Sprawa C‑591/17
Republika Austrii
przeciwko
Republice Federalnej Niemiec
Wyrok Trybunału (wielka izba) z dnia 18 czerwca 2019 r.
Uchybienie zobowiązaniom państwa członkowskiego – Artykuły 18, 34, 56 i 92 TFUE – Uregulowanie państwa członkowskiego przewidujące opłatę za użytkowanie infrastruktury dla pojazdów samochodowych osobowych – Sytuacja, w której właściciele pojazdów zarejestrowanych w tym państwie członkowskim korzystają ze zwolnienia z podatku od pojazdów samochodowych w wysokości odpowiadającej tej opłacie
1. Prawo Unii Europejskiej – Zasady – Równość traktowania – Dyskryminacja ze względu na przynależność państwową – Zakaz – Uregulowanie krajowe przewidujące opłatę za użytkowanie infrastruktury dla pojazdów samochodowych – Zwolnienie jedynie właścicieli pojazdów zarejestrowanych w danym państwie członkowskim – Niedopuszczalność
(art. 18 TFUE)
(zob. pkt 46, 49–51, 54–57, 60, 69, 78)
2. Prawo Unii Europejskiej – Zasady – Równość traktowania – Dyskryminacja ze względu na przynależność państwową – Zakaz – Opłata za użytkowanie infrastruktury dla pojazdów samochodowych – Ukształtowanie i stosowanie opłaty – Zróżnicowane traktowanie sprawców wykroczeń drogowych w zależności od miejsca rejestracji pojazdu – Wymóg zabezpieczenia od właścicieli pojazdów zarejestrowanych w innym państwie członkowskim – Dopuszczalność –Przesłanki
(art. 18 TFUE)
(zob. pkt 94, 103, 109)
3. Swobodny przepływ towarów – Ograniczenia ilościowe – Środki o skutku równoważnym – Uregulowanie krajowe przewidujące opłatę za użytkowanie infrastruktury dla pojazdów samochodowych – Środek utrudniający dostęp do rynku krajowego dla produktów pochodzących z innych państw członkowskich – Niedopuszczalność – Uzasadnienie – Brak
(art. 34 TFUE)
(zob. pkt 120, 127, 132–134)
4. Swobodne świadczenie usług – Ograniczenia – Przepisy podatkowe – Uregulowanie krajowe przewidujące opłatę za użytkowanie infrastruktury dla pojazdów samochodowych – Wzrost kosztów usług świadczonych przez usługodawców mających siedzibę w innym państwie członkowskim – Środek utrudniający dostęp do rynku krajowego usługodawcom i usługobiorcom z innego państwa członkowskiego – Niedopuszczalność – Uzasadnienie – Brak
(art. 56 TFUE)
(zob. pkt 135, 144, 149)
5. Swobodne świadczenie usług – Postanowienia traktatu – Zakres stosowania – Uregulowanie krajowe przewidujące opłatę za użytkowanie infrastruktury dla pojazdów samochodowych – Podatki związane z użytkowaniem dróg przez pojazdy ciężarowe – Zróżnicowane traktowanie przewoźników zarejestrowanych w innym państwie członkowskim – Przewoźnicy krajowi korzystający z rekompensaty z tytułu tej opłaty – Niekorzystna sytuacja dla przewoźników zagranicznych – Niedopuszczalność
(art. 92 TFUE)
(zob. pkt 141, 143, 161, 162)
Streszczenie
Niemiecka winieta za korzystanie z dróg federalnych przez pojazdy samochodowe osobowe jest sprzeczna z prawem Unii
W wydanym w dniu 18 czerwca 2019 r. wyroku Austria/Niemcy (C‑591/17) wielka izba Trybunału stwierdziła, w przedmiocie skargi o stwierdzenie uchybienia zobowiązaniom państwa członkowskiego wniesionej przez Republikę Austrii na podstawie art. 259 TFUE, naruszenie przez Republikę Federalną Niemiec art. 18, 34, 56 i 92 TFUE wynikające z wprowadzenia opłaty za użytkowanie infrastruktury dla pojazdów samochodowych osobowych oraz ze zwolnienia, w wysokości co najmniej równej tej opłacie, z podatku od pojazdów samochodowych dla właścicieli pojazdów zarejestrowanych w Niemczech. Na poparcie swojej skargi Republika Austrii wniosła cztery zarzuty. Zarzuty pierwszy i drugi dotyczą naruszenia art. 18 TFUE wynikającego, po pierwsze, z łącznego skutku opłaty za użytkowanie infrastruktury i zwolnienia z podatku od pojazdów samochodowych dla pojazdów zarejestrowanych w Niemczech, a po drugie, z ukształtowania i stosowania opłaty za użytkowanie infrastruktury. Zarzut trzeci dotyczy naruszenia art. 34 i 56 TFUE łącznie przez środki kwestionowane w zarzutach pierwszym i drugim. Zarzut czwarty dotyczy naruszenia art. 92 TFUE przez łączny skutek opłaty z tytułu użytkowania infrastruktury i zwolnienia z podatku od pojazdów samochodowych dla pojazdów zarejestrowanych w Niemczech.
W ramach zarzutu pierwszego, dotyczącego naruszenia art. 18 TFUE wynikającego z łącznego skutku spornych środków krajowych, Trybunał, po stwierdzeniu istnienia związku – pod względem zarówno czasowym, jak i materialnym – między spornymi środkami krajowymi, uzasadniającego wspólną ocenę na podstawie prawa Unii, przede wszystkim stwierdził istnienie odmiennego traktowania ze względu na przynależność państwową. W tym aspekcie Trybunał zauważył w szczególności, w odniesieniu do poboru spornej opłaty, że wszyscy użytkownicy autostrad niemieckich podlegają opłacie za użytkowanie infrastruktury, niezależnie od miejsca rejestracji ich pojazdów. Jednakże właściciele pojazdów zarejestrowanych w Niemczech korzystają ze zwolnienia z podatku od pojazdów samochodowych w wysokości co najmniej równej kwocie opłaty, którą musieli uiścić, w związku z czym obciążenie ekonomiczne tą opłatą de facto spoczywa jedynie na właścicielach i kierowcach pojazdów zarejestrowanych w państwie członkowskim innym niż Niemcy. Okazuje się zatem, że ze względu na połączenie spornych środków krajowych ci ostatni, którzy korzystają z autostrad niemieckich, są traktowani w sposób mniej korzystny niż właściciele pojazdów zarejestrowanych w Niemczech w zakresie użytkowania tych autostrad, nawet jeśli znajdują się oni w sytuacjach porównywalnych pod względem tego użytkowania. Według Trybunału owa różnica prowadzi do tego samego rezultatu, co odmienne traktowanie ze względu na przynależność państwową.
Trybunał przypomniał, że ustanawiając opłaty od pojazdów samochodowych, państwa członkowskie muszą przestrzegać w szczególności zasady równego traktowania, tak aby szczegółowe zasady stosowania tych opłat nie stanowiły środka dyskryminacji.
Co prawda państwa członkowskie mogą, na mocy przysługującego im swobodnego wyboru określenia sposobów finansowania infrastruktury publicznej, zmieniać system finansowania infrastruktury drogowej, pod warunkiem jednak, że zmiana ta jest zgodna z prawem Unii, w tym z zasadą zakazu dyskryminacji zapisaną w art. 18 akapit pierwszy TFUE. Trybunał stwierdził jednak, że rozpatrywany w niniejszej sprawie mechanizm wyrównawczy w drodze zwolnienia jest dyskryminujący względem właścicieli i kierowców pojazdów zarejestrowanych w państwach członkowskich innych niż Niemcy, ponieważ Republika Federalna Niemiec nie była w stanie wykazać, że ów mechanizm spełnia ustanowiony przez to państwo członkowskie cel przejścia z systemu finansowania infrastruktury podatkiem na system finansowania przez wszystkich użytkowników, bowiem wprowadzone przez to państwo członkowskie obniżenie podatku od pojazdów samochodowych w rzeczywistości skutkuje zwolnieniem z opłaty za użytkowanie infrastruktury na korzyść właścicieli pojazdów zarejestrowanych w Niemczech.
W odniesieniu do zarzutu drugiego, dotyczącego naruszenia art. 18 TFUE wynikającego z ukształtowania i stosowania opłaty infrastrukturalnej, Trybunał zauważył, że okoliczność, iż elementy konstytutywne niektórych naruszeń, takie jak niepełne wniesienie opłaty lub nieprawidłowe dostarczenie informacji, mogą zostać stwierdzone wyłącznie względem właścicieli i kierowców pojazdów zarejestrowanych w państwach członkowskich innych niż Niemcy, nie wspiera twierdzenia Republiki Austrii, zgodnie z którym przepisy te dotyczą w większości tych ostatnich. W szczególności Trybunał stwierdził zatem, że cel polegający na zapewnieniu zapłaty grzywien wymierzonych sprawcom wykroczeń korzystającym z pojazdu zarejestrowanego w państwie członkowskim innym niż Niemcy, któremu służy możliwość wymagania od nich wpłaty zabezpieczenia, uzasadnia wynikającą z tego różnicę w traktowaniu pomiędzy tymi sprawcami i sprawcami korzystającymi z pojazdu zarejestrowanego w Niemczech, a ów środek jest proporcjonalny do tego celu.
W odniesieniu do zarzutu trzeciego, dotyczącego naruszenia art. 34 i 56 TFUE, Trybunał orzekł, że sporne środki krajowe mogą utrudniać dostęp do rynku niemieckiego produktom pochodzącym z innych państw członkowskich. Opłata za użytkowanie infrastruktury, której podlegają w rzeczywistości jedynie pojazdy przewożące te produkty, może bowiem zwiększyć koszty transportu, a w związku z tym cenę tych produktów, wpływając w ten sposób na ich konkurencyjność.
Trybunał zauważył również, że sporne środki krajowe mogą utrudniać dostęp usługodawców i usługobiorców pochodzących z państwa członkowskiego innego niż Niemcy do rynku niemieckiego. Opłata za użytkowanie infrastruktury może bowiem, ze względu na zwolnienie z podatku od pojazdów samochodowych zawarte w spornych środkach krajowych, albo zwiększyć koszt usług świadczonych w Niemczech przez tych usługodawców, albo zwiększyć koszt, jaki dla tych usługobiorców stanowi fakt udania się do tego państwa członkowskiego celem skorzystania tam z usługi.
Wreszcie, w odniesieniu do zarzutu czwartego, dotyczącego naruszenia art. 92 TFUE, Trybunał podkreślił ponadto, że rekompensując w całości nowe obciążenie, jakim jest opłata za użytkowanie infrastruktury, wymagana od wszystkich przewoźników, poprzez zwolnienie z podatku od pojazdów samochodowych w kwocie co najmniej równej pobranej opłacie, z czego korzystają przewoźnicy niemieccy, z wyłączeniem przewoźników zagranicznych, sporne środki krajowe skutkują niekorzystną zmianą sytuacji przewoźników zagranicznych w stosunku do sytuacji przewoźników niemieckich. Sporne środki krajowe zostały zatem uznane za sprzeczne z art. 92 TFUE.