Συνεκδικασθείσες υποθέσεις T‑533/15 και T‑264/16
Il-Su Kim κ.λπ.
κατά
Συμβουλίου της Ευρωπαϊκής Ένωσης και Ευρωπαϊκής Επιτροπής
«Κοινή εξωτερική πολιτική και πολιτική ασφάλειας – Περιοριστικά μέτρα κατά της Βόρειας Κορέας με σκοπό την παρεμπόδιση της διάδοσης των πυρηνικών όπλων – Κατάλογος των προσώπων και των οντοτήτων σε βάρος των οποίων επιβάλλεται δέσμευση κεφαλαίων και οικονομικών πόρων – Καταχώριση των ονομάτων των προσφευγόντων στον κατάλογο – Απόδειξη του βασίμου της καταχώρισης στον κατάλογο – Υποχρέωση αιτιολογήσεως»
Περίληψη – Απόφαση του Γενικού Δικαστηρίου (τρίτο τμήμα)
της 14ης Μαρτίου 2018
1. Προσφυγή ακυρώσεως – Έννομο συμφέρον – Προσφυγή βάλλουσα κατά πράξεως με την οποία λαμβάνονται περιοριστικά μέτρα εις βάρος του προσφεύγοντος – Κατάργηση της προσβαλλομένης πράξεως κατά τη διάρκεια της δίκης – Κατάργηση της δίκης – Δεν επιτρέπεται – Διατήρηση του εννόμου συμφέροντος του προσφεύγοντος να αναγνωριστεί ο παράνομος χαρακτήρας της προσβαλλομένης πράξεως
[Άρθρο 263 ΣΛΕΕ· αποφάσεις του Συμβουλίου (ΚΕΠΠΑ) 2015/1066, (ΚΕΠΠΑ) 2016/475 και (ΚΕΠΠΑ) 2016/849]
2. Πράξεις των οργάνων – Αιτιολογία – Υποχρέωση αιτιολογήσεως – Περιεχόμενο – Εκτίμηση της υποχρεώσεως αιτιολογήσεως αναλόγως των περιστάσεων της συγκεκριμένης υποθέσεως – Ανάγκη να διασαφηνίζονται όλα τα κρίσιμα πραγματικά και νομικά στοιχεία – Δεν υφίσταται
(Άρθρο 296 ΣΛΕΕ)
3. Πράξεις των οργάνων – Αιτιολογία – Υποχρέωση αιτιολογήσεως – Περιεχόμενο – Περιοριστικά μέτρα κατά της Βόρειας Κορέας – Δέσμευση κεφαλαίων ατόμων, οντοτήτων ή φορέων που συμμετέχουν ή παρέχουν στήριξη στη διάδοση των πυρηνικών όπλων – Ελάχιστες απαιτήσεις
[Άρθρο 296 ΣΛΕΕ· αποφάσεις του Συμβουλίου (ΚΕΠΠΑ) 2015/1066, (ΚΕΠΠΑ) 2016/475 και (ΚΕΠΠΑ) 2016/849· κανονισμοί της Επιτροπής 2015/1062 και 2016/659]
4. Προσφυγή ακυρώσεως – Λόγοι – Παράβαση ουσιώδους τύπου – Υποχρέωση αιτιολογήσεως – Λόγος διαφορετικός από εκείνον που αφορά την ουσιαστική νομιμότητα
(Άρθρο 263, εδ. 2, ΣΛΕΕ)
5. Ευρωπαϊκή Ένωση – Δικαστικός έλεγχος της νομιμότητας των πράξεων των θεσμικών οργάνων – Περιοριστικά μέτρα κατά της Βόρειας Κορέας – Δέσμευση κεφαλαίων προσώπων, οντοτήτων ή φορέων που συμμετέχουν ή παρέχουν στήριξη στη διάδοση των πυρηνικών όπλων – Έκταση του ελέγχου – Περιορισμένος έλεγχος για τους γενικούς κανόνες – Έλεγχος που εκτείνεται στην εκτίμηση των πραγματικών περιστατικών και την επαλήθευση των αποδεικτικών στοιχείων για τις πράξεις που έχουν εφαρμογή σε συγκεκριμένες οντότητες
[Άρθρο 29 ΣΕΕ· άρθρο 215 ΣΛΕΕ· Χάρτης των Θεμελιωδών Δικαιωμάτων της Ευρωπαϊκής Ένωσης, άρθρο 47· αποφάσεις του Συμβουλίου (ΚΕΠΠΑ) 2015/1066, (ΚΕΠΠΑ) 2016/475 και (ΚΕΠΠΑ) 2016/849· κανονισμοί της Επιτροπής 2015/1062 και 2016/659]
6. Ευρωπαϊκή Ένωση – Δικαστικός έλεγχος της νομιμότητας των πράξεων των θεσμικών οργάνων – Περιοριστικά μέτρα κατά της Βόρειας Κορέας – Μέτρα ληφθέντα στο πλαίσιο της καταπολεμήσεως της διαδόσεως των πυρηνικών όπλων – Έκταση του ελέγχου – Στοιχείο που κοινοποιείται ως απαλλακτικό στοιχείο από το πρόσωπο το οποίο αφορούν τα περιοριστικά μέτρα – Εμπίπτει
(Άρθρο 275, εδ. 2, ΣΛΕΕ)
7. Κοινή εξωτερική πολιτική και πολιτική ασφάλειας – Περιοριστικά μέτρα κατά της Βόρειας Κορέας – Δέσμευση κεφαλαίων προσώπων, οντοτήτων ή φορέων που συμμετέχουν ή παρέχουν στήριξη στη διάδοση των πυρηνικών όπλων – Μέτρα τα οποία επιβάλλονται στο πλαίσιο εκτελεστικής εξουσίας – Ερμηνεία της εκτελεστικής πράξεως σύμφωνα με τη βασική πράξη – Συνεκτίμηση του πλαισίου στο οποίο εντάσσεται η επίμαχη ρύθμιση
[Άρθρο 215, § 2, ΣΛΕΕ· αποφάσεις του Συμβουλίου (ΚΕΠΠΑ) 2015/1066, (ΚΕΠΠΑ) 2016/475 και (ΚΕΠΠΑ) 2016/849· κανονισμοί της Επιτροπής 2015/1062 και 2016/659]
8. Κοινή εξωτερική πολιτική και πολιτική ασφάλειας – Περιοριστικά μέτρα κατά της Βόρειας Κορέας – Δέσμευση κεφαλαίων και οικονομικών πόρων – Προσφυγή ακυρώσεως οντότητας δυνάμενης να συμβάλει στις δραστηριότητες διάδοσης πυρηνικών όπλων – Κατανομή του βάρους αποδείξεως – Απόφαση βάσει συνόλου ενδείξεων – Επιτρέπεται – Προϋποθέσεις
[Άρθρο 215 § 2 ΣΛΕΕ· αποφάσεις του Συμβουλίου (ΚΕΠΠΑ) 2015/1066, (ΚΕΠΠΑ) 2016/475 και (ΚΕΠΠΑ) 2016/849· κανονισμοί της Επιτροπής 2015/1062 και 2016/659]
9. Ευρωπαϊκή Ένωση – Δικαστικός έλεγχος της νομιμότητας των πράξεων των θεσμικών οργάνων – Κανονισμός για την επιβολή περιοριστικών μέτρων κατά προσώπων, οντοτήτων ή φορέων που συμμετέχουν ή παρέχουν στήριξη στη διάδοση των πυρηνικών όπλων – Έκταση του ελέγχου
[Άρθρο 215 § 2 ΣΛΕΕ· αποφάσεις του Συμβουλίου (ΚΕΠΠΑ) 2015/1066, (ΚΕΠΠΑ) 2016/475 και (ΚΕΠΠΑ) 2016/849· κανονισμοί της Επιτροπής 2015/1062 και 2016/659]
10. Θεσμικά όργανα της Ευρωπαϊκής Ένωσης – Προστασία των φυσικών προσώπων έναντι της επεξεργασίας δεδομένων προσωπικού χαρακτήρα – Κανονισμός 45/2001 – Επεξεργασία δεδομένων προσωπικού χαρακτήρα – Υποχρέωση ενημέρωσης σε περίπτωση δεδομένων που δεν έχουν συλλεγεί από το υποκείμενο των δεδομένων – Παραβίαση – Επίπτωση στη νομιμότητα πράξεων που έχουν εκδοθεί βάσει των εν λόγω δεδομένων – Δεν υφίσταται
[Άρθρο 340 ΣΛΕΕ· κανονισμός του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου 45/2001, άρθρα 12 § 1 και 32· απόφαση του Συμβουλίου (ΚΕΠΠΑ) 2015/1066, (ΚΕΠΠΑ) 2016/475 και (ΚΕΠΠΑ) 2016/849· κανονισμοί της Επιτροπής 2015/1062 και 2016/659]
11. Ευρωπαϊκή Ένωση – Δικαστικός έλεγχος της νομιμότητας των πράξεων των θεσμικών οργάνων – Κανονισμός για την επιβολή περιοριστικών μέτρων κατά ορισμένων προσώπων και οντοτήτων που ενδέχεται να συμβάλουν σε δραστηριότητες διάδοσης πυρηνικών όπλων – Έκταση του ελέγχου – Απόδειξη των καθηκόντων που ασκεί ένας εκ των προσφευγόντων – Μαρτυρία του προσφεύγοντος τον οποίον αφορούν τα επίμαχα περιοριστικά μέτρα – Παραδεκτό – Αποδεικτική αξία – Αρχή της ελεύθερης εκτιμήσεως των αποδείξεων
[Αποφάσεις του Συμβουλίου (ΚΕΠΠΑ) 2016/475 και (ΚΕΠΠΑ) 2016/849· κανονισμός της Επιτροπής 2016/659]
12. Κοινή εξωτερική πολιτική και πολιτική ασφάλειας – Περιοριστικά μέτρα κατά της Βόρειας Κορέας – Δέσμευση κεφαλαίων προσώπων, οντοτήτων ή φορέων που συμμετέχουν ή παρέχουν στήριξη στη διάδοση των πυρηνικών όπλων – Πρόσωπα που ενεργούν για λογαριασμό ή κατ’ εντολήν της υποκείμενης σε περιοριστικά μέτρα οντότητας – Καθήκοντα που περιλαμβάνουν την άσκηση διευθυντικής εξουσίας στην οντότητα που υπόκειται στα περιοριστικά μέτρα – Πρόσωπο που έχει ασκήσει καθήκοντα διοίκησης στην οντότητα την οποία αφορά το περιοριστικό μέτρο – Περιλαμβάνεται – Προϋποθέσεις – Σχέση του φυσικού προσώπου το οποίο αφορούν τα περιοριστικά μέτρα με την παροχή οικονομικών πόρων που μπορεί να συμβάλουν στα πυρηνικά προγράμματα
[Αποφάσεις του Συμβουλίου 2013/183/ΚΕΠΠΑ, άρθρο 15 § 1, στοιχείο βʹ, περίπτωση ii, (ΚΕΠΠΑ) 2016/475 και (ΚΕΠΠΑ) 2016/849, άρθρο 27 § 1, στοιχείο βʹ· κανονισμός της Επιτροπής 2016/659]
1. Βλ. το κείμενο της αποφάσεως.
(βλ. σκέψη 62)
2. Βλ. το κείμενο της αποφάσεως.
(βλ. σκέψεις 69, 71, 72, 82, 192)
3. Βλ. το κείμενο της αποφάσεως.
(βλ. σκέψη 70)
4. Βλ. το κείμενο της αποφάσεως.
(βλ. σκέψη 73)
5. Βλ. το κείμενο της αποφάσεως.
(βλ. σκέψεις 91, 93-99)
6. Αν και η νομιμότητα των πράξεων δια των οποίων τα όργανα της Ένωσης θεσπίζουν περιοριστικά μέτρα πρέπει, καταρχήν, να εκτιμάται μόνο βάσει των πραγματικών και νομικών στοιχείων που ελήφθησαν υπόψη για τη θέσπισή τους, εντούτοις ένα στοιχείο που προσκομίστηκε προκειμένου να ελαφρυνθεί η θέση του προσώπου σε βάρος του οποίου έχουν θεσπιστεί τα περιοριστικά μέτρα μπορεί να ληφθεί υπόψη από τα δικαστήρια της Ένωσης προς επιβεβαίωση της εκτίμησης της νομιμότητας των αμφισβητούμενων πράξεων, η οποία έχει στηριχθεί στα πραγματικά και νομικά στοιχεία που ελήφθησαν υπόψη για την έκδοσή τους.
(βλ. σκέψη 115)
7. Κανονισμός με τον οποίον επιβάλλονται περιοριστικά μέτρα πρέπει να ερμηνεύεται όχι μόνον υπό το πρίσμα της λαμβανόμενης στο πλαίσιο της κοινής εξωτερικής πολιτικής και πολιτικής ασφάλειας απόφασης που αναφέρεται στο άρθρο 215, παράγραφος 2, ΣΛΕΕ, αλλά επίσης εντός του ιστορικού πλαισίου στο οποίο εντάσσεται η νομοθεσία που θεσπίζει η Ένωση και στην οποία έρχεται να προστεθεί ο κανονισμός αυτός. Το ίδιο ισχύει και για απόφαση η οποία λαμβάνεται στον τομέα της κοινής εξωτερικής πολιτικής και πολιτικής ασφάλειας, η οποία πρέπει να ερμηνεύεται λαμβανομένου υπόψη του πλαισίου στο οποίο αυτή εντάσσεται.
(βλ. σκέψεις 122, 148)
8. Το Συμβούλιο δεν υποχρεούται να προσκομίσει τα στοιχεία που αποδεικνύουν ότι οι πόροι μιας καταχωρισμένης οντότητας θα χρησιμοποιούνταν ευθέως σε προγράμματα της Λαϊκής Δημοκρατίας της Κορέας που σχετίζονται με τη διάδοση των πυρηνικών όπλων, αλλά οφείλει να τεκμηριώσει την απόφαση κατά τον πλέον εύλογο τρόπο, με ένα σύνολο αποδεικτικών στοιχείων που να εμφαίνουν ότι οι πόροι αυτοί θα μπορούσαν να συμβάλουν στην επίτευξη των σκοπών αυτών.
(βλ. σκέψη 152)
9. Στο πλαίσιο του ελέγχου της νομιμότητας των λόγων στους οποίους στηρίζεται η απόφαση καταχώρισης ή διατήρησης του ονόματος συγκεκριμένου προσώπου σε κατάλογο προσώπων υποκείμενων σε περιοριστικό μέτρο, εφόσον ένας τουλάχιστον από τους λόγους που παρατίθενται στην αιτιολογία μιας πράξης είναι αρκούντως ακριβής και συγκεκριμένος, έχει τεκμηριωθεί και αποτελεί επαρκές έρεισμα για τη θεμελίωση της πράξης αυτής, το γεγονός ότι οι λοιποί λόγοι δεν συνιστούν τέτοιο έρεισμα δεν μπορεί να δικαιολογήσει την ακύρωση της εν λόγω πράξης.
(βλ. σκέψη 161)
10. Ακόμη και αν υποτεθεί ότι το Συμβούλιο και η Επιτροπή έχουν προβεί σε επεξεργασία δεδομένων προσωπικού χαρακτήρα σχετικών με τους προσφεύγοντες κατά τρόπο μη σύμφωνο προς τον κανονισμό 45/2001, σχετικά με την προστασία των φυσικών προσώπων έναντι της επεξεργασίας δεδομένων προσωπικού χαρακτήρα από τα όργανα και τους οργανισμούς της Κοινότητας και σχετικά με την ελεύθερη κυκλοφορία των δεδομένων αυτών, η περίσταση αυτή δεν μπορεί να έχει ως συνέπεια την ακύρωση των προσβαλλόμενων πράξεων. Αντιθέτως, εάν οι προσφεύγοντες μπορούν να αποδείξουν την ύπαρξη τέτοιας επεξεργασίας, μπορούν να προβάλουν παράβαση του εν λόγω κανονισμού στο πλαίσιο αγωγής αποζημίωσης.
(βλ. σκέψεις 173, 269, 345)
11. Βλ. το κείμενο της αποφάσεως.
(βλ. σκέψεις 224, 225, 258-260, 327, 328)
12. Όσον αφορά την απόδειξη της ικανότητας προσώπου καταχωρισμένου σε κατάλογο προσώπων και οντοτήτων έναντι των οποίων έχει επιβληθεί δέσμευση των κεφαλαίων και οικονομικών πόρων να επηρεάσουν τις δραστηριότητες της οντότητας την οποία αφορούν τα μέτρα αυτά, ένα πρόσωπο που ασκεί καθήκοντα τα οποία του παρέχουν διευθυντική εξουσία σε οντότητα εις βάρος της οποίας έχουν ληφθεί περιοριστικά μέτρα ενδέχεται, κατά γενικό κανόνα, να θεωρηθεί και το ίδιο ως εμπλεκόμενο στις δραστηριότητες που δικαιολόγησαν τη λήψη των περιοριστικών μέτρων εις βάρος της εν λόγω οντότητας.
Στο πλαίσιο προσφυγής η οποία έχει ως αίτημα την ακύρωση ορισμένων περιοριστικών μέτρων που έχουν ληφθεί κατά της Βόρειας Κορέας με σκοπό την παρεμπόδιση της εξάπλωσης των πυρηνικών όπλων και έχει ασκηθεί από φυσικό πρόσωπο που ασκούσε διευθυντικά καθήκοντα στην καταχωρισμένη οντότητα, το οποίο ενδέχεται να έχει εμπλακεί στη συγκέντρωση κεφαλαίων που θα μπορούσαν να χρησιμοποιηθούν για τις σχετιζόμενες με την εξάπλωση των πυρηνικών όπλων δραστηριότητες της Λαϊκής Δημοκρατίας της Κορέας και καλύπτεται από το κριτήριο καταχώρισης που αφορά «τα πρόσωπα ή τις οντότητες που ενεργούν εξ ονόματός τους ή υπό την καθοδήγησή τους», κατά την έννοια του άρθρου 15, παράγραφος 1, στοιχείο βʹ, σημείο ii, της απόφασης 2013/183, σχετικά με περιοριστικά μέτρα κατά της Λαϊκής Δημοκρατίας της Κορέας, καθώς και «τα πρόσωπα ή τις οντότητες που ενεργούν εξ ονόματός τους ή υπό την καθοδήγησή τους», κατά την έννοια του άρθρου 27, παράγραφος 1, στοιχείο βʹ, της απόφασης 2016/849, για την επιβολή περιοριστικών μέτρων κατά της Λαϊκής Δημοκρατίας της Κορέας, το κριτήριο αυτό δεν σημαίνει ότι το εν λόγω πρόσωπο πρέπει οπωσδήποτε να είναι εκείνο που αποφασίζει για τη μεταφορά των κεφαλαίων που θα μπορούσαν να συμβάλουν στις σχετιζόμενες με την εξάπλωση των πυρηνικών όπλων δραστηριότητες της Λαϊκής Δημοκρατίας της Κορέα ή που δύναται να ασκήσει επιρροή όσον αφορά τη μεταφορά των εν λόγω κεφαλαίων. Αντιθέτως, το πρόσωπο αυτό πρέπει να σχετίζεται με τη δραστηριότητα που αναφέρεται στην επίμαχη αιτιολογία υπό το πρίσμα των εν λόγω κριτηρίων, δηλαδή την πραγματοποίηση εσόδων σε ξένο συνάλλαγμα που θα μπορούσαν να συμβάλουν στα πυρηνικά προγράμματα της Λαϊκής Δημοκρατίας της Κορέας.
Συναφώς, απαιτείται μόνον το φυσικό πρόσωπο το οποίο αφορούν τα περιοριστικά μέτρα να σχετίζεται με την παροχή χρηματοπιστωτικών υπηρεσιών ή τη μεταφορά κεφαλαίων, περιουσιακών στοιχείων ή οικονομικών πόρων που θα μπορούσαν να συμβάλουν στα πυρηνικά προγράμματα της Λαϊκής Δημοκρατίας της Κορέας, χωρίς να είναι απαραίτητο το πρόσωπο αυτό να σχετίζεται ειδικά με δραστηριότητες διάδοσης των πυρηνικών όπλων.
Επομένως, τα επίμαχα κριτήρια και η επίμαχη αιτιολογία βάσει της οποίας καταχωρίστηκε το όνομα του προσώπου αυτού στους επίμαχους καταλόγους απαιτούν μόνον να αποδειχθεί ότι το πρόσωπο αυτό συνδέεται με την οντότητα που παρέχει ή εξασφαλίζει τη μεταφορά χρηματοοικονομικών περιουσιακών στοιχείων δυνάμενων να συμβάλουν στα προγράμματα της Λαϊκής Δημοκρατίας της Κορέας που έχουν σχέση με τις δραστηριότητες διάδοσης πυρηνικών όπλων.
Η άσκηση διευθυντικών καθηκόντων από το εν λόγω πρόσωπο οδηγεί στο συμπέρασμα ότι ο ρόλος του στο πλαίσιο της δραστηριότητας την οποία ασκεί η οντότητα που αποτελεί αντικείμενο των περιοριστικών μέτρων αρκεί για να γίνει δεκτό, αφενός, ότι σχετίζεται με τη δραστηριότητα της εν λόγω οντότητας, η οποία συνίσταται στην πραγματοποίηση εσόδων σε συνάλλαγμα, ενεργώντας για λογαριασμό της ή υπό την καθοδήγησή της, και, αφετέρου, ότι δεν είναι απαραίτητο, πέραν της εξέτασης της βασιμότητας των λοιπών λόγων που αφορούν το πρόσωπο αυτό, να παρατεθούν στοιχεία σχετικά με εξατομικευμένες ενέργειες του εν λόγω προσώπου, προκειμένου να αποδειχθεί ότι η καταχώρισή του ήταν σύμφωνη προς τα κριτήρια καταχώρισης που έχουν γίνει δεκτά.
(βλ. σκέψεις 332-338)