WYROK SĄDU (czwarta izba)
z dnia 16 kwietnia 2018 r.(*)
Znak towarowy Unii Europejskiej – Zgłoszenie trójwymiarowych unijnych znaków towarowych – Kształt stacji benzynowej – Bezwzględna podstawa odmowy rejestracji – Charakter odróżniający – Artykuł 65 ust. 4 rozporządzenia (WE) nr 207/2009 [obecnie art. 72 ust. 4 rozporządzenia (UE) 2017/1001] – Akty całkowicie uwzględniające żądania skarżącego – Decyzja izby odwoławczej o przekazaniu sprawy do ponownego rozpoznania – Charakter wiążący uzasadnienia decyzji o przekazaniu sprawy do ponownego rozpoznania – Dopuszczalność – Obowiązek uzasadnienia
W sprawach od T‑339/15 do T‑343/15
Polski Koncern Naftowy Orlen SA, z siedzibą w Płocku (Polska), reprezentowany przez adwokata M. Siciarka i przez radców prawnych J. Rasiewicz i M. Kaczmarską,
strona skarżąca,
przeciwko
Urzędowi Unii Europejskiej ds. Własności Intelektualnej (EUIPO), reprezentowanemu przez A. Folliarda-Monguirala i E. Śliwińską, działających w charakterze pełnomocników,
strona pozwana,
mającej za przedmiot pięć skarg na decyzje Piątej Izby Odwoławczej z dnia 2 kwietnia 2015 r. (sprawy R 2245/2014‑5, R 2247/2014‑5, R 2248/2014‑5, R 2249/2014‑5 i R 2250/2014‑5) dotyczące rejestracji oznaczeń trójwymiarowych tworzonych przez kształt stacji benzynowej w charakterze unijnych znaków towarowych,
SĄD (czwarta izba),
w składzie: H. Kanninen (sprawozdawca), prezes, J. Schwarcz i C. Iliopoulos, sędziowie,
sekretarz: L. Grzegorczyk, administrator,
po zapoznaniu się ze skargami złożonymi w sekretariacie Sądu w dniu 27 czerwca 2015 r.,
uwzględniwszy decyzję prezesa czwartej izby Sądu z dnia 24 lipca 2015 r. o połączeniu spraw od T‑339/15 do T‑343/15 do celów pisemnego etapu postępowania i ewentualnego ustnego etapu postępowania,
po zapoznaniu się z zarzutem niedopuszczalności podniesionym przez EUIPO w piśmie złożonym w sekretariacie Sądu w dniu 16 lipca 2015 r.,
po zapoznaniu się z uwagami w przedmiocie zarzutu niedopuszczalności złożonymi w sekretariacie Sądu w dniu 26 października 2015 r.,
uwzględniwszy postanowienie o rozpatrzeniu zarzutu niedopuszczalności w orzeczeniu rozstrzygającym co do istoty z dnia 12 kwietnia 2016 r.,
po zapoznaniu się z odpowiedzią na skargę złożoną w sekretariacie Sądu w dniu 24 maja 2016 r.,
po zapoznaniu się z repliką złożoną w sekretariacie Sądu w dniu 30 sierpnia 2016 r.,
uwzględniwszy wystosowane przez Sąd do EUIPO pytanie na piśmie i po zapoznaniu się z odpowiedzią na to pytanie złożoną w sekretariacie Sądu w dniu 18 sierpnia 2017 r.
po przeprowadzeniu rozprawy w dniu 25 września 2017 r.,
wydaje następujący
Wyrok
Okoliczności powstania sporu
1 W dniu 10 grudnia 2013 r. skarżący, Polski Koncern Naftowy Orlen, SA, dokonał w Urzędzie Unii Europejskiej ds. Własności Intelektualnej (EUIPO) pięciu zgłoszeń unijnych znaków towarowych na podstawie rozporządzenia Rady (WE) nr 207/2009 z dnia 26 lutego 2009 r. w sprawie wspólnotowego znaku towarowego (Dz.U. 2009, L 78, s. 1) [zastąpionego rozporządzeniem Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2017/1001 z dnia 14 czerwca 2017 r. w sprawie znaku towarowego Unii Europejskiej (Dz.U. 2017, L 154, s. 1)].
2 Znakami towarowymi, o których rejestrację wniesiono, są następujące oznaczenia trójwymiarowe:
(T‑339/15) 
(T‑340/15) 
(T‑341/15) 
(T‑342/15) 
(T‑343/15)
3 Towary i usługi, dla których dokonano każdego z tych pięciu zgłoszeń do rejestracji, należą do klas 4, 35, 37, 39 i 43 w rozumieniu Porozumienia nicejskiego dotyczącego międzynarodowej klasyfikacji towarów i usług dla celów rejestracji znaków z dnia 15 czerwca 1957 r., ze zmianami, i odpowiadają dla każdej z tych klas następującemu opisowi:
– klasa 4: „paliwa, gazy płynne, benzyny silnikowe, oleje napędowe, oleje
opałowe, oleje przemysłowe, oleje silnikowe, parafina, paliwa silnikowe, paliwa lotnicze, koks naftowy, ksyleny, smary, biopaliwa”;
– klasa 35: „usługi w zakresie organizacji i zarządzania programami lojalnościowymi dla klientów; usługi dotyczące zarządzania zakupami i zapłatą za paliwa do pojazdów mechanicznych; sprzedaż detaliczna polegająca na zgrupowaniu na rzecz osób trzecich towarów w sklepach stacji paliw pozwalające nabywcy wygodnie je oglądać i kupować, w zakresie następujących towarów: artykuły spożywcze, przemysłowe, motoryzacyjne, papiernicze, czasopisma, napoje energetyzujące, soki i napoje owocowe, wody mineralne, napoje alkoholowe, syropy, koncentraty do przyrządzania napojów, napoje izotoniczne, książki, mapy, atlasy samochodowe, okulary słoneczne, ładowarki do telefonów komórkowych; usługi w zakresie sprzedaży hurtowej i detalicznej paliw stałych, ciekłych, gazowych; sprzedaż hurtowa polegająca na zgrupowaniu na rzecz osób trzecich paliw, benzyn, olejów, płynów do samochodów, różnych akcesoriów samochodowych i motoryzacyjnych; usługi w zakresie kart lojalnościowych, administrowanie programem rabatów umożliwiającym uczestnikom uzyskanie zniżek na towary i usługi poprzez kartę członkowską”;
– klasa 37: „usługi w zakresie obsługi samochodów i pojazdów: konserwacja, czyszczenie, usługi myjni samochodowych, smarowanie pojazdów i samochodów, zabezpieczanie pojazdów i samochodów przed korozją, wymiana olejów, wymiana opon, bieżnikowanie opon, tankowanie pojazdów i samochodów, naprawy samochodów, pojazdów, przyczep”;
– klasa 39: „wypożyczanie pojazdów, włączając samochody osobowe i ciężarowe, przyczepy, holowanie pojazdów, usługi związane z magazynowaniem paliw”;
– klasa 43: „usługi gastronomiczne na stacjach paliwowych; bary szybkiej obsługi; restauracje; kawiarnie”.
4 Pismami z dnia 5 marca 2014 r. ekspert poinformował skarżącego o istnieniu w odniesieniu do zgłoszonych znaków towarowych podstawy odmowy rejestracji określonej w art. 7 ust. 1 lit. b) rozporządzenia nr 207/2009 [obecnie art. 7 ust. 1 lit. b) rozporządzenia 2017/1001]. Stwierdził on w szczególności, że zgłoszone znaki towarowe odwzorowują typowe stacje benzynowe i są zatem pozbawione charakteru odróżniającego.
5 W odpowiedzi skarżący argumentował między innymi, że elementy graficzne i kolorystyka rozpatrywanych oznaczeń są wystarczające, aby nadać im charakter odróżniający, i powołał się na istnienie znaków towarowych składających się z podobnych elementów graficznych.
6 Decyzjami z dnia 30 czerwca 2014 r. ekspert odrzucił zgłoszenia do rejestracji na podstawie art. 7 ust. 1 lit. b) rozporządzenia nr 207/2009 w odniesieniu do wszystkich towarów i usług wskazanych w pkt 3 powyżej.
7 W dniu 29 sierpnia 2014 r. skarżący, działając na podstawie art. 58–64 rozporządzenia nr 207/2002 (obecnie art. 66–71 rozporządzenia 2017/1001), wniósł do EUIPO odwołanie od decyzji eksperta.
8 Decyzjami z dnia 2 kwietnia 2015 r. (sprawy R 2245/2014‑5, R 2247/2014‑5, R 2248/2014‑5, R 2249/2014‑5 i R 2250/2014‑5) (zwanymi dalej „zaskarżonymi decyzjami”) Piąta Izba Odwoławcza EUIPO stwierdziła w odniesieniu do towarów i usług objętych zgłoszeniami znaków towarowych, że obejmują one paliwa i smary oraz usługi przeznaczone w głównej mierze dla przeciętnych odbiorców, w szczególności kierowców, ale również, na przykład, pasażerów autokarów, którzy dokonują drobnych zakupów, korzystając z przerwy w podróży. Koks naftowy i ksyleny, ujęte w klasie 4, oraz usługi sprzedaży hurtowej, należące do klasy 35, są skierowane z kolei do klientów profesjonalnych.
9 Co się tyczy poziomu uwagi odbiorców, Izba Odwoławcza uznała, że należy uznać go za co najmniej przeciętny, a w przypadku klientów profesjonalnych dokonujących zakupów hurtowych – za wysoki.
10 Jeżeli chodzi o rozpatrywane oznaczenia, Izba Odwoławcza wskazała zasadniczo, że zgłoszenia dotyczą wizerunku stacji benzynowych, a zarówno kształt tych stacji, jak i ich kolorystyka nie odbiegają znacząco od norm przyjętych w branży tego rodzaju usług. Dodała ona, że zgłoszone znaki towarowe są pozbawione charakteru odróżniającego, w szczególności w odniesieniu do paliwa i sprzedaży detalicznej paliw, ale także w odniesieniu do typowych usług oferowanych na stacjach benzynowych, takich jak sprzedaż detaliczna napojów i czasopism, zarządzanie programami lojalnościowymi czy usługi restauracyjne. Stwierdziła ona jednak, że uzasadnienie eksperta dotyczące braku charakteru odróżniającego zgłoszonych znaków towarowych nie jest wystarczające w odniesieniu do wszystkich rozpatrywanych towarów i usług. Te towary i usługi nie są jednorodne, a podane powody braku charakteru odróżniającego w odniesieniu do „usług świadczonych na stacjach benzynowych” są w niniejszym wypadku niewystarczające. Izba Odwoławcza wskazała, że wprawdzie większość towarów i usług objętych zgłoszeniami jest istotnie dostępna na stacjach benzynowych, jednak należało szczegółowo uzasadnić podstawy odmowy rejestracji zgłoszonych znaków towarowych w odniesieniu do tych usług. Ponadto Izba Odwoławcza stwierdziła, że zgłoszenia obejmowały również towary i usługi, które nie stanowią zwykłego asortymentu stacji benzynowych, i że EUIPO powinno było zbadać oraz szczegółowo uzasadnić, dlaczego zgłoszone znaki towarowe nie mogą spełniać funkcji wskazania pochodzenia handlowego tych towarów i usług. Jej zdaniem konieczne było ustalenie, czy trójwymiarowe znaki towarowe przedstawiające stacje benzynowe w połączeniu z podstawowym czerwonym kolorem na białym lub jasnoszarym tle mogą być postrzegane jako wskazanie pochodzenia handlowego towarów takich jak paliwa lotnicze lub usługi hurtowej sprzedaży paliw.
11 W konsekwencji Izba Odwoławcza postanowiła uchylić decyzje eksperta i przekazać sprawy temu ostatniemu do ponownego rozpoznania.
Żądania stron
12 Skarżący wnosi do Sądu o:
– stwierdzenie nieważności zaskarżonych decyzji;
– obciążenie EUIPO kosztami postępowania.
13 EUIPO wnosi do Sądu o:
– uznanie skarg za niedopuszczalne;
– posiłkowo – oddalenie skargi jako bezzasadnej;
– obciążenie skarżącego kosztami postępowania.
Co do prawa
14 Sąd, po wysłuchaniu stron w tym przedmiocie podczas rozprawy, postanowił na podstawie art. 68 regulaminu postępowania połączyć niniejsze sprawy do celów wydania orzeczenia kończącego postępowanie.
15 Na poparcie swych skarg skarżący podnosi trzy zarzuty, dotyczące, po pierwsze, naruszenia art. 75 rozporządzenia nr 207/2009 (obecnie art. 94 rozporządzenia 2017/1001), po drugie, naruszenia zasady równego traktowania i zasady dobrej administracji, oraz po trzecie, naruszenia art. 7 ust. 1 lit. b) rozporządzenia nr 207/2009. Na rozprawie skarżący uściślił, że tytułem głównym podnosi on zarzut dotyczący sprzeczności między uzasadnieniem a rozstrzygnięciem zaskarżonych decyzji. EUIPO podniosło zarzut niedopuszczalności skargi.
16 W pierwszej kolejności należy przeanalizować w całości zarzut niedopuszczalności oraz zarzuty dotyczące naruszenia art. 75 rozporządzenia nr 207/2009 i sprzeczności między uzasadnieniem a rozstrzygnięciem zaskarżonych decyzji.
17 Co się tyczy zarzutu niedopuszczalności, EUIPO opiera się, po pierwsze, na art. 58 ust. 2 rozporządzenia nr 207/2009 (obecnie art. 66 ust. 2 rozporządzenia 2017/1001). Utrzymuje ono, że zaskarżone decyzje nie zakończyły postępowania w stosunku do skarżącego i nie stanowią wyrażenia ostatecznego stanowiska EUIPO w odniesieniu do zgłoszonych znaków towarowych.
18 Z treści rozstrzygnięcia zaskarżonych decyzji wynika, że Izba Odwoławcza nie rozstrzygnęła sprawy co do istoty. Izba Odwoławcza umożliwiła ekspertowi dokonanie ponownej oceny zgłoszeń znaków towarowych. W ramach tej ponownej oceny ekspert powinien uzasadnić swą nową decyzję w odniesieniu do każdego z rozpatrywanych towarów i każdej z rozpatrywanych usług lub też każdej kategorii rozpatrywanych towarów i usług, umożliwiając w ten sposób skarżącemu zakwestionowanie nowych decyzji w stosownym wypadku.
19 EUIPO podniosło zarzut niedopuszczalności skargi na podstawie, po drugie, art. 65 ust. 4 rozporządzenia nr 207/2009 (obecnie art. 72 ust. 4 rozporządzenia 2017/1001), ponieważ w jego przekonaniu zaskarżone decyzje uwzględniają żądania skarżącego.
20 EUIPO utrzymuje, że chociaż na podstawie art. 64 ust. 2 rozporządzenia nr 207/2009 (obecnie art. 71 ust. 2 rozporządzenia 2017/1001) ekspert jest związany uzasadnieniem i rozstrzygnięciem zaskarżonych decyzji, to jednak decyzje te w zakresie, w jakim dotyczą one w sposób ogólny charakteru odróżniającego zgłoszonych znaków towarowych, nie są w stosunku do eksperta wiążące. Izba Odwoławcza oddała się rozważaniom natury ogólnej. Wniesienie skarg jest przedwczesne. Zdaniem EUIPO rozwiązanie przyjęte w wyroku z dnia 14 grudnia 2011 r., Völkl/OHIM – Marker Völkl (VÖLKL) (T‑504/09, EU:T:2011:739), nie może zostać zastosowane w niniejszych sprawach.
21 EUIPO uściśla, że Izba Odwoławcza nie wydała ostatecznej decyzji w przedmiocie zdolności odróżniającej zgłoszonych znaków towarowych, a uwagi zawarte w zaskarżonych decyzjach zostały poczynione obiter dictum i nie są wiążące. EUIPO zwraca także uwagę na braki w uzasadnieniu decyzji eksperta i w ocenie charakteru odróżniającego zgłoszonych znaków towarowych oraz stwierdza, że nie ma nic sprzecznego w tym, iż na mocy zaskarżonych decyzji decyzje eksperta zostały uchylone.
22 Skarżący kwestionuje zarzut niedopuszczalności oparty na art. 58 ust. 2 rozporządzenia nr 207/2009 ze względu na to, że przepis ten dotyczy odwołań od decyzji eksperta. Znajduje to potwierdzenie w orzecznictwie, w wytycznych EUIPO oraz w wykładni różnych wersji językowych rozporządzenia nr 207/2009.
23 Zdaniem skarżącego przesłanki dopuszczalności niniejszych skarg zostały przewidziane w art. 65 ust. 4 tego rozporządzenia, a skargi te są dopuszczalne w zakresie, w jakim w zaskarżonych decyzjach nie uwzględniono żądań skarżącego. Izba Odwoławcza uznała, że zgłoszone znaki towarowe są pozbawione charakteru odróżniającego w odniesieniu do większości towarów i usług objętych zgłoszeniem. Twierdzenia Izby Odwoławczej zostały poczynione w sposób definitywny i wiążą eksperta. EUIPO przyznało to w dodatku w swej odpowiedzi na skargę, ponieważ w odniesieniu do charakteru odróżniającego zgłoszonych znaków towarowych powtórzyło te same argumenty co Izba Odwoławcza. Izba Odwoławcza wydała zaskarżone decyzje, w których rozstrzygnięto najważniejszą kwestię, a mianowicie charakter odróżniający zgłoszonych znaków towarowych. Izba Odwoławcza dokonała wiążącej w tym względzie oceny i przekazała sprawy do ponownego rozpoznania jedynie w zakresie odnoszącym się do zbadania, czy zgłoszone znaki towarowe mogą być postrzegane jako wskazanie pochodzenia handlowego towarów i usług, dla których nie jest oczywiste, że stanowią one zwykły asortyment stacji benzynowych.
24 Co się tyczy zarzutów dotyczących naruszenia art. 75 rozporządzenia nr 207/2009 i sprzeczności między uzasadnieniem a rozstrzygnięciem zaskarżonych decyzji, skarżący kwestionuje te decyzje głównie ze względu na to, że nie można w nich wyróżnić części wiążącej i części niewiążącej. Między uzasadnieniem a rozstrzygnięciem zaskarżonych decyzji istnieje sprzeczność polegająca na tym, że chociaż Izba Odwoławcza stwierdziła brak charakteru odróżniającego, to jednak uchyliła decyzje eksperta i przekazała temu ostatniemu sprawy do ponownego rozpoznania. Skarżący powołuje się na art. 64 ust. 2 rozporządzenia nr 207/2009 na poparcie twierdzenia, że ekspert będzie związany uzasadnieniem zaskarżonych decyzji i – w omawianym zakresie – oceną dotyczącą braku charakteru odróżniającego zgłoszonych znaków towarowych.
25 Skarżący twierdzi ponadto w szczególności, że nie dokonano konkretnej oceny charakteru odróżniającego zgłoszonych znaków towarowych w odniesieniu do poszczególnych towarów i usług objętych zgłoszeniem. Izba Odwoławcza nie wskazała, do których towarów i usług miałaby się stosować część uzasadnienia dotycząca właściwego kręgu odbiorców i charakteru odróżniającego. Nie wzięła ona również pod uwagę typowych miejsc oferowania rzeczonych towarów i usług. Izba Odwoławcza poprzestała na poczynieniu ogólnych twierdzeń i dokonaniu całościowej oceny w oparciu o założenie, że te towary i usługi są dostępne na stacjach benzynowych. Objęte zgłoszeniami znaków towarowych usługi należące do klas 35, 37, 39 i 43 nie są w większości i najczęściej świadczone na stacjach benzynowych. Izba Odwoławcza pominęła dokonanie oceny zdolności zgłoszonych znaków towarowych do odróżniania rozpatrywanych towarów i usług. Okoliczność ta uniemożliwia ocenę zgodności z prawem ustaleń przyjętych w zaskarżonej decyzji.
26 EUIPO wskazuje, że ponieważ Izba Odwoławcza nie wydała pełnej decyzji co do istoty każdej ze spraw, wystarczyło, że wskazała jeden powód uchylenia. Przedstawiona argumentacja może stanowić wskazówkę dla eksperta. EUIPO podkreśla, że zgłoszone znaki towarowe przedstawiają wizerunek stacji benzynowej, która jest miejscem, gdzie poszczególne objęte zgłoszeniem tych znaków towary i usługi mogłyby być oferowane. Stworzyło to powiązanie między z jednej strony rozpatrywanymi towarami i usługami a zgłoszonymi znakami towarowymi z drugiej strony. Izba Odwoławcza potwierdziła istnienie tego związku i przykładowo wskazała towary i usługi, których jej zdaniem ten związek dotyczył, a mianowicie paliwa i sprzedaż detaliczną paliw. Jednocześnie Izba Odwoławcza zaznaczyła, że w odniesieniu do części rozpatrywanych towarów i usług ogólne uzasadnienie przedstawione przez eksperta nie było wystarczające. Ekspert został wezwany do przedstawienia stosownego uzasadnienia. Izba Odwoławcza wskazała ponadto na grupę towarów skierowanych do podmiotów profesjonalnych, która to grupa powinna podlegać osobnemu badaniu, a także zostać objęta odrębnym uzasadnieniem. Izba Odwoławcza opowiedziała się za koniecznością wykazania, czy związek polegający na dostępności towarów na stacji benzynowej mógłby w istocie odnosić się do tych towarów i usług.
27 EUIPO dodaje, że Izba Odwoławcza przedstawiła powody, ze względu na które przekazała ona sprawę do ponownego rozpoznania w pierwszej instancji. Izba Odwoławcza przeprowadziła przykładową analizę w odniesieniu do niektórych towarów i usług, a jej analiza nie dotyczyła wszystkich towarów i usług. Zdaniem EUIPO Izba Odwoławcza nie miała obowiązku uzasadniać swej decyzji w odniesieniu do każdego z towarów i każdej z usług. Izba Odwoławcza nie wypowiedziała się w sposób ostateczny w przedmiocie zdolności odróżniającej zgłoszonych znaków towarowych w odniesieniu do rozpatrywanych towarów i usług, a jej argumenty nie były wyczerpujące, lecz jedynie przykładowe. Niemniej jednak Izba Odwoławcza na tyle jasno przedstawiła swój tok rozumowania, że pozwoliło to skarżącemu na przewidzenie już na tym etapie, iż decyzja eksperta nie będzie dla niego w pełni korzystna.
28 W tym względzie należy, po pierwsze, stwierdzić, że – jak słusznie podnosi skarżący – art. 58 ust. 2 rozporządzenia nr 207/2009 dotyczy nie skargi do Sądu na decyzje izb odwoławczych EUIPO, a odwołania wnoszonego do tych izb od decyzji wydawanych w pierwszej instancji przez EUIPO. Artykuł 58 ust. 1 rozporządzenia nr 207/2009 (obecnie art. 66 ust. 1 rozporządzenia 2017/1001) wskazuje w tym względzie decyzje, które mogą stanowić przedmiot takiego odwołania do izb odwoławczych, czyli decyzje wymienione w art. 130 lit. a)–d), f) rozporządzenia nr 207/2009 [obecnie art. 159 lit. a)–d) i f) rozporządzenia 2017/1001]. Skarga do Sądu na decyzje izb odwoławczych została uregulowana w odrębnym przepisie, a mianowicie w art. 65 rozporządzenia nr 207/2009. Dopuszczalność skarg kierowanych przeciwko decyzjom zaskarżanym przed Sądem nie może zatem podlegać badaniu w świetle art. 58 ust. 2 rozporządzenia nr 207/2009, wbrew temu, co twierdzi EUIPO.
29 Należy przypomnieć, po drugie, że postanowienia art. 65 ust. 4 rozporządzenia nr 207/2009 przewidują, iż skargę do Sądu na decyzję izby odwoławczej może wnieść każda strona uczestnicząca w postępowaniu przed izbą odwoławczą, „dla której decyzja ma niekorzystny skutek”. Ponadto zgodnie z utrwalonym orzecznictwem interes prawny skarżącego stanowi istotną przesłankę każdej skargi do sądu i musi istnieć w odniesieniu do przedmiotu skargi na etapie jej wniesienia, pod rygorem odrzucenia skargi jako niedopuszczalnej [zob. wyrok z dnia 25 września 2015 r., Copernicus-Trademarks/OHIM – Bolloré (BLUECO), T‑684/13, EU:T:2015:699, pkt 27 i przytoczone tam orzecznictwo].
30 W myśl orzecznictwa decyzję izby odwoławczej należy uznać za korzystną dla jednej ze stron postępowania przed izbą odwoławczą, gdy uwzględnia ona żądanie tej strony w oparciu o jedną z podstaw odmowy rejestracji lub unieważnienia znaku towarowego, lub ogólniej, w oparciu o tylko część argumentacji przedstawionej przez wspomnianą stronę, pozostawiając bez rozpatrzenia pozostałe podstawy lub argumenty podnoszone przez tę stronę lub oddalając je (zob. wyrok z dnia 25 września 2015 r., BLUECO, T‑684/13, EU:T:2015:699, pkt 28 i przytoczone tam orzecznictwo).
31 Co więcej, należy przypomnieć, że zgodnie z art. 64 ust. 2 rozporządzenia nr 207/2009, jeżeli izba odwoławcza przekazuje sprawę do dalszego postępowania instancji, która wydała zaskarżoną decyzję, to instancja ta – o ile stan faktyczny jest ten sam – jest związana uzasadnieniem i rozstrzygnięciem decyzji izby odwoławczej.
32 Należy wskazać, że rozstrzygnięcie decyzji powinno być odczytywane w świetle uzasadnienia stanowiącego dla niego konieczne wsparcie w tym znaczeniu, że jest ono nieodzowne dla ustalenia dokładnego sensu tego, co zostało orzeczone w rozstrzygnięciu [wyrok z dnia 6 lutego 2013 r., Maharishi Foundation/OHIM (TRANSCENDENTAL MEDITATION), T‑412/11, niepublikowany, EU:T:2013:62, pkt 22].
33 Zgodnie z art. 75 zdanie pierwsze rozporządzenia nr 207/2009 (obecnie art. 94 zdanie pierwsze rozporządzenia 2017/1001) decyzje EUIPO zawierają uzasadnienie. Obowiązek ten ma ten sam zakres co obowiązek uzasadnienia ustanowiony na mocy art. 296 TFUE i zgodnie z utrwalonym orzecznictwem jego celem jest, po pierwsze, umożliwienie zainteresowanym stronom zapoznania się z motywami wydania danego aktu, tak by mieli oni możliwość obrony swoich praw, i po drugie, umożliwienie Sądowi przeprowadzenia kontroli zgodności z prawem decyzji [zob. wyrok z dnia 28 kwietnia 2004 r., Sunrider/OHIM – Vitakraft-Werke Wührmann i Friesland Brands (VITATASTE i METABALANCE 44), T‑124/02 i T‑156/02, EU:T:2004:116, pkt 72, 73 i przytoczone tam orzecznictwo].
34 W myśl równie utrwalonego orzecznictwa właściwy organ nie może poprzestać na rozpoznaniu zgłoszenia do rejestracji w minimalnym zakresie, ale, przeciwnie, powinien przeprowadzić dokładne i kompletne badanie, aby uniknąć nieprawidłowego rejestrowania znaków towarowych (wyroki: z dnia 6 maja 2003 r., Libertel, C‑104/01, EU:C:2003:244, pkt 59; z dnia 17 maja 2017 r., EUIPO/Deluxe Entertainment Services Group, C‑437/15 P, EU:C:2017:380, pkt 27).
35 Skoro o rejestrację znaku towarowego zawsze wnosi się dla towarów lub usług określonych w zgłoszeniu, kwestia, czy znak jest objęty zakresem jednej z bezwzględnych podstaw odmowy rejestracji, musi być oceniana in concreto w odniesieniu do tych towarów lub usług (wyroki: z dnia 15 lutego 2007 r., BVBA Management, Training en Consultancy, C‑239/05, EU:C:2007:99, pkt 31; z dnia 17 maja 2017 r., EUIPO/Deluxe Entertainment Services Group, C‑437/15 P, EU:C:2017:380, pkt 28).
36 Należy przypomnieć, że zgodnie z utrwalonym orzecznictwem, po pierwsze, badanie podstaw odmowy rejestracji musi dotyczyć każdego z towarów lub każdej z usług, dla których wniesiono o rejestrację znaku towarowego, a po drugie, decyzja właściwego organu o odmowie rejestracji znaku towarowego co do zasady musi być uzasadniona w odniesieniu do każdego z tych towarów lub każdej z usług (wyrok z dnia 15 lutego 2007 r., BVBA Management, Training en Consultancy, C‑239/05, EU:C:2007:99, pkt 34; postanowienie z dnia 18 marca 2010 r., CFCMCEE/OHIM, C‑282/09 P, EU:C:2010:153, pkt 37; wyrok z dnia 17 maja 2017 r., EUIPO/Deluxe Entertainment Services Group, C‑437/15 P, EU:C:2017:380, pkt 29).
37 Niemniej, co się tyczy tego ostatniego wymogu, Trybunał wyjaśnił już, że jeśli ta sama podstawa odmowy rejestracji jest podnoszona wobec kategorii lub grupy towarów lub usług, właściwy organ może ograniczyć się do ogólnego uzasadnienia obejmującego wszystkie rozpatrywane towary lub usługi (wyroki: z dnia 15 lutego 2007 r., BVBA Management, Training en Consultancy, C‑239/05, EU:C:2007:99, pkt 37; z dnia 17 października 2013 r., Isdin/Bial-Portela, C‑597/12 P, EU:C:2013:672, pkt 26; z dnia 17 maja 2017 r., EUIPO/Deluxe Entertainment Services Group, C‑437/15 P, EU:C:2017:380, pkt 30).
38 Takie uprawnienie rozciąga się jedynie na towary i usługi pozostające w wystarczająco bezpośrednim i konkretnym związku, by tworzyć jedną dostatecznie jednolitą kategorię lub grupę towarów lub usług (wyroki: z dnia 17 października 2013 r., Isdin/Bial-Portela, C‑597/12 P, EU:C:2013:672, pkt 27; z dnia 17 maja 2017 r., EUIPO/Deluxe Entertainment Services Group, C‑437/15 P, EU:C:2017:380, pkt 31).
39 Przy ustalaniu, czy towary i usługi objęte zgłoszeniem do rejestracji unijnego znaku towarowego pozostają w wystarczająco bezpośrednim i konkretnym związku oraz czy mogą zostać przypisane do dostatecznie jednolitych kategorii lub grup w rozumieniu orzecznictwa, należy mieć na uwadze cel tej analizy, czyli umożliwienie oraz ułatwienie dokonania oceny in concreto tego, czy zgodnie z orzecznictwem przywołanym w pkt 35 powyżej w stosunku do znaku towarowego objętego zgłoszeniem ma zastosowanie – bądź też nie – jedna z bezwzględnych podstaw odmowy rejestracji (wyrok z dnia 17 maja 2017 r., EUIPO/Deluxe Entertainment Services Group, C‑437/15 P, EU:C:2017:380, pkt 32).
40 W niniejszym wypadku należy przypomnieć, że z rozstrzygnięcia zaskarżonych decyzji wynika, iż Izba Odwoławcza uwzględniła odwołanie poprzez uchylenie rozpoznawanych przez nią decyzji w całości i bez rozróżnienia co do rozpatrywanych towarów oraz poprzez przekazanie spraw ekspertowi do ponownego rozpoznania.
41 W pkt 27 i 28 zaskarżonych decyzji Izba Odwoławcza w następujący sposób uzasadniła swą decyzję o uchyleniu decyzji eksperta. Stwierdziła ona, że każdy ze zgłoszonych znaków towarowych jest pozbawiony charakteru odróżniającego, „w szczególności w odniesieniu do paliw, sprzedaży detalicznej paliw, ale także w odniesieniu do typowych usług świadczonych na stacjach benzynowych, takich jak sprzedaż detaliczna napojów i czasopism, zarządzanie programami lojalnościowymi czy usługi restauracyjne”. Dodała ona jednak, że uzasadnienie eksperta dotyczące braku charakteru odróżniającego zgłoszonych znaków towarowych nie jest wystarczające w odniesieniu do wszystkich rozpatrywanych towarów i usług. Te towary i usługi nie są jednorodne, a podane powody braku charakteru odróżniającego w odniesieniu do „usług świadczonych na stacjach benzynowych” są w niniejszym wypadku niewystarczające. Izba Odwoławcza wskazała w każdej z zaskarżonych decyzji, że wprawdzie większość towarów i usług objętych zgłoszeniami jest istotnie dostępna na stacjach benzynowych, jednak wymagane jest szczegółowe uzasadnienie istnienia podstaw odmowy rejestracji zgłoszonych znaków towarowych w odniesieniu do tych usług. Ponadto Izba Odwoławcza uznała, że zgłoszenia obejmowały również towary i usługi, które nie stanowią zwykłego asortymentu stacji benzynowych (paliwa lotnicze, koks naftowy, ksyleny i hurtowa sprzedaż paliw), oraz że EUIPO powinno było zbadać i szczegółowo uzasadnić, dlaczego zgłoszone znaki towarowe nie mogą spełniać funkcji wskazania pochodzenia handlowego tych towarów i usług. Jej zdaniem konieczne było zbadanie, czy trójwymiarowe znaki towarowe przedstawiające stację benzynową w połączeniu z podstawowym czerwonym kolorem na białym lub jasnoszarym tle mogą być postrzegane jako wskazanie pochodzenia handlowego towarów takich jak paliwa lotnicze lub usług hurtowej sprzedaży paliw.
42 Z powyższego uzasadnienia wynika, że co się tyczy, po pierwsze, towarów i usług, które nie stanowią zwykłego asortymentu stacji benzynowych (paliwa lotnicze, koks naftowy, ksyleny i hurtowa sprzedaż paliw), Izba Odwoławcza stwierdziła, iż ekspert nie zbadał w wystarczającym stopniu i nie wyjaśnił szczegółowo, czy zgłoszone znaki towarowe mogły zostać uznane za wskazanie pochodzenia handlowego tych towarów i usług. Izba Odwoławcza uchyliła zatem decyzje eksperta w odniesieniu do tych towarów i usług i przekazała sprawy temu ostatniemu celem przeprowadzenia ponownego badania.
43 Izba Odwoławcza nie wypowiedziała się więc w przedmiocie odróżniającego charakteru zgłoszonych znaków towarowych w odniesieniu do tych towarów i usług, a w konsekwencji nie rozstrzygnęła również tej kwestii w sposób niekorzystny dla skarżącego.
44 Zważywszy na uzasadnienie przyjęte przez Izbę Odwoławczą w odniesieniu do wskazanych w pkt 28 zaskarżonych decyzji towarów i usług, które nie stanowią zwykłego asortymentu stacji benzynowych (paliwa lotnicze, koks naftowy, ksyleny i hurtowa sprzedaż paliw), należy zatem stwierdzić, że w przypadku tych towarów i usług skargi są niedopuszczalne, ponieważ skarżący nie wykazał, że Izba Odwoławcza, uchylając decyzje eksperta, do którego sprawy te zostały przekazane celem przeprowadzenia ponownego badania, i nie rozstrzygając w przedmiocie charakteru odróżniającego zgłoszonych znaków towarowych, nie uwzględniła jego żądań.
45 Co się tyczy, po drugie, typowych towarów i usług oferowanych na stacjach benzynowych, o których mowa w pkt 27 zaskarżonych decyzji, takich jak paliwo i sprzedaż detaliczna paliw, ale również typowych usług świadczonych na stacjach benzynowych, takich jak sprzedaż detaliczna napojów i czasopism, zarządzanie programami lojalnościowymi i usługi restauracyjne, nasuwa się pytanie, czy – jak podnosi skarżący – Izba Odwoławcza ostatecznie rozstrzygnęła kwestię charakteru odróżniającego zgłoszonych znaków towarowych w odniesieniu do niektórych z tych towarów i usług poprzez stwierdzenie braku takiego charakteru odróżniającego, czy też – jak twierdzi EUIPO – Izba Odwoławcza nie wydała ostatecznej decyzji w przedmiocie charakteru odróżniającego zgłoszonych znaków towarowych.
46 W ramach postępowania przed Sądem EUIPO uściśliło, że wszystkie uwagi zawarte w zaskarżonych decyzjach zostały poczynione obiter dictum i nie są wiążące dla eksperta.
47 Niemniej jednak należy zaznaczyć, że powyższe doprecyzowanie nie zostało zawarte w zaskarżonych decyzjach. Izba Odwoławcza stwierdziła raczej, w pkt 28 zaskarżonych decyzji, że „uzasadnienie [eksperta] dotyczące braku zdolności odróżniającej zgłoszonego znaku nie jest wystarczające w odniesieniu do wszystkich towarów i usług zgłoszenia”.
48 Tę część pkt 28 zaskarżonych decyzji można jak najbardziej zrozumieć jako oznaczającą, a contrario, że uzasadnienie eksperta jest wystarczające przynajmniej w odniesieniu do niektórych towarów i usług. W takim wypadku należałoby stwierdzić, że Izba Odwoławcza w ramach uzasadnienia zaskarżonych decyzji rozstrzygnęła już kwestię charakteru odróżniającego zgłoszonych znaków towarowych.
49 Natomiast Izba Odwoławcza nie oddaliła odwołania skarżącego w odniesieniu do towarów i usług, w przypadku których uzasadnienie eksperta dotyczące charakteru odróżniającego uznała ona za wystarczające. Warto bowiem przypomnieć, że zgodnie z rozstrzygnięciem zaskarżonych decyzji decyzje eksperta zostały uchylone w całości, bez dokonywania rozróżnienia pomiędzy rozpatrywanymi towarami i usługami.
50 Należy zatem stwierdzić, że rozstrzygnięcie zaskarżonych decyzji oraz ich uzasadnienie odnoszące się do wskazanych w pkt 27 tych decyzji typowych towarów i usług oferowanych na stacjach benzynowych, takich jak paliwo i sprzedaż detaliczna paliw, ale również typowych usług świadczonych na stacjach benzynowych, takich jak sprzedaż detaliczna napojów i czasopism, zarządzanie programami lojalnościowymi i usługi restauracyjne, nie pozwalają uchwycić, w jakim zakresie Izba Odwoławcza ostatecznie zajęła stanowisko w przedmiocie charakteru odróżniającego zgłoszonych znaków towarowych w odniesieniu do tych towarów i usług. Tymczasem jasność w tym względzie jest istotna z punktu widzenia ponownego badania po przekazaniu sprawy, ponieważ zgodnie z art. 64 ust. 2 rozporządzenia nr 207/2009 ekspert jest związany uzasadnieniem i rozstrzygnięciem zaskarżonych decyzji.
51 Ponadto w odniesieniu do tych samych towarów i usług należy także uściślić, że uwagi poczynione w pkt 27 i 28 zaskarżonych decyzji nie pozwalają na ustalenie, w stosunku do których z tych towarów i usług Izba Odwoławcza w swym uzasadnieniu uznała za wystarczające uzasadnienie eksperta dotyczące charakteru odróżniającego.
52 W tym względzie prawdą jest, że Izba Odwoławcza odniosła się w pkt 28 zaskarżonych decyzji do towarów i usług oferowanych na stacjach benzynowych, co pozwala sądzić, że niewystarczalny charakter uzasadnienia dotyczył tych właśnie towarów i usług.
53 Należy jednak zauważyć, że w tym samym pkt 28 Izba Odwoławcza wymieniła wyraźnie jedynie niektóre usługi, a mianowicie zarządzanie programami lojalnościowymi czy usługi restauracyjne, i sprecyzowała wyłącznie, że należało szczegółowo uzasadnić istnienie podstawy odmowy rejestracji znaku „w odniesieniu do tych usług”. Takie uzasadnienie nie pozwala na uchwycenie, czy niewystarczający charakter uzasadnienia dotyczy wyłącznie tych usług, czy też także innych typowych towarów i usług oferowanych na stacjach benzynowych.
54 Jak słusznie skarżący wskazał na rozprawie, uzasadnienie zaskarżonych decyzji nie tylko częściowo stoi w sprzeczności z ich rozstrzygnięciem, ale także nie jest wystarczające, aby zrozumieć z całą pewnością stanowisko Izby Odwoławczej w odniesieniu do towarów i usług, w przypadku których uzasadnienie eksperta dotyczące charakteru odróżniającego zgłoszonych znaków towarowych uznała ona za niewystarczające.
55 Zważywszy, że zaskarżone decyzje nie są jasne co do tego, czy Izba Odwoławcza rozstrzygnęła kwestię charakteru odróżniającego zgłoszonych znaków towarowych w odniesieniu do wskazanych w pkt 3 powyżej towarów i usług innych niż te, które nie stanowią zwykłego asortymentu stacji benzynowych (paliwa lotnicze, koks naftowy, ksyleny i hurtowa sprzedaż paliw), nie można uwzględnić podnoszonego przez EUIPO zarzutu niedopuszczalności skargi.
56 Nieważność zaskarżonych decyzji należy zatem stwierdzić z tego względu, że między ich rozstrzygnięciem a ich uzasadnieniem istnieje sprzeczność, a uzasadnienie dotyczące wskazanych w pkt 3 powyżej towarów i usług innych niż te, które nie stanowią zwykłego asortymentu stacji benzynowych (paliwa lotnicze, koks naftowy, ksyleny i hurtowa sprzedaż paliw), jest niewystarczające. W świetle powyższego wniosku nie ma potrzeby orzekania w przedmiocie pozostałych zarzutów podniesionych przez skarżącego.
W przedmiocie kosztów
57 Zgodnie z art. 134 § 1 regulaminu postępowania kosztami zostaje obciążona, na żądanie strony przeciwnej, strona przegrywająca sprawę. Ponadto zgodnie z art. 134 § 3 regulaminu postępowania w razie częściowego tylko uwzględnienia żądań każdej ze stron każda z nich pokrywa własne koszty. Jednakże, jeżeli jest to uzasadnione okolicznościami sprawy, Sąd może orzec, że jedna ze stron pokrywa, oprócz własnych kosztów, część kosztów poniesionych przez stronę przeciwną.
58 Chociaż w odniesieniu do towarów i usług, które nie stanowią zwykłego asortymentu stacji benzynowych (paliwa lotnicze, koks naftowy, ksyleny i hurtowa sprzedaż paliw) skargi zostają odrzucone jako niedopuszczalne, należy zauważyć, że żądania EUIPO nie zostały uwzględnione w pozostałym zakresie, ponieważ w stosunku do pozostałych towarów i usług, o których mowa w pkt 3 powyżej, należy stwierdzić nieważność zaskarżonych decyzji. Należy zatem nakazać EUIPO pokrycie własnych kosztów oraz czterech piątych kosztów poniesionych przez skarżącego, natomiast skarżący powinien pokryć jedną piątą własnych kosztów.
Z powyższych względów
SĄD (czwarta izba)
orzeka, co następuje:
1) Sprawy od T‑339/15 do T‑343/15 zostają połączone do celów wydania wyroku.
2) Skargi zostają odrzucone jako niedopuszczalne w odniesieniu do towarów i usług, które nie stanowią zwykłego asortymentu stacji benzynowych (paliwa lotnicze, koks naftowy, ksyleny i hurtowa sprzedaż paliw).
3) Stwierdza się nieważność decyzji Piątej Izby Odwoławczej Urzędu Unii Europejskiej ds. Własności Intelektualnej (EUIPO) z dnia 2 kwietnia 2015 r. (sprawy R 2245/2014‑5, R 2247/2014‑5, R 2248/2014‑5, R 2249/2014‑5 i R 2250/2014‑5) w odniesieniu do oznaczanych zgłoszonymi znakami towarowymi towarów i usług innych niż te, które nie stanowią zwykłego asortymentu stacji benzynowych (paliwa lotnicze, koks naftowy, ksyleny i hurtowa sprzedaż paliw).
4) EUIPO pokrywa własne koszty oraz cztery piąte kosztów Polskiego Koncernu Naftowego Orlen SA, natomiast ten ostatni pokrywa jedną piątą własnych kosztów.
Kanninen | Schwarcz | Iliopoulos |
Wyrok ogłoszono na posiedzeniu jawnym w Luksemburgu w dniu 16 kwietnia 2018 r.