Sprawa C‑571/10

Servet Kamberaj

przeciwko

Istituto per l’Edilizia Sociale della Provincia autonoma di Bolzano (IPES) i in.

(wniosek o wydanie orzeczenia w trybie prejudycjalnym
złożony przez Tribunale di Bolzano)

Przestrzeń wolności, bezpieczeństwa i sprawiedliwości – Artykuł 34 Karty praw podstawowych Unii Europejskiej – Dyrektywa 2003/109/WE – Status obywateli państw trzecich będących rezydentami długoterminowymi – Prawo równego traktowania w zakresie zabezpieczenia społecznego, pomocy społecznej i ochrony socjalnej – Odstępstwo od zasady równości traktowania w odniesieniu do środków z zakresu pomocy społecznej i ochrony socjalnej – Wyłączenie „świadczeń podstawowych” z zakresu zastosowania tego odstępstwa – Uregulowanie krajowe przewidujące dodatki mieszkaniowe dla najuboższych lokatorów – Wysokość funduszy przeznaczonych dla obywateli państw trzecich określana na podstawie średniej ważonej obliczanej w odmienny sposób – Oddalenie wniosku o dodatek mieszkaniowy z powodu wyczerpania środków budżetowych przeznaczonych dla obywateli państw trzecich

Streszczenie wyroku

1.        Prawo Unii – Prawa podstawowe – Europejska konwencja praw człowieka – Sprzeczność pomiędzy europejską konwencją praw człowieka a normą prawa krajowego – Obowiązek zastosowania bezpośrednio przez sąd krajowy postanowień tej konwencji – Brak

(art. 6 ust. 3 TUE)

2.        Kontrole graniczne, azyl i imigracja – Polityka imigracyjna – Status obywateli państw trzecich będących rezydentami długoterminowymi – Prawo równego traktowania w zakresie zabezpieczenia społecznego, pomocy społecznej i ochrony socjalnej

(dyrektywa Rady 2003/109, art. 11 ust. 1 lit. d), art. 11 ust 4)

1.        W przypadku sprzeczności pomiędzy normą prawa krajowego a europejską konwencją praw człowieka, dokonane w art. 6 TUE odesłanie do konwencji nie wymaga od sądu krajowego zastosowania bezpośrednio postanowień tej konwencji i odstąpienia od stosowania niezgodnej z nią normy prawa krajowego.

Istotnie to postanowienie TUE stanowi odbicie zasady, zgodnie z którą prawa podstawowe stanowią integralną część ogólnych zasad prawa, których przestrzeganie zapewnia Trybunał. Jednakże wspomniany artykuł nie reguluje stosunków między europejską konwencją praw człowieka a porządkami prawnymi państw członkowskich i nie określa konsekwencji, jakie powinien wyciągnąć sąd krajowy w razie sprzeczności między prawami gwarantowanymi w tej konwencji a normą prawa krajowego.

(por. pkt 61–63; pkt 2 sentencji)

2.        Artykuł 11 ust. 1 lit. d) dyrektywy 2003/109 dotyczącej statusu obywateli państw trzecich będących rezydentami długoterminowymi należy interpretować w ten sposób, że stoi on na przeszkodzie istnieniu uregulowania krajowego lub regionalnego, które w zakresie przyznawania dodatku mieszkaniowego przewiduje wobec obywateli państw trzecich posiadających przyznany zgodnie przepisami tej dyrektywy status rezydenta długoterminowego traktowanie odmienne w porównaniu z traktowaniem zastrzeżonym dla obywateli krajowych zamieszkujących w tej samej prowincji lub regionie przy podziale funduszy przeznaczonych na te dodatki, o ile taka pomoc należy do jednej z trzech kategorii objętych tym przepisem, a art. 11 ust. 4 nie znajduje zastosowania.

Skoro integracja obywateli państw trzecich, którzy są długoterminowymi rezydentami w państwach członkowskich i prawo tych obywateli do korzystania z równości traktowania w dziedzinach wymienionych w art. 11 ust. 1 dyrektywy 2003/109 stanowią normę ogólną, odstępstwo przewidziane w art. 11 ust. 4 powinno być interpretowane w sposób ścisły. Organ publiczny, czy to na poziomie krajowym, regionalnym, czy lokalnym, może powoływać się na to odstępstwo jedynie w sytuacji, gdy władze danego państwa członkowskiego właściwe do wprowadzenia w życie dyrektywy 2003/109 jasno wyraziły zamiar powołania się na to odstępstwo.

Znaczenie i zakres pojęcia „świadczeń podstawowych”, zawartego w art. 11 ust. 4 dyrektywy 2003/109, należy ustalać z uwzględnieniem kontekstu, w jaki przepis ten się wpisuje oraz celu dyrektywy, którym jest integracja obywateli państw trzecich, którzy legalnie i długoterminowo zamieszkiwali w państwach członkowskich. Przepis ten należy rozumieć w ten sposób, że pozwala państwom członkowskim na ograniczenie równości traktowania przysługującej osobom posiadającym status wynikający z omawianej dyrektywy, z wyłączeniem świadczeń pomocy społecznej lub ochrony socjalnej przyznawanych przez organy publiczne, czy to na poziomie krajowym, regionalnym, czy lokalnym, które przyczyniają się do zaspokojenia przez jednostkę elementarnych potrzeb.

W zakresie w jakim dodatek mieszkaniowy odpowiada celowi wyrażonemu w art. 34 Karty praw podstawowych Unii Europejskiej, jakim jest zapewnienie godnej egzystencji wszystkim osobom pozbawionym wystarczających środków, nie może on zostać w prawie Unii uznany za świadczenie niewchodzące w zakres świadczeń podstawowych w rozumieniu art. 11 ust. 4 dyrektywy 2003/109. Do sądu krajowego należy poczynienie niezbędnych ustaleń z uwzględnieniem celu tego dodatku, jego kwoty, warunków jego przyznawania oraz miejsca tego dodatku w krajowym systemie pomocy społecznej.

(por. pkt 86, 87, 90–93; pkt 3 sentencji)