

88      W tym względzie należy stwierdzić, że czas trwania pierwszego etapu postępowania administracyjnego i czas trwania drugiego etapu tego postępowania nie są nadmierne, jeśli weźmie się pod uwagę czynności, jakie Komisja wykonała, aby ukończyć dochodzenie i wydać zaskarżoną decyzję.

89      Przede wszystkim należy bowiem stwierdzić, jak uczyniła to Komisja, że dochodzenie dotyczyło kartelu o zasięgu ogólnoświatowym, w którym brała udział znaczna liczba uczestników, i trwało blisko dziesięć lat, w którym to czasie Komisja musiała aktualizować znaczne ilości dowodów zawartych w aktach, w tym wszystkie materiały zgromadzone podczas kontroli i otrzymane od przedsiębiorstw wnioskujących o złagodzenie sankcji. Co więcej, w trakcie tego dochodzenia Komisja wysłała do podmiotów działających we właściwym sektorze szereg żądań przedstawienia informacji na podstawie art. 18 rozporządzenia nr 1/2003 i pkt 12 komunikatu w sprawie współpracy.

90      Następnie należy zaznaczyć, że, z uwagi na obszerność materiału dowodowego, Komisja musiała wydać decyzję liczącą w języku angielskim 287 stron, przy czym załącznik 1 do tej decyzji zawiera m.in. kompletne odniesienia do wszystkich dowodów zgromadzonych w toku dochodzenia, zaś rozmiar i zasięg kartelu, jak też trudności językowe, także wydają się znaczące. Należy w tym względzie stwierdzić, że zaskarżona decyzja miała 26 adresatów pochodzących z wielu krajów, a wielu spośród nich uczestniczyło w kartelu w różnych formach prawnych i podlegało restrukturyzacji w okresie kartelu i po jego zakończeniu. Należy także zaznaczyć, że ta decyzja, sporządzona w języku angielskim, musiała zostać w całości przetłumaczona na języki: niemiecki, francuski i włoski.

91      Wreszcie, z zawartego w pkt 3-10 powyżej przedstawienia okoliczności faktycznych zawartego przez Komisję w jej odpowiedzi na skargę odnośnie zarówno pierwszego jak i drugiego etapu postępowania administracyjnego wynika, że instytucja ta podjęła cały szereg działań, które uzasadniają czas trwania poszczególnych etapów tego postępowania i których adekwatność do celów dochodzenia nie zostały konkretnie zakwestionowane przez skarżące, choć zapytano je o te kwestie na rozprawie.

92      Czas trwania obu etapów postępowania administracyjnego miał zatem rozsądny charakter i był on Komisji potrzebny do przeprowadzenia szczegółowej oceny dowodów i argumentów podniesionych przez podmioty, których dotyczyło dochodzenie.

93      Wynika stąd, iż skarżące nie mogą zasadnie podnosić, że czas trwania postępowania administracyjnego przed Komisją był nadmierny i że instytucja ta naruszyła zasadę rozsądnego terminu.

94      W każdym razie, nawet jeśli zostałoby ustalone, że łączny czas trwania postępowania administracyjnego mógł być nadmierny i że doszło do naruszenia zasady rozsądnego terminu, to samo tego rodzaju ustalenie nie byłoby wystarczające – w świetle orzecznictwa przytoczonego w pkt 84–86 powyżej – aby stwierdzić nieważność zaskarżonej decyzji.

95      Należy przypomnieć, w pierwszej kolejności, że, zdaniem skarżących, przysługujące im prawo do obrony zostało naruszone ze względu na to, iż do momentu otrzymania pisma w sprawie przedstawienia zarzutów nie mogły one dokładnie ustalić tego, jaki jest przedmiot prowadzonego przez Komisję dochodzenia.

96      W tym względzie należy stwierdzić, iż, biorąc pod uwagę okoliczność, że kontrole zapoczątkowują dochodzenie, w momencie ich przeprowadzania Komisja nie posiada jeszcze dokładnych informacji potrzebnych do wydania konkretnej opinii prawnej oraz musi dopiero sprawdzić zasadność swoich podejrzeń, jak i znaczenie zaistniałych okoliczności, gdyż kontrole te przeprowadzane są właśnie w celu zebrania dowodów dotyczących naruszenia, którego istnienie instytucja ta podejrzewa (zobacz wyrok z dnia 25 czerwca 2014 r. C‑37/13 P Nexans i NexansFrance/Komisja, C‑37/13 P, EU:C:2014:2030, pkt 37 i przytoczone tam orzecznictwo).

97      Należy zaś od razu stwierdzić, że w skierowanej do skarżących w styczniu 2009 r. decyzji w sprawie kontroli wskazano, iż prowadzone przez Komisję dochodzenie dotyczy szczególnych antykonkurencyjnych praktyk takich jak podział rynków czy też wymiana informacji w sektorze podziemnych i podwodnych kabli elektrycznych. Pomimo częściowego stwierdzenia nieważności tej decyzji w zakresie dotyczącym kabli elektrycznych innych niż kable podwodne i kable podziemne wysokiego napięcia i wbrew temu co twierdzą skarżące, użycie takiego sformułowania pozwalało z dokładnością ustalić przedmiot dochodzenia, określić te naruszenia art. 101 ust. 1 TFUE, jakie można było zarzucić skarżącym i rozpoznać rynki, na których doszło do tych naruszeń.

98      Następnie należy podnieść, że w skierowanych do skarżących żądaniach udzielenia informacji określone zostały rodzaje spotkań, daty, a także miejsca będące przedmiotem dochodzenia prowadzonego przez Komisję. Tak więc skarżące były w stanie wywnioskować na podstawie tych żądań, jakich zdarzeń i spotkań dotyczyły podejrzenia Komisji. W tych okolicznościach nie mogą one skutecznie podnosić, że nie były one od początku dochodzenia informowane o jego przedmiocie oraz ewentualnych zarzutach Komisji. Począwszy od tego momentu miały one więc możliwość przygotowania obrony i zebrania znajdujących się w ich posiadaniu dowodów odciążających.

99      W drugiej kolejności skarżące utrzymują, że treść i kontekst odręcznych notatek wykorzystanych przez Komisję jako dowody na antykonkurencyjne spotkania nie mogły zostać odtworzone ze względu na zatarcie się wspomnień uczestników tych spotkań.

100    Argumentu tego nie można zaakceptować. Choć można bowiem przyjąć, że im bardziej dane wydarzenie oddala się w czasie, tym trudniej sobie przypomnieć dotyczące go szczegóły, co utrudnia obronę, skarżące nie wskazały na żadne szczególne trudności, jakich doświadczyły w tym zakresie.

101    Ponadto z utrwalonego orzecznictwa wynika, że, z uwagi na ogólny obowiązek ostrożności, który spoczywa na każdym przedsiębiorstwie lub związku przedsiębiorstw, skarżące są zobowiązane zadbać o odpowiednie przechowywanie w swych księgach i archiwach informacji pozwalających na prześledzenie ich działalności, zwłaszcza w celu wykazania się koniecznymi dowodami na wypadek postępowań sądowych lub administracyjnych (zob. podobnie wyrok z dnia 16 czerwca 2011 r., Heineken Nederland i Heineken/Komisja, T‑240/07, EU:T:2011:284, pkt 301 i przytoczone tam orzecznictwo). Skoro, jak przyznają same skarżące w swej skardze, Komisja skierowała do nich żądania udzielenia informacji na podstawie art. 18 rozporządzenia nr 1/2003, tym bardziej mają one obowiązek działania z należytą starannością oraz przedsięwzięcia wszelkich przydatnych środków w celu zachowania dowodów, co do których można zasadnie oczekiwać, że będą znajdować się w ich posiadaniu.

102    W świetle powyższego należy stwierdzić, że nawet w przypadku stwierdzenia w niniejszym przypadku przekroczenia rozsądnego terminu skarżące nie zdołały wykazać, iż to przekroczenie rzeczywiście naruszyło przysługujące im prawa do obrony.

103    Zarzut drugi powinien zatem zostać oddalony.

104    Jeśli chodzi o podniesioną przez skarżące w ramach niniejszego zarzutu argumentację, zgodnie z którą „Komisja nie zastosowała obniżenia na zasadzie słuszności kwoty [nałożonych na nie] grzywien ze względu na przewlekłość procedury administracyjnej”, jak również żądanej przez nie „godziwej rekompensaty”, należy ją uznać za podniesioną na poparcie ich żądań obniżenia tej kwoty, które zostaną przeanalizowane w pkt 271 poniżej.

 W przedmiocie zarzutu trzeciego, dotyczącego naruszenia zasady dobrej administracji

105    Skarżące podnoszą, że zaskarżona decyzja opiera się na niejasnych, niedokładnych i mających arbitralny charakter stwierdzeniach zawartych we wnioskach o złagodzenie sankcji. Zarzucają one ponadto Komisji, że nie poparła ona tych oświadczeń bezpośrednimi dowodami i że nie zinterpretowała ona ich z ostrożnością, jak wymaga tego orzecznictwo. Z tego względu ich zdaniem Komisja dopuściła się naruszenia zasady dobrej administracji.

106    Skarżące kwestionują ponadto wiarygodność oświadczeń złożonych przez podmioty, które złożyły wnioski o złagodzenie sankcji ze względu na to, iż te oświadczenia nie zostały złożone przez bezpośrednich świadków powołanych faktów, lecz przez ich wynajętych adwokatów. W odniesieniu w szczególności do drugiego z tych podmiotów podnoszą one, że oświadczenia te zostały złożone przez adwokata, który pozostawał w konflikcie interesów.

107    Komisja kwestionuje te argumenty.

108    Zgodnie z art. 41 ust. 1 karty, zatytułowanym „Prawo do dobrej administracji”, „[k]ażdy ma prawo do bezstronnego i sprawiedliwego rozpatrzenia swojej sprawy w rozsądnym terminie przez instytucje, organy i jednostki organizacyjne Unii”.

109    Ponadto zgodnie z art. 48 ust. 1 karty, zatytułowanym „Domniemanie niewinności i prawo do obrony” „każdego oskarżonego uważa się za niewinnego, dopóki jego wina nie zostanie stwierdzona zgodnie z prawem”.

110    Zgodnie z orzecznictwem w ramach procedury mającej na celu nałożenie na przedsiębiorstwa grzywien za naruszenie art. 101 TFUE Komisja nie może ograniczyć się do przeanalizowania dowodów przedstawionych przez przedsiębiorstwa, ale powinna, w zastosowaniu zasady dobrej administracji, dążyć własnymi siłami do ustalenia istotnych okoliczności faktycznych (zobacz podobnie wyrok z dnia 13 lipca 1966 r., Consten i Grundig/Komisja, 56/64 i 58/64, EU:C:1966:41, pkt 501).

111    W niniejszym przypadku należy stwierdzić, że skarżące w trzecim z podnoszonych zarzutów kwestionują wiarygodność i prawdziwość dowodów przyjętych przez Komisję w celu przypisania im naruszenia art. 101 TFUE. W tym względzie należy w pierwszej kolejności podnieść, w odniesieniu do ich argumentacji dotyczącej uchybienia art. 101 TFUE i braku dowodów wystarczających do tego, aby stwierdzić ich uczestnictwo w ciągłym i jednolitym w naruszeniu tego artykułu, że zostanie ona przeanalizowana łącznie z podobnymi argumentami podniesionymi w ramach zarzutu szóstego (zobacz pkt 168–186 poniżej).

112    Po drugie, jeśli chodzi o podnoszoną przez skarżące argumentację dotyczącą niejasnych i niedokładnych oświadczeń ustnych podmiotów, które złożyły wnioski o złagodzenie sankcji, należy przypomnieć, że, zgodnie z utrwalonym orzecznictwem, choć sama treść skargi może zostać wsparta lub uzupełniona, w przypadku kwestii szczególnych, odesłaniami do poszczególnych fragmentów dokumentów do niej załączonych, ogólne odesłanie do innych dokumentów, nawet załączonych do skargi, nie może zastąpić braku istotnych elementów argumentacji prawnej, które muszą być zawarte w niej samej (zob. wyrok z dnia 17 września 2007 r., Microsoft/Komisja, T‑201/04, EU:T:2007:289, pkt 94 i przytoczone tam orzecznictwo). W niniejszym przypadku zaś argumentacja odsyła jedynie do załączników do skargi. W tych okolicznościach należy uznać, że argumentacja ta jest niedopuszczalna.

113    Po trzecie, skarżące nie mogą skutecznie zakwestionować tego, że dochodzenie miało wyczerpujący charakter, aby oprzeć na tej podstawie twierdzenie o naruszeniu przez Komisję zasady dobrej administracji.

114    Należy bowiem stwierdzić, jak uczyniła to Komisja, że, poza informacjami uzyskanymi we wnioskach o złagodzenie sankcji, w ramach dochodzenia przeprowadzone zostały niezapowiedziane kontrole w pomieszczeniach Nexans, Nexans France i skarżących, skierowano do poszczególnych adresatów szereg żądań udzielenia informacji oraz pism zawierających opis stanu faktycznego, a także strony przedstawiły szereg pisemnych i ustnych argumentów składających się na akta sprawy obejmujące przede wszystkim pisma przesłane pocztą elektroniczną, notatki, dokumenty przedstawiające stanowiska itd. Ten materiał dowodowy, o którym mowa w pkt 3 zaskarżonej decyzji, zatytułowany „Opis okoliczności faktycznych”, składający się z 398 motywów i 784 przypisów, jak również z innych uzupełniających materiałów, został dołączony do załącznika I do tej decyzji.

115    Tak więc należy oddalić podniesione przez skarżące w ogólny sposób i niepoparte niczym zastrzeżenia, zgodnie z którymi, po pierwsze, Komisja całkowicie oparła się na oświadczeniach ustnych zebranych w ramach programu łagodzenia sankcji, nie przeprowadzając swego własnego dochodzenia i, po drugie, Komisja naruszyła przy analizie zebranych w trakcie dochodzenia dowodów zasadę dobrej administracji.

116    Jeżeli chodzi o konflikt interesów, który, zdaniem skarżących, miał dotyczyć jednego z adwokatów, który złożył oświadczenia w ramach wniosku o zwolnienie z grzywny złożonego w dniu 2 lutego 2009 r. łącznie przez Sumitomo Electric Industries, Hitachi Cable i J‑Power Systems, wystarczy podnieść, że taki argument nie został poparty konkretnymi dowodami, a zatem należy go odrzucić.

117    W świetle powyższego należy uznać, że Komisja nie naruszyła zasady dobrej administracji.

118    W konsekwencji zarzut trzeci należy oddalić.

 W przedmiocie zarzutu czwartego, opartego na błędnym przypisaniu PrysmianCS odpowiedzialności za okres przed dniem 27 listopada 2001 r.

119    Skarżące uważają, że Komisja błędnie uznała PrysmianCS za odpowiedzialną w odniesieniu do okresu, podczas którego spółka ta nie istniała, a mianowicie przed dniem 27 listopada 2001 r. Zarzut ten dzieli się na dwie części, dotyczące, po pierwsze, naruszenia zasady odpowiedzialności osobistej i, po drugie, naruszenia zasady równego traktowania i obowiązku uzasadnienia.

–       W przedmiocie części pierwszej zarzutu, opartej na naruszeniu zasady odpowiedzialności osobistej

120    Skarżące kwestionują wniosek zawarty przez Komisję w motywie 730 zaskarżonej decyzji, zgodnie z którym PirelliCSE, przekształcona w PrysmianCSE, a następnie w PrysmianCS, stanowiła „następcę prawnego i gospodarczego” PirelliCS, a zatem – powinna ponieść odpowiedzialność za antykonkurencyjne zachowania tej spółki w okresie przed dniem 27 listopada 2001 r.

121    W szczególności, w odniesieniu do stwierdzenia dotyczącego następstwa prawnego skarżące podnoszą, że w dniu 27 listopada 2001 r. główne aktywa związane z działalnością PirelliCS w sektorze energetycznym zostały w ramach częściowego podziału tej spółki przeniesione do PirelliCSE. PirelliCSE nie wzięła zaś na siebie ani praw ani obowiązków PirelliCS, efektem czego nie można jej uznać za następcę prawnego. Natomiast ze względu na to, że PirelliCS została wchłonięta przez Pirelli w dniu 30 grudnia 2002 r., to właśnie ta spółka stała się następcą prawnym PirelliCS i, co za tym idzie, powinna ponieść odpowiedzialność za okres do dnia 27 listopada 2001 r.

122    Jeśli chodzi o stwierdzenie dotyczące ciągłości gospodarczej, skarżące uważają, że Komisja błędnie doszła do wniosku, iż PirelliCSE jest następcą PirelliCS. Podnoszą one w tym względzie, że zasada ciągłości gospodarczej stanowi wyjątek od zasady odpowiedzialności osobistej, i ma zastosowanie w ściśle określonych warunkach, ponieważ nie gwarantuje ona skuteczności i odstraszającego skutku reguł konkurencji. Dodają one że, zgodnie z orzecznictwem, teoria ciągłości gospodarczej ma zastosowanie jedynie w sytuacji, gdy związki strukturalne pomiędzy podmiotem dokonującym przeniesienia aktywów a ich odbiorcą istniały w dniu przyjęcia decyzji przez Komisję. Ich zdaniem w niniejszym przypadku podmioty prawne składające się na przedsiębiorstwo prowadzące działalność w sektorze kabli elektrycznych do dnia 27 listopada 2001 r., a mianowicie PirelliCS i Pirelli, stanowią obecnie jeden podmiot, któremu należałoby przypisać odpowiedzialność za mające znamiona naruszenia zachowanie przed tą datą.

123    Komisja i Pirelli podważają argumenty skarżących.

124    Na wstępie należy podnieść, że, jak wynika z pkt 5.2.2 zaskarżonej decyzji, a w szczególności z jej motywu 729, Komisja uznała, iż PrysmianCS jest odpowiedzialna za jednolite i ciągłe naruszenie popełnione w sektorze kabli elektrycznych w odniesieniu do całego okresu trwania naruszenia, czyli od dnia 18 lutego 1999 r. do dnia 28 stycznia 2009 r.

125    W szczególności, zgodnie z motywem 730 zaskarżonej decyzji prowadzona w związku z kablami elektrycznymi działalność grupy Pirelli była początkowo zapewniana przez PirelliCS, następnie, począwszy od dnia 1 lipca 2001 r., przez PirelliCSE Italia SpA i, wreszcie, począwszy od dnia 27 listopada 2001 r., przez PirelliCSE. Ponadto, zgodnie z motywami 739–741 tej decyzji, wskutek nabycia PirelliCSE przez spółkę zależną Goldman Sachs w dniu 28 lipca 2005 r., PirelliCSE stała się spółką PrysmianCSE, a następnie – PrysmianCS.

126    W tym kontekście PirelliCSE i, w konsekwencji, PrysmianCS, zostały uznane przez Komisję, jako „następc[y] prawn[i] i gospodarcz[y]” PirelliCS, za odpowiedzialne z naruszenie w odniesieniu do okresu poprzedzającego dzień 27 listopada 2001 r., co jest kwestionowane przez skarżące. Tak samo należy zauważyć, że, jak wyjaśniły skarżące w swych pismach procesowych, w dniu 30 grudnia 2002 r., PirelliCS połączyła się w drodze przejęcia przez Pirelli SpA, która z kolei połączyła się z Pirelli w dniu 4 sierpnia 2003 r. Zdaniem skarżących to w takim razie Pirelli, jako następca prawny PirelliCS, a nie PirelliCSE, należałoby uznać za jedyny podmiot odpowiedzialny za mające znamiona naruszenia zachowanie w okresie poprzedzającym dzień 27 listopada 2001 r.

127    Zgodnie z utrwalonym orzecznictwem prawo Unii w zakresie konkurencji dotyczy działalności przedsiębiorstw, a pojęcie przedsiębiorstwa obejmuje każdą jednostkę wykonującą działalność gospodarczą niezależnie od jej formy prawnej i sposobu finansowania. Jeżeli tego rodzaju podmiot narusza zasady konkurencji, to musi odpowiedzieć za to naruszenie zgodnie z zasadą odpowiedzialności osobistej. (zobacz wyrok z dnia 18 grudnia 2014 r. Komisja/Parker-Hannifin Manufacturing i Parker-Hannifin, C‑434/13 P, EU:C:2014:2456, pkt 39 i przytoczone tam orzecznictwo).

128    Trybunał wyjaśnił, że w sytuacji, gdy podmiot, który dopuścił się naruszenia reguł konkurencji, podlega zmianom prawnym lub organizacyjnym, to skutkiem tych zmian nie musi wcale być utworzenie nowego przedsiębiorstwa, które jest zwolnione z odpowiedzialności za sprzeczne z tymi regułami działania poprzedniego podmiotu, jeżeli te dwa podmioty są z gospodarczego punktu widzenia tożsame. Jeśli bowiem przedsiębiorstwa te mogłyby uniknąć nałożenia na nie kary ze względu na sam tylko fakt, że ich tożsamość uległa zmianie wskutek restrukturyzacji, transakcji zbycia czy też innych modyfikacji natury prawnej bądź organizacyjnej, byłoby to niezgodne z celem polegającym na zwalczaniu działań sprzecznych z tymi regułami i zapobieganiu ich ponownemu popełnianiu w drodze sankcji o skutku odstraszającym (zobacz wyrok z dnia 18 grudnia 2014 r. Komisja/Parker-Hannifin Manufacturing i Parker-Hannifin, C‑434/13 P, EU:C:2014:2456, pkt 40 i przytoczone tam orzecznictwo).

129    Trybunał orzekł zaś, że w sytuacji, gdy dwa podmioty stanowią jeden podmiot gospodarczy, fakt, że podmiot, który dopuścił się naruszenia, w dalszym ciągu istnieje, nie stoi sam w sobie na przeszkodzie temu, aby sankcję nałożyć na podmiot, na który została przeniesiona jego działalność gospodarcza. Takie nałożenie sankcji jest dopuszczalne w szczególności w przypadku, gdy te podmioty znajdowały się pod kontrolą tej samej osoby i przez wzgląd na ścisłe związki między nimi pod względem gospodarczym i organizacyjnym stosowały zasadniczo jednakowe wytyczne gospodarcze (zobacz wyrok z dnia 18 grudnia 2014 r. Komisja/Parker-Hannifin Manufacturing i Parker-Hannifin, C‑434/13 P, EU:C:2014:2456, pkt 41 i przytoczone tam orzecznictwo).

130    W niniejszym przypadku, jak zostało to wyjaśnione w pkt 125 powyżej, dotycząca kabli elektrycznych działalność w ramach grupy Pirelli była zapewniana przez podmiot, który uczestniczył bezpośrednio w rozpatrywanym naruszeniu i w okresie od dnia 18 lutego 1999 r. do dnia 28 lipca 2005 r. był przedmiotem szeregu restrukturyzacji wewnętrznych i zmian własnościowych. Niemniej jednak chodzi tu o działania, które nie przeszkodziły Komisji w wyciągnięciu wniosku, że, w szczególności, PirelliCSE stała się następcą gospodarczym PirelliCS począwszy od dnia 27 listopada 2001 r. i że, z tego względu, należy uznać PirelliCSE za odpowiedzialną za uczestnictwo w rozpatrywanym naruszeniu w odniesieniu do okresu poprzedzającego tę datę.

131    Należy bowiem, po pierwsze, podnieść, że, jak zostało to wskazane w zaskarżonej decyzji, pomiędzy dniem 18 lutego 1999 r. a dniem 1 lipca 2001 r. podmiot zapewniający działalność w dziedzinie kabli elektrycznych w ramach grupy Pirelli i uczestniczący bezpośrednio w rozpatrywanym naruszeniu został najpierw włączony do PirelliCS w postaci pełniącego szczególną rolę działu. Następnie, w dniu 1 lipca 2001 r. PirelliCS przekazała część swej działalności w dziedzinie kabli elektrycznych swej spółce zależnej, PirelliCSE Italia. To zbycie odnosiło się do włoskich aktywów i zakładów wytwarzających kable elektryczne. Ponadto w dniu 27 listopada 2001 r. PirelliCS przeniosła na PirelliCSE pozostałą część swej działalności w dziedzinie kabli elektrycznych, a także swój udział w PirelliCSE Italia, w tym również podmiot uczestniczący w rozpatrywanym naruszeniu. W tym względzie należy wyjaśnić, że, nawet jeśli skarżące podnoszą w swych pismach procesowych, że nie wszystkie aktywa PirelliCS zostały przeniesione na PirelliCSE, takiemu twierdzeniu przeczy pkt 37 załączonej do skargi odpowiedzi udzielonej przez skarżące w dniu 24 października 2011 r. Ponadto Sąd mógł stwierdzić, iż aktywa, które nie zostały przekazane PirelliCSE, miały w niniejszym przypadku jednie marginalne znaczenie i nie miały produkcyjnego charakteru. Wreszcie, z powyższego wynika, że, począwszy od dnia 27 listopada 2001 r., PirelliCSE pozostała jedynym przedsiębiorstwem sprawującym całkowitą kontrolę nad prowadzoną w ramach tej grupy działalnością w dziedzinie podwodnych i podziemnych kabli elektrycznych.

132    Po drugie, należy zauważyć, że w momencie, w którym doszło do pierwszego zbycia aktywów pomiędzy PirelliCS a PirelliCSE Italia, podmioty te łączyły ścisłe związki w rozumieniu orzecznictwa przywołanego w pkt 129 ze względu na to, iż PirelliCSE Italia była całkowicie zależną spółką PirelliCS oraz, jak wynika to z pkt 730 zaskarżonej decyzji, oba te podmioty należały do grupy Pirelli. Ponadto należy zauważyć, że podczas drugiego zbycia aktywów PirelliCS i PirelliCSE kierowały się, z uwagi na istniejące pomiędzy nimi pod względem gospodarczym i organizacyjnym ścisłe powiązania, jednakowymi wytycznymi gospodarczymi. W tym względzie należy przypomnieć, po pierwsze, że te dwa podmioty znajdowały się pod kontrolą tej samej osoby prawnej, a mianowicie Pirelli SpA, przekształconej następnie w Pirelli i, z drugiej strony, że Komisja w motywach 737 i 738 tej decyzji stwierdziła, że w okresie od dnia 18 lutego 1999 do dnia 28 lipca 2005 r. Pirelli wywierała decydujący wpływ na zaangażowany w rozpatrywany kartel dział prowadzący działalność operacyjną w zakresie kabli elektrycznych, co nie zostało zakwestionowane przez skarżące.

133    Wynika z tego, że, zgodnie z zasadą ciągłości gospodarczej w postaci zdefiniowanej w orzecznictwie Trybunału, Komisja słusznie uznała, iż odpowiedzialność za mające znamiona naruszenia zachowanie PirelliCS aż do dnia 27 listopada 2001 r. została przeniesiona na PirelliCSE.

134    Powyższego wniosku nie można skutecznie zakwestionować za pomocą pozostałych argumentów podnoszonych przez skarżące.

135    W pierwszej kolejności należy oddalić podniesiony przez skarżące argument, zgodnie z którym ścisłe powiązania pomiędzy spółką zbywającą i nabywającą muszą istnieć w dniu przyjęcia przez Komisję decyzji stwierdzającej popełnienie naruszenia. Choć bowiem konieczne jest, aby w dniu przeniesienia własności aktywów zbywającego i nabywającego łączyły powiązania strukturalne pozwalające w oparciu o zasadę odpowiedzialności osobistej na uznanie, że te dwa podmioty tworzą jeden podmiot, niemniej jednak do osiągnięcia realizowanego w ramach zasady ciągłości gospodarczej celu nie jest wymagane, aby powiązania te utrzymywały się przez cały pozostały okres naruszenia czy też do dnia przyjęcia decyzji nakładającej karę za to naruszenie (wyrok z dnia 18 grudnia 2014 r., Komisja/Parker Hannifin Manufacturing i Parker-Hannifin, C‑434/13 P, EU:C:2014:2456, pkt 51).

136    Po drugie, nie można przyjąć podniesionego przez skarżące argumentu, zgodnie z którym nie można uznać PrysmianCS za odpowiedzialną w odniesieniu do okresu, podczas którego spółka ta nawet nie istniała. W tym względzie wystarczy podnieść, że nie można wykluczyć, iż sytuacja ciągłości gospodarczej zachodzi w przypadku nowo powstałego, tak jak w niniejszym przypadku, przedsiębiorstwa, na które zostały przeniesione aktywa [służące do prowadzenia] pewnej działalności gospodarczej w celu późniejszego zbycia niezależnemu podmiotowi trzeciemu (zob. podobnie wyrok z dnia 18 grudnia 2014 r., Komisja/Stichting Administratiekantoor Portielje, C‑434/13 P, EU:C:2014:2456, pkt 53).

137    Po trzecie, należy oddalić argument skarżących zgodnie z którym, ze względu na to, że PirelliCS nadal istniała, aż do dnia połączenia z Pirelli SpA w dniu 30 grudnia 2002 r., Pirelli należy uznać za odpowiedzialną za naruszenie aż do dnia całkowitego przeniesienia działalność w sektorze kabli elektrycznych na PirelliCSE. Trybunał orzekł zaś, że w sytuacji, gdy dwa podmioty stanowią jeden podmiot gospodarczy, fakt, że podmiot, który dopuścił się naruszenia, w dalszym ciągu istnieje, nie stoi sam w sobie na przeszkodzie temu, aby sankcję nałożyć na podmiot, na który została przeniesiona jego działalność gospodarcza. (wyrok z dnia 18 grudnia 2014 r., Komisja/Parker Hannifin Manufacturing i Parker-Hannifin, C‑434/13 P, EU:C:2014:2456, pkt 54).

138    Po czwarte, okoliczność polegająca na tym, że przed przyjęciem przez Komisję zaskarżonej decyzji spółka Pirelli pozostawała rentowna, nie może uzasadniać, jak twierdzą skarżące, przypisania odpowiedzialności za bezpośrednie uczestnictwo w rozpatrywanym kartelu, w szczególności do dnia 27 listopada 2001 r. Wystarczy bowiem podnieść, że rentowność dawnej spółki dominującej danego przedsiębiorstwa w dniu wydania zaskarżonej decyzji nie należy do kryteriów które, zgodnie z przytoczonym w pkt 128 i 129 orzecznictwem Trybunału, należy brać pod uwagę przy stosowaniu zasady ciągłości gospodarczej. Ponadto należy przypomnieć, że Komisja uznała w zaskarżonej decyzji odpowiedzialność Pirelli jako spółki dominującej aż do dnia 28 lipca 2005 r., ponieważ w jej art. 2 lit. g) uznała ona tę spółkę za „wspólnie i solidarnie” odpowiedzialną za zapłatę części grzywny.

139    Uwzględniając powyższe, należy dojść do wniosku, że Komisja nie naruszyła zasady odpowiedzialności osobistej przypisując PirelliCSE odpowiedzialność za bezpośrednie uczestnictwo w naruszeniu w odniesieniu do okresu poprzedzającego dzień 27 listopada 2001 r.

140    Jeśli chodzi o resztę, nawet uznając, jak twierdzą skarżące, że Komisja dopuściła się błędu uznając PirelliCSE za następcę prawnego PirelliCS, stwierdzenie to pozostaje bez wpływu na przypisanie PirelliCSE odpowiedzialności za bezpośrednie uczestnictwo w naruszeniu w okresie przed dniem 27 listopada 2001 r., skoro w każdym razie Komisja słusznie stwierdziła, że PirelliCSE była następcą gospodarczym PirelliCS i, co za tym idzie, ponosiła odpowiedzialność w odniesieniu do tego okresu.

141    Część pierwszą niniejszego zarzutu należy zatem oddalić.

–       W przedmiocie części drugiej, opartej na naruszeniu zasady równego traktowania i obowiązku uzasadnienia

142    Skarżące podnoszą, że Komisja naruszyła zasadę równego traktowania i obowiązek uzasadnienia ze względu na to, iż w istocie PrysmianCS jest jedynym podmiotem, który został uznany za odpowiedzialny ze względu na to, iż był on następcą innego przedsiębiorstwa. Ich zdaniem Nexans France i Silec Cable uniknęły przypisania im tej odpowiedzialności pomimo tego, że ich sytuacja była podobna.

143    Komisja i Pirelli kwestionują te twierdzenia skarżących.

144    Zgodnie z utrwalonym orzecznictwem zasada równego traktowania lub zasada niedyskryminacji wymagają, by porównywalne sytuacje nie były traktowane w różny sposób i by różne sytuacje nie były traktowane w identyczny sposób, chyba że takie traktowanie jest obiektywnie uzasadnione (zob. wyrok z dnia 27 czerwca 2012 r., Bolloré/Komisja, T‑372/10, EU:T:2012:325, pkt 85 i przytoczone tam orzecznictwo, oraz z dnia 19 stycznia 2016 r., Mitsubishi Electric/Komisja, T‑409/12, EU:T:2016:17, pkt 108 i przytoczone tam orzecznictwo).

145    Ponadto Trybunał ostatnio przypomniał, że w sytuacji, gdy przedsiębiorstwo naruszyło swym zachowaniem art. 101 TFUE, nie może ono uniknąć wszelkich sankcji ze względu na to, że na inny podmiot gospodarczy grzywna nie została nałożona. Przedsiębiorstwo, na które została nałożona grzywna za stanowiące naruszenie reguł konkurencji uczestnictwo w kartelu, nie może bowiem domagać się uchylenia grzywny lub obniżenia jej kwoty ze względu na to, iż inny uczestnik tego samego kartelu nie został ukarany za uczestnictwo w tym kartelu czy też jego część [zobacz podobnie wyroki z dnia 16 czerwca 2016 r., Evonik Degussa i AlzChem/Komisja, C‑155/14 P, EU:C:2016:446, pkt 58 i 59, oraz z dnia 9 marca 2017 r., Samsung SDI i Samsung SDI (Malaysia)/Komisja, C‑615/15 P, niepublikowany, EU:C:2017:190, pkt 37 i 38 oraz przytoczone tam orzecznictwo].

146    Poszanowanie zasady równego traktowania musi iść w parze z poszanowaniem zasady legalności, co oznacza, że nikt nie może powoływać się na swoją korzyść na niezgodne z prawem działanie, którego dopuszczono się na rzecz innej osoby. Ewentualne działanie niezgodne z prawem podjęte względem innego przedsiębiorstwa, które nie jest stroną postępowania, nie pozwala sądowi Unii stwierdzić dyskryminacji, a tym samym działania niezgodnego z prawem względem skarżących. Takie podejście byłoby równoznaczne z usankcjonowaniem zasady „równego traktowania w sprzeczności z prawem” i narzuceniem Komisji w niniejszej sprawie obowiązku pominięcia dowodów, którymi instytucja ta dysponuje, by ukarać przedsiębiorstwo, które dopuściło się karalnego naruszenia, tylko dlatego, że inne przedsiębiorstwo znajdujące się prawdopodobnie w porównywalnej sytuacji uniknęło w sposób niezgodny z prawem takiej sankcji. Ponadto, jak wyraźnie wynika z orzecznictwa dotyczącego zasady równego traktowania, gdy przedsiębiorstwo naruszyło swoim własnym działaniem art. 101 ust. 1 TFUE, nie może ono uniknąć kary na tej podstawie, że inne podmioty gospodarcze nie zostały ukarane grzywną, podczas gdy, tak jak w niniejszym przypadku, sąd Unii nie miał sposobności wypowiedzenia się na temat sytuacji tych innych podmiotów (zobacz podobnie wyrok z dnia 16 listopada 2006 r., Peróxidos Orgánicos/Komisja, T‑120/04, EU:T:2006:350, pkt 77).

147    W niniejszym przypadku należy podnieść, że, jak wynika z pkt 139 powyżej, Komisja nie dopuściła się żadnego naruszenia zasady odpowiedzialności osobistej przypisując PirelliCSE i, co za tym idzie, spółce PrysmianCS, odpowiedzialność za uczestnictwo w naruszeniu w okresie aż do dnia 27 listopada 2001 r. Tak więc, nawet przy założeniu, że Komisja miała by dopuścić się niezgodności z prawem nie przyjmując odpowiedzialności Nexans France i Silec Cable, w podnoszonym przez skarżące rozumieniu, Sąd, w świetle orzecznictwa przytoczonego w pkt 145 i 146 powyżej, jest zdania, iż taka ewentualna niezgodność z prawem, która nie została podniesiona w ramach niniejszej skargi, nie może w żadnym przypadku stanowić podstawy stwierdzenia, że doszło do dyskryminacji i, co za tym idzie, dopuszczenia się niezgodności z prawem wobec skarżących.

148    Należy zatem oddalić część drugą zarzutu drugiego, podobnie jak cały ten zarzut.

 W przedmiocie zarzutu piątego, opartego na naruszeniu art. 23 ust. 2 rozporządzenia nr 1/2003 ze względu na to, że Komisja nie ustaliła udziałów dłużników solidarnych w ramach ich stosunku wewnętrznego

149    Skarżące oraz Goldman Sachs podnoszą, że Komisja powinna była ustalić udziały dłużników solidarnych w ramach ich stosunku wewnętrznego. Według nich określenie owych udziałów nie jest konieczne w sytuacji, gdy w chwili wydania zaskarżonej decyzji spółki te należały do tej samej grupy. Natomiast w sytuacji, w której jednostka gospodarcza tworzona przez spółki już nie istnieje – tak jak w niniejszym wypadku – Komisja powinna określić te udziały w swej decyzji.

150    Komisja i Pirelli nie zgadzają się z tą argumentacją.

151    Zgodnie z orzecznictwem Trybunału stosowane w prawie Unii pojęcie solidarności za zapłatę grzywny, będące jedynie wyrazem pełnoprawności pojęcia przedsiębiorstwa, dotyczy jedynie przedsiębiorstwa, a nie spółek, które wchodzą w jego skład (zob. wyrok z dnia 26 stycznia 2017 r., Villeroy & Boch/Komisja, C‑625/13 P, EU:C:2017:52, pkt 150 i przytoczone tam orzecznictwo).

152    Chociaż z art. 23 ust. 2 rozporządzenia nr 1/2003 wynika, że Komisja może obciążyć odpowiedzialnością za zapłatę grzywny solidarnie kilka spółek, jeżeli wchodzą one w skład tego samego przedsiębiorstwa, to jednak ani brzmienie tego przepisu, ani cel mechanizmu solidarności nie pozwalają uznać, że ta kompetencja do nałożenia sankcji obejmuje, poza określeniem zewnętrznego stosunku solidarności, także kompetencję do określenia udziałów dłużników solidarnych w ramach ich stosunku wewnętrznego (zob. wyrok z dnia 26 stycznia 2017 r., Villeroy & Boch/Komisja, C‑625/13 P, EU:C:2017:52, pkt 151 i przytoczone tam orzecznictwo).

153    Przeciwnie, cel mechanizmu solidarności polega na tym, że mechanizm ten stanowi dodatkowy instrument prawny, którym dysponuje Komisja celem wzmocnienia skuteczności jej działań w dziedzinie poboru grzywien nałożonych za naruszenia prawa konkurencji, gdyż mechanizm ten zmniejsza – po stronie Komisji jako wierzyciela należności w postaci grzywien – ryzyko niewypłacalności, co przyczynia się do realizacji celu odstraszającego, jakiemu służy generalnie prawo konkurencji (zob. wyrok z dnia 26 stycznia 2017 r., Villeroy & Boch/Komisja, C‑625/13 P, EU:C:2017:52, pkt 152 i przytoczone tam orzecznictwo).

154    Natomiast określanie – w ramach stosunku wewnętrznego istniejącego między dłużnikami solidarnymi – udziałów tych dłużników w kwocie grzywny nie służy realizacji owego dwojakiego celu. Chodzi tu bowiem o kwestię, która pojawia się na późniejszym etapie i która co do zasady nie ma już znaczenia dla Komisji, w wypadku gdy cała grzywna została już zapłacona przez jednego z dłużników solidarnych bądź kilku z nich (zob. wyrok z dnia 26 stycznia 2017 r., Villeroy & Boch/Komisja, C‑625/13 P, EU:C:2017:52, pkt 153 i przytoczone tam orzecznictwo).

155    W niniejszym przypadku wystarczy stwierdzić, w świetle orzecznictwa przytoczonego w pkt 151–154 powyżej, że Komisja nie była w tym wypadku zobowiązana do określania udziałów skarżącej i interwenientów w kwocie grzywny, w ramach ich stosunku wewnętrznego. W zakresie bowiem, w jakim Komisja doszła do wniosku, że skarżące i interwenienci stanowili, w odniesieniu do całego okresu naruszenia, jedno przedsiębiorstwo w rozumieniu prawa konkurencji, co nie zostało zakwestionowane przez skarżące, mogła ona ograniczyć się do określenia kwoty grzywny, którą miały one uiścić na zasadzie odpowiedzialności solidarnej.

156    Ponadto argument skarżących, według którego w dniu wydania zaskarżonej decyzji interwenienci nie tworzyli już wraz z nią jednego podmiotu, nie pozwala na podważenie wniosku sformułowanego w pkt 155 powyżej.

157    Z jednej strony należy zaznaczyć, że przyjęcie tego argumentu stałoby w sprzeczności z samym pojęciem odpowiedzialności solidarnej. W tym względzie należy stwierdzić, że mechanizm solidarności oznacza z definicji, że Komisja może zwrócić się albo do spółki dominującej, albo do spółki zależnej, bez określania udziałów w kwocie grzywny w znaczeniu wskazanym przez skarżące. Trybunał orzekł już bowiem, że nie istnieje „pierwszeństwo” w odniesieniu do nałożenia grzywny przez Komisję na jedną lub drugą z tych spółek (zob. wyrok z dnia 18 lipca 2013 r., Dow Chemical i in./Komisja, C‑499/11 P, EU:C:2013:482, pkt 49 i przytoczone tam orzecznictwo).

158    Z drugiej strony należy stwierdzić, że przyjęcie takiego argumentu mogłoby zniweczyć cel mechanizmu solidarności, który – zgodnie z orzecznictwem przytoczonym w pkt 153 powyżej – polega na tym, że mechanizm ten stanowi dodatkowy instrument prawny, który Komisja ma do dyspozycji po to, aby wzmocnić zarówno skuteczność ściągania nałożonych grzywien, jak i skutek odstraszający, który generalnie powinno wywierać prawo konkurencji.

159    W świetle powyższego należy uznać, że Komisja w niniejszym przypadku nie naruszyła przepisów art. 23 ust. 2 rozporządzenia nr 1/2003 nie określając, w ramach ich stosunku wewnętrznego, udziałów skarżącej i interwenientów w kwocie grzywny.

160    Zarzut piąty należy zatem oddalić.

 W przedmiocie zarzutu szóstego, opartego na niewystarczającym charakterze dowodów naruszenia art. 101 TFUE

161    Skarżące podnoszą w istocie, że Komisja nie wykazała w sposób wystarczający pod względem prawnym istnienia antykonkurencyjnego i niezgodnego z art. 101 TFUE porozumienia i, co za tym idzie, ich uczestnictwa w takim porozumieniu. Ich zdaniem twierdzenie o istnieniu porozumienia na „terytorium krajowym” nie zostało oparte na wystarczających dowodach i, z tego względu, również twierdzenie dotyczące „europejskiej konfiguracji kartelu” w opisanej przez Komisję postaci.

162    Po pierwsze, skarżące uważają, że wyciągnięte przez Komisję wnioski dotyczące istnienia porozumienia na „terytorium krajowym” oparte zostały na mającym tautologiczny charakter rozumowaniu, które nie pozostawia im żadnej możliwości obrony. W tym względzie twierdzą one, że Komisja nie przedstawiła żadnego bezpośredniego dowodu istnienia tej zasady. Ponadto kwestionują one to, że brak dyskusji na temat projektów europejskich może zostać zinterpretowany jako świadczący o istnieniu antykonkurencyjnego porozumienia oraz to, że podejmowane przez spółki japońskie i południowokoreańskie próby „wejścia” do EOG nie zostały zinterpretowane jako świadczące o istnieniu konkurencji, tylko jako naruszenie tej zasady.

163    Po drugie, skarżące twierdzą, że przedstawiły podczas postępowania administracyjnego szereg alternatywnych wyjaśnień wydarzeń przedstawionych w zaskarżonej decyzji, a także wyjaśnień faktu, że producenci japońscy i południowokoreańscy byli zniechęcani do konkurowania w EOG.

164    Z jednej strony, skarżące zauważają, że trójstronne spotkania „A/R/K” w przedmiocie współpracy w dziedzinie eksportu odbywały się w latach 1998–2005 jako konsekwencja zawarcia Super Tension Cables Export Agreement (porozumienia w sprawie eksportu kabli bardzo wysokiego napięcia; zwanego dalej „STEA”) i utworzenia Sub-marine Cable Export Association (Stowarzyszenia eksporterów kabli podwodnych, zwanego dalej „SMEA”) i dotyczyły projektów realizowanych lub przeznaczonych do realizacji poza EOG.

165    Z drugiej strony skarżące twierdzą, że istniał szereg przeszkód uniemożliwiających spółkom japońskim i południowokoreańskim prowadzenie działalności w EOG, zaś spółkom europejskim – w Japonii i w Korei Północnej. W szczególności przeszkody te dotyczyły istniejących pomiędzy poszczególnymi krajami różnic odnoszących się do cech charakterystycznych projektów, różnic kulturowych i językowych, okoliczności polegającej na tym, że niektórzy operatorzy sieci odmawiali współpracy z dostawcami nieposiadającymi co najmniej fizycznie obecnego w danym kraju lokalnego pracownika oraz kosztów transportu. Wreszcie, skarżące utrzymują, że fakt, iż od momentu wszczęcia dochodzenia wiele podmiotów japońskich i południowokoreańskich podjęło działania celem „wejścia” do EOG, nie może wystarczyć do odparcia tych argumentów.

166    Po trzecie, skarżące podkreślają, że, ze względu na to, iż Komisja nie wykazała istnienia porozumienia na „terytorium krajowym”, nie może też ona zarzucać, iż istniało porozumienie w przedmiocie przydziału projektów na poziomie europejskim.

167    Komisja kwestionuje te argumenty.

168    Na wstępie należy podnieść, że w ramach niniejszego zarzutu skarżące powtarzają argumenty, które zostały już podniesione w celu wykazania tego, iż Komisja oparła swe stwierdzenia wyłącznie na wnioskach o złagodzenie sankcji, co miało świadczyć o nieprzeprowadzeniu skutecznego dochodzenia. Jak zaś wynika z analizy przeprowadzonej w ramach trzeciego zarzutu, opartego na naruszeniu przez Komisję zasady dobrej administracji, należy stwierdzić, że twierdzenie, zgodnie z którym Komisja w całości oparła się na złożonych w ramach programu łagodzenia sankcji oświadczeniach ustnych, nie przeprowadzając swego własnego dochodzenia, nie zostało poparte dowodami wynikającymi z zaskarżonej decyzji i, w szczególności, treścią pkt 3 tej decyzji, w którym, jak wynika z pkt 114 powyżej, Komisja przedstawiła cały wachlarz dowodów, na których oparła wyciągnięte odnośnie rozpatrywanego kartelu wnioski.

169    W odniesieniu do argumentów skarżących, zgodnie z którymi Komisja nie zdołała wykazać istnienia porozumienia na „terytorium krajowym”, należy przypomnieć, że, jak wynika w z pkt 12 powyżej, oraz motywów 76 i nast. zaskarżonej decyzji, zgodnie z tym porozumieniem producenci japońscy i południowokoreańscy mieli nie konkurować z producentami europejskimi na zdefiniowanym przez uczestników kartelu europejskim „terytorium krajowym” w zamian za zobowiązanie się producentów europejskich do niekonkurowania z nimi na „terytoriach krajowych” japońskim i południowokoreańskim. Porozumienie to było zdaniem Komisji związane z porozumieniem w przedmiocie „terytoriów wywozu”, polegającym na podziale pomiędzy producentów europejskich, z jednej strony, oraz japońskich i południowokoreańskich, z drugiej strony, projektów zlokalizowanych poza „terytoriami krajowymi”, przy czym podział ten odpowiadał „stosunkowi 60/40”. W tym ostatnim względzie z motywów 79 i 247 tej decyzji wynika, że Grecja przez długi czas nie należała do europejskiego „terytorium krajowego” w rozumieniu rozpatrywanego porozumienia, a zlokalizowane w tym kraju projekty były przydzielane w ramach porozumienia w przedmiocie „terytoriów wywozu”.

170    W niniejszym przypadku za pomocą podniesionych przez skarżące argumentów nie można zakwestionować istnienia porozumienia w przedmiocie „terytorium krajowego” oraz „europejskiej konfiguracji kartelu”.

171    W pierwszej kolejności należy bowiem podnieść, że twierdzenia dotyczące porozumienia w przedmiocie „terytorium krajowego”, opisanego w motywach 76–86 zaskarżonej decyzji, zostały oparte na dowodach, które nie zostały konkretnie zakwestionowane przez skarżące. Twierdzenie o istnieniu tego porozumienia zostało ponadto poparte dowodami wyliczonymi w pkt 3 tej decyzji, zatytułowanej „Opis okoliczności faktycznych”, które też nie zostały konkretnie zakwestionowane przez skarżące. Ponadto w motywach 107–115 tej decyzji Komisja pokrótce przedstawiła – niezakwestionowane przez skarżące za pomocą dowodów przeciwnych – dowody odnoszące się do istnienia europejskiej konfiguracji kartelu.

172    Ponadto w motywie 493 zaskarżonej decyzji Komisja przedstawiła pokrótce wszystkie zebrane podczas dochodzenia dowody, w tym również te dotyczące porozumienia w przedmiocie „terytorium krajowego”, których skarżące nie zakwestionowały za pomocą konkretnych argumentów; zakwestionowany został jedynie motyw 234, przy czym nie przestawiono żadnych dowodów na poparcie podnoszonych twierdzeń. W szczególności z analizy elementów przedstawionych w motywie 493 tej decyzji wynika, że:

–        po pierwsze, uczestnicy kartelu przystąpili jednoznacznie lub w dorozumiany sposób do porozumienia czy też uzgodnionej praktyki, zgodnie z którymi europejskie „terytorium krajowe” było chronione przed konkurencją ze strony japońskich i południowokoreańskich dostawców kabli elektrycznych w zamian za analogiczną ochronę ich terytoriów [motyw 493 lit. a) zaskarżonej decyzji];

–        po drugie, członkowie R kartelu R uczestniczyli w jego „europejskiej konfiguracji”, w ramach której dokonywano podziału terytoriów i klientów w EOG [motyw 493 lit. b) zaskarżonej decyzji];

–        po trzecie, wielu uczestników kartelu, w tym skarżące, uzgodniło ofertowe ceny podwodnych i podziemnych kabli elektrycznych, również w odniesieniu do projektów zlokalizowanych w EOG [motyw 493 lit. d) zaskarżonej decyzji];

–        po czwarte, wielu uczestników kartelu, w tym skarżące, brało udział w procederze składania ofert uzgodnionych w celu zapewnienia uzgodnionego podziału projektów dotyczących podwodnych i podziemnych kabli elektrycznych, również w odniesieniu do projektów zlokalizowanych w EOG [motyw 493 lit. e) zaskarżonej decyzji];

–        po piąte, wielu uczestników kartelu, w tym skarżące, brało udział w wymianie szczególnie chronionych informacji handlowych, takich jak ich dostępne możliwości [produkcyjne] czy też ich zainteresowanie konkretnymi postępowaniami przetargowymi, w tym również w odniesieniu do projektów zlokalizowanych w EOG [motyw 493 lit. f) zaskarżonej decyzji];

–        po szóste, wielu uczestników kartelu, w tym skarżące, brało udział w praktykach mających na celu wzmocnienie kartelu, takich jak zbiorowa odmowa dostarczania elementów dodatkowych czy też udzielenia wsparcia technicznego niektórym konkurentom [motyw 493 lit. g) zaskarżonej decyzji]; oraz

–        po siódme, wielu uczestników kartelu, w tym skarżące, czuwało nad wdrożeniem porozumień w przedmiocie podziału i ustalania cen poprzez wymianę dokumentów przedstawiających ich stanowiska i informacji dotyczących tego rynku oraz ustanowienie obowiązku informacyjnego, również w odniesieniu do projektów zlokalizowanych w EOG [motyw 493 lit. g) zaskarżonej decyzji].

173    Wreszcie należy również podnieść, że, poza stwierdzeniami Komisji odnoszącymi się w szczególności do „terytorium krajowego” i „europejskiej konfiguracji” kartelu, w motywie 493 zaskarżonej decyzji zawarte zostało również odwołanie do wszystkich dowodów dotyczących porozumienia w przedmiocie „terytoriów wywozu”, w którym również uczestniczyły skarżące.

174    Tak więc zebrane przez Komisję dowody, o których przedstawienie zwrócił się Sąd w ramach zarządzonych na pisemnym etapie postępowania w niniejszej sprawie środków dowodowych i organizacji postępowania (zob. pkt 28 powyżej), przemawiają za istnieniem porozumienia w przedmiocie „terytorium krajowego” i „europejskiej konfiguracji” kartelu, a także uczestnictwem skarżących w tym kartelu, przy czym skarżące nie przedstawiły żadnych konkretnych dowodów, za pomocą których można by było, jak twierdzą skarżące, zakwestionować zgodność woli wdrożenia porozumienia dotyczącego EOG.

175    W drugiej kolejności należy podkreślić, jak uczyniła to Komisja, że skarżące w swych pismach procesowych nie podważają dowodów dostarczonych w zaskarżonej decyzji, lecz ograniczają się do przytoczenia wyrwanych z kontekstu fragmentów tej decyzji, a w szczególności jej motywów 78, 501 i 626, celem zakwestionowania wiarygodności stwierdzeń poczynionych odnośnie istnienia porozumienia w przedmiocie „terytorium krajowego”. W tym względzie należy ponadto stwierdzić, że w tej samej decyzji przedstawiono szereg dowodów na poparcie podanych do wiadomości przez podmioty wnoszące o złagodzenie sankcji dowodów obciążających, oświadczeń ustnych i odpowiedzi na żądania udzielenia informacji, a także szereg zebranych w trakcie kontroli dokumentów świadczących o istnieniu takiego porozumienia.

176    W szczególności należy zaznaczyć, że motyw 626 zaskarżonej decyzji zawiera odesłanie do innych jej motywów zawierających dowody istnienia porozumienia w przedmiocie „terytorium krajowego”; są to motywy 306, 329, 353, 355, 357, 358, 380, 384, 386, 393, 428 i 437 tej decyzji, które nie zostały konkretnie zakwestionowane przez skarżące. Ponadto w motywach 80–86 tej samej decyzji jest mowa o tym, że ustanowiona w tym porozumieniu zasada miała zastosowanie do projektów europejskich będących przedmiotem rozmów prowadzonych przez przedsiębiorców europejskich, japońskich i południowokoreańskich. Ponadto, jak wskazuje Komisja, dowody te są sprzeczne z fragmentem oświadczenia ustnego J‑Power Systems przytoczonym przez skarżące celem poparcia ich twierdzenia, zgodnie z którym kontaktów pomiędzy producentami kabli elektrycznych w przedmiocie „terytoriów wywozu” zaniechano pod koniec 2004 r. Dowody te są więc wystarczające, aby zaprzeczyć przedstawionemu przez skarżące wyjaśnieniu, zgodnie z którym spotkania, podczas których producenci ci postanowili współpracować na tym rynku, dotyczyły jedynie projektów zlokalizowanych poza EOG.

177    W trzeciej kolejności, w motywach 502–509 zaskarżonej decyzji Komisja przedstawia dowody mające wykazać, że doszło do wdrożenia porozumienia w przedmiocie „terytorium krajowego” i „europejskiej konfiguracji kartelowej”. W tym względzie należy stwierdzić, że w ramach niniejszego zarzutu skarżące przytaczają te dowody fragmentarycznie, nie kwestionując w szczególności instrukcji udzielonych producentom azjatyckim celem zagwarantowania, iż porozumienie to zostanie wdrożone. Ponadto, jak podkreśla Komisja, i jak wynika z ww. motywów, skarżące wcale nie kwestionują dowodów odnoszących się do okoliczności polegającej na tym, że skarżące były świadome bezprawnego charakteru swych działań i podjęły pewne kroki organizacyjne i techniczne mające zapobiec ich wykryciu.

178    W czwartej kolejności, jeśli chodzi o podniesiony przez skarżące argument, zgodnie z którym Komisja powinna była przeanalizować skutki kartelu, wystarczy podnieść, że instytucja ta nie ma takiego obowiązku odnośnie naruszeń ze względu na cel, tak jak ma to miejsce w przypadku podziału rynku stwierdzonego w zaskarżonej decyzji (zobacz wyrok z dnia 16 czerwca 2015 r., FSL i in./Komisja, T‑655/11, EU:T:2015:383, pkt 420 i przytoczone tam orzecznictwo). W każdym razie należy podnieść, że w pkt 3.3 zaskarżonej decyzji przedstawione zostały niezakwestionowane konkretnie przez skarżące dowody mające wykazać to, iż kartel ten został wprowadzony w życie; przedstawione zostały też tam konkretne przykłady (motywy 113 i 114 tej decyzji). Ponadto należy dodać, że nawet jeśli, jak podnoszą skarżące, niektóre rozdzielone między uczestników kartelu projekty, o których mowa w szczególności w motywach 192, 234 lit. a) i 151 tej decyzji, nie zostały wdrożone, z przytoczonego również w motywie 645 tej samej decyzji orzecznictwa wynika, iż wdrożenie – nawet częściowe – porozumienia o antykonkurencyjnym celu wystarczy, aby wykluczyć możliwość stwierdzenia braku wpływu takiego porozumienia na rynek (zob. wyrok z dnia 25 października 2005 r., Groupe Danone/Komisja, T‑38/02, EU:T:2005:367, pkt 148). Należy podnieść, że, w każdym razie, ze względu na istnienie takich niewdrożonych projektów nie można zakwestionować wszystkich innych przytoczonych przez Komisję dowodów.

179    W piątej kolejności skarżące podnoszą w istocie, że, ze względów technicznych, handlowych i historycznych, producenci japońscy i południowokoreańscy nie mieli powodów, aby konkurować o „projekty europejskie”. Ich zdaniem powody te stanowią wiarygodne wyjaśnienie dowodów przestawionych w zaskarżonej decyzji.

180    W tym względzie należy przypomnieć, że, zgodnie z orzecznictwem, porozumienie mające na celu ochronę, na terytorium Unii, producentów europejskich przed rzeczywistą i potencjalną konkurencją ze strony innych zagranicznych producentów może ograniczać konkurencję, chyba że istnieją niemożliwe do przezwyciężenia bariery na wejściu na rynek europejski, które wyłączają jakąkolwiek możliwą konkurencję ze strony zagranicznych producentów (zob. podobnie wyrok z dnia 21 maja 2014 r., Toshiba/Komisja, T‑519/09, niepublikowany, EU:T:2014:263, pkt 230).

181    W niniejszym przypadku skarżące nie mogą podnosić, że producenci japońscy i południowokoreańscy nie byli co najmniej potencjalnymi konkurentami producentów europejskich w EOG.

182    Należy bowiem podnieść, po pierwsze, że jak wynika z motywu 658 zaskarżonej decyzji, przystąpienie do porozumienia zostało wielokrotnie potwierdzone przez uczestników, a członkowie A i R tego kartelu informowali się wzajemnie o zaproszeniach do składania ofert pochodzących z „terytoriów” drugiej strony. Po drugie, zgodnie z motywem 663 tej decyzji, europejscy klienci zapraszali regularnie producentów japońskich i południowokoreańskich do składania ofert odnoszących się do ich projektów. Ponadto w tym ostatnim motywie Komisja powołuje się na motywy 231 i 279 tej decyzji, w których wspomniano o pewnych dowodach, z których wynika, że dwóch japońskich producentów miało realizować projekty w EOG, a w szczególności w Hiszpanii, Zjednoczonym Królestwie, Niderlandach i we Włoszech. Po trzecie, okoliczność, że, jak wynika z motywów 664 i 666 tej samej decyzji, różni klienci mogli mieć zróżnicowane wymagania techniczne, jak twierdzą skarżące, ma zastosowanie do wszystkich potencjalnych dostawców niezależnie od tego, czy są to dostawcy europejscy, japońscy czy południowokoreańscy. Po czwarte, jak zostało to wskazane w motywie 666 rozpatrywanej decyzji, po wszczęciu dochodzenia przez Komisję wiele podmiotów japońskich i południowokoreańskich podjęło kroki zmierzające w kierunku uczestnictwa projektach, które miały być realizowane w EOG. Po piąte, należy podnieść, że w latach 2001 i 2005 przedsiębiorstwo południowokoreańskie uczestniczyło, zgodnie z motywem 661 tej samej decyzji, w projektach, które miały być realizowane w EOG i polegały na sprzedaży systemów kabli elektrycznych. Takie uczestnictwo świadczy o tym, że to przedsiębiorstwo było co najmniej potencjalnym konkurentem producentów europejskich w EOG i że nie istniały niemożliwe do przezwyciężenia bariery na wejściu na rynek europejski.

183    Wynika z tego, że, wbrew temu, co twierdzą skarżące uczestnictwo producentów japońskich i południowokoreańskich w EOG było możliwe technicznie i rentowne pod względem gospodarczym.

184    Tak więc skarżące nie zdołały zakwestionować twierdzenia Komisji, zgodnie z którym uczestniczyły one w antykonkurencyjnym porozumieniu, które przewidywało w szczególności porozumienie w przedmiocie „terytorium krajowego”.

185    W świetle powyższego należy zatem wyciągnąć wniosek, że skarżące nie wykazały tego, iż Komisja nie wykazała w wystarczający sposób naruszenia art. 101 TFUE.

186    Należy zatem oddalić zarzut szósty.

 W przedmiocie zarzutu siódmego, opartego na błędnej ocenie czasu trwania naruszenia

187    Skarżące uważają, że Komisja nie wykazała w stopniu wystarczającym pod względem prawnym daty rozpoczęcia antykonkurencyjnego porozumienia, w szczególności jeśli chodzi o okres od 1999 do 2000 r., który to okres ich zdaniem odpowiada jedynie „ścisłemu etapowi negocjacji”. Twierdzą one w szczególności, że nic nie dowodzi tego, iż naruszenie rozpoczęło się na spotkaniu, do którego doszło w dniu 18 lutego 1999 w Zurychu (Szwajcaria) i że brak jest jakiegokolwiek dowodu świadczącego o tym, że porozumienie zostało zawarte na innych spotkaniach, w których spółka Pirelli uczestniczyła w okresie od 1999 do 2000 r.

188    Po pierwsze, skarżące podnoszą, że jedynym zawartym w aktach sprawy Komisji dokumentem odnoszącym się do spotkania, do którego doszło w dniu 18 lutego 1999 w Zurychu, jest wewnętrzna notatka autorstwa pana Y., pracownika Sumitomo Electric Industries, przedstawiona w ramach złożonego wspólnie wniosku o zwolnienie z grzywny, która została zinterpretowana jako sprawozdanie z tego spotkania, choć w notatce tej nie ma mowy o jej autorze i nie była ona podana do wiadomości innych uczestniczących w tym spotkaniu osób. Ich zdaniem jest to dowód o niskiej wartości, za przyjęciem którego nie przemawia żadne ze złożonych przez J‑Power Systems oświadczeń czy też większy zbiór zgodnych dowodów. Tak samo skarżące zauważają, że sama Komisja wskazała w motywie 497 zaskarżonej decyzji, iż podczas prowadzonych podczas rozpatrywanego spotkania dyskusji nie wypracowano porozumienia w przedmiocie określenia „terytoriów krajowych” i przydział kwot odnoszących się do projektów zlokalizowanych poza tymi terytoriami. Tak więc ich zdaniem Komisja nie może twierdzić, że kartel istniał począwszy od tej daty czy też że jego uczestnicy wykluczyli lub przynajmniej istotnie ograniczyli niepewność co do zachowania, jakiego można oczekiwać z ich strony na rynku. Wreszcie, z analizy praktyki decyzyjnej Komisji wynika, że punkt wyjścia kartelu nigdy nie został oparty na tak słabo uzasadnionych dowodach.

189    W odniesieniu do, z drugiej strony, innych dowodów, skarżące w istocie podnoszą, że Komisja w zaskarżonej decyzji nie uzasadniła, przynajmniej w odniesieniu do okresu do końca 2000 r., tego, że producenci europejscy i japońscy porozumieli się celem wdrożenia „konfiguracji A/R” kartelu, ani wdrożenia „europejskiej konfiguracji” wspomnianego kartelu. Chodzi tu szczególności o spotkania, które miały miejsce w dniu 24 maja 1999 r. w Kuala Lumpur (Malezja), w dniach 3 i 4 czerwca 1999 r. w Tokio (Japonia), w dniu 26 lipca 1999 r. w Londynie (Zjednoczone Królestwo), w dniu 19 października 1999 r. w Kuala Lumpur, w dniach 1 i 2 marca 2000 r. w Tokio, w dniu 11 maja 2000 r. w Paryżu (Francja), w lipcu w Mediolanie lub Londynie oraz w dniu 29 listopada 2000 r. w Kuala Lumpur.

190    Komisja kwestionuje te argumenty.

191    Na wstępie należy przypomnieć, że art. 101 ust. 1 TFUE, których celem lub skutkiem jest zapobieżenie, ograniczenie lub zakłócenie konkurencji wewnątrz rynku wewnętrznego, a w szczególności tych, które polegają na podziale rynków lub źródeł zaopatrzenia.

192    Dla istnienia porozumienia w rozumieniu art. 101 ust. 1 TFUE wystarczy, aby dane przedsiębiorstwa wyraziły wspólną wolę postępowania na rynku w określony sposób. Można uznać porozumienie w rozumieniu tego postanowienia za zawarte, jeżeli istnieje zgodność woli co do samej zasady ograniczenia konkurencji, nawet jeżeli konkretne elementy planowanego ograniczenia stanowią jeszcze przedmiot negocjacji (zobacz wyrok z dnia 16 czerwca 2011 r., Solvay/Komisja, T‑186/06, EU:T:2011:276, pkt 85 i 86 oraz przytoczone tam orzecznictwo). Rozpatrywanie w tym względzie kwestii, czy przedsiębiorstwa uważały się za – prawnie, faktycznie lub moralnie – zobowiązane do przyjęcia uzgodnionego między nimi zachowania, pozostaje bez znaczenia dla sprawy (wyroki z dnia 14 maja 1998 r., Mayr-Melnhof/Komisja, T‑347/94, EU:T:1998:101, pkt 65, oraz z dnia 8 lipca 2008 r., Lafarge/Komisja, T‑54/03, niepublikowany, EU:T:2008:255, pkt 219 i przytoczone tam orzecznictwo).

193    Pojęcie uzgodnionej praktyki oznacza pewien rodzaj koordynacji pomiędzy przedsiębiorstwami, która wprawdzie nie prowadzi jeszcze do zawarcia umowy we właściwym tego słowa znaczeniu, lecz pozwala świadomie zastąpić konkurencję i związane z nią ryzyko praktyczną współpracą przedsiębiorstw (zob. wyrok z dnia 16 czerwca 2011 r., Solvay/Komisja, T‑186/06, EU:T:2011:276, pkt 87 i przytoczone tam orzecznictwo).

194    Artykuł 101 ust. 1 TFUE stoi więc na przeszkodzie wszelkim kontaktom między podmiotami gospodarczymi, tak bezpośrednim, jak i pośrednim, mogącym wywrzeć wpływ na postępowanie aktualnego lub potencjalnego konkurenta na rynku bądź ujawnić temu konkurentowi zachowanie, które dane przedsiębiorstwo postanowiło lub planuje realizować na rynku, jeżeli celem lub skutkiem tych kontaktów jest ograniczenie konkurencji. Fakt przekazania swoim konkurentom informacji w celu przygotowania antykonkurencyjnego porozumienia wystarcza, aby dowieść istnienia uzgodnionej praktyki w rozumieniu tego postanowienia (zobacz wyrok z dnia 16 czerwca 2011 r., Solvay/Komisja, T‑186/06, EU:T:2011:276, pkt 88 i 89 oraz przytoczone tam orzecznictwo).

195    Pojęcia porozumienia i praktyki uzgodnionej w rozumieniu art. 101 ust. 1 TFUE stanowią, z subiektywnego punktu widzenia, formy zmowy mające taki sam charakter i różniące się od siebie jedynie intensywnością i formami, w których się ujawniają. Do zastosowania tego postanowienia wystarczy więc dowiedzenie, że wystąpiły elementy konstytutywne którejś ze wskazanych w tym postanowieniu postaci naruszenia (zob. podobnie wyrok z dnia 5 grudnia 2013 r., Solvay/Komisja, C‑455/11 P, niepublikowany, EU:C:2013:796, pkt 53).

196    Z orzecznictwa wynika zresztą, że to na Komisji spoczywa nie tylko ciężar dowodu istnienia kartelu, lecz również czasu jego trwania (wyrok z dnia 14 lipca 2005 r., ThyssenKrupp/Komisja, C‑65/02 P i C‑73/02 P, EU:C:2005:454, pkt 31).

197    Choć Komisja jest zobowiązana do dostarczenia dokładnych i zgodnych dowodów na poparcie istnienia naruszenia art. 101 ust. 1 TFUE, to jednak nie każdy z dowodów dostarczonych przez tę instytucję musi koniecznie odpowiadać tym kryteriom w odniesieniu do każdego z elementów naruszenia. Wystarczy, by zbiór wskazanych przez instytucję poszlak, rozpatrywany jako całość, spełniał to wymaganie. Poszlaki wskazane przez Komisję w decyzji w celu dowiedzenia dopuszczenia się przez przedsiębiorstwo naruszenia tego postanowienia winny więc być oceniane nie odrębnie, ale jako całość (zob. wyrok z dnia 12 grudnia 2014 r., Repsol Lubricantes y Especialidades i in./Komisja, T‑562/08, EU:T:2014:1078, pkt 152 i 153 oraz przytoczone tam orzecznictwo).

198    W większości przypadków istnienie praktyki lub porozumienia antykonkurencyjnego należy wywieść z szeregu zbiegów okoliczności i poszlak, które – rozpatrywane łącznie – w braku innego spójnego wyjaśnienia mogą stanowić dowód naruszenia reguł konkurencji (wyrok z dnia 17 września 2015 r., Total Marketing Services/Komisja, C‑634/13 P, EU:C:2015:614, pkt 26).

199    W niniejszym przypadku Komisja stwierdziła, w szczególności w motywach 138 i 506 zaskarżonej decyzji, że kartel, o którym mowa w zaskarżonej decyzji, rozpoczął się w dniu 18 lutego 1999 r. w momencie, gdy przedstawiciele czterech japońskich dostawców kabli elektrycznych, a mianowicie Furukawa Electric, Fujikura, Sumitomo Electric Industries i Hitachi Cable, oraz przedstawiciele dwóch dostawców europejskich, do których należała Pirelli, spotkali się w hotelu w Zurychu. Nawet jeśli skarżące nie uczestniczyły jako takie w tym spotkaniu, należy przypomnieć, że, jak wynika z analizy zarzutu czwartego, odpowiadają one za uczestnictwo w tym spotkaniu jako następcy Pirelli.

200    Powyższe stwierdzenie oparte zostało przez Komisję na szeregu dowodów, które można streścić w przedstawiony poniżej sposób.

201    Przede wszystkim Komisja podnosi, że kartel, o którym mowa w zaskarżonej decyzji, został zapoczątkowany dwoma systemami eksportowymi wynikającymi ze STEA i SMEA, uzgodnionymi przez największych europejskich dostawców kabli elektrycznych w latach 70. w ramach International Cable Development Corporation (międzynarodowej organizacji zrzeszającej wytwórców kabli). Zgodnie z motywem 64 tej decyzji w STEA i SMEA określone zostały ramy dla składania ofert i udzielania zamówień odnoszących się do projektów związanych z podwodnymi i podziemnymi kablami elektrycznymi wysokiego napięcia poza „terytoriami krajowymi” przedsiębiorstw, które zawarły te porozumienia. W tym samym motywie Komisja wskazała, czego nie zakwestionowały skarżące, że w ramach dochodzenia okazało się, iż oprócz tych porozumień istniało też niepisane uzgodnienie pomiędzy producentami europejskimi, japońskimi i południowokoreańskimi, w ramach którego te trzy grupy producentów zobowiązały się do niekonkurowania na swych odpowiednich „terytoriach krajowych”. W innych regionach producenci podzielili projekty między siebie, przy czym ich celem było, aby producenci europejscy uzyskali około 60% projektów, a producenci japońscy – około 40% projektów. Każda grupa wyznaczała przewodniczącego lub sekretarza (lub koordynatora) mającego zajmować się przydziałem. Ci z członków rozpatrywanych porozumień i niepisanego uzgodnienia, którzy otrzymywali zapytania klientów odnoszące się do ewentualnych projektów związanych z podwodnymi i podziemnymi kablami elektrycznymi, byli zobowiązani do sygnalizowania ich japońskiemu lub europejskiemu sekretarzowi, jeśli rodzaj i długość kabli spełniały pewne określone kryteria. Ci sekretarze bądź koordynatorzy przeprowadzali więc dyskusję i ustalali grupę producentów, której przydzielany był projekt.

202    Nie ma wątpliwości co do tego, że kartel, o którym mowa w zaskarżonej decyzji, odpowiadał schematowi przedstawionemu w pkt 201 powyżej.

203    Następnie, STEA i SMEA, jak również związane z nimi niepisane uzgodnienie zostały, zgodnie z motywem 117 zaskarżonej decyzji, rozwiązane pod koniec 1997 r. Komisja dostarcza niezakwestionowanych konkretnie przez skarżące dowodów, z których wynika, po pierwsze, że spółki te zawarły te porozumienia zdając sobie sprawę z ich bezprawnego charakteru i, po drugie, że planowały one ich reorganizację w przyszłości. W motywach 119, 121–136 zaskarżonej decyzji i w pkt 3–15 załącznika I do tej decyzji instytucja ta dostarcza też dowodów potwierdzających to, że te spółki nadal spotykały się i prowadziły dyskusje w przedmiocie konsekwencji wynikających z rozwiązania tych porozumień i możliwości zawarcia nowego porozumienia. W tym względzie skarżące nie kwestionują tego, że uczestniczyły w jedenastu spotkaniach z innymi producentami japońskimi, które zostały zorganizowane w ciągu 1998 r., jak również w spotkaniu zorganizowanym w październiku 1998 r. w Kuala Lumpur, w którym uczestniczyły w szczególności Pirelli, Sumitomo Electric Industries, Hitachi Cable, Furukawa Electric, Fujikura i jeszcze jednego producenta europejskiego.

204    Należy zauważyć, że w trakcie spotkań, o których mowa w pkt 203 powyżej, prowadzona była dyskusja, o której Komisja wspomina w motywie 129 zaskarżonej decyzji i czego nie kwestionują skarżące, dotycząca związanego z kablami elektrycznymi projektu, który miał być realizowany w Singapurze, przydzielonego początkowo, przed rozwiązaniem STEA i SMEA, przedsiębiorstwom europejskim i w związku z którym przedsiębiorstwo Furukawa Electric zostało poddane krytyce ze względu na złożenie oferty z niską ceną. W ramach tej krytyki wskazano również, że podobne zachowania mogły pociągnąć za sobą fiasko „planów na przyszłość będących przedmiotem dyskusji prowadzonych [między producentami japońskimi i europejskimi]”.

205    Ponadto Komisja odnotowała szereg sześciu regularnie odbywających się spotkań, które zostały zorganizowane w 1999 r. pomiędzy przedstawicielami w szczególności spółek Pirelli, Fujikura, Furukawa Electric, Hitachi Cable i Sumitomo Electric Industries. Po tych spotkaniach nastąpiły inne spotkania dostawców japońskich i europejskich, jak również szereg zorganizowanych w 2000 r. spotkań dwustronnych. Z tych sporządzonych równolegle do tych spotkań i przytaczanych przez Komisję – w szczególności z motywów 137, 141, 143, 144 i 154 zaskarżonej decyzji – notatek wynika, że miały one antykonkurencyjną treść, gdyż dotyczyły one zawarcia i funkcjonowania porozumienia w przedmiocie podziału rynków, mającego powielać strukturę STEA i SMEA. Przedmiotem prowadzonych przez uczestników tych spotkań dyskusji były: podział rynków, definicja odpowiednich „terytoriów krajowych”, kwoty, zgodnie z którymi miały by być rozdzielane projekty zlokalizowane na „terytoriach wywozu”, napięcie w kablach elektrycznych objętych porozumieniem, mianowanie koordynatorów regionalnych i nowe przedsiębiorstwa, które miały zostać zaangażowane w dyskusje celem zapewnienia bardziej efektywnego funkcjonowania nowego porozumienia.

206    Wreszcie, Komisja w motywie 145 zaskarżonej decyzji odnotowała, że J‑Power Systems, Sumitomo Electric Industries i Hitachi Cable w swym wniosku o zwolnienie z grzywny potwierdziły, iż w początkowym okresie istnienia kartelu co najmniej Sumitomo Electric Industries i Hitachi Cable przestrzegały porozumienia w przedmiocie „terytorium krajowego” czuwając nad tym, aby pewne projekty zlokalizowane na europejskim „terytorium krajowym” były proponowane nie im, tylko spółkom europejskim.

207    Zgodnie z zaskarżoną decyzją to właśnie w tym kontekście odbyło się w dniu 18 lutego 1999 r. w Zurychu spotkanie, w trakcie którego pan Y., zatrudniony w Sumitomo Electric Industries, sporządził notatki przedstawione następnie przez Komisję w motywie 137 tej decyzji. Z notatek tych, które jednoznacznie wskazują datę i miejsce tego spotkania, i których równoczesność z tym spotkaniem nie zostało zakwestionowane przez skarżące, wynika, że przedmiotem tego spotkania były warunki, na jakich funkcjonował kartel dotyczący projektów związanych z podwodnymi kablami elektrycznymi, a mianowicie kwoty, jakie należało przydzielić grupom europejskim i japońskim, przydział „terytoriów krajowych” w zależności od położenia zakładów produkcyjnych danych przedsiębiorstw, oraz monitorowanie i nadzór kwot na „terytoriach wywozu” za pomocą wymiany dokumentów przedstawiających stanowiska. Uczestnicy tego spotkania prowadzili również dyskusję w przedmiocie zintegrowania z tym porozumieniem spółki ABB oraz japońskich przedsiębiorstw SWCC Showa Holdings i Mitsubishi Cable Industries, jak również poruszyli kwestię grzywny nałożonej na ABB za uczestnictwo w kartelu mającym za przedmiot rury preizolowane, z czego wynika, że mieli oni świadomość istniejących w tym względzie pewnych zagrożeń.

208    Odnośnie spotkania, które miało miejsce w dniu 18 lutego 1999 r. w Zurychu, Komisja w motywie 497 zaskarżonej decyzji wskazała, że prowadzone na nim dyskusje w pewnych aspektów rynkowych nie doprowadziły do zawarcia porozumienia. Z transkrypcji oświadczeń przedstawionych ustnie przez J‑Power Systems oraz ze sporządzonej na piśmie notatki z tego spotkania wynika bowiem, że jego uczestnicy nie uzgodnili kwot, jakie miały by mieć zastosowanie („kwota 60/40” czy też „kwota 70/30”) w odniesieniu do „terytoriów wywozu” i nie podjęli ostatecznej decyzji co do tego, czy „terytoria krajowe” winny obejmować Szwecję (gdzie była zlokalizowana działalność produkcyjna ABB), Koreę Południową i Tajwan. Niemniej jednak Komisja uznała to spotkanie za początek naruszenia. W tym względzie w motywie 506 tej decyzji stwierdziła ona, co następuje:

„Uwzględniając […] zachowanie przed spotkaniem, do którego doszło w dniu 18 lutego 1999 r., kiedy to strony niewątpliwie planowały podjęcie stosowania ich wcześniejszych porozumień oraz […] ich przyjęte następnie zachowanie polegające na jawnym przydziale projektów dla ich terytoriów wywozu, uwzględnianiu swych odpowiednich terytoriów krajowych oraz planowaniu zaproszenia innych przedsiębiorstw do uczestnictwa w ich »planie« […], logicznym jest wniosek, że spotkanie z dnia 18 lutego 1999 r. świadczy o istnieniu wówczas wspólnej woli przydzielania rynków i klientów oraz zakłócania normalnej gry rynkowej w ramach projektów dotyczących zarówno kabli [podziemnych] jak i [podwodnych]. Przynajmniej począwszy od tej daty istniała wspólna uczestnikom tego spotkania wola ograniczania istniejącej między nimi konkurencji. Strony zawarły więc porozumienie czy też uzgodniły praktykę w rozumieniu art. 101 ust. 1 [TFUE], nawet jeśli pewne szczegółowe zasady działania tego kartelu były jeszcze wówczas dyskutowane”.

209    Sąd jest zdania, że, biorąc pod uwagę orzecznictwo przedstawione w pkt 192–198 powyżej, wyciągając przedstawiony w motywie 506 zaskarżonej decyzji wniosek dotyczący spotkania, które odbyło się w dniu 18 lutego 1999 r. w Zurychu, Komisja nie dopuściła się ani naruszenia prawa, ani błędu w ocenie.

210    W pierwszej kolejności bowiem Komisja ustaliła w wystarczający pod względem prawny sposób i słusznie uwzględniając kontekst rozwiązania STEA i SMEA, w których uczestniczyła Pirelli, że, począwszy od 1998 r., członkowie tych porozumień, czyli najwięksi europejscy i japońscy dostawcy podwodnych i podziemnych kabli elektrycznych, podjęli negocjacje zmierzające do zawarcia nowego porozumienia i, wraz z upływem czasu, udało im się wprowadzić to nowe porozumienie w życie. Pisemna notatka ze spotkania, które odbyło się w dniu 18 lutego 1999 r. w Zurychu, która była pierwszą notatką przedstawiającą w kompletny sposób podstawy tego nowego porozumienia, potwierdza, że w momencie sporządzenia tej notatki obecne na tym spotkaniu przedsiębiorstwa porozumiały się co do samej zasady podziału rynków, zarówno w odniesieniu do „terytoriów wywozu”, jak i „terytoriów krajowych”. Za istnieniem takiej zasady, jak również tym, że respektowały ją przedsiębiorstwa, które były stronami STEA i SMEA przemawia fakt prowadzenia przedstawionej w pkt 204 powyżej dyskusji, w której brały udział skarżące.

211    W tym względzie, po pierwsze, należy przypomnieć, że nic nie stoi na przeszkodzie temu, by Komisja uwzględniła etapy przygotowawcze do utworzenia kartelu sensu stricto w celu ustalenia sytuacji gospodarczej, jaka poprzedzała to zdarzenie i wyjaśniała utworzenie kartelu lub w celu ustalenia i dokonania oceny odpowiedniej roli, jaką członkowie kartelu odegrali w opracowaniu, utworzeniu i wprowadzeniu w życie kartelu (wyrok z dnia 27 czerwca 2012 r., Coats Holdings/Komisja, T‑439/07, EU:T:2012:320, pkt 60).

212    Po drugie, należy zauważyć, jak słusznie wskazuje Komisja w motywie 498 zaskarżonej decyzji, że kwestią dla decydującą dla oceny zakresu spotkania, do którego doszło w dniu 18 lutego 1999 r. w Zurychu, nie jest to, czy w tamtym momencie tych sześć uczestniczących w tym spotkaniu przedsiębiorstw ostatecznie uzgodniło wszystkie elementy tego porozumienia, ale kwestia tego, czy prowadzone podczas tego spotkania dyskusje umożliwiły tym sześciu przedsiębiorstwom, ze względu na ich uczestnictwo, wykluczenie lub przynajmniej istotne ograniczenie niepewność co do zachowania, jakiego można oczekiwać z ich strony na rynku (zob. podobnie wyrok z dnia 8 lipca 2008 r., BPB/Komisja, T‑53/03, EU:T:2008:254, pkt 182 i przytoczone tam orzecznictwo).

213    Tak więc ani użycie w sporządzonych przez pana Y. notatkach trybu przypuszczającego i czasu przyszłego, ani fakt, że autor tych notatek oświadczył, że nawet po spotkaniu zorganizowanym w październiku 1999 r. w Kuala Lumpur nie zawarto żadnego porozumienia, nie są wystarczającymi podstawami do tego, aby twierdzić, że dniu 18 lutego 1999 r. spółki uczestniczące w spotkaniu w Zurychu nie dopuściły się jeszcze naruszenia art. 101 ust. 1 TFUE. Ponadto, choć skarżące kwestionują wartość dowodową sporządzonych przez pana Y notatek ze względu na to, iż mają one stanowić wewnętrzny dokument J‑Power Systems, niepoparty ich zdaniem innymi notatkami innych uczestników tego spotkania, należy przypomnieć, że, zgodnie z orzecznictwem, wewnętrzny charakter dokumentu nie może przeszkodzić Komisji w powołaniu się nań jako na dowód obciążający w celu poparcia innym dowodów, przede wszystkim w ramach pewnego większego zbioru zgodnych dowodów (zobacz podobnie wyrok z dnia 8 lipca 2004 r., JFE Engineering/Komisja (T‑67/00, T‑68/00, T‑71/00 i T‑78/00, EU:T:2004:221, pkt 231). W tym względzie należy dodać, że dochodząc do tego wniosku Komisja nie oparła się wyłącznie na sporządzonych przez pana Y. notatkach, lecz również, jak wynika z pkt 201–206 powyżej, na ogólnym kontekście innych dowodów dotyczących w szczególności zachowania uczestników tego spotkania w jego trakcie i po jego zakończeniu. Wreszcie, wbrew temu co twierdzą skarżące, wartość dowodowa rozpatrywanych notatek nie uległa osłabieniu ze względu na to, że były one interpretowane przez ich autora wiele lat później na podstawie, ich zdaniem „odległych wspomnień”. W tym względzie wystarczy podnieść, że, jak twierdzi Komisja, dokonanie takiej odsuniętej w czasie interpretacji nie jest w stanie zaszkodzić wartości dowodowej tych notatek jako dowodów z dokumentów pochodzących z okresu powstania naruszenia.

214    W drugiej kolejności, wbrew temu co twierdzą skarżące, różnego rodzaju elementy odnoszące się do kontekstu spotkania, do którego doszło w dniu 18 lutego 1999 r. w Zurychu, w tym również wymiana informacji, do której doszło już po tym spotkaniu pomiędzy uczestniczącymi w nim przedsiębiorstwami, świadczą o tym, że na początkowym etapie kartelu największych europejskich i japońskich dostawców podwodnych i podziemnych kabli elektrycznych łączyła wspólna wola podzielenia rynków zgodnie ze schematami wypracowanymi w ramach STEA i SMEA, i że ponadto przedsiębiorstwa te wprowadziły ten podział w życie. Dotyczy to w szczególności projektów, o których mowa w motywie 145 zaskarżonej decyzji, które zostały przydzielone przedsiębiorstwom europejskim zgodnie z porozumieniem w przedmiocie „terytoriów krajowych”.

215    Z powyższych rozważań wynika, że Komisja słusznie uznała, że w dniu 18 lutego 1999 r. najwięksi europejscy i japońscy dostawcy podwodnych i podziemnych kabli elektrycznych wysokiego i bardzo wysokiego napięcia, w tym również skarżące, wyrazili wspólną wolę ograniczenia konkurencji poprzez podział rynków. Tak więc Komisja nie dopuściła się błędu stwierdzając, że zarzucane skarżącym naruszenie art. 101 ust. 1 TFUE rozpoczęło się w tym właśnie dniu.

216    Jeśli chodzi o podnoszone przez skarżące argumenty, zgodnie z którymi twierdzenie o antykonkurencyjnym charakterze spotkań, które miały miejsce w ciągu 2000 r., nie zostało w wystarczający sposób poparte dowodami, należy stwierdzić, że, w zakresie, w jakim Komisja nie popełniła błędu uznając, iż kamieniem milowym dla tego naruszenia było spotkanie, do którego doszło w dniu 18 lutego 1999 r. w Zurychu, argumenty te są nieskuteczne.

217    Należy zatem oddalić zarzut siódmy.

 W przedmiocie zarzutu ósmego, opartego na naruszeniu art. 23 ust. 2 rozporządzenia nr 1/2003, wytycznych w sprawie metody ustalania grzywien nakładanych z 2006 r. i zasad równego traktowania i proporcjonalności w zakresie dotyczącym obliczania nałożonych grzywien

218    Skarżące w zarzucie ósmym utrzymują, po pierwsze, że dokonana w zaskarżonej decyzji ocena wagi naruszenia jak również określania opłat za wejście była nieproporcjonalna. Po drugie podnoszą one, że Komisja, przyjmując w przypadku przedsiębiorstw europejskich większą część wartości sprzedaży niż w przypadku przedsiębiorstw japońskich, naruszyła zasadę równego traktowania.

219    Przed przeanalizowaniem tych dwóch części niniejszego zarzutu należy przypomnieć, że, zgodnie z art. 23 ust. 2 i 3 rozporządzenia nr 1/2003, Komisja może w drodze nałożyć na przedsiębiorstwa, które, umyślnie lub w wyniku zaniedbania, dopuściły się naruszenia przepisów art. 101 ust. 1 TFUE, grzywny, których kwota jest ustalana zarówno z uwzględnieniem wagi naruszenia, jak i jego okresu trwania.

220    Zgodnie z pkt 19–22 wytycznych w sprawie metody ustalania grzywien z 2006 r. jednym z dwóch czynników, na których opiera się kwota podstawowa grzywny, jest część wartością sprzedaży ustalana na podstawie wagi naruszenia. Ocena wagi naruszenia będzie dokonywana osobno dla każdego przypadku, dla każdego rodzaju naruszenia przepisów, z uwzględnieniem wszelkich okoliczności danego przypadku. W celu podjęcia decyzji w kwestii części wartości sprzedaży, która ma zostać uwzględniona w danym przypadku, Komisja rozważy takie czynniki, jak: charakter naruszenia, wielkość skumulowanej części rynku, jaką dysponują dane przedsiębiorstwa, zakres geograficzny naruszenia oraz fakt, czy naruszenie zostało wprowadzone w życie.

221    Komisja dysponuje swobodą uznania w zakresie ustalania wysokości grzywien celem doprowadzenia do tego, ażeby zachowania przedsiębiorstw były zgodne z regułami konkurencji (zobacz wyroki z dnia 12 grudnia 2012 r., Novácke chemické závody/Komisja, T‑352/09, EU:T:2012:673, pkt 43 i przytoczone tam orzecznictwo, oraz z dnia 14 marca 2013 r., Dole Food i Dole Germany/Komisja, T‑588/08, EU:T:2013:130, pkt 662 i przytoczone tam orzecznictwo). Jednak w trakcie kontroli tej kwoty grzywny sąd nie może polegać na tym zakresie uznania, ani w odniesieniu do wyboru aspektów podlegających ocenie w procesie stosowania kryteriów wymienionych w wytycznych w sprawie metody ustalania grzywien z 2006 r., ani w odniesieniu do oceny tych aspektów, z których dokładnej oceny faktycznej i prawnej rezygnuje (wyrok z dnia 8 grudnia 2011 r. KME Germany i in./Komisja, C‑272/09 P, EU:C:2011:810, pkt 102). Tak samo za każdym razem, gdy Komisja postanawia nałożyć grzywny na podstawie prawa konkurencji, ma ona obowiązek przestrzegania ogólnych zasad prawa, których wykładni dokonały sądy Unii, w tym także zasad równego traktowania i proporcjonalności (wyrok z dnia 12 grudnia 2012 r., Novácke chemické závody/Komisja, T‑352/09, EU:T:2012:673, pkt 44).

222    W niniejszym przypadku należy przypomnieć, że Komisja w zaskarżonej decyzji, a w szczególności w jej motywach 997–1010, uznała, iż, jeśli chodzi o kwotę podstawowej grzywny i ustalenie jego wagi, naruszenie to należy, ze względu na swój charakter, do najpoważniejszych ograniczeń konkurencji, co uzasadnia jej zdaniem przyjęcie współczynnika wagi naruszenia na poziomie 15%. Komisja zastosowała także w odniesieniu do wszystkich adresatów grzywny podwyżkę tej określonej w procentach wartości, ze względu na ich łączny udział w rynku oraz niemal ogólnoświatowy zasięg geograficzny kartelu, obejmujący niemal całe terytorium EOG. Ponadto Komisja uznała w szczególności, że zachowanie przedsiębiorstw europejskich, w tym skarżących, było bardziej szkodliwe dla konkurencji niż zachowanie pozostałych przedsiębiorstw, gdyż poza uczestnictwem w konfiguracji A/R przedsiębiorstwa europejskie rozdzielały między sobą projekty dotyczące kabli elektrycznych w ramach europejskiej konfiguracji tego kartelu. Z tego względu ustaliła ona część wartości sprzedaży, jaką należy uwzględnić z tytułu wagi naruszenia, na 19% w odniesieniu do przedsiębiorstw europejskich i na 17% w odniesieniu do pozostałych przedsiębiorstw.

223    To w świetle tych rozważań należy zbadać zasadność dwóch części zarzutów podniesionych przez skarżące.

–       W przedmiocie części pierwszej zarzutu, opartej na naruszeniu zasady proporcjonalności

224    Skarżące zarzucają w istocie Komisji, że ta na etapie ustalania grzywny nie uwzględniła w wystarczającym stopniu kontekstu naruszenia. W szczególności twierdzą one przede wszystkim, że kwota podstawowa powinna zostać dostosowana odpowiednio do ograniczonego zakresu naruszenia, a wręcz – braku rzeczywistych skutków w EOG. Następnie twierdzą one, że naruszenie to nie wpłynęło na wielkość sprzedaży kabli elektrycznych, o których mowa w piśmie w sprawie przedstawienia zarzutów i że zarzucane porozumienie antykonkurencyjne pozostał bez wpływu na odbiorców końcowych, a w szczególności – na fakturowane im ceny. Twierdzą one ponadto, że Komisja powinna była uwzględnić stopniową likwidację kartelu począwszy od 2004 r. Wreszcie twierdzą one, że niezależne od kartelu okoliczności zewnętrzne, takie jak koszt surowców, osłabiły jego skuteczność.

225    Komisja kwestionuje te argumenty.

226    W pierwszej kolejności, w odniesieniu do podnoszonego przez skarżące argumentu opartego na ograniczonym zasięgu kartelu, należy zaznaczyć, że, ze względu na to, iż opiera się on na braku dowodu istnienia porozumienia w przedmiocie „terytorium krajowego”, należy go oddalić. Jak bowiem wynika z wniosku przedstawionego w pkt 184 powyżej, skarżące nie zdołały zakwestionować twierdzenia Komisji, zgodnie z którym uczestniczyły one w antykonkurencyjnym porozumieniu, które przewidywało w szczególności porozumienie w przedmiocie „terytorium krajowego”. W tych okolicznościach należy podnieść, że rozpatrywany kartelu nie miał ograniczonego zasięgu w podnoszonym przez skarżące sensie.

227    Ponadto należy podnieść, tak jak uczyniła to Komisja w motywie 1001 zaskarżonej decyzji, że zastosowanie w niniejszym przypadku wielkości procentowej 15% było w niniejszym przypadku uzasadnione charakterem naruszenia, w którym uczestniczyły skarżące, jako takim, a konkretnie – podziałem rynków dotyczących podziemnych kabli elektrycznych. Takie naruszenie zalicza się bowiem do najpoważniejszych ograniczeń konkurencji w rozumieniu pkt 23 wytycznych z 2006 r., a stawka w wysokości 15% odpowiada najniższej stawce w skali grzywien przewidzianej dla takich naruszeń na mocy owych wytycznych (zob. podobnie wyrok z dnia 26 stycznia 2017 r., Laufen Austria/Komisja, C‑637/13 P, EU:C:2017:51, pkt 65 i przytoczone tam orzecznictwo).

228    W drugiej kolejności, w odniesieniu do argumentu dotyczącego braku wpływu naruszenia na rynek, należy przypomnieć, że, skoro stwierdzony w zaskarżonej decyzji kartel stanowi naruszenie ze względu na cel, zgodnie z utrwalonym orzecznictwem Komisja nie ma potrzeby wykazania jego skutków (zobacz wyrok z dnia 13 grudnia 2012 r., Expedia, C‑226/11, EU:C:2012:795, pkt 35 i przytoczone tam orzecznictwo). Ponadto, jak zostało przypomniane w pkt 178 powyżej, z orzecznictwa wynika, że wdrożenie – nawet częściowe – porozumienia o antykonkurencyjnym celu wystarczy, aby wykluczyć możliwość stwierdzenia braku wpływu takiego porozumienia na rynek (zob. wyrok z dnia 25 października 2005 r., Groupe Danone/Komisja, T‑38/02, niepublikowany, EU:T:2005:367, pkt 148).

229    Niemniej jednak w replice skarżące twierdzą w istocie, że antykonkurencyjne porozumienie, które nie zostało w pełni wprowadzone w życie i które w każdym razie pozostaje bez wpływu na ceny uiszczane przez klientów, należy uznać za mniej poważne niż porozumienie, które zostało w pełni wdrożone i jest niekorzystne dla klientów ze względu na podwyżkę płaconych przez nich cen.

230    W tym względzie należy stwierdzić, że większość podnoszonych przez skarżące argumentów odnosi się do kryterium konkretnego wpływu na rynek, a w szczególności cen płaconych przez odbiorców końcowych, które, ze względu na swą mierzalność, mogło zostać uwzględnione przez Komisję przy obliczaniu grzywny, zgodnie z pkt 1.A wytycznych w sprawie metody ustalania grzywien nakładanych na mocy art. 15 ust. 2 rozporządzenia nr 17 oraz art. 65 ust. 5 [WS] (Dz.U. 1998, C 9, s. 3). Zgodnie zaś z samym brzmieniem pkt 22 mających zastosowanie w niniejszym przypadku wytycznych w sprawie metody ustalania grzywien z 2006 r. Komisja dokonując przy obliczaniu grzywny oceny wagi naruszenia nie ma obowiązku uwzględnienia rzeczywistego wpływu na rynek bądź jego braku jako okoliczności obciążającej lub łagodzącej. Wystarczy, że, tak jak w niniejszym przypadku, jak wynika z pkt 222 powyżej, poziom tej części wartości sprzedaży, którą winna uwzględnić Komisja, był uzasadniony innymi czynnikami mogącymi oddziaływać na ustalenie wagi naruszenia w myśl tego przepisu, takich jak sam charakter naruszenia, skumulowany udział w rynku wszystkich jego uczestników oraz jego zasięg geograficzny. Tak więc, w zakresie, w jakim skarżące za pomocą podnoszonych argumentów usiłują wykazać, że z niezależnych od woli członków kartelu powodów, kartel ten nie mógł wywrzeć zamierzonych skutków i przynieść zamierzonych rezultatów, argumenty te należy oddalić.

231    Jeżeli natomiast te podnoszone przez skarżące argumenty należałoby rozumieć w ten sposób, że uważają one, iż Komisja nie wykazała tego, że naruszenie nie zostało wprowadzone w życie, nie mogą one zostać przyjęte.

232    Czyniąc bowiem zawarte w motywie 1009 zaskarżonej decyzji stwierdzenie, zgodnie z którym kartel został globalnie wprowadzony w życie, a przystępowanie doń stron było kontrolowane za pomocą wymiany dokumentów przedstawiających stanowiska i wymogu przedstawiania sprawozdań, Komisja nie dopuściła się błędu, tak jak zostało to wskazane w pkt 178 powyżej. Ponadto z całokształtu uwag mających dowieść istnienie porozumienia naruszenia, przedstawionych w szczególności w pkt 3.3 i 3.4 zaskarżonej decyzji i niezakwestionowanych konkretnie przez skarżące w ramach niniejszej części zarzutu, wynika w szczególności, że, po początkowym okresie wypracowywania zasad rządzących nowym porozumieniem w przedmiocie podziału terytoriów pomiędzy przedsiębiorstwa produkujące podwodne i podmorskie kable elektryczne, przedsiębiorstwa te, globalnie rzecz biorąc i przez większą część rozpatrywanego okresu, postępowały według wynikających z tego porozumienia wskazówek dotyczących wzajemnego wycofania się z „terytoriów krajowych”, podziału „terytoriów wywozu” i przydzielania projektów w ramach „europejskiej konfiguracji kartelu”.

233    W trzeciej kolejności skarżące podnoszą w istocie, że Komisja powinna była przy ustalaniu wagi naruszenia uwzględnić znaczne rozluźnienie kartelu począwszy od 2004 r. W tym względzie wystarczy podnieść jednolity i ciągły charakter stwierdzonego przez Komisję naruszenia, który nie został konkretnie zakwestionowany przez skarżące, oraz okoliczność polegającą na tym, że w zebranych przez Komisję dowodach nie ma mowy o zerwaniu kartelu w okresie poprzedzającym 2009 r.

234    W czwartej kolejności, skarżące zauważają, że z motywów 998–1010 zaskarżonej decyzji wynika, iż Komisja zwiększyła część wartości sprzedaży o 2% w odniesieniu do wszystkich przedsiębiorstw, po pierwsze, ze względu na rozmiar skumulowanego udziału w rynku tych wszystkich przedsiębiorstw i, po drugie, ze względu na zasięg geograficzny tego naruszenia. Podnoszą one, że to zwiększenie, ze względu na to, iż opiera się ono na rozmiarze skumulowanego udziału w rynku tych wszystkich przedsiębiorstw, nie jest zasadne, ponieważ niektórzy z uczestników naruszenia ulegli zmianie w jego trakcie i, w szczególności, niektóre przedsiębiorstwa dołączyły do naruszenia dopiero po dniu 18 lutego 1999 r. i zaprzestały uczestnictwa jeszcze przed końcową datą 28 stycznia 2009 r.

235    W tym względzie należy zaznaczyć, że, choć jak twierdzą skarżące, nie wszystkie uczestniczące w kartelu przedsiębiorstwa uczestniczyły w nim przez cały rozpatrywany okres, niemniej jednak, po pierwsze, przez większą część istnienia kartelu zrzeszeni w nim byli najwięksi europejscy i japońscy producenci podziemnych i podwodnych kabli elektrycznych wysokiego i bardzo wysokiego napięcia. Ponadto przez znaczny okres czasu, począwszy od końca 2001 r. do 2006 r., kartel ten został wzmocniony dzięki uczestnictwu w nim mniejszych dostawców europejskich, takich jak Brugg Kabel, nkt cables, Safran i Silec Cable i, w odniesieniu do okresu począwszy od końca 2002 r. do połowy 2005 r., dzięki uczestnictwu w nim dostawców południowokoreańskich. Z drugiej strony, jak podniosła Komisja i czego nie zakwestionowały skarżące, niewiele z podmiotów rynkowych, których dotyczy zaskarżona decyzja, nie zostało jej adresatami. W tych okolicznościach należy stwierdzić, po przeprowadzeniu pogłębionej kontroli, że Komisja mogła nie dopuszczając się błędu uznać, iż adresatów decyzji stanowią niemal wszyscy producenci podziemnych i podwodnych kabli elektrycznych wysokiego i bardzo wysokiego napięcia. Instytucja ta mogła również słusznie uznać, że ten niezakwestionowany przez skarżące czynnik, podobnie jak niemal światowy zasięg geograficzny tego kartelu, stanowi okoliczność obciążającą i, co za tym idzie, zastosować celem uwzględnienia tych dwóch czynników zwiększenie wartości dokonanej sprzedaży o 2%.

236    W piątej kolejności skarżące twierdzą, że Komisja powinna była przy ustalaniu wagi naruszenia wykluczyć koszt surowców. W istocie zauważają one, że, aby ustalić najlepszy punkt odniesienia dla korzyści gospodarczej przysporzonej każdemu z uczestników naruszenia i, co za tym idzie, ich względną wagę w kartelu, w wytycznych w sprawie metody ustalania grzywien z 2006 r. wprowadzone zostało związane ze spornymi zachowaniami pojęcie „wartości sprzedaży”. Twierdzą one zaś, że w tych okolicznościach konieczne jest upewnienie się, że uwzględniona wartość odzwierciedla wiernie korzyści osiągnięte przez uczestników kartelu, a w szczególności – ich zyski.

237    W tym względzie wystarczy podnieść, że, jak wskazała Komisja w motywie 976 zaskarżonej decyzji, Sąd oddalił już podobny argument podniesiony w ramach sprawy, w której został wydany wyrok z dnia 14 maja 2014 r., Reagens/Komisja (T‑30/10, niepublikowany, EU:T:2014:253, pkt 233). Z wyroku tego, podobnie jak z przytoczonego w nim orzecznictwa wynika bowiem, że brak było uzasadnionych powodów, by wartość obrotów na właściwym rynku obliczać z wykluczeniem określonych kosztów produkcji, ponieważ we wszystkich sektorach przemysłu istnieją koszty wytworzenia produktu końcowego, niepodlegające kontroli producenta, które jednak stanowią zasadniczą część całej jego działalności i które w związku z tym nie mogą być wyłączone z obrotu przy ustalaniu wyjściowej kwoty grzywny.

238    Ponadto należy podnieść, że, jak ustalił Trybunał w wyroku z dnia 8 grudnia 2011 r., KME Germany i in./Komisja (C‑272/09 P, EU:C:2011:810, pkt 53), brak wzięcia pod uwagę wartości obrotów brutto w niektórych przypadkach, a uwzględnienie jej w innych, wymagałoby ustalenia wartości progowej w postaci stosunku pomiędzy wartością obrotów netto i brutto, która byłaby trudna w stosowaniu i dawałaby początek niekończącym się i niemożliwym do rozwiązania sporom, w tym zarzutom nierównego traktowania. Żaden z podniesionych przez skarżące argumentów przeciwnych, takich jak okoliczność polegająca na tym, że w wytycznych w sprawie metody ustalania grzywien z 2006 r. uwzględniana jest „wartość sprzedaży” dokonanej przez dane przedsiębiorstwa, nie zaś „obroty”, tak jak to miało miejsce w wytycznych w sprawie metody ustalania grzywien z 1998 r., nie może uzasadnić ustanowienia w niniejszym przypadku odmiennego kryterium orzeczniczego.

239    Uwzględniając powyższe, należy dojść do wniosku, że Komisja nie naruszyła przy ustalaniu podstawowej kwoty grzywny zasady proporcjonalności w podnoszonym przez skarżące rozumieniu.

240    Należy zatem oddalić pierwszą część niniejszego zarzutu.

–       W przedmiocie części drugiej, opartej na naruszeniu zasady równego traktowania

241    Skarżące podnoszą, że wprowadzone przez Komisję pomiędzy przedsiębiorstwami europejskimi i japońskimi rozróżnienie dotyczące wartości części sprzedaży przyjętej celem uwzględnienia wagi naruszenia jest sprzeczne z zasadą równości traktowania.

242    Przypominają one, że część wartości sprzedaży zastosowana przez Komisję w odniesieniu do przedsiębiorstw europejskich była o 2% wyższa niż ta zastosowana w przypadku innych przedsiębiorstw. Celem uzasadnienia wprowadzenia tego rozróżnienia Komisja w motywie 999 zaskarżonej decyzji wskazała, że, poza mechanizmami przydziału w ramach konfiguracji A/R kartelu, „niektóre projekty odnoszące się do EOG [były] dodatkowo rozdzielane pomiędzy producentów europejskich w europejskiej konfiguracji [wspomnianego] kartelu”. Podkreślają one zaś, że, zdaniem Komisji, „te inne działania, spowodowane jedynie przez producentów europejskich, pogłębiły naruszenie konkurencji, którego dopuszczono się już ze względu na zawarte między producentami europejskimi, japońskimi i [południowo]koreańskim porozumienie w sprawie podziału rynków i, co za tym idzie, zwiększyły wagę naruszenia”, jak również „to dodatkowe zakłócenie konkurencji spowodowane europejską konfigurację kartelu uzasadnia zwiększenie wagi naruszenia o 2% w przypadku tych przedsiębiorstw, które uczestniczyły w tym aspekcie naruszenia”.

243    Skarżące kwestionują wprowadzenie tego rozróżnienia, po pierwsze, twierdząc, że europejska konfiguracja kartelu nie została wprowadzona w życie jedynie przez przedsiębiorstwa europejskie. Ich zdaniem z zaskarżonej decyzji wynika bowiem, że przedsiębiorstwa japońskie i południowokoreańskie uczestniczyły w kartelu na tym samym poziomie, co przedsiębiorstwa europejskie. Po drugie, twierdzą one, że Komisja nie wykazała tego, w jaki sposób ta konfiguracja „pogłębił[a] naruszenie konkurencji, którego [już się] dopuszczono”, ani tego, na czym miało polegać wywołane przez tę konfigurację „dodatkowe zakłócenie konkurencji”.

244    Komisja kwestionuje te argumenty.

245    Należy przypomnieć, że, zgodnie z utrwalonym orzecznictwem, za każdym razem, gdy Komisja postanawia nałożyć grzywny na podstawie prawa konkurencji, ma ona obowiązek przestrzegania ogólnych zasad prawa, których wykładni dokonały sądy Unii, w tym także – zasady równego traktowania. Zasada ta wymaga, aby podobne sytuacje nie były traktowane w odmienny sposób, a odmienne sytuacje nie były traktowane jednakowo, chyba że takie traktowanie jest obiektywnie uzasadnione (wyroki: z dnia 27 czerwca 2012 r., Bolloré/Komisja, T‑372/10, EU:T:2012:325, pkt 85 i przytoczone tam orzecznictwo; z dnia 19 stycznia 2016 r., Mitsubishi Electric/Komisja, T‑409/12, EU:T:2016:17, pkt 108 i przytoczone tam orzecznictwo).

246    Jeśli chodzi o ocenie wagi zachowania przedsiębiorstw europejskich w porównaniu do przedsiębiorstw azjatyckich, a w szczególności – przedsiębiorstw japońskich, należy przypomnieć, że Komisja zakwalifikowała wskazane w zaskarżonej decyzji naruszenie jako jednolite i ciągłe naruszenie składające się z dwóch konfiguracji, a mianowicie „konfiguracji A/R kartelu” i jego „europejskiej konfiguracji”. Pierwsza z tych konfiguracji obejmowała, po pierwsze, porozumienie w przedmiocie „terytorium krajowego”, zgodnie z którym przedsiębiorstwa japońskie i południowokoreańskie zobowiązały się do opuszczenia europejskiego „terytorium krajowego”, zastrzeżonego dla „członków R” kartelu, w zamian za wzajemne zobowiązanie się tych członków do opuszczenia „terytoriów krajowych” japońskiego i południowokoreańskiego, oraz, po drugie, podział projektów zlokalizowanych w przeważającej części w pozostałych krajach świata, zwanych „terytoriami wywozu”. Druga z tych konfiguracji, jak wynika z pkt 12 powyżej, polegała na dokonaniu między przedsiębiorstwa europejskie podziału projektów zlokalizowanych na europejskim „terytorium krajowym” oraz projektów przydzielonych stronie europejskiej na „terytoriach wywozu”.

247    Powody, dla których Komisja uznała, że te dwie konfiguracje kartelu stanowią część jednego i tego samego naruszenia, zostały przedstawione w pkt 527–619 zaskarżonej decyzji. W tym względzie, w zakresie dotyczącym warunku istnienia wspólnego tym konfiguracjom jednego celu, w motywie 534 tej decyzji Komisja stwierdziła, co następuje:

„Europejska konfiguracja kartelu (a także rozdział [projektów] pomiędzy przedsiębiorstwa azjatyckie) była podporządkowana globalnemu porozumieniu i nadawała mu skuteczność. W trakcie tych europejskich spotkań R koordynator europejski przekazywał dalej treść dyskusji prowadzonych na spotkaniach A/R […] Z tego względu spotkania R były często organizowane zaraz po spotkaniach A/R […] Ponadto podczas spotkań R ich uczestnicy wyrażali zainteresowanie projektami na terytoriach wywozu, które to projekty musiały być przedmiotem dyskusji prowadzonych na spotkaniach A/R. Podobnie uczestnicy spotkań A/R byli informowani o najistotniejszych kwestiach dyskutowanych w ramach [tej konfiguracji]. Tak więc [konfiguracja ta] stanowiła integralną część globalnego planu”.

248    Komisja uznała większość przedsiębiorstw japońskich i południowokoreańskich za odpowiedzialne za uczestnictwo w całokształcie kartelu, w tym również jego „konfiguracji europejskiej”. W szczególności przyjęła ona, w odniesieniu do całości tego kartelu, odpowiedzialność przedsiębiorstw japońskich stanowiących jego rdzeń, a mianowicie Sumitomo Electric Industries, Hitachi Cable oraz ich przedsiębiorstwa joint venture J‑Power Systems, jak również w odniesieniu do Furukawy Electric, Fujikury oraz ich przedsiębiorstwa joint venture Viscas.

249    Jednak w motywie 537 zaskarżonej decyzji Komisja dokonała zróżnicowania stopnia uczestnictwa w kartelu poszczególnych przedsiębiorstw. Stwierdziła ona bowiem, co następuje:

„Rdzeń uczestników rozpatrywanego kartelu (Nexans, Pirelli/Prysmian, Furukawa [electric], Fujikura i Viscas, [Sumitomo Electric Industries], [Hitachi Cable] i [J‑Power Systems]) był taki sam w przypadku [elektrycznych] kabli [podziemnych i podwodnych] i należące doń przedsiębiorstwa stosowały jednocześnie zasadę terytorium krajowego i porozumienie w przedmiocie przydziału projektów na terytoriach wywozu. Podczas gdy z obiektywnych powodów przedsiębiorstwa japońskie i [południowokoreańskie] nie brały udziału w europejskiej konfiguracji kartelu, Nexans i Pirelli/Prysmian były aktywne w jego obu aspektach”.

250    To na podstawie tego twierdzenia Komisja doszła w motywie 999 zaskarżonej decyzji do zakwestionowanego w argumentach skarżących wniosku, że naruszenie popełnione przez przedsiębiorstwa europejskie było poważniejsze niż to, którego dopuściły się przedsiębiorstwa japońskie i, co za tym idzie, ze względu na ich zaangażowanie w europejską konfigurację kartelu, należy powiększyć o 2% część wartości sprzedaży przedsiębiorstw europejskich przyjęta przez Komisję w celu obliczania kwoty podstawowej grzywny.

251    W tym względzie należy uznać, że na podstawie podnoszonej przez skarżące okoliczności polegającej na tym, iż uczestnictwo japońskich przedsiębiorstw w europejskiej konfiguracji kartelu miało podobny charakter jak uczestnictwo w nim przedsiębiorstw europejskich, nawet przy założeniu, że okaże się prawdziwa, nie można zakwestionować wyciągniętego przez Komisję wniosku, zgodnie z którym podział projektów w ramach EOG stanowił dodatkowy element kartelu, który należało ukarać zastosowaniem określonej w procentach kwoty dodatkowej z tytułu wagi naruszenia.

252    Należy bowiem, po pierwsze, podnieść, że, poza „konfiguracją A/R kartelu”, w ramach której przedsiębiorstwa europejskie i azjatyckie porozumiały się w szczególności w kwestii tego, iż nie będą penetrować swych odpowiednich „terytoriów krajowych”, producenci europejscy, do których zaliczają się skarżące, podzielili między siebie różnego rodzaju projekty dotyczące kabli elektrycznych, które były przydzielone „członkom R” kartelu. W szczególności, jak wynika z motywu 73 zaskarżonej decyzji, taki podział dotyczył zarówno dokonywanego w ramach tej konfiguracji przydziału projektów na „terytoriach wywozu”, jak i przydziału projektów przypisanych tym członkom zgodnie z porozumieniem w przedmiocie „terytoriów krajowych”, czyli projektów zlokalizowanych na europejskim „terytorium krajowym”. Z drugiej strony, należy podnieść, że, nawet jeśli podział w ramach tej konfiguracji i podział projektów w ramach „europejskiej konfiguracji kartelu” były ściśle ze sobą związane, jak wyjaśniła Komisja w motywie 534 tej decyzji, ta ostatnia konfiguracja wiązała się też z dodatkowym zaangażowaniem w podział projektów, które wykraczało poza zasady podziału funkcjonujące w ramach „konfiguracji A/R” tego kartelu.

253    Ponadto, wbrew temu co twierdzą skarżące, nie ma żadnych wątpliwości co do tego, że podział projektów związanych z podziemnymi i podwodnymi kablami elektrycznymi wysokiego napięcia w ramach „europejskiej konfiguracji” pogłębiło naruszenie konkurencji, którego dopuszczono się w EOG w ramach „konfiguracji A/R” tego kartelu.

254    Jest więc uzasadnione, jak twierdzi Komisja, że dokonana ocena wagi zachowania producentów uczestniczących w „europejskiej konfiguracji kartelu”, a w szczególności producentów europejskich, odzwierciedla dodatkową szkodę, jaką poniosła konkurencja w EOG.

255    Wynika z tego, że argument skarżących, zgodnie z którym Komisja w istocie dopuściła się błędu w ocenie uznając, iż przedsiębiorstwa japońskie nie uczestniczyły w „europejskiej konfiguracji kartelu” w takim samym stopniu jak przedsiębiorstwa europejskie, jest bez znaczenia dla wniosku o dopuszczeniu się w odniesieniu do skarżących naruszenia zasady równego traktowania.

256    Taki argument, gdyby okazał się zasadny, mógłby uzasadnić zwiększenie części wartość sprzedaży przyjętej celem obliczenia kwoty grzywny nałożonej na przedsiębiorstwa japońskie.

257    Okoliczność ta jest natomiast bez znaczenia jeśli chodzi o część sprzedaży przyjętą w odniesieniu do skarżących celem uwzględnienia wagi ich zachowania, skoro zasada równego traktowania nie może stanowić podstawy jakiegokolwiek żądania niedyskryminacyjnego stosowania bezprawnego traktowania (wyrok z dnia 11 września 2002 r., Pfizer Animal Health/Rada, T‑13/99, EU:T:2002:209, pkt 479).

258    Z powyższego wynika, że należy oddalić część drugą niniejszego zarzutu, jak również zarzut ósmy w całości.

 W przedmiocie zarzutu dziewiątego, opartego na rzekomym błędzie związanym z pojawieniem się nazwiska pana R. na liście osób, których dotyczy zaskarżona decyzja

259    Skarżące twierdzą, że w załączniku II do zaskarżonej decyzji, w rubryce „nazwiska i kariera zawodowa osób, których dotyczy niniejsza decyzja”, Komisja błędnie zamieściła nazwisko pana R., członka zarządu spółki Prysmian i dyrektora strategicznego w ramach grupy Prysmian. W szczególności twierdzą one, że jakakolwiek wzmianka o panu R. jako jednostce mające jakikolwiek związek z naruszeniem jest błędna i pozbawiona podstaw prawnych i należy ją z tego względu usunąć z załączników do tej decyzji.

260    Komisja kwestionuje te argumenty.

261    W tym względzie wystarczy stwierdzić, po pierwsze, że w motywie 759 zaskarżonej decyzji Komisja wskazała, iż pan R. był jednym z członków zarządu spółki Prysmian, którzy zostali mianowani przez Goldman Sachs. Po drugie, w załącznikach I i II zaskarżonej decyzji jest mowa o panu R. osobie, której dotyczy ta decyzja.

262    Wbrew zaś temu, co twierdzą skarżące, z żadnego z motywów zaskarżonej decyzji i z żadnego z załączników do niej nie wynika, że Komisja przypisała panu R. osobiście uczestnictwo w rozpatrywanym kartelu. Komisja nie uznała bowiem w tej decyzji, że pan R. był osobiście zaangażowany w ten kartel, lecz jedynie wspomniała o nim jako o pracowniku jednej ze skarżącej. W tych okolicznościach należy uznać, że Komisja nie popełniła błędu zamieszczając jego nazwisko, w szczególności, w załączniku II do tej decyzji.

263    Ponadto należy przypomnieć, że, zgodnie z orzecznictwem, prowadzone przez Komisję dochodzenia i wydane przez nią decyzje nie mają co do zasady na celu ustalenia tego, że pewne osoby fizyczne uczestniczyły w kartelu, ale ustalenie, że dopuściły się tego, z naruszeniem art. 101 ust. 1 TFUE pewne przedsiębiorstwa. Komisja w zaskarżonej decyzji ustaliła, że to w szczególności skarżące dopuściły się tego naruszenia poprzez uczestnictwo w jednolitym i ciągłym porozumieniu oraz w praktykach uzgodnionych w sektorze kabli elektrycznych. Pan R. nie został wskazany w art. 1 zaskarżonej decyzji jako jeden z uczestników rozpatrywanego kartelu (zob. podobnie wyrok z dnia 2 lutego 2012 r., EI du Pont de Nemours i in./Komisja, T‑76/08, niepublikowany, EU:T:2012:46, pkt 159).

264    Wynika z tego, że niniejszy zarzut należy oddalić w zakresie, w jakim podnosząc go skarżące chcą zakwestionować zasadność wyciągniętego przez Komisję wniosku dotyczącego uczestnictwa pana R. w kartelu.

265    Zarzut dziewiąty powinien zatem zostać oddalony.

266    Wobec powyższego należy stwierdzić, iż skarżące nie zdołały wykazać, że Komisja dopuściła się uchybień, które uzasadniałyby stwierdzenie nieważności zaskarżonej decyzji w dotyczącym ich zakresie.

267    Sformułowane przez skarżące żądania dotyczące stwierdzenia nieważności należy zatem oddalić.

 W przedmiocie żądania obniżenia kwoty nałożonych na skarżące grzywien

268    Skarżące żądają od Sądu obniżenia kwot grzywien, które zostały na nie nałożone, tak, aby wziąć pod uwagę błędy popełnione przez Komisję przy obliczaniu tych kwot. Podobnie żądają one od Sąd „słusznej zmiany grzywny” ze względu na nadmiernie długi czas trwania postępowania administracyjnego.

269    Przed przystąpieniem do analizy różnego rodzaju żądań skarżących zmierzających do obniżenia kwot nałożonych na nie grzywien należy przypomnieć, że kontrolę legalności dopełnia zgodnie z art. 261 TFUE nieograniczone prawo orzekania, które zostało nadane sądom Unii na podstawie art. 31 rozporządzenia nr 1/2003. Prawo to, poza zwykłą kontrolą zgodności sankcji z prawem, upoważnia sąd do zastąpienia oceny Komisji własną oceną i w konsekwencji do uchylenia, zmniejszenia lub podwyższenia nałożonej grzywny lub okresowej kary pieniężnej. Należy jednak w tym miejscu podkreślić, że wykonywanie nieograniczonego prawa orzekania nie jest równoznaczne z kontrolą z urzędu, oraz przypomnieć, że postępowanie przed sądami Unii jest postępowaniem kontradyktoryjnym. Z wyjątkiem bezwzględnych przeszkód procesowych, które sąd ma obowiązek rozpatrzyć z urzędu, to do strony skarżącej należy podniesienie zarzutu braku uzasadnienia zaskarżonej decyzji oraz przedstawienie dowodów wspierających ten zarzut. (zob. wyrok z dnia 8 grudnia 2011 r., KME Germany i in./Komisja, C‑389/10 P, EU:C:2011:816, pkt 130 i 131 oraz przytoczone tam orzecznictwo).

 W przedmiocie żądania obniżenia kwot nałożonych grzywien ze względu na błędy, jakich miała się dopuścić Komisja przy ich obliczaniu

270    W odniesieniu do, w pierwszej kolejności, podnoszonych przez skarżące żądania obniżenia kwot nałożonych na nie grzywien w celu uwzględnienia błędów, jakie miała popełnić Komisja przy obliczaniu tych kwot należy zaznaczyć, po pierwsze, że zarzuty podniesione przez skarżące na poparcie tych żądań zostały oddalone i, po drugie, że brak jest elementów, które by uzasadniały w niniejszym przypadku obniżenie tych kwot. Wynika stąd, iż niniejsze żądanie należy oddalić.

 W przedmiocie obniżenia kwot nałożonych grzywien ze względu na nadmiernie długi czas trwania postępowania administracyjnego

271    W odniesieniu do, w drugiej kolejności, podniesionego przez skarżące żądania obniżenia w zastosowaniu zasady słuszności kwot nałożonych na nie grzywien ze względu na nadmiernie długi czas trwania postępowania administracyjnego wystarczy przypomnieć, że chociaż naruszenie przez Komisję zasady dochowania rozsądnego terminu może uzasadniać stwierdzenie nieważności decyzji wydanej po przeprowadzeniu postępowania administracyjnego na podstawie art. 101 i 102 TFUE w sytuacji, gdy prowadzi ono również do naruszenia prawa do obrony danego przedsiębiorstwa, takie naruszenie zasady dochowania rozsądnego terminu, przy założeniu, że dopuszczenie się go zostanie ustalone, nie może prowadzić do obniżenia kwoty nałożonej grzywny (zob. wyrok z dnia 26 stycznia 2017 r., Villeroy & Boch/Komisja, C‑644/13 P, EU:C:2017:59, pkt 79 i przytoczone tam orzecznictwo).

 W przedmiocie kosztów

272    Zgodnie z art. 134 § 1 regulaminu postępowania kosztami zostaje obciążona, na żądanie strony przeciwnej, strona przegrywająca sprawę.

273    Ponieważ oddalono wszystkie żądania i zarzuty skarżących, a Komisja wniosła o obciążenie ich kosztami, należy obciążyć skarżące wszystkimi kosztami postępowania.

274    Zgodnie z art. 138 § 3 regulaminu postępowania Sąd może zdecydować, że interwenient niewymieniony w §§ 1 i 2 tego przepisu pokryje własne koszty. W okolicznościach niniejszej sprawy należy orzec, że Goldman Sachs i Pirelli pokryją własne koszty.

Z powyższych względów

SĄD (ósma izba)

orzeka, co następuje:

1)      Skarga zostaje oddalona.

2)      Prysmian SpA i Prysmian Cavi e Sistemi Srl pokrywają własne koszty oraz koszty poniesione przez Komisję Europejską.

3)      The Goldman Sachs Group, Inc i Pirelli & C. SpA pokrywają własne koszty.

Collins Kancheva Barents

Wyrok ogłoszono na posiedzeniu jawnym w Luksemburgu w dniu 12 lipca 2018 r.

Podpisy

Spis treści

Okoliczności powstania sporu

Skarżąca i właściwy sektor

Postępowanie administracyjne

Zaskarżona decyzja

Rozpatrywane naruszenie

Odpowiedzialność skarżących

Nałożone grzywny

Postępowanie i żądania stron

Co do prawa

W przedmiocie żądań stwierdzenia nieważności

W przedmiocie zarzutu pierwszego, dotyczącego bezprawnego charakteru przeprowadzonych przez Komisję kontroli

– W przedmiocie przebiegu kontroli

– W przedmiocie rzekomego braku podstawy prawnej

– W przedmiocie rzekomego naruszenia decyzji w sprawie kontroli

– W przedmiocie braku możliwości złożenia wniosku o zwolnienie z grzywny

W przedmiocie zarzutu drugiego, opartego na naruszeniu zasady rozsądnego terminu

W przedmiocie zarzutu trzeciego, dotyczącego naruszenia zasady dobrej administracji

W przedmiocie zarzutu czwartego, opartego na błędnym przypisaniu PrysmianCS odpowiedzialności za okres przed dniem 27 listopada 2001 r.

– W przedmiocie części pierwszej zarzutu, opartej na naruszeniu zasady odpowiedzialności osobistej

– W przedmiocie części drugiej, opartej na naruszeniu zasady równego traktowania i obowiązku uzasadnienia

W przedmiocie zarzutu piątego, opartego na naruszeniu art. 23 ust. 2 rozporządzenia nr 1/2003 ze względu na to, że Komisja nie ustaliła udziałów dłużników solidarnych w ramach ich stosunku wewnętrznego

W przedmiocie zarzutu szóstego, opartego na niewystarczającym charakterze dowodów naruszenia art. 101 TFUE

W przedmiocie zarzutu siódmego, opartego na błędnej ocenie czasu trwania naruszenia

W przedmiocie zarzutu ósmego, opartego na naruszeniu art. 23 ust. 2 rozporządzenia nr 1/2003, wytycznych w sprawie metody ustalania grzywien nakładanych z 2006 r. i zasad równego traktowania i proporcjonalności w zakresie dotyczącym obliczania nałożonych grzywien

– W przedmiocie części pierwszej zarzutu, opartej na naruszeniu zasady proporcjonalności

– W przedmiocie części drugiej, opartej na naruszeniu zasady równego traktowania

W przedmiocie zarzutu dziewiątego, opartego na rzekomym błędzie związanym z pojawieniem się nazwiska pana R. na liście osób, których dotyczy zaskarżona decyzja

W przedmiocie żądania obniżenia kwoty nałożonych na skarżące grzywien

W przedmiocie żądania obniżenia kwot nałożonych grzywien ze względu na błędy, jakich miała się dopuścić Komisja przy ich obliczaniu

W przedmiocie obniżenia kwot nałożonych grzywien ze względu na nadmiernie długi czas trwania postępowania administracyjnego

W przedmiocie kosztów

* Język postępowania: angielski.

i      Punkty 110 i 230 w niniejszym tekście były przedmiotem zmian o charakterze językowym po jego pierwotnym umieszczeniu na stronie internetowej.