Sprawa T‑103/23
Victor-Constantin Stan
przeciwko
Prokuraturze Europejskiej
Postanowienie Sądu (dziesiąta izba) z dnia 15 grudnia 2023 r.
Skarga o stwierdzenie nieważności – Artykuł 42 ust. 1 i 2 rozporządzenia (UE) 2017/1939 – Decyzja stałej izby Prokuratury Europejskiej o wniesieniu sprawy do sądu – Akt proceduralny Prokuratury Europejskiej – Brak właściwości
1. Prawo Unii Europejskiej – Wykładnia – Metody – Zakaz wykładni prawa Unii contra legem
(zob. pkt 30)
2. Skarga o stwierdzenie nieważności – Właściwość sądu Unii – Zakres – Uprawnienie Sądu do rozpoznawania aktów proceduralnych Prokuratury Europejskiej – Wyłączenie
(art. 263 TFUE; rozporządzenie Rady 2017/1939, art. 42 ust. 1, 2)
(zob. pkt 31, 36)
Streszczenie
W następstwie zawiadomień złożonych przez dwie osoby w Direcția Națională Anticorupție – Serviciul Teritorial Timişoara (krajowej dyrekcji ds. zwalczania korupcji – oddział terytorialny w Timişoarze, Rumunia) delegowany prokurator europejski w Rumunii (zwany dalej „prokuratorem”) wszczął w styczniu 2022 r. dochodzenie dotyczące popełnienia przez szereg osób, od grudnia 2018 r., przestępstw umożliwiających im nielegalne uzyskanie środków finansowych z budżetu Unii Europejskiej i budżetu państwa rumuńskiego.
W trakcie tego postępowania i w następstwie postanowienia prokuratora Victor-Constantin Stan uzyskał status oskarżonego o czyny popełnione w charakterze współsprawcy, polegające na nielegalnym uzyskaniu rumuńskich środków finansowych, podlegające karze na mocy rumuńskiego kodeksu karnego. Zdaniem prokuratora V.-C. Stan w okresie kilku lat przedstawił organom rumuńskim fałszywe, niedokładne i niekompletne dokumenty dotyczące projektów złożonych przez sześć spółek w celu uzyskania środków finansowych z rumuńskiego budżetu krajowego.
W grudniu 2022 r. Prokuratura Europejska wydała decyzję o skierowaniu sprawy dotyczącej między innymi V.-C. Stana do sądu i umorzyła postępowanie w części odnoszącej się do czynów korupcyjnych i fałszerstwa, które nie dotyczyły skarżącego (zwaną dalej „zaskarżoną decyzją”)(1).
V.-C. Stan wniósł do Sądu skargę między innymi o stwierdzenie nieważności zaskarżonej decyzji, wnosząc, by ten uznał się za właściwy. W tym celu podniósł on w szczególności, że rozporządzenie 2017/1939 w sprawie ustanowienia Prokuratury Europejskiej(2), które przewiduje a priori wyłączną jurysdykcję sądów krajowych do kontrolowania ważności aktów proceduralnych Prokuratury Europejskiej, nie spełnia wymogów prawa do skutecznego środka prawnego i do rzetelnego procesu, zapisanych w art. 47 Karty praw podstawowych Unii Europejskiej.
Prokuratura Europejska podniosła w swej obronie istnienie przeszkód procesowych, między innymi dlatego, że Sąd nie jest właściwy do orzekania w przedmiocie żądań stwierdzenia nieważności skierowanych przeciwko zaskarżonej decyzji ze względu na to, że art. 263 TFUE, dotyczący skarg bezpośrednich, nie ma zastosowania w niniejszej sprawie do aktów proceduralnych Prokuratury Europejskiej.
Zbadawszy wspomnianą skargę i wspomnianą przeszkodę procesową, Sąd wypowiedział się w precedensowej kwestii podziału kompetencji między sądem Unii a sądami krajowymi w odniesieniu do kontroli sądowej aktów proceduralnych Prokuratury Europejskiej i odrzucił skargę z powodu braku swej właściwości do jej rozpoznania.
Ocena Sądu
Przede wszystkim Sąd przypomniał, że kontrola sądowa aktów proceduralnych Prokuratury Europejskiej jest przewidziana w art. 42 rozporządzenia 2017/1939. Z jednej strony przepis ten przewiduje, że akty proceduralne Prokuratury Europejskiej, które mają wywoływać skutki prawne wobec osób trzecich, podlegają kontroli przez właściwe sądy krajowe zgodnie z wymogami i procedurami określonymi w prawie krajowym(3). Z drugiej strony Sąd uściślił, że zgodnie z art. 267 TFUE Trybunał jest właściwy do orzekania w trybie prejudycjalnym(4), po pierwsze, o ważności aktów proceduralnych Prokuratury Europejskiej, o ile taka kwestia ważności zostanie podniesiona przed sądem państwa członkowskiego bezpośrednio na podstawie prawa Unii; po drugie, o wykładni lub ważności przepisów prawa Unii, w tym rozporządzenia w sprawie ustanowienia Prokuratury Europejskiej; oraz po trzecie, o wykładni art. 22 i 25 wspomnianego rozporządzenia w odniesieniu do sporu o właściwość między Prokuraturą Europejską a właściwymi organami krajowymi.
Ponadto rzeczony art. 42 wyraźnie ogranicza właściwość sądu Unii na podstawie art. 263 TFUE do określonych rodzajów decyzji Prokuratury(5), takich jak decyzje o umorzeniu postępowania, o ile są one zaskarżane bezpośrednio na podstawie prawa Unii, decyzje dotyczące ochrony danych osobowych osób, których dane te dotyczą, a także decyzje, które nie są aktami proceduralnymi, takie jak decyzje w sprawie prawa do publicznego dostępu do dokumentów lub decyzje w sprawie odwołania delegowanych prokuratorów europejskich, lub inne decyzje administracyjne.
Następnie, co się tyczy możliwości oparcia właściwości Sądu na szerokiej lub zgodnej wykładni art. 42 rozporządzenia 2017/1939, Sąd przypomniał utrwalone orzecznictwo, zgodnie z którym dokonanie szerokiej wykładni jest możliwe jedynie pod warunkiem, że jest ona zgodna z treścią danego przepisu, oraz w myśl którego nawet zasada wykładni zgodnej z wiążącą normą wyższego rzędu nie może służyć jako podstawa dla dokonywania wykładni contra legem.
W niniejszej sprawie Sąd stwierdził, że jeżeli chodzi o kontrolę sądową aktów proceduralnych przyjętych przez Prokuraturę Europejską, brzmienie art. 42 ust. 1 i 2 rozporządzenia 2017/1939 nie jest w żaden sposób dwuznaczne, ponieważ przepisy te przyznają sądom krajowym wyłączną jurysdykcję do rozpoznawania aktów proceduralnych Prokuratury Europejskiej, które mają wywoływać skutki prawne wobec osób trzecich, poza wyjątkami przewidzianymi w ust. 3 i 8 tego artykułu. W związku z tym dopiero w trybie prejudycjalnym Trybunał bada ważność tych aktów w świetle przepisów prawa Unii oraz rozstrzyga o wykładni lub ważności przepisów przedmiotowego rozporządzenia.
Wobec powyższego Sąd stwierdził, że poprzez wniesienie do Sądu o stwierdzenie nieważności zaskarżonej decyzji i w konsekwencji o to, by ten uznał się za właściwy na podstawie wykładni rozporządzenia w sprawie ustanowienia Prokuratury Europejskiej w świetle prawa do skutecznego środka prawnego, skarżący proponuje wykładnię contra legem, której nie można zatem zaakceptować.
Wreszcie, nawet przy założeniu, iż skarżący nie ogranicza się do wystąpienia o dokonanie szerokiej wykładni rozporządzenia 2017/1939 na poparcie twierdzenia, że Sąd jest właściwy w niniejszej sprawie, i przy założeniu, iż zamierza on zakwestionować zaskarżoną decyzję poprzez podważenie w drodze zarzutu niezgodności z prawem ważności spornego rozporządzenia w świetle art. 19 TUE, takie zakwestionowanie, ze względu na brak właściwości Sądu do rozpoznania skargi w postępowaniu głównym, nie może zostać uwzględnione.
W tym względzie Sąd wskazał, że w ramach kontroli sądowej przewidzianej w rozporządzeniu 2017/1939 Trybunał jest w szczególności właściwy, na podstawie art. 267 TFUE, do rozstrzygania kwestii wykładni i ważności aktów proceduralnych Prokuratury Europejskiej oraz przepisów prawa Unii, w tym rzeczonego rozporządzenia(6).
W niniejszej sprawie skarżący może co do zasady zakwestionować przed właściwymi sądami krajowymi akty proceduralne Prokuratury Europejskiej, o których mowa w art. 42 ust. 1 rozporządzenia 2017/1939, i w tym kontekście podnieść zarzut niezgodności z prawem tego rozporządzenia. W takiej sytuacji do Trybunału będzie należało, w przypadku gdy sąd krajowy skieruje do niego sprawę, rozstrzygnięcie w przedmiocie ważności art. 42 tego rozporządzenia i, w stosownym przypadku, regulaminu wewnętrznego w świetle rozporządzenia 2017/1939 i innych przepisów prawa Unii, na które skarżący powołał się w swojej skardze.