Sprawa T‑341/18
(publikacja fragmentów)
NEC Corp.
przeciwko
Komisji Europejskiej
Wyrok Sądu (dziewiąta izba w składzie powiększonym) z dnia 29 września 2021 r.
Konkurencja – Porozumienia, decyzje i uzgodnione praktyki – Rynek aluminiowych i tantalowych kondensatorów elektrolitowych – Decyzja stwierdzająca naruszenie art. 101 TFUE i art. 53 porozumienia EOG – Koordynacja cen w całym EOG – Przypisanie spółce dominującej naruszenia popełnionego przez jej spółkę zależną – Wytyczne w sprawie metody ustalania grzywien z 2006 r. – Waga naruszenia – Podwyższenie kwoty grzywny ze względu na powrót do naruszenia – Proporcjonalność – Nieograniczone prawo orzekania
1. Konkurencja – Grzywny – Kwota – Ustalenie – Uprawnienia dyskrecjonalne Komisji – Kontrola sądowa – Nieograniczone prawo orzekania sądu Unii – Zakres – Zastąpienie uzasadnienia kwestionowanego aktu
(art. 101, 102, 261, 263 TFUE; rozporządzenie Rady nr 1/2003, art. 31)
(zob. pkt 44, 45)
2. Konkurencja – Reguły Unii – Naruszenia – Przypisanie – Spółka dominująca i spółki zależne – Jednostka gospodarcza – Kryteria oceny – Domniemanie decydującego wpływu wywieranego na spółki zależne przez spółkę dominującą posiadającą całość lub prawie całość ich kapitału – Wzruszalny charakter
(art. 101 TFUE)
(zob. pkt 49–57)
3. Konkurencja – Grzywny – Kwota – Ustalenie – Dostosowanie kwoty podstawowej – Okoliczności obciążające – Powrót do naruszenia – Pojęcie
(rozporządzenie Rady nr 1/2003, art. 23 ust. 2; komunikat Komisji 2006/C 210/02, pkt 28 tiret pierwsze)
(zob. pkt 75–77)
4. Konkurencja – Grzywny – Kwota – Ustalenie – Dostosowanie kwoty podstawowej – Okoliczności obciążające – Powrót do naruszenia – Przypisanie spółce dominującej noszącego znamiona naruszenia zachowania spółki zależnej – Odrębna grzywna nałożona wyłącznie na spółkę dominującą – Powrót do naruszenia jedynie ze strony spółki dominującej
(art. 102 TFUE; porozumienie EOG, art. 54; rozporządzenie Rady nr 1/2003, art. 23 ust. 2, 3; komunikat Komisji 2006/C 210/02, pkt 28)
(zob. pkt 81–90)
5. Konkurencja – Grzywny – Kwota – Ustalenie – Dostosowanie kwoty podstawowej – Okoliczności obciążające – Powrót do naruszenia – Uprawnienia dyskrecjonalne Komisji
(art. 101 TFUE; rozporządzenie Rady nr 1/2003, art. 23 ust. 2, 3; komunikat Komisji 2006/C 210/02, pkt 28)
(zob. pkt 103–108)
6. Konkurencja – Grzywny – Kwota – Ustalenie – Dostosowanie kwoty podstawowej – Okoliczności obciążające – Powrót do naruszenia – Podobne naruszenia popełnione kolejno i wynikające z zachowań odpowiednio spółki dominującej i jej spółki zależnej – Naruszenie zasady proporcjonalności – Brak
(art. 101 TFUE; rozporządzenie Rady nr 1/2003, art. 23 ust. 2, 3; komunikat Komisji 2006/C 210/02, pkt 28)
(zob. pkt 114–124)
7. Konkurencja – Grzywny – Kwota – Ustalenie – Dostosowanie kwoty podstawowej – Okoliczności obciążające – Powrót do naruszenia – Kryteria stosowania
(art. 101 TFUE; rozporządzenie Rady nr 1/2003, art. 23 ust. 2, 3; komunikat Komisji 2006/C 210/02, pkt 28)
(zob. pkt 129, 134, 135)
8. Konkurencja – Grzywny – Kwota – Ustalenie – Uprawnienia dyskrecjonalne Komisji – Kontrola sądowa – Nieograniczone prawo orzekania sądu Unii – Zakres – Podleganie wytycznym w sprawie metody ustalania grzywien – Wyłączenie – Obowiązek przestrzegania zasady równego traktowania
(art. 101 TFUE; rozporządzenie Rady nr 1/2003, art. 31; komunikat Komisji 2006/C 210/02)
(zob. pkt 150–154)
Streszczenie
NEC Corp. jest mającą siedzibę w Japonii spółką wytwarzającą tantalowe kondensatory elektrolitowe. Od dnia 1 sierpnia 2009 r. do dnia 31 stycznia 2013 r. NEC Corp. posiadała 100% udziałów w kapitale zakładowym Tokinu Corp. (zwanego dalej „Tokinem”).
Decyzją z dnia 21 marca 2018 r.(1). (zwaną dalej „zaskarżoną decyzją”) Komisja stwierdziła, że NEC Corp. i Tokin naruszyły art. 101 TFUE, uczestnicząc w porozumieniach lub uzgodnionych praktykach mających na celu koordynację polityki cenowej w zakresie dostaw aluminiowych i tantalowych kondensatorów elektrolitycznych. W tym względzie Komisja przyjęła odpowiedzialność Tokinu ze względu na jego bezpośredni udział w tym kartelu od dnia 29 stycznia 2003 r. do dnia 23 kwietnia 2012 r. oraz odpowiedzialność NEC Corp. jako spółki dominującej za okres od dnia 1 sierpnia 2009 r. do dnia 23 kwietnia 2012 r. W zaskarżonej decyzji nałożono z jednej strony grzywnę na Tokin, solidarnie z NEC Corp., a z drugiej strony indywidualne grzywny na Tokin i NEC Corp.
W celu obliczenia kwoty rzeczonych grzywien Komisja zastosowała metodologię przedstawioną w wytycznych w sprawie metody ustalania grzywien(2) (zwanych dalej „wytycznymi z 2006 r.”).
W pierwszej kolejności Komisja ustaliła kwotę podstawową, odwołując się do wartości sprzedaży odnośnych kondensatorów elektrolitycznych w ostatnim pełnym roku udziału w naruszeniu i stosując mnożniki w zależności od czasu trwania naruszenia. Uznając, że porozumienia horyzontalne dotyczące koordynacji cen zaliczają się ze względu na swój charakter do najpoważniejszych naruszeń art. 101 TFUE, Komisja ustaliła następnie część wartości sprzedaży, jaką należy przyjąć ze względu na wagę naruszenia, na 16%. Dla zapewnienia wystarczająco odstraszającego charakteru nałożonych grzywien, Komisja zastosowała ponadto kwotę dodatkową w wysokości 16%.
W drugiej kolejności, co się tyczy dostosowań kwoty podstawowej grzywien, Komisja, po pierwsze, przyznała Tokinowi i NEC Corp. obniżkę kwoty podstawowej grzywny o 3% ze względu na to, że nie wykazano ich uczestnictwa w niektórych spotkaniach, a po drugie, podwyższyła kwotę podstawową grzywny, jaką należy nałożyć na NEC Corp., o 50% z tytułu okoliczności obciążającej w postaci powrotu do naruszenia, na podstawie pkt 28 wytycznych z 2006 r.
Zgodnie ze wspomnianym pkt 28 kwota podstawowa grzywny może zostać podwyższona do 100% za naruszenie, jeżeli Komisja stwierdzi, że przedsiębiorstwo kontynuuje lub ponownie dopuszcza się naruszenie identyczne lub podobne, po stwierdzeniu przez Komisję lub krajowy organ ochrony konkurencji, że przedsiębiorstwo to naruszyło postanowienia art. 101 TFUE lub art. 102 TFUE.
W tym względzie Komisja podniosła w szczególności, że NEC Corp. została już uznana za odpowiedzialną w związku z antykonkurencyjnym zachowaniem dotyczącym koordynacji cen w odniesieniu do „głównych producentów oryginalnego sprzętu (OEM) – komputerów typu PC i serwerów”, które doprowadziło do wydania decyzji Komisji C(2011) 180/09 final z dnia 19 maja 2010 r. (zwanej dalej „decyzją w sprawie DRAM”)(3).
W trzeciej kolejności Komisja przyznała Tokinowi i NEC Corp. z tytułu ich współpracy na podstawie komunikatu w sprawie współpracy z 2006 r.(4). obniżkę o 15% kwoty każdej grzywny, która w przeciwnym razie zostałaby na nie nałożona za naruszenie
NEC Corp. wniosła skargę o stwierdzenie nieważności zaskarżonej decyzji, która została jednak oddalona przez dziewiątą izbę Sądu w składzie powiększonym. W swoim wyroku Sąd przedstawił wyjaśnienia dotyczące warunków podwyższenia grzywny ze względu na powrót do naruszenia.
Ocena Sądu
W ramach skargi NEC Corp. kwestionowała w szczególności zastosowane wobec tej spółki podwyższenie grzywny ze względu na powrót do naruszenia.
Przypominając, że jej odpowiedzialność była czysto pochodną odpowiedzialności Tokinu, NEC Corp. podniosła, po pierwsze, że decyzja Komisji o podwyższeniu kwoty nałożonej na nią grzywny ze względu na powrót do naruszenia skutkowała przypisaniem jej odpowiedzialności wykraczającej poza odpowiedzialność jej spółki zależnej, która nie znajdowała się w stanie powrotu do naruszenia.
W tym względzie Sąd przypomniał, że jeżeli odpowiedzialność spółki dominującej jest całkowicie pochodną odpowiedzialności jej spółki zależnej, a żaden inny czynnik nie charakteryzuje w sposób indywidualny zachowania zarzucanego spółce dominującej, odpowiedzialność tej spółki dominującej nie może wykraczać poza odpowiedzialność jej spółki zależnej. Jednakże czynniki właściwe spółce dominującej mogą uzasadniać dokonanie zróżnicowanej oceny jej odpowiedzialności i odpowiedzialności spółki zależnej, nawet jeśli odpowiedzialność pierwszej z nich jest oparta wyłącznie na noszącym znamiona naruszenia zachowaniu drugiej z nich. Tymczasem czynnikiem właściwym dla sytuacji spółki dominującej, który może prowadzić do zróżnicowanej oceny jej odpowiedzialności w stosunku do odpowiedzialności jej spółki zależnej, jest właśnie czynnik powrotu do naruszenia.
W świetle tych uwag Sąd stwierdził, że w niniejszej sprawie podwyższenie kwoty grzywny nałożonej na NEC Corp. odpowiada okoliczności, która jest właściwa jej sytuacji i która nie ma zastosowania do jej spółki zależnej, czyli powrotu do naruszenia. Komisja mogła zatem dokonać oceny odpowiedzialności tej ostatniej i jej spółki zależnej w sposób zróżnicowany.
Po drugie, NEC Corp. podniosła, że podwyższenie nałożonej na nią grzywny z tytułu powrotu do naruszenia narusza prawo w zakresie, w jakim podwyżka ta obejmowała cały okres naruszenia od dnia 1 sierpnia 2009 r. do dnia 23 kwietnia 2012 r., a zatem okres poprzedzający wydanie decyzji w sprawie DRAM, która została doręczona w dniu 19 maja 2010 r.
W tym względzie Sąd zauważył, że stwierdzenie i ocena szczególnych cech powrotu do naruszenia stanowią część uprawnień dyskrecjonalnych przysługujących Komisji przy wyborze czynników, które należy wziąć pod uwagę w celu ustalenia kwoty grzywien. Komisja może zatem w każdym przypadku wziąć pod uwagę sygnały świadczące o skłonności przedsiębiorstwa do naruszania reguł konkurencji, w tym na przykład czas, jaki upłynął między analizowanymi naruszeniami.
Tymczasem nawet jeśli w związku z pierwszym naruszeniem na NEC Corp. nałożono karę po rozpoczęciu nowego kartelu, kontynuowanie przez blisko dwa lata udziału w tym kartelu po doręczeniu decyzji w sprawie DRAM świadczy o jej skłonności do niewyciągania z tego odpowiednich konsekwencji. W tych okolicznościach decyzja Komisji o zastosowaniu podwyższenia – z tytułu powrotu do naruszenia – podstawowej kwoty grzywny, która z kolei została obliczona z uwzględnieniem całego okresu naruszenia, nie stanowiła naruszenia prawa.
Po trzecie, NEC Corp. powołała się na naruszenie zasady proporcjonalności w zakresie, w jakim podwyższenie kwoty grzywny ze względu na powrót do naruszenia obejmowało okres poprzedzający wydanie decyzji w sprawie DRAM i zważywszy na fakt, że jej własna odpowiedzialność wynikała z uczestnictwa jej spółki zależnej w naruszeniu.
Jeśli chodzi o proporcjonalność podwyższenia grzywny, Sąd przypomniał, że przy ustalaniu kwoty każdej grzywny Komisja dysponuje swobodnym uznaniem i nie jest zobowiązana do stosowania w tym celu precyzyjnego wzoru matematycznego. Ponadto powrót do naruszenia jest okolicznością uzasadniającą znaczne podwyższenie podstawowej kwoty grzywny, która może osiągnąć 100% tej kwoty. Dodatkowo zasada proporcjonalności wymaga, by czas, jaki upłynął między danym naruszeniem a poprzednim naruszeniem reguł konkurencji, został wzięty pod uwagę przy ocenie skłonności przedsiębiorstwa do naruszania tych reguł.
W świetle tych uwag Sąd potwierdził, że kontynuowanie przez NEC Corp. rozpatrywanego zachowania o znamionach naruszenia przez blisko dwa lata po doręczeniu decyzji DRAM świadczy wyraźnie o skłonności NEC Corp. do niewyciągania właściwych wniosków ze stwierdzenia naruszenia reguł konkurencji dokonanego w stosunku do niej. Tymczasem w zakresie, w jakim podwyższenie ze względu na powrót do naruszenia może prowadzić do podwyższenia do 100% podstawowej kwoty grzywny, Komisja nie naruszyła zasady proporcjonalności, ustalając podwyżkę podstawowej kwoty grzywny, jaką należy nałożyć na NEC Corp., na poziomie 50%.
W odniesieniu do argumentu skarżącej opartego na okoliczności, że jej własna odpowiedzialność wynikała z uczestnictwa jej spółki zależnej w naruszeniu i z krótkiego okresu, jaki upłynął między chwilą nabycia tej spółki zależnej a wydaniem decyzji w sprawie DRAM, Sąd stwierdził, po pierwsze, że domniemywa się, iż skarżąca wywiera decydujący wpływ na tę spółkę zależną. Po drugie, Sąd przypomniał, że cel polegający na zwalczaniu zachowań sprzecznych z regułami konkurencji byłby zagrożony, gdyby przedsiębiorstwo objęte pierwszym naruszeniem było w stanie zmienić swoją strukturę prawną (nabywając spółkę zależną, której nie można poddać ściganiu z powodu tego pierwszego naruszenia, ale która bierze udział w popełnieniu nowego naruszenia), uniemożliwiać lub szczególnie utrudnić jego ukaranie, a tym samym uniknąć sankcji za powrót do naruszenia.