Wydanie tymczasowe
WYROK TRYBUNAŁU (pierwsza izba)
z dnia 18 kwietnia 2024 r.(*)
Odesłanie prejudycjalne – Zapobieganie wykorzystywaniu systemu finansowego do prania pieniędzy lub finansowania terroryzmu – Dyrektywa (UE) 2015/849 – Zakres stosowania – Podmiot zobowiązany – Artykuł 3 pkt 7 lit. c) – Pojęcie „podmiotu świadczącego usługi na rzecz trustów lub spółek” – Zapewnienie siedziby statutowej – Właściciel nieruchomości, który zawarł umowy najmu z osobami prawnymi – Wpisanie tej nieruchomości do rejestru jako siedziby statutowej tych osób prawnych
W sprawie C‑22/23
mającej za przedmiot wniosek o wydanie, na podstawie art. 267 TFUE, orzeczenia w trybie prejudycjalnym, złożony przez administratīvā rajona tiesa (rejonowy sąd administracyjny, Łotwa) postanowieniem z dnia 18 stycznia 2023 r., które wpłynęło do Trybunału w dniu 19 stycznia 2023 r., w postępowaniu:
„Citadeles nekustamie īpašumi” SIA
przeciwko
Valsts ieņēmumu dienests,
TRYBUNAŁ (pierwsza izba),
w składzie: A. Arabadjiev, prezes izby, T. von Danwitz, P.G. Xuereb, A. Kumin (sprawozdawca) i I. Ziemele, sędziowie,
rzecznik generalny: M. Szpunar,
sekretarz: A. Calot Escobar,
uwzględniając pisemny etap postępowania,
rozważywszy uwagi, które przedstawili:
– w imieniu „Citadeles nekustamie īpašumi” SIA – S. Bokta‑Strautmane, advokāte,
– w imieniu Valsts ieņēmumu dienests – I. Jaunzeme, ģenerāldirektore,
– w imieniu Komisji Europejskiej – G. Goddin, I. Rubene i G. von Rintelen, w charakterze pełnomocników,
po zapoznaniu się z opinią rzecznika generalnego na posiedzeniu w dniu 11 stycznia 2024 r.,
wydaje następujący
Wyrok
1 Wniosek o wydanie orzeczenia w trybie prejudycjalnym dotyczy wykładni art. 3 pkt 7 lit. c) dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2015/849 z dnia 20 maja 2015 r. w sprawie zapobiegania wykorzystywaniu systemu finansowego do prania pieniędzy lub finansowania terroryzmu, zmieniającej rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 648/2012 i uchylającej dyrektywę Parlamentu Europejskiego i Rady 2005/60/WE oraz dyrektywę Komisji 2006/70/WE (Dz.U. 2015, L 141, s. 73), w brzmieniu zmienionym dyrektywą Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2018/843 z dnia 30 maja 2018 r. (Dz.U. 2018, L 156, s. 43) (zwanej dalej „dyrektywą 2015/849”).
2 Wniosek ten został złożony w ramach sporu pomiędzy „Citadeles nekustamie īpašumi” SIA (zwaną dalej „Citadele”) a Valsts ieņēmumu dienests (krajowym organem podatkowym, Łotwa; zwanym dalej „VID”) w przedmiocie kary finansowej nałożonej na Citadele za naruszenia przepisów krajowych dotyczących zapobiegania praniu pieniędzy i finansowaniu terroryzmu.
Ramy prawne
Prawo Unii
Dyrektywa 2015/849
3 Motyw 1 dyrektywy 2015/849 brzmi następująco:
„Przepływy pieniędzy pochodzących z nielegalnych źródeł mogą szkodzić integralności, stabilności i wiarygodności sektora finansowego oraz stanowić zagrożenie dla rynku wewnętrznego Unii [Europejskiej], jak również rozwoju międzynarodowego. Pranie pieniędzy, finansowanie terroryzmu i przestępczości zorganizowanej nadal stanowią poważny problem, którym należy się zająć na szczeblu Unii. Oprócz dalszego rozwijania instrumentów prawnokarnych na szczeblu Unii niezbędne są ukierunkowane i proporcjonalne działania zapobiegające wykorzystaniu systemu finansowego do prania pieniędzy i finansowania terroryzmu, które to działania mogą przynieść komplementarne wyniki”.
4 Artykuł 1 ust. 1 tej dyrektywy stanowi:
„Celem niniejszej dyrektywy jest zapobieganie wykorzystywaniu unijnego systemu finansowego do prania pieniędzy i finansowania terroryzmu”.
5 Artykuł 2 wspomnianej dyrektywy stanowi:
„1. Niniejszą dyrektywę stosuje się do następujących podmiotów zobowiązanych:
[…]
3) następujących osób fizycznych lub prawnych podczas wykonywania ich działalności zawodowej:
[…]
b) notariuszy oraz innych przedstawicieli wolnych zawodów prawniczych, gdy uczestniczą, działając w imieniu i na rzecz swojego klienta, w dowolnych transakcjach finansowych lub transakcjach dotyczących nieruchomości lub gdy udzielają klientowi pomocy w planowaniu lub przeprowadzaniu transakcji dotyczących:
i) kupna i sprzedaży nieruchomości lub podmiotów gospodarczych,
[…]
c) podmiotów świadczących usługi na rzecz trustów lub spółek, nieobjętych lit. a) lub b);
d) pośredników w obrocie nieruchomościami, w tym jeśli działają w charakterze pośredników w wynajmowaniu nieruchomości, ale tylko w odniesieniu do transakcji, w przypadku których miesięczny czynsz wynosi co najmniej 10 000 EUR;
[…]
7. Oceniając ryzyko prania pieniędzy lub finansowania terroryzmu na użytek niniejszego artykułu, państwa członkowskie zwracają szczególną uwagę na wszelką działalność finansową, w odniesieniu do której, ze względu na jej charakter, uznaje się za szczególnie prawdopodobne wykorzystywanie jej lub nadużywanie jej do celów prania pieniędzy lub finansowania terroryzmu.
[…]”.
6 Artykuł 3 dyrektywy 2015/849 stanowi:
„Na użytek niniejszej dyrektywy stosuje się następujące definicje:
[…]
7) »podmiot świadczący usługi na rzecz trustów lub spółek« oznacza dowolną osobę, która w ramach swojej działalności gospodarczej świadczy osobom trzecim dowolną z następujących usług:
a) tworzenie spółek lub innych osób prawnych;
b) działanie w charakterze dyrektora lub sekretarza spółki, wspólnika spółki osobowej lub na podobnym stanowisku w stosunku do innych osób prawnych lub organizowanie dla innej osoby możliwości działania w charakterze tych osób;
c) zapewnienie siedziby statutowej, adresu działalności, adresu korespondencyjnego lub administracyjnego i innych pokrewnych usług dla przedsiębiorstwa, spółki osobowej lub dowolnej innej osoby prawnej lub porozumienia prawnego;
d) działanie w charakterze powiernika trustu, który powstał w drodze czynności prawnej, lub podobnego porozumienia prawnego lub organizowanie dla innej osoby możliwości działania w takim charakterze;
e) działanie w charakterze osoby wykonującej prawa z akcji lub udziałów na rzecz innej osoby, innej niż spółka notowana na rynku regulowanym podlegająca wymogom dotyczącym ujawniania informacji zgodnie z prawem Unii lub podlegająca równoważnym standardom międzynarodowym, lub organizowanie dla innej osoby możliwości działania w takim charakterze;
[…]”.
7 Artykuł 4 tej dyrektywy ma następujące brzmienie:
„1. Państwa członkowskie, zgodnie z podejściem opartym na analizie ryzyka, zapewniają całkowite lub częściowe rozszerzenie zakresu stosowania niniejszej dyrektywy na zawody i kategorie jednostek [przedsiębiorstw] inne niż podmioty zobowiązane, o których mowa w art. 2 ust. 1, prowadzące rodzaje działalności, których wykorzystanie do celów prania pieniędzy lub finansowania terroryzmu jest szczególnie prawdopodobne.
2. W przypadku gdy dane państwo członkowskie rozszerza zakres stosowania niniejszej dyrektywy na zawody lub kategorie jednostek [przedsiębiorstw] inne niż określone w art. 2 ust. 1, informuje o tym fakcie Komisję [Europejską]”.
8 Artykuł 5 wspomnianej dyrektywy stanowi:
„W celu zapobiegania praniu pieniędzy i finansowaniu terroryzmu państwa członkowskie mogą przyjąć lub utrzymać w mocy bardziej rygorystyczne przepisy w dziedzinie objętej niniejszą dyrektywą, w granicach prawa Unii”.
Dyrektywa (UE) 2017/1132
9 Artykuł 4 dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2017/1132 z dnia 14 czerwca 2017 r. w sprawie niektórych aspektów prawa spółek (Dz.U. 2017, L 169, s. 46) stanowi:
„Co najmniej następujące informacje zawiera się w statucie spółki, akcie założycielskim lub odrębnym dokumencie ogłaszanym zgodnie z procedurą ustanowioną przez przepisy każdego z państw członkowskich zgodnie z art. 16:
a) siedziba;
[…]”.
Prawo łotewskie
10 Noziedzīgi iegūtu līdzekļu legalizācijas un terorisma un proliferācijas finansēšanas novēršanas likums (ustawa o zapobieganiu praniu pieniędzy oraz finansowaniu terroryzmu i rozprzestrzenianiu broni) z dnia 17 lipca 2008 r. (Latvijas Vēstnesis, 2008, nr 116) podlegała zmianom, między innymi w celu transpozycji dyrektywy 2015/849 do łotewskiego porządku prawnego.
11 Ustawa ta, w brzmieniu mającym zastosowanie do okoliczności faktycznych w postępowaniu głównym (zwana dalej „ustawą o zapobieganiu”), stanowi w art. 1 ust. 1:
„W niniejszej ustawie stosuje się następujące definicje:
[…]
10) »podmiot świadczący usługi związane z tworzeniem i funkcjonowaniem porozumień prawnych lub osób prawnych«: osoba fizyczna lub prawna, która utrzymuje stosunki handlowe z klientem i świadczy na jego rzecz następujące usługi:
[…]
c) udostępnia porozumieniom prawnym lub osobom prawnym siedzibę, adres do korespondencji pocztowej lub fizyczny adres do celów dokonywania transakcji oraz świadczy inne podobne usługi.
[…]”.
12 Artykuł 3 pkt 1 ustawy o zapobieganiu stanowi:
„Podmiotami zobowiązanymi do celów niniejszej ustawy są osoby prowadzące następującą działalność gospodarczą lub zawodową:
[…]
5) podmioty świadczące usługi związane z tworzeniem i funkcjonowaniem porozumień prawnych lub osób prawnych;
[…]”.
Postępowanie główne i pytania prejudycjalne
13 Citadeles jest spółką handlową, która prowadzi działalność gospodarczą obejmującą, w szczególności, kupno i sprzedaż nieruchomości na własny rachunek oraz wynajem tych nieruchomości oraz zarządzanie i administrowanie nimi. W okresie od września 2021 r. do lutego 2022 r. VID przeprowadził w Citadeles kontrolę w zakresie zapobiegania praniu pieniędzy.
14 W protokole z kontroli VID stwierdził, że Citadeles wynajmowała lokale w nieruchomości będącą jej własnością osobom prawnym i porozumieniom prawnym, które wpisały te lokale do rejestru handlowego jako swoje siedziby statutowe, przez co należy uznać, że prowadzi ona działalność jako „podmiot świadczący usługi związane z tworzeniem i funkcjonowaniem porozumień prawnych lub osób prawnych” w rozumieniu art. 1 ust. 1 pkt 10 ustawy o zapobieganiu. Tymczasem Citadele nie zgłosiła tej działalności VID, a w konsekwencji nie spełniła obowiązków, które się z nią wiążą na mocy tej ustawy.
15 W związku z tym VID nałożył na Citadeles w drodze decyzji z dnia 28 marca 2022 r. karę pieniężną w wysokości 1000 EUR.
16 Citadele odwołała się od tej decyzji do dyrektora generalnego VID, który utrzymał ją w mocy decyzją z dnia 15 czerwca 2022 r.
17 Dyrektor generalny VID oparł się na okoliczności, że działalność gospodarcza Citadeles stanowi świadczenie usług związanych z tworzeniem i funkcjonowaniem porozumień prawnych lub osób prawnych, ponieważ w rozpatrywanych umowach najmu spółka ta udzieliła najemcom zgody na wpisanie do rejestru handlowego wynajętych lokali jako ich siedzib statutowych. W związku z tym należało ją uznać za podmiot zobowiązany zgodnie z art. 3 ustawy o zapobieganiu.
18 Pismem z dnia 15 lipca 2022 r. Citadele wniosła do administratīvā rajona tiesa (rejonowego sądu administracyjnego, Łotwa), który jest sądem odsyłającym, skargę o stwierdzenie nieważności decyzji z dnia 15 czerwca 2022 r. ze względu na to, że nie jest ona podmiotem zobowiązanym i w związku z tym nie jest zobowiązana do spełnienia wymogów prawnych związanych z tą kwalifikacją.
19 Ściślej rzecz ujmując, spółka ta utrzymuje, że jej działalność polega na zarządzaniu i administrowaniu należącymi do niej nieruchomościami i ich wynajmie, i nie świadczy przy tym najemcom innych usług. Umowy najmu będące przedmiotem postępowania przed sądem krajowym w zakresie praw przyznanych najemcom przewidują jedynie, że mogą oni zarejestrować swoją siedzibę statutową w wynajmowanej nieruchomości, a uzgodniony czynsz nie zależy od tego, czy najemca zarejestruje tam swoją siedzibę.
20 Sąd odsyłający zauważa, że pojęcie „podmiotu świadczącego usługi związane z tworzeniem i funkcjonowaniem porozumień prawnych lub osób prawnych”, o którym mowa w art. 1 ust. 1 pkt 10 ustawy o zapobieganiu, pokrywa się z pojęciem „podmiotu świadczącego usługi na rzecz trustów lub spółek”, o którym mowa w art. 3 pkt 7 dyrektywy 2015/849.
21 Jednakże ani ten przepis, ani żadne inne przepisy dyrektywy 2015/849 nie precyzują, czy pojęcie „usługi świadczonej na rzecz trustów lub spółek” należy interpretować w ten sposób, że chodzi o odrębną usługę, która nie wynika z transakcji polegającej na wynajmie nieruchomości będącej własnością wynajmującego ani która nie jest związana z taką transakcją.
22 Sąd odsyłający wątpi jednak, by wynajmującego nieruchomość można było uznać za „podmiot świadczący usługi na rzecz spółek” w rozumieniu art. 3 pkt 7 dyrektywy 2015/849.
23 W tym względzie sąd ten wskazuje, że zgodnie z ustawodawstwem krajowym w celu wpisania osoby prawnej lub porozumienia prawnego w rejestrze handlowym wnioskodawca powinien wskazać właściwemu organowi siedzibę statutową, która zazwyczaj jest również miejscem prowadzenia działalności gospodarczej. Dodaje on, że do dnia 31 lipca 2021 r. wskazanie siedziby w wynajmowanym lokalu wymagało wykazania uzyskania zgody właściciela, lecz od dnia 1 sierpnia 2021 r. zgoda ta nie jest już wymagana. Umowy najmu będące przedmiotem postępowania głównego zostały zawarte przed tą datą, więc udzieloną przez Citadele zgodę zawartą w tych umowach można uznać za zwykłe wyrażenie zgody w perspektywie spełnienia wymogów przewidzianych w prawie krajowym, a nie za odrębną usługę.
24 Ponadto dyrektywa 2015/849 ma zastosowanie, w odniesieniu do transakcji dotyczących nieruchomości, do notariuszy i innych przedstawicieli wolnych zawodów prawniczych oraz pośredników w obrocie nieruchomościami. Natomiast podmioty świadczące usługi na rzecz spółek zostały w tej dyrektywie potraktowane oddzielnie, w sposób niezwiązany z tymi transakcjami.
25 Sąd odsyłający podkreśla przy tym, że art. 2 ust. 7 dyrektywy 2015/849 stanowi, iż oceniając ryzyko prania pieniędzy lub finansowania terroryzmu, państwa członkowskie powinny zwracać szczególną uwagę na wszelką działalność finansową, w odniesieniu do której, ze względu na jej charakter, uznaje się za szczególnie prawdopodobne wykorzystywanie jej lub nadużywanie jej do celów prania pieniędzy lub finansowania terroryzmu.
26 Ponieważ państwo członkowskie może w ten sposób wyłapywać w szeroko zakrojony sposób działalność wykonywaną przez osoby, które mogą prowadzić do realizacji niezgodnego z prawem celu, sąd ten uważa, że możliwe jest również, iż wynajmującego nieruchomość należy uznać za podmiot świadczący usługi na rzecz trustów, w przypadku gdy wynajmuje on należącą do niego nieruchomość najemcy, który rejestruje tam swoją siedzibę statutową i prowadzi tam działalność handlową, w celu zmniejszenia prawdopodobieństwa udziału tego ostatniego w operacjach prania pieniędzy lub finansowania terroryzmu.
27 Wreszcie powstaje również pytanie, czy każdą osobę, która wynajmuje należącą do niej nieruchomość, należy uznać za „podmiot świadczący usługi na rzecz trustów lub spółek” w rozumieniu art. 3 pkt 7 dyrektywy 2015/849, w tym także osobę fizyczną, co oznaczałoby, że podlegałaby ona tym samym wymogom, które obowiązują osobę prawną lub porozumienie prawne.
28 W tych okolicznościach administratīvā rajona tiesa (rejonowy sąd administracyjny) postanowił zawiesić postępowanie i zwrócić się do Trybunału z następującymi pytaniami prejudycjalnymi:
„1) Czy pojęcie »podmiotu świadczącego usługi na rzecz spółek«, o którym mowa w art. 3 pkt 7 lit. c) dyrektywy 2015/849, należy interpretować w ten sposób, że odnosi się ono do odrębnej usługi, która nie wynika z transakcji obejmującej wynajem nieruchomości będącej własnością wynajmującego ani nie jest z nią związana, niezależnie od tego, czy [wynajmujący] wyraził zgodę na to, aby najemca wpisał wynajętą nieruchomość do rejestru handlowego jako swoją siedzibę statutową i dokonywał w niej transakcji?
2) W przypadku odpowiedzi przeczącej na pytanie pierwsze: czy pojęcie »podmiotu świadczącego usługi na rzecz spółek«, o którym mowa w art. 3 pkt 7 lit. c) dyrektywy 2015/849, należy interpretować w ten sposób, że w przypadku gdy nieruchomość zostaje wynajęta przez osobę fizyczną, należy stosować wobec niej te same wymogi co w przypadku osoby prawnej lub porozumienia prawnego, niezależnie od okoliczności faktycznych, jak np. liczby nieruchomości posiadanych i wynajętych przez osobę fizyczną, okoliczności, że działalność w postaci wynajmu nieruchomości nie jest związana z działalnością gospodarczą, czy też innych okoliczności?”.
W przedmiocie pytań prejudycjalnych
W przedmiocie pytania pierwszego
29 Poprzez pytanie pierwsze sąd odsyłający dąży w istocie do ustalenia, czy art. 3 pkt 7 lit. c) dyrektywy 2015/849 należy interpretować w ten sposób, że pojęcie „podmiotu świadczącego usługi na rzecz trustów lub spółek” w rozumieniu tego przepisu obejmuje właściciela wynajmującego nieruchomość, w której najemca rejestruje, za jego zgodą, swoją siedzibę statutową i dokonuje transakcji.
30 Zgodnie z utrwalonym orzecznictwem przy dokonywaniu wykładni przepisu prawa unijnego należy uwzględniać nie tylko jego brzmienie, lecz także jego kontekst oraz cele regulacji, której część on stanowi. (wyrok z dnia 17 listopada 2022 r., Rodl & Partner, C‑562/20, EU:C:2022:883, pkt 81 i przytoczone tam orzecznictwo).
31 Zgodnie ze swym tytułem oraz art. 1 ust. 1 i 2 dyrektywa 2015/849 ma na celu zapobieganie wykorzystywaniu systemu finansowego do prania pieniędzy i finansowania terroryzmu (wyrok z dnia 17 listopada 2022 r., Rodl & Partner, C‑562/20, EU:C:2022:883, pkt 33 i przytoczone tam orzecznictwo).
32 Dokładniej rzecz ujmując, przepisy dyrektywy 2015/849, które mają prewencyjny charakter, zmierzają do ustanowienia, zgodnie z podejściem opartym na ocenie ryzyka, szeregu środków zapobiegawczych i odstraszających pozwalających na skuteczne zwalczanie prania pieniędzy i finansowania terroryzmu, w celu uniknięcia sytuacji, jak wynika z motywu 1 tej dyrektywy, w której nielegalne przepływy pieniężne mogłyby szkodzić integralności, stabilności i reputacji sektora finansowego Unii oraz zagrozić jej rynkowi wewnętrznemu, jak również rozwojowi międzynarodowemu (wyrok z dnia 17 listopada 2022 r., Rodl & Partner, C‑562/20, EU:C:2022:883, pkt 34 i przytoczone tam orzecznictwo).
33 W tym względzie art. 2 dyrektywy 2015/849 wymienia podmioty, do których dyrektywa ta ma zastosowanie ze względu na ich udział w dokonywaniu operacji lub prowadzeniu działalności o charakterze finansowym.
34 Otóż dyrektywa ta ma zastosowanie w szczególności, zgodnie z jej art. 2 ust. 1 pkt 3 lit. c), do podmiotów świadczących usługi na rzecz trustów lub spółek, które nie są objęte art. 2 ust. 1 pkt 3 lit. a) lub b).
35 Zgodnie z art. 3 pkt 7 lit. c) dyrektywy 2015/849, „podmiotem świadczącym usługi na rzecz trustów lub spółek” jest każda osoba, która zapewnia osobom trzecim siedzibę, adres działalności, adres korespondencyjny lub administracyjny i inne pokrewne usługi dla przedsiębiorstwa, spółki osobowej lub dowolnej innej osoby prawnej lub porozumienia prawnego”, przy czym te usługi muszą być świadczone zawodowo i na rzecz osób trzecich.
36 W tym względzie należy zauważyć, że dyrektywa 2015/849 nie zawiera żadnej definicji usługi polegającej na zapewnieniu „siedziby statutowej, adresu działalności, adresu korespondencyjnego lub administracyjnego”, o której mowa w tym przepisie.
37 Pojęcie „siedziby statutowej” oznacza zaś zwykle siedzibę osoby prawnej określoną w jej statucie lub innym równoważnym dokumencie. Utworzenie osoby prawnej zasadniczo wymaga ustalenia takiej siedziby, co przykładowo w odniesieniu do osób prawnych objętych zakresem stosowania dyrektywy 2017/1132 ilustruje jej art. 4 lit. a). Przepis ten stanowi, że wskazanie siedziby musi nastąpić w statucie danej osoby prawnej, jej akcie założycielskim lub odrębnym dokumencie podlegającym ogłoszeniu.
38 Ponadto w zakresie, w jakim ustalenie siedziby statutowej wymaga wskazania nie tylko miejscowości, lecz także dokładnego adresu, jak wydaje się to mieć miejsce w prawie łotewskim mającym zastosowanie w niniejszej sprawie, wskazana w ten sposób siedziba statutowa stanowi, jak zauważył rzecznik generalny w pkt 36 opinii, punkt kontaktowy do celów zawodowych i administracyjnych, taki jak adres działalności, adres korespondencyjny lub administracyjny, który może w szczególności służyć do doręczania korespondencji.
39 Usługa polegająca na zapewnieniu „siedziby statutowej, adresu działalności, adresu korespondencyjnego lub administracyjnego” w rozumieniu art. 3 pkt 7 lit. c) dyrektywy 2015/849 oznacza zatem, jak zauważył również rzecznik generalny w pkt 37 i 38 opinii, udostępnienie takiego punktu kontaktowego, co różni się od usługi polegającej na zwykłym wynajmie nieruchomości.
40 Po pierwsze bowiem, przedmiot najmu nieruchomości ogranicza się co do zasady do zobowiązania się do udostępnienia tej nieruchomości w zamian za zapłatę czynszu. Po drugie, korzystanie z usługi polegającej na zapewnieniu siedziby statutowej, adresu działalności, adresu korespondencyjnego lub administracyjnego wcale nie wymaga zawarcia umowy najmu dotyczącej nieruchomości i wiąże się co do zasady ze świadczeniem usług dodatkowych, takich jak dostarczanie dokumentów administracyjnych.
41 Użycie spójnika współrzędnego „i” w art. 3 pkt 7 lit. c) dyrektywy 2015/849, który odnosi się do świadczenia „innych pokrewnych usług”, potwierdza wykładnię, zgodnie z którą samo udostępnienie nieruchomości, nawet używanej do posiadania „siedziby statutowej, adresu działalności, adresu korespondencyjnego lub administracyjnego”, nie jest wystarczające, aby uznać wynajmującego za „podmiot świadczący usługi na rzecz trustów lub spółek” w rozumieniu tego przepisu.
42 Ponadto sama okoliczność, że wynajmujący wyraża w umowie najmu zgodę na to, żeby najemca mógł zarejestrować swoją siedzibę statutową w danej nieruchomości, nie może być uważana za „usługę pokrewną” w rozumieniu tego przepisu.
43 Po pierwsze bowiem, jak wskazała Komisja w uwagach na piśmie, w ramach umowy najmu dotyczącej nieruchomości prawo do używania adresu tej nieruchomości jako siedziby statutowej jest jedynie prawem powiązanym wynikającym ze świadczenia głównego. To samo dotyczy prawa do używania tego adresu jako adresu działalności, adresu korespondencyjnego lub administracyjnego. Po drugie, zawarcie w umowie najmu klauzuli wyrażającej zgodę wynajmującego na używanie tej nieruchomości w tym konkretnym celu można tłumaczyć, tak jak w niniejszej sprawie, obowiązkiem prawnym wymagającym przedstawienia dowodu takiej zgody.
44 Co się tyczy kontekstu, w jaki wpisuje się art. 3 pkt 7 lit. c) dyrektywy 2015/849, jak wskazano w pkt 34 niniejszego wyroku, dyrektywa ta ma zastosowanie w szczególności, zgodnie z jej art. 2 ust. 1 pkt 3 lit. c), do podmiotów świadczących usługi na rzecz trustów lub spółek jako podmiotów zobowiązanych.
45 Jak wynika z art. 2 ust. 1 pkt 3 lit. b) ppkt (i) i art. 2 ust. 1 pkt 3 lit. d) dyrektywy 2015/849, do podmiotów zobowiązanych należą również notariusze i inni przedstawiciele wolnych zawodów prawniczych uczestniczący w transakcji dotyczącej nieruchomości lub w planowaniu lub przeprowadzaniu na rachunek klienta transakcji dotyczących kupna i sprzedaży nieruchomości lub podmiotów gospodarczych, a także pośrednicy w obrocie nieruchomościami, w tym gdy działają oni w charakterze pośredników w zakresie najmu nieruchomości.
46 Tymczasem w odróżnieniu od wymienionych właśnie rodzajów podmiotów zobowiązanych dyrektywa 2015/849 nie wiąże statusu „podmiotu świadczącego usługi na rzecz trustów lub spółek” z transakcjami dotyczącymi nieruchomości. Ponadto prawodawca Unii nie zaliczył, w sposób ogólny ani nawet pod pewnymi warunkami, wynajmujących nieruchomości do podmiotów zobowiązanych, o których mowa w art. 2 ust. 1 tej dyrektywy.
47 Inne usługi świadczone przez „podmiot świadczący usługi na rzecz spółek i trustów”, wymienione w art. 3 pkt 7 lit. a)–e) tej dyrektywy, również nie odnoszą się do transakcji dotyczących nieruchomości.
48 Należy jednak dodać, że dyrektywa 2015/849 dokonuje jedynie minimalnej harmonizacji, ponieważ jej art. 5 upoważnia państwa członkowskie do przyjmowania lub utrzymywania w mocy bardziej rygorystycznych przepisów, o ile przepisy te mają na celu wzmocnienie walki z praniem pieniędzy i finansowaniem terroryzmu w granicach prawa Unii (wyrok z dnia 17 listopada 2022 r., Rodl & Partner, C‑562/20, EU:C:2022:883, pkt 46).
49 Ponadto zgodnie z art. 4 ust. 1 dyrektywy 2015/849 państwa członkowskie, zgodnie z podejściem opartym na analizie ryzyka, powinny zapewniać całkowite lub częściowe rozszerzenie zakresu stosowania tej dyrektywy na zawody i kategorie przedsiębiorstw inne niż podmioty zobowiązane, o których mowa w art. 2 ust. 1 owej dyrektywy, prowadzące rodzaje działalności, których wykorzystanie do celów prania pieniędzy lub finansowania terroryzmu jest szczególnie prawdopodobne. Artykuł 4 ust. 2 dyrektywy 2015/849 stanowi w tym kontekście, że w przypadku gdy dane państwo członkowskie rozszerza zakres stosowania tej dyrektywy na zawody lub kategorie przedsiębiorstw inne niż określone w art. 2 ust. 1, informuje o tym fakcie Komisję.
50 W niniejszej sprawie, biorąc pod uwagę informacje, którymi dysponuje Trybunał, wydaje się, że w odniesieniu do właścicieli wynajmujących nieruchomości, w których najemcy za ich zgodą rejestrują siedzibę statutową i dokonują transakcji, ustawodawca łotewski ani nie ustanowił surowszych przepisów w rozumieniu art. 5 dyrektywy 2015/849, ani nie rozszerzył zakresu stosowania tej dyrektywy na podstawie jej art. 4 ust. 1. Do sądu odsyłającego należy ustalenie, czy rzeczywiście tak jest.
51 W świetle całości powyższych rozważań na pytanie pierwsze należy odpowiedzieć, iż art. 3 pkt 7 lit. c) dyrektywy 2015/849 należy interpretować w ten sposób, że właściciel wynajmujący swoją nieruchomość, w której najemca rejestruje za jego zgodą swoją siedzibę statutową i dokonuje transakcji, nie jest objęty z tego tylko powodu zakresem pojęcia „podmiotu świadczącego usługi na rzecz trustów lub spółek” w rozumieniu tego przepisu.
W przedmiocie pytania drugiego
52 Z uwagi na odpowiedź udzieloną na pytanie pierwsze nie ma potrzeby rozpatrywania pytania drugiego.
W przedmiocie kosztów
53 Dla stron w postępowaniu głównym niniejsze postępowanie ma charakter incydentalny, dotyczy bowiem kwestii podniesionej przed sądem odsyłającym, do niego zatem należy rozstrzygnięcie o kosztach. Koszty poniesione w związku z przedstawieniem uwag Trybunałowi, inne niż koszty stron w postępowaniu głównym, nie podlegają zwrotowi.
Z powyższych względów Trybunał (pierwsza izba) orzeka, co następuje:
Artykuł 3 pkt 7 lit. c) dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2015/849 z dnia 20 maja 2015 r. w sprawie zapobiegania wykorzystywaniu systemu finansowego do prania pieniędzy lub finansowania terroryzmu, zmieniającej rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 648/2012 i uchylającej dyrektywę Parlamentu Europejskiego i Rady 2005/60/WE oraz dyrektywę Komisji 2006/70/WE, w brzmieniu zmienionym dyrektywą Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2018/843 z dnia 30 maja 2018 r.,
należy interpretować w ten sposób, że:
właściciel wynajmujący nieruchomość, w której najemca rejestruje za jego zgodą swoją siedzibę statutową i dokonuje transakcji, nie jest objęty z tego tylko powodu zakresem pojęcia „podmiotu świadczącego usługi na rzecz trustów lub spółek” w rozumieniu tego przepisu.
Podpisy