WYROK TRYBUNAŁU (siódma izba)
z dnia 23 kwietnia 2020 r.(*)
Odesłanie prejudycjalne – Transport – Usługi lotnicze – Rozporządzenie (WE) nr 1008/2008 – Artykuł 23 ust. 1 – Wskazywanie ostatecznej ceny – Opłaty za odprawę pasażerów przez Internet – VAT – Opłaty administracyjne za zakupy dokonane przy użyciu karty kredytowej innej niż wybrana przez przewoźnika lotniczego – Niemożliwe do uniknięcia i możliwe do przewidzenia elementy ostatecznej ceny, jaką należy zapłacić – Opcjonalne dopłaty do ceny – Pojęcie
W sprawie C‑28/19
mającej za przedmiot wniosek o wydanie, na podstawie art. 267 TFUE, orzeczenia w trybie prejudycjalnym, złożony przez Consiglio di Stato (radę stanu, Włochy) postanowieniem z dnia 18 grudnia 2018 r., które wpłynęło do Trybunału w dniu 16 stycznia 2019 r., w postępowaniu:
Ryanair Ltd,
Autorità Garante della Concorrenza e del Mercato – Antitrust
przeciwko
Autorità Garante della Concorrenza e del Mercato – Antitrust,
Ryanair Ltd,
Ryanair DAC,
TRYBUNAŁ (siódma izba),
w składzie: P.G. Xuereb (sprawozdawca), prezes izby, T. von Danwitz i A. Kumin, sędziowie,
rzecznik generalny: M. Szpunar,
sekretarz: A. Calot Escobar,
uwzględniając pisemny etap postępowania,
rozważywszy uwagi, które przedstawili:
– w imieniu Ryanair DAC – M. Castioni, G. Mazzei i A. Pecchia, avvocati, a także B. Kennelly, QC,
– w imieniu rządu włoskiego – G. Palmieri, w charakterze pełnomocnika, którą wspierała A. Collabolletta, avvocato dello Stato,
– w imieniu rządu francuskiego – D. Colas, A.‑L. Desjonquères i I. Cohen, w charakterze pełnomocników,
– w imieniu rządu austriackiego – J. Schmoll i G. Hesse, w charakterze pełnomocników,
– w imieniu Komisji Europejskiej – L. Malferrari i B. Sasinowska, w charakterze pełnomocników,
podjąwszy, po wysłuchaniu rzecznika generalnego, decyzję o rozstrzygnięciu sprawy bez opinii,
wydaje następujący
Wyrok
1 Wniosek o wydanie orzeczenia w trybie prejudycjalnym dotyczy wykładni art. 23 ust. 1 rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 1008/2008 z dnia 24 września 2008 r. w sprawie wspólnych zasad wykonywania przewozów lotniczych na terenie Wspólnoty (Dz.U. 2008, L 293, s. 3).
2 Wniosek ten został złożony w ramach sporu między Ryanair Ltd a Autorità Garante della Concorrenza e del Mercato – Antitrust (urzędem ds. ochrony konkurencji i rynku – Antitrust, Włochy) (zwanym dalej „AGCM”) oraz tym ostatnim a Ryanair Ltd i Ryanair DAC, w przedmiocie nieuczciwych praktyk handlowych zarzucanych przewoźnikowi lotniczemu Ryanair (zwanemu dalej „Ryanairem”).
Ramy prawne
Prawo Unii
3 Motyw 16 rozporządzenia nr 1008/2008 stanowi:
„Klienci powinni mieć możliwość skutecznego porównania cen przewozów lotniczych poszczególnych przedsiębiorstw lotniczych. W związku z tym ostateczna cena, jaką klient ma zapłacić za przewóz lotniczy rozpoczynający się na terenie Wspólnoty, powinna być zawsze wskazana i uwzględniać wszelkie podatki, opłaty i należności. Wspólnotowi przewoźnicy lotniczy są również zachęcani do wskazywania ostatecznych cen przewozów lotniczych wykonywanych z państw trzecich do Wspólnoty”.
4 Artykuł 2 pkt 18 tego rozporządzenia stanowi:
„Do celów niniejszego rozporządzenia:
[…]
18) »taryfy lotnicze« oznaczają ceny podawane w euro lub w walucie lokalnej, płacone przewoźnikom lotniczym lub ich agentom lub innym sprzedawcom biletów za przewóz pasażerów w ramach przewozów lotniczych, oraz wszystkie warunki, na których ceny te mają zastosowanie, w tym wynagrodzenie i warunki oferowane agencji oraz inne usługi pomocnicze”.
5 Artykuł 23 ust. 1 tego rozporządzenia brzmi następująco:
„Oferowane lub opublikowane w dowolny sposób, w tym w Internecie, publicznie dostępne taryfy lotnicze i stawki lotnicze zawierają obowiązujące warunki przewozów lotniczych wykonywanych z portu lotniczego znajdującego się na terytorium państwa członkowskiego, do którego ma zastosowanie traktat. Ostateczna cena, którą [jaką] należy zapłacić, jest zawsze wskazywana i zawiera obowiązujące taryfy lotnicze i stawki lotnicze, a także wszystkie należne podatki, dopłaty, opłaty i należności, które są niemożliwe do uniknięcia i możliwe do przewidzenia w chwili publikacji. Poza wskazaniem ostatecznej ceny określa się przynajmniej następujące informacje:
a) taryfę lotniczą lub stawkę lotniczą;
b) podatki;
c) opłaty lotniskowe; oraz
d) inne opłaty, dopłaty i należności, takie jak związane z ochroną lub paliwem;
jeżeli do taryfy lotniczej lub stawki lotniczej dodano kwoty wymienione w lit. b), c) i d). Informacje o opcjonalnych dopłatach do ceny są przekazywane w sposób wyraźny, przejrzysty i jednoznaczny na początku procesu rezerwacji, zaś zgoda klienta jest wyrażana na zasadzie opcjonalnej (opt-in)”.
Prawo włoskie
6 Artykuł 20 decreto legislativo n. 206 – Codice del consumo (dekretu ustawodawczego nr 206 ustanawiającego kodeks konsumencki) z dnia 6 września 2005 r. (dodatek zwyczajny do GURI nr 235, z dnia 8 października 2005 r.), w wersji mającej zastosowanie do okoliczności faktycznych w postępowaniu głównym (zwanego dalej „kodeksem konsumenckim”), zakazuje nieuczciwych praktyk handlowych, takich jak między innymi praktyki handlowe wprowadzające w błąd w rozumieniu art. 21–23 tego kodeksu. W szczególności art. 20 ust. 2 tego kodeksu wyjaśnia, że praktyka handlowa jest uważana za nieuczciwą, jeżeli jest ona sprzeczna z zasadami staranności zawodowej i jeżeli zakłóca lub może zakłócić w znacznym stopniu zachowanie gospodarcze względem produktu przeciętnego konsumenta, którego dotyczy lub do którego jest skierowana, albo przeciętnego członka szczególnej grupy konsumentów, której ta praktyka dotyczy.
7 Na podstawie art. 21 ust. 1 lit. d) tego kodeksu wprowadzające w błąd praktyki handlowe mogą dotyczyć, między innymi, ceny lub metody obliczania ceny, lub istnienia szczególnej korzyści cenowej.
Postępowanie główne i pytania prejudycjalne
8 Decyzją z dnia 15 czerwca 2011 r. AGCM uznał Ryanaira za winnego stosowania różnych nieuczciwych praktyk handlowych w świetle kodeksu konsumenckiego i nałożył na niego szereg grzywien. W szczególności AGCM zakwalifikował jako nieuczciwą praktykę w rozumieniu art. 20 ust. 2 i art. 21 ust. 1 lit. d) kodeksu konsumenckiego przedstawianie cen stosowanych w czasie okoliczności faktycznych w postępowaniu głównym w systemie elektronicznej rezerwacji Ryanaira (http://ryanair.com/it).
9 Według AGCM ceny publikowane na tej stronie internetowej nie zawierały pewnych elementów zakwalifikowanych przez Ryanaira jako opłaty fakultatywne, a mianowicie opłat za odprawę pasażerów przez Internet, podatku od wartości dodanej (VAT) stosowanego do taryf i dopłat fakultatywnych dotyczących lotów krajowych, a także opłat administracyjnych za zakupy dokonane przy użyciu karty kredytowej innej niż karta wybrana przez Ryanair (przedpłacona Mastercard), podczas gdy – nadal zdaniem AGCM – elementy te, w rzeczywistości obowiązkowe, obciążały konsumentów przy dokonywaniu elektronicznej rezerwacji i tym samym przyczyniały się do podwyższenia pierwotnie przedstawionej taryfy.
10 Ryanair wniósł skargę o uchylenie tej decyzji do Tribunale amministrativo regionale per il Lazio (regionalnego sądu administracyjnego dla Lacjum, Włochy).
11 Co się tyczy praktyki handlowej dotyczącej przedstawiania cen, sąd ten wyrokiem z dnia 12 kwietnia 2012 r. utrzymał w mocy decyzję AGCM z dnia 15 czerwca 2011 r., orzekając, że opłaty za odprawę pasażerów przez Internet oraz VAT stosowany do taryf i dopłat fakultatywnych dotyczących lotów krajowych nie stanowią opłat fakultatywnych, lecz należy je uznać, podobnie jak opłaty administracyjne za zakupy dokonane przy użyciu karty kredytowej innej niż wybrana przez Ryanair, za koszty „niemożliwe do uniknięcia” w rozumieniu art. 23 ust. 1 rozporządzenia nr 1008/2008, których brak wyświetlenia na początku procedury rezerwacji nie pozwala na prawidłowe poinformowanie konsumenta o faktycznej cenie usługi oferowanej przez Ryanaira.
12 Jeśli chodzi w szczególności o opłaty administracyjne za zakupy dokonane przy użyciu karty kredytowej innej niż wybrana przez Ryanair, Tribunale amministrativo regionale per il Lazio (regionalny sąd administracyjny dla Lacjum) orzekł, że nieunikniony charakter tych opłat jest uzasadniony okolicznością, iż normalny nabywca, który zamierza dokonać elektronicznej rezerwacji na stronie Ryanaira, praktycznie nie ma racjonalnej możliwości uniknięcia podwyżki ceny wynikającej z tych opłat, jeżeli nie posiada karty kredytowej wybranej przez Ryanaira. W tym względzie sąd ten uznał, że celem art. 23 ust. 1 rozporządzenia nr 1008/2008 jest zapewnienie całkowitej przejrzystości ceny biletów lotniczych od chwili, gdy zainteresowany postanowił rozpocząć procedurę rezerwacji, a nie zachęcenie klientów do uprzedniego zaopatrzenia się w najkorzystniejszy środek płatniczy.
13 Ryanair wniósł apelację do Consiglio di Stato (rady stanu, Włochy) zaskarżając części wyroku, którymi Tribunale amministrativo regionale per il Lazio (regionalny sąd administracyjny dla Lacjum) oddalił jego skargę i utrzymał w mocy decyzję AGCM.
14 Zauważając, że w swoim orzecznictwie Trybunał nie wypowiedział się konkretnie w przedmiocie spornych elementów cen, sąd odsyłający wskazuje, że dla celów rozstrzygnięcia sporu należy ustalić, czy elementy te można uznać za należące do kategorii niemożliwych do uniknięcia i możliwych do przewidzenia dopłat do ceny w rozumieniu art. 23 ust. 1 zdanie drugie rozporządzenia nr 1008/2008 lub do kategorii opcjonalnych dopłat do ceny w rozumieniu zdania czwartego tego przepisu. W tym ostatnim przypadku sąd odsyłający zastanawia się, czy opcjonalny charakter dopłaty może oznaczać opłaty, których większość konsumentów może uniknąć.
15 W tych okolicznościach Consiglio di Stato (rada stanu) postanowiła zawiesić postępowanie i zwrócić się do Trybunału z następującymi pytaniami prejudycjalnymi:
„1) Czy art. 23 ust. 1 zdanie drugie rozporządzenia [nr 1008/2008] należy interpretować w ten sposób, że pozycje dotyczące opłat za odprawę przez Internet (web check-in), »opłat administracyjnych« za zakup kartą kredytową, które dodane zostają do ceny samych biletów, oraz pozycje wynikające z zastosowania VAT do fakultatywnych taryf i dopłat za loty krajowe należą do kategorii niemożliwych do uniknięcia i możliwych do przewidzenia lub opcjonalnych dopłat do ceny?
2) Czy art. 23 ust. 1 zdanie czwarte rozporządzenia nr 1008/2008 należy interpretować w ten sposób, że pojęcie »opcjonalne« oznacza opłaty, których większość konsumentów może uniknąć?”.
W przedmiocie pytań prejudycjalnych
16 Poprzez swoje dwa pytania, na które należy odpowiedzieć łącznie, sąd odsyłający dąży w istocie do ustalenia, czy art. 23 ust. 1 rozporządzenia nr 1008/2008 należy interpretować w ten sposób, że opłaty za odprawę pasażerów przez Internet, VAT stosowany do taryf i fakultatywnych dopłat za loty krajowe oraz opłaty administracyjne za zakupy dokonane przy użyciu karty kredytowej innej niż wybrana przez przewoźnika lotniczego należą do kategorii niemożliwych do uniknięcia i możliwych do przewidzenia dopłat do ceny w rozumieniu zdania drugiego tego przepisu, czy też opcjonalnych dopłat do ceny w rozumieniu zdania czwartego tego przepisu.
17 W tym względzie należy przypomnieć, że zgodnie z art. 23 ust. 1 zdanie drugie rozporządzenia nr 1008/2008 ostateczna cena, jaką należy zapłacić za przewóz lotniczy pasażera, powinna być zawsze wskazywana i zawierać w szczególności taryfy lotnicze określone w art. 2 pkt 18 tego rozporządzenia, jak również należne podatki, dopłaty, opłaty i należności, które są niemożliwe do uniknięcia i możliwe do przewidzenia w chwili publikacji oferty. Artykuł 23 ust. 1 zdanie trzecie wspomnianego rozporządzenia stanowi, że oferta powinna zawierać przynajmniej opłaty lotniskowe, a także opłaty, dopłaty i należności związane z ochroną lub paliwem, jeżeli elementy te zostały dodane do taryfy lotniczej.
18 Trybunał wyjaśnił w tym względzie, że podatki, opłaty, dopłaty i należności, o których mowa w art. 23 ust. 1 zdania drugie i trzecie rozporządzenia nr 1008/2008, nie mogą być włączone do taryfy lotniczej, lecz powinny być przedstawiane oddzielnie (wyrok z dnia 6 lipca 2017 r., Air Berlin, C‑290/16, EU:C:2017:523, pkt 36). Z pkt 35 wyroku z dnia 15 stycznia 2015 r., Air Berlin (C‑573/13, EU:C:2015:11), wynika również, że poszczególne elementy składające się na ostateczną cenę, jaką należy zapłacić w rozumieniu art. 23 ust. 1 zdanie drugie rozporządzenia nr 1008/2008, powinny zostać doprecyzowane od chwili pierwszego wskazania ceny za przewozy lotnicze.
19 Ponadto art. 23 ust. 1 zdanie czwarte rozporządzenia nr 1008/2008 stanowi, że informacje o opcjonalnych dopłatach do ceny są przekazywane w sposób wyraźny, przejrzysty i jednoznaczny na początku procesu rezerwacji, zaś zgoda klienta jest wyrażana na zasadzie opcjonalnej (opt-in).
20 W tym względzie z pkt 14 wyroku z dnia 19 lipca 2012 r., ebookers.com Deutschland (C‑112/11, EU:C:2012:487), wynika, że pojęcie „opcjonalnych dopłat do ceny” obejmuje dopłaty do ceny, które nie są nieuniknione, w przeciwieństwie do elementów ostatecznej ceny, którą należy zapłacić, wskazanych w art. 23 ust. 1 zdania drugie i trzecie rozporządzenia nr 1008/2008, i które są tym samym związane z usługami, które – pełniąc funkcję uzupełniającą w stosunku do samego przewozu lotniczego – nie są ani obowiązkowe, ani niezbędne dla transportu pasażerów, tak że klient decyduje się na ich przyjęcie albo odrzucenie. Trybunał miał okazję orzec, że dopłaty do ceny z tytułu ubezpieczenia od kosztów rezygnacji z lotu lub transportu zarejestrowanego bagażu należy uznać za opcjonalne w rozumieniu art. 23 ust. 1 zdanie czwarte rozporządzenia nr 1008/2008 (wyroki: z dnia 19 lipca 2012 r., ebookers.com Deutschland, C‑112/11, EU:C:2012:487, pkt 20; z dnia 18 września 2014 r., Vueling Airlines, C‑487/12, EU:C:2014:2232, pkt 39).
21 Z art. 23 ust. 1 rozporządzenia nr 1008/2008 i z przytoczonego powyżej orzecznictwa wynika zatem, że w swoich ofertach internetowych dotyczących transportu pasażerów przewoźnik lotniczy taki jak Ryanair ma obowiązek zamieszczenia, począwszy od pierwszego wskazania ceny, taryfy lotniczej, a także, oddzielnie, podatków, opłat, dopłat i należności, które są niemożliwe do uniknięcia i możliwe do przewidzenia, natomiast powinien on przekazać opcjonalne dopłaty do ceny w sposób wyraźny, przejrzysty i jednoznaczny na początku procesu rezerwacji.
22 To na podstawie tych elementów należy zbadać kwalifikację, w świetle art. 23 ust. 1 rozporządzenia nr 1008/2008, poszczególnych elementów cen rozpatrywanych w postępowaniu głównym.
23 Co się tyczy, w pierwszej kolejności, opłat za odprawę pasażerów przez Internet, należy stwierdzić, że wbrew temu, co twierdzą rząd austriacki i Komisja Europejska w swoich uwagach na piśmie, z niezbędnego i obowiązkowego charakteru odprawy nie można automatycznie wywnioskować, że koszty te są niemożliwe do uniknięcia w rozumieniu art. 23 ust. 1 zdanie drugie rozporządzenia nr 1008/2008. Przewoźnicy lotniczy powinni bowiem mieć możliwość oferowania pasażerom różnych sposobów odprawy płatnej lub bezpłatnej, takich jak odprawa przez Internet lub odprawa fizyczna w porcie lotniczym.
24 W tych okolicznościach, w sytuacji gdy konsument ma dokonać wyboru między co najmniej dwoma rodzajami odprawy, należy stwierdzić, jak wskazuje rząd francuski w swoich uwagach na piśmie, że sposób odprawy zaproponowany mu w ramach procedury rezerwacji niekoniecznie jest usługą obowiązkową ani niezbędną dla jego transportu. Jeżeli bowiem przewoźnik lotniczy oferuje płatną usługę odprawy przez Internet, oferując alternatywne rozwiązania umożliwiające pasażerom nieodpłatną odprawę, opłat za odprawę pasażerów przez Internet nie można uważać za niemożliwy do uniknięcia element ostatecznej ceny, którą należy zapłacić, w rozumieniu art. 23 ust. 1 zdanie drugie rozporządzenia nr 1008/2008, lecz należy je uznać za opcjonalną dopłatę do ceny w rozumieniu zdania czwartego tego przepisu, którą konsument może przyjąć lub odrzucić.
25 Opłaty takie można uznać za niemożliwe do uniknięcia jedynie w przypadku, gdy wszystkie sposoby odprawy proponowane przez przewoźnika lotniczego są odpłatne lub gdy – jak wskazuje rząd włoski w swoich uwagach na piśmie – konsumentowi nie zaproponowano żadnego wyboru pomiędzy różnymi sposobami odprawy. W pierwszym przypadku konsument powinien bowiem, w taki czy inny sposób, uiścić opłatę za odprawę, ponieważ przysługująca mu oczywista swoboda wyboru jest jedynie iluzoryczna, podczas gdy w drugim przypadku konsument nie ma w rzeczywistości żadnego innego wyboru niż odprawa przez Internet.
26 Do sądu odsyłającego będzie zatem należało zbadanie, czy Ryanair zaoferował pasażerom możliwość bezpłatnej odprawy. Gdyby Ryanair zaproponował jedynie odpłatną możliwość odprawy przez Internet, jak wskazuje rząd włoski w swoich uwagach na piśmie, lub gdyby zaproponował on, jako alternatywę dla odpłatnej usługi odprawy przez Internet, jedynie odpłatne sposoby odprawy, jak twierdzi Komisja w swoich uwagach na piśmie, należałoby stwierdzić, że klient nie może uniknąć uiszczenia opłat za odprawę i że opłaty te, których przewidywalny charakter wynika z polityki taryfowej przewoźnika lotniczego, należą do kategorii niemożliwych do uniknięcia i możliwych do przewidzenia elementów ceny w rozumieniu art. 23 ust. 1 zdanie drugie rozporządzenia nr 1008/2008.
27 Natomiast gdyby Ryanair zaproponował alternatywnie jedną lub kilka możliwości bezpłatnej odprawy, podlegające uiszczeniu opłaty za odprawę przez Internet należałoby uznać za opcjonalne dopłaty do ceny w rozumieniu art. 23 ust. 1 zdanie czwarte rozporządzenia nr 1008/2008.
28 W drugiej kolejności, w odniesieniu do VAT stosowanego do taryf lotów krajowych należy stwierdzić, że chodzi o podatek w rozumieniu zdań drugiego i trzeciego art. 23 ust. 1 rozporządzenia nr 1008/2008 i że podatek ten, związany z taryfą lotniczą, jest niemożliwy do uniknięcia i możliwy do przewidzenia w rozumieniu zdania trzeciego tego przepisu, ponieważ jest on przewidziany w przepisach krajowych i jest automatycznie stosowany przy każdej rezerwacji lotu krajowego.
29 Co się tyczy, w trzeciej kolejności, VAT stosowanego do dopłat fakultatywnych dotyczących lotów krajowych, należy uznać, jak wskazała Komisja w swoich uwagach na piśmie, że chodzi o opcjonalną dopłatę do ceny w rozumieniu art. 23 ust. 1 zdanie czwarte rozporządzenia nr 1008/2008. Bowiem nawet jeśli VAT stosowany do fakultatywnych dopłat dotyczących lotów krajowych można uznać za niemożliwy do uniknięcia ze względu na swój obowiązkowy charakter, nie można go uznać za przewidywalny, ponieważ jest on nierozerwalnie związany z dopłatami fakultatywnymi, których wybór należy wyłącznie do pasażera. Tymczasem przewoźnik lotniczy nie może od samego początku wiedzieć o opcjonalnych dopłatach, jakie klient wybierze, w związku z czym kwota VAT związana z tymi dopłatami nie może być zawarta w możliwej do przewidzenia ostatecznej cenie, którą należy wskazać przy publikacji oferty.
30 W tych okolicznościach należy zauważyć, że wskazanie określonego podatku powinno zawsze podążać za elementem ceny, z którym podatek ten się wiąże, jak wynika zresztą z ostatniego członu zdania trzeciego art. 23 ust. 1 rozporządzenia nr 1008/2008, zgodnie z którym podatki „[dodane] do taryfy lotniczej” powinny być wskazane w ostatecznej cenie, jaką należy zapłacić. I tak, jeżeli podatek jest związany z taryfą lotniczą, musi on zostać przedstawiony w sposób odrębny wraz z tą taryfą od pierwszego wskazania ostatecznej ceny, jaką należy zapłacić, podczas gdy jeśli jest on związany z opcjonalną dopłatą do ceny, będzie musiał i może zostać wskazany w ostatecznej cenie, jaką należy zapłacić, dopiero w chwili wskazania dopłaty.
31 W tym ostatnim przypadku należy wyjaśnić, że – jak podnosi Komisja w swoich uwagach na piśmie – kwota podatku powinna być wyraźnie wskazana w cenie opcjonalnych usług od chwili ich przedstawienia. Wymóg jasności i przejrzystości, którego przewoźnik lotniczy powinien przestrzegać przy przekazywaniu opcjonalnych dopłat do ceny na podstawie art. 23 ust. 1 zdanie czwarte rozporządzenia nr 1008/2008, oznacza bowiem, że pasażer jest informowany o udziale, jaką stanowi VAT w kwocie dopłaty, gdy tylko zdecydował się on na opcjonalną usługę. Powiadomienie o tym udziale odpowiada również celowi rzeczywistej porównywalności cen przewozów lotniczych realizowanemu przez rozporządzenie nr 1008/2008 na mocy jego motywu 16, przy czym konsument powinien być w stanie porównać dopłaty do ceny bez VAT oferowane przez przewoźników lotniczych na danej trasie krajowej.
32 Co się tyczy, w czwartej i ostatniej kolejności, opłat administracyjnych związanych z zakupami dokonanymi przy użyciu karty kredytowej innej niż wybrana przez przewoźnika lotniczego, należy stwierdzić, że przewidywalność tych kosztów nie budzi wątpliwości, ponieważ ich zastosowanie wynika z samej polityki przewoźnika lotniczego w dziedzinie sposobu płatności.
33 Co do nieuniknionego charakteru tych opłat w rozumieniu art. 23 ust. 1 zdanie drugie rozporządzenia nr 1008/2008, należy zauważyć, że na pierwszy rzut oka klient może uniknąć zapłaty poprzez uiszczenie ostatecznej ceny, jaką należy zapłacić przy użyciu karty kredytowej wybranej przez przewoźnika lotniczego. Jednakże nie można uznać, że dopłata do ceny jest możliwa do uniknięcia i że ma ona w konsekwencji charakter opcjonalny, w sytuacji gdy oferowany konsumentowi wybór jest uzależniony od nałożonego przez przewoźnika lotniczego warunku, zgodnie z którym bezpłatny charakter danej usługi jest zastrzeżony dla ograniczonego kręgu uprzywilejowanych konsumentów i de facto zobowiązuje konsumentów nienależących do tego kręgu albo do rezygnacji z bezpłatnego charakteru tej usługi, albo do natychmiastowej rezygnacji ze sfinalizowania swojego zakupu i podjęcia potencjalnie kosztownych działań w celu spełnienia wymaganego warunku, co pociąga za sobą ryzyko, że po dokonaniu tych działań nie będzie już można skorzystać z oferty po pierwotnie wskazanej cenie.
34 Wynika z tego, że takie koszty należy uznać nie tylko za możliwe do przewidzenia, lecz również za niemożliwe do uniknięcia, a w konsekwencji nie mogą one wchodzić w zakres pojęcia opcjonalnego dodatku do ceny w rozumieniu art. 23 ust. 1 zdanie czwarte rozporządzenia nr 1008/2008.
35 Należy ponadto uściślić, że dla celów kwalifikacji takich opłat niewielkie znaczenie ma ustalenie, czy większość konsumentów dysponuje kartą wybraną przez przewoźnika lotniczego i czy w ten sposób jest w stanie uniknąć uiszczenia danych opłat. Skoro bowiem rozporządzenie nr 1008/2008 dotyczy indywidualnej ochrony konsumentów (zob. podobnie wyrok z dnia 15 stycznia 2015 r., Air Berlin, C‑573/13, EU:C:2015:11, pkt 33), możliwości uniknięcia dopłaty do ceny nie można określać na podstawie kryterium, jakie spełniałaby jedynie większość konsumentów.
36 W świetle całości powyższych rozważań na zadane pytania należy odpowiedzieć, iż art. 23 ust. 1 rozporządzenia nr 1008/2008 należy interpretować w ten sposób, że opłaty za odprawę pasażerów, których uiszczenia nie można uniknąć z powodu braku alternatywnego sposobu bezpłatnej odprawy, VAT stosowany do krajowych taryf lotniczych oraz opłaty administracyjne za zakupy dokonane przy użyciu karty kredytowej innej niż wybrana przez przewoźnika lotniczego stanowią niemożliwe do uniknięcia i możliwe do przewidzenia elementy ceny w rozumieniu zdania drugiego tego przepisu. Natomiast przepis ten należy interpretować w ten sposób, że opłaty za odprawę pasażerów, których uiszczenia można uniknąć poprzez skorzystanie z opcji bezpłatnej odprawy, a także VAT stosowany do dopłat fakultatywnych dotyczących lotów krajowych, stanowią opcjonalną dopłatę do ceny w rozumieniu zdania czwartego tego przepisu.
W przedmiocie kosztów
37 Dla stron w postępowaniu głównym niniejsze postępowanie ma charakter incydentalny, dotyczy bowiem kwestii podniesionej przed sądem odsyłającym, do niego zatem należy rozstrzygnięcie o kosztach. Koszty poniesione w związku z przedstawieniem uwag Trybunałowi, inne niż koszty stron w postępowaniu głównym, nie podlegają zwrotowi.
Z powyższych względów Trybunał (siódma izba) orzeka, co następuje:
Artykuł 23 ust. 1 rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 1008/2008 z dnia 24 września 2008 r. w sprawie wspólnych zasad wykonywania przewozów lotniczych na terenie Wspólnoty należy interpretować w ten sposób, że opłaty za odprawę pasażerów, których uiszczenia nie można uniknąć z powodu braku alternatywnego sposobu bezpłatnej odprawy, podatek od wartości dodanej (VAT) stosowany do krajowych taryf lotniczych oraz opłaty administracyjne za zakupy dokonane przy użyciu karty kredytowej innej niż wybrana przez przewoźnika lotniczego stanowią niemożliwe do uniknięcia i możliwe do przewidzenia elementy ceny w rozumieniu zdania drugiego tego przepisu. Natomiast przepis ten należy interpretować w ten sposób, że opłaty za odprawę pasażerów, których uiszczenia można uniknąć poprzez skorzystanie z opcji bezpłatnej odprawy, a także VAT stosowany do dopłat fakultatywnych dotyczących lotów krajowych, stanowią opcjonalną dopłatę do ceny w rozumieniu zdania czwartego tego przepisu.
Podpisy