ΑΠΟΦΑΣΗ ΤΟΥ ΓΕΝΙΚΟΥ ΔΙΚΑΣΤΗΡΙΟΥ (πρώτο τμήμα)
της 10ης Μαΐου 2016 (*)
«Κοινή εξωτερική πολιτική και πολιτική ασφάλειας – Περιοριστικά μέτρα σε βάρος της Λευκορωσίας – Δέσμευση κεφαλαίων και οικονομικών πόρων – Περιορισμοί εισόδου στο έδαφος της Ένωσης και διέλευσης από αυτό – Διατήρηση του ονόματος του προσφεύγοντος στον κατάλογο των προσώπων τα οποία αφορούν τα περιοριστικά μέτρα – Δημοσιογράφος – Δικαιώματα άμυνας – Υποχρέωση αιτιολόγησης – Πλάνη περί την εκτίμηση»
Στην υπόθεση T‑693/13,
Aliaksei Mikhalchanka, κάτοικος Μινσκ (Λευκορωσία), εκπροσωπούμενος από τον M. Michalauskas, δικηγόρο,
προσφεύγων,
κατά
Συμβουλίου της Ευρωπαϊκής Ένωσης, εκπροσωπούμενου από τους J.-P. Hix και F. Naert,
καθού,
με αντικείμενο προσφυγή δυνάμει του άρθρου 263 ΣΛΕΕ περί ακύρωσης της απόφασης 2013/534/ΚΕΠΠΑ του Συμβουλίου, της 29ης Οκτωβρίου 2013, για την τροποποίηση της απόφασης 2012/642/ΚΕΠΠΑ σχετικά με περιοριστικά μέτρα κατά της Λευκορωσίας (ΕΕ 2013, L 288, σ. 69), και του εκτελεστικού κανονισμού (ΕΕ) 1054/2013 του Συμβουλίου, της 29ης Οκτωβρίου 2013, για την εφαρμογή του άρθρου 8α, παράγραφος 1, του κανονισμού (ΕΚ) 765/2006 σχετικά με περιοριστικά μέτρα όσον αφορά τη Λευκορωσία (ΕΕ 2013, L 288, σ. 1),
ΤΟ ΓΕΝΙΚΟ ΔΙΚΑΣΤΗΡΙΟ (πρώτο τμήμα),
συγκείμενο από τους H. Kanninen (εισηγητή), πρόεδρο, I. Pelikánová και E. Buttigieg, δικαστές,
γραμματέας: G. Predonzani, υπάλληλος διοικήσεως,
έχοντας υπόψη την έγγραφη διαδικασία και κατόπιν της επ’ ακροατηρίου συζητήσεως της 12ης Νοεμβρίου 2015,
εκδίδει την ακόλουθη
Απόφαση (1)
Ιστορικό της διαφοράς
1 Ο προσφεύγων Aliaksei Mikhalchanka είναι Λευκορώσος υπήκοος, δημοσιογράφος του κρατικού τηλεοπτικού σταθμού Obshchenatsional’noe Televidenie (ONT).
2 Από την κοινή θέση 2006/276/ΚΕΠΠΑ του Συμβουλίου, της 10ης Απριλίου 2006, σχετικά με περιοριστικά μέτρα εις βάρος ορισμένων αξιωματούχων της Λευκορωσίας και για την κατάργηση της κοινής θέσης 2004/661/ΚΕΠΠΑ (ΕΕ 2006, L 101, σ. 5), προκύπτει ότι, κατόπιν της εξαφάνισης γνωστών προσωπικοτήτων στη Λευκορωσία, της νόθευσης των αποτελεσμάτων των εκλογών και του δημοψηφίσματος καθώς και σοβαρών προσβολών των ανθρωπίνων δικαιωμάτων κατά τη βίαιη καταστολή ειρηνικών διαδηλώσεων μετά από τις εν λόγω εκλογές και το δημοψήφισμα, αποφασίστηκε να επιβληθούν περιοριστικά μέτρα κατά διαφόρων Λευκορώσων υπηκόων, όπως για παράδειγμα απαγόρευση εισόδου στο έδαφος της Ένωσης και διέλευσης από αυτό καθώς και δέσμευση κεφαλαίων και οικονομικών πόρων.
3 Τα εκτελεστικά μέτρα της Ένωσης θεσπίσθηκαν με τον κανονισμό (ΕΚ) 765/2006 του Συμβουλίου, της 18ης Μαΐου 2006, σχετικά με περιοριστικά μέτρα κατά της Λευκορωσίας (EE 2006, L 134, σ. 1). Οι σχετικές διατάξεις αποτέλεσαν αντικείμενο πλειόνων διαδοχικών τροποποιήσεων και το άρθρο 8α, παράγραφος 1, του εν λόγω κανονισμού, όπως τροποποιήθηκε, προβλέπει ότι, όποτε το Συμβούλιο της Ευρωπαϊκής Ένωσης αποφασίζει να υπαγάγει φυσικό ή νομικό πρόσωπο, οντότητα ή οργανισμό στα μέτρα του άρθρου 2, παράγραφος 1, τροποποιεί ανάλογα το παράρτημα στο οποίο περιλαμβάνεται ο κατάλογος στον οποίο εγγράφεται το πρόσωπο αυτό.
4 Τα περιοριστικά μέτρα που προβλέπονται στην κοινή θέση 2006/276 παρατάθηκαν μέχρι τις 15 Μαρτίου 2010 με την κοινή θέση 2009/314/ΚΕΠΠΑ του Συμβουλίου, της 6ης Απριλίου 2009, για την τροποποίηση της κοινής θέσης 2006/276 και την κατάργηση της κοινής θέσης 2008/844/ΚΕΠΠΑ (EE 2009, L 93, σ. 21). Εντούτοις, οι ταξιδιωτικοί περιορισμοί που είχαν επιβληθεί σε ορισμένες ηγετικές προσωπικότητες της Λευκορωσίας, εξαιρουμένων των ατόμων τα οποία εμπλέκονταν στις εξαφανίσεις που σημειώθηκαν το 1999-2000 καθώς και του προέδρου της Κεντρικής Επιτροπής Εκλογών, ανεστάλησαν έως τις 15 Δεκεμβρίου 2009.
5 Στις 15 Δεκεμβρίου 2009 το Συμβούλιο εξέδωσε την απόφαση 2009/969/ΚΕΠΠΑ για την επέκταση των περιοριστικών μέτρων εις βάρος ορισμένων αξιωματούχων της Λευκορωσίας που προβλέπονται στην κοινή θέση 2006/276 και την κατάργηση της κοινής θέσης 2009/314 (EE 2009, L 332, σ 76). Παρέτεινε δε μέχρι τις 31 Οκτωβρίου 2010 τόσο τα περιοριστικά μέτρα που προβλέπονται στην κοινή θέση 2006/276 όσο και την αναστολή των ταξιδιωτικών περιορισμών που είχαν επιβληθεί σε ορισμένες ηγετικές προσωπικότητες της Λευκορωσίας.
6 Κατόπιν επανεξέτασης της κοινής θέσης 2006/276, το Συμβούλιο, με την απόφαση 2010/639/ΚΕΠΠΑ, της 25ης Οκτωβρίου 2010, σχετικά με περιοριστικά μέτρα κατά της Λευκορωσίας (EE 2010, L 280, σ. 18), ανανέωσε μέχρι τις 31 Οκτωβρίου 2011 τόσο τα περιοριστικά μέτρα που προβλέπονται στην κοινή θέση 2006/276 όσο και την αναστολή των ταξιδιωτικών περιορισμών που είχαν επιβληθεί σε ορισμένες ηγετικές προσωπικότητες της Λευκορωσίας.
7 Με την απόφαση 2011/69/ΚΕΠΠΑ του Συμβουλίου, της 31ης Ιανουαρίου 2011, για την τροποποίηση της απόφασης 2010/639 (ΕΕ 2011, L 28, σ. 40), λαμβανομένων υπόψη, αφενός, της νοθείας κατά τις προεδρικές εκλογές της 19ης Δεκεμβρίου 2010 και, αφετέρου, της βίαιης καταστολής της αντιπολίτευσης, της κοινωνίας των πολιτών και των αντιπροσώπων των ανεξάρτητων μέσων μαζικής επικοινωνίας στη Λευκορωσία, αποφασίστηκε η λήξη της αναστολής των ταξιδιωτικών περιορισμών, καθώς και η εφαρμογή περαιτέρω περιοριστικών μέτρων. Το άρθρο 1, παράγραφος 1, της απόφασης 2010/639 συμπληρώθηκε ως ακολούθως:
«δ) για τις παραβάσεις των διεθνών εκλογικών κανόνων κατά τις προεδρικές εκλογές που διεξήχθησαν στις 19 Δεκεμβρίου 2010 στη Λευκορωσία, και για την καταστολή της κοινωνίας των πολιτών και της δημοκρατικής αντιπολίτευσης, καθώς και των συνδεομένων με αυτούς προσώπων, ως έχουν στο Παράρτημα ΙΙΙ Α.»
8 Η απόφαση 2011/69 αντικατέστησε το άρθρο 2 της απόφασης 2010/639 ως εξής:
«Άρθρο 2
1. Δεσμεύονται όλα τα κεφάλαια και οι οικονομικοί πόροι που βρίσκονται στην ιδιοκτησία ή κατοχή ή ελέγχονται από πρόσωπα τα οποία είναι υπεύθυνα:
[…]
β) για τις παραβάσεις των διεθνών εκλογικών κανόνων κατά τις προεδρικές εκλογές που διεξήχθησαν στις 19 Δεκεμβρίου 2010 στη Λευκορωσία, και για την καταστολή της κοινωνίας των πολιτών και της δημοκρατικής αντιπολίτευσης, και των φυσικών ή νομικών προσώπων, οντοτήτων ή οργανισμών που συνδέονται με τους ως άνω, ως έχουν στο Παράρτημα ΙΙΙ Α·
[…]»
9 Το όνομα του προσφεύγοντος περιλήφθηκε στο παράρτημα V της απόφασης 2011/69, το οποίο προσθέτει το παράρτημα III A στην απόφαση 2010/639. Το όνομα του προσφεύγοντος, το οποίο εμφανίζεται στον αριθμό 77, συνοδεύεται από την ακόλουθη διευκρίνιση: «Δημοσιογράφος στον κρατικό τηλεοπτικό δίαυλο ONT, ανώτερο στέλεχος σε θέση επιρροής».
10 Ο εκτελεστικός κανονισμός (ΕΕ) 84/2011 του Συμβουλίου, της 31ης Ιανουαρίου 2011, για την τροποποίηση του κανονισμού 765/2006 (EE 2011, L 28, σ. 17), αντικατέστησε μεταξύ άλλων το άρθρο 2 του κανονισμού 765/2006 με το ακόλουθο κείμενο:
«Άρθρο 2
1. Δεσμεύονται όλα τα κεφάλαια και όλοι οι οικονομικοί πόροι που βρίσκονται στην ιδιοκτησία ή κατοχή ή τελούν υπό τον έλεγχο φυσικών ή νομικών προσώπων, οντοτήτων και οργανισμών που κατονομάζονται στα παράρτημα I ή στο παράρτημα Ι Α.
2. Κανένα κεφάλαιο ή οικονομικός πόρος δεν διατίθεται, άμεσα ή έμμεσα, στα φυσικά ή νομικά πρόσωπα, οντότητες ή φορείς που περιλαμβάνονται στο παράρτημα I ή στο παράρτημα Ι Α ή προς όφελός τους.
[…]
5. Το παράρτημα I Α περιλαμβάνει τα φυσικά ή νομικά πρόσωπα, οντότητες και φορείς που αναφέρονται στο άρθρο 2, παράγραφος 1, στοιχείο βʹ, της απόφασης 2010/639[…], όπως τροποποιήθηκε.»
11 Ο εκτελεστικός κανονισμός 84/2011 συμπεριέλαβε, με το παράρτημά του II (παράρτημα I A του κανονισμού 765/2006 το οποίο περιέχει τον κατάλογο των φυσικών και νομικών προσώπων, οντοτήτων ή οργανισμών που αναφέρονται στα άρθρα 2, παράγραφοι 1, 2 και 5), το όνομα του προσφεύγοντος με διευκρίνιση ίδια με την παρατιθέμενη στη σκέψη 9 ανωτέρω.
12 Στις 2 Φεβρουαρίου 2011 δημοσιεύθηκε στην Επίσημη Εφημερίδα της Ευρωπαϊκής Ένωσης ανακοίνωση προς τα πρόσωπα έναντι των οποίων εφαρμόζονται τα μέτρα που προβλέπονται στην απόφαση 2011/69 και στον εκτελεστικό κανονισμό 84/2011 (EE 2011, C 33, σ. 17).
13 Με την εκτελεστική απόφαση 2011/174/ΚΕΠΠΑ του Συμβουλίου, της 21ης Μαρτίου 2011, για την εφαρμογή της απόφασης 2010/639 (ΕΕ 2011, L 76, σ. 72), τα παραρτήματα I έως III, III A και IV της απόφασης 2010/639 αντικαταστάθηκαν από το κείμενο που περιλαμβάνεται στα παραρτήματα I έως V της εν λόγω εκτελεστικής απόφασης. Το όνομα του προσφεύγοντος περιέχεται στο παράρτημα IV με ιδιότητα ίδια με την παρατιθέμενη στη σκέψη 9 ανωτέρω.
14 Με τον εκτελεστικό κανονισμό (ΕΕ) 271/2011 του Συμβουλίου, της 21ης Μαρτίου 2011, για την εφαρμογή του άρθρου 8α, παράγραφος 1, του κανονισμού 765/2006 (ΕΕ 2011, L 76, σ. 13), τα παραρτήματα I και I A του κανονισμού 765/2006 αντικαταστάθηκαν από το κείμενο που περιλαμβάνεται στα παραρτήματα I και II του εν λόγω εκτελεστικού κανονισμού. Το όνομα του προσφεύγοντος περιέχεται στο παράρτημα II με ιδιότητα ίδια με την παρατιθέμενη στη σκέψη 9 ανωτέρω.
15 Με την απόφαση 2012/642/ΚΕΠΠΑ του Συμβουλίου, της 15ης Οκτωβρίου 2012, σχετικά με περιοριστικά μέτρα κατά της Λευκορωσίας (ΕΕ 2012, L 285, σ. 1), το Συμβούλιο παρέτεινε μέχρι τις 31 Οκτωβρίου 2013 τα ισχύοντα περιοριστικά μέτρα και ενσωμάτωσε τα μέτρα αυτά, τα οποία είχαν επιβληθεί με την απόφαση 2010/639, σε ενιαία νομική πράξη. Το άρθρο 3, παράγραφος 1, της εν λόγω απόφασης προβλέπει τα εξής:
«Τα κράτη μέλη λαμβάνουν τα απαραίτητα μέτρα για να εμποδίζουν την είσοδο στο έδαφός τους ή τη διαμέσου του εδάφους τους διέλευση προσώπων:
α) τα οποία ευθύνονται για σοβαρές παραβιάσεις των ανθρωπίνων δικαιωμάτων ή άσκηση βίας εις βάρος της κοινωνίας των πολιτών και της δημοκρατικής αντιπολίτευσης, ή των οποίων οι δραστηριότητες υποσκάπτουν σοβαρά καθ’ οιονδήποτε τρόπο τη δημοκρατία ή το κράτος δικαίου στη Λευκορωσία, ή κάθε πρόσωπο που συνδέεται με αυτά,
β) τα οποία επωφελούνται από το καθεστώς Λουκασένκο ή το στηρίζουν,
όπως παρατίθεται στο Παράρτημα.»
16 Το άρθρο 4, παράγραφος 1, της απόφασης 2012/642 έχει ως ακολούθως:
«Δεσμεύονται όλα τα κεφάλαια και οι οικονομικοί πόροι που ευρίσκονται στην ιδιοκτησία, την κατοχή ή ελέγχονται από:
α) πρόσωπα, οντότητες ή φορείς που ευθύνονται για σοβαρές παραβιάσεις των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και άσκηση βίας εις βάρος της κοινωνίας των πολιτών και της δημοκρατικής αντιπολίτευσης, ή των οποίων οι δραστηριότητες υποσκάπτουν σοβαρά καθ’ οιονδήποτε τρόπο τη δημοκρατία ή το κράτος δικαίου στη Λευκορωσία, ή κάθε φυσικό ή νομικό πρόσωπο, οντότητα ή [φορέα] που συνδέεται με αυτά, καθώς και τα νομικά πρόσωπα, τις οντότητες ή τους φορείς που τελούν υπό την ιδιοκτησία ή τον έλεγχό τους·
β) φυσικά ή νομικά πρόσωπα, οντότητες ή φορείς που επωφελούνται από το καθεστώς Λουκασένκο ή το στηρίζουν, καθώς και νομικά πρόσωπα, οντότητες ή φορείς υπό την ιδιοκτησία ή τον έλεγχό τους,
όπως παρατίθεται στο Παράρτημα.»
17 Στο παράρτημα της απόφασης 2012/642, το όνομα του προσφεύγοντος, το οποίο εμφανίζεται στον αριθμό 138, εγγράφηκε με την ακόλουθη μνεία:
«Δημοσιογράφος του κρατικού τηλεοπτικού σταθμού ONT σε θέση επιρροής. Είναι ο κεντρικός παρουσιαστής του τηλεοπτικού προγράμματος “Έτσι έχουν τα πράγματα”. Το πρόγραμμα αυτό αποτελεί εργαλείο της τηλεοπτικής κρατικής προπαγάνδας, η οποία στηρίζει και δικαιολογεί την καταστολή της δράσης της αντιπολίτευσης και της κοινωνίας των πολιτών. Η δημοκρατική αντιπολίτευση και η κοινωνία των πολιτών παρουσιάζονται συστηματικά με αρνητικό και απαξιωτικό τρόπο, μέσω της χρήσης παραποιημένων πληροφοριών. Ανέπτυξε ιδιαίτερα ενεργό δραστηριότητα στον τομέα αυτό μετά την καταστολή των ειρηνικών διαδηλώσεων της 19ης Δεκεμβρίου 2010 και των επακόλουθων εκδηλώσεων διαμαρτυρίας.»
18 Με τον κανονισμό (ΕΕ) 1014/2012 της 6ης Νοεμβρίου 2012 (EE 2012, L 307, σ. 1), το Συμβούλιο τροποποίησε τον κανονισμό 765/2006. Αντικατέστησε το άρθρο 2 του τελευταίου αυτού κανονισμού με το ακόλουθο κείμενο:
« 1. Δεσμεύονται όλα τα κεφάλαια και όλοι οι οικονομικοί πόροι που βρίσκονται στην ιδιοκτησία ή κατοχή ή τελούν υπό τον έλεγχο φυσικών ή νομικών προσώπων, οντοτήτων ή φορέων που απαριθμούνται στο παράρτημα I.
2. Απαγορεύεται η διάθεση, άμεσα ή έμμεσα, κεφαλαίων ή οικονομικών πόρων στα φυσικά ή νομικά πρόσωπα, οντότητες ή οργανισμούς που κατονομάζονται στον κατάλογο του παραρτήματος I ή προς όφελός τους.
3. Απαγορεύεται η εν γνώσει και εκ προθέσεως συμμετοχή σε δραστηριότητες που έχουν, άμεσα ή έμμεσα, ως αντικείμενο ή αποτέλεσμα την καταστρατήγηση των μέτρων που αναφέρονται στις παραγράφους 1 και 2.
4. Το παράρτημα I περιλαμβάνει κατάλογο με τα φυσικά ή νομικά πρόσωπα, οντότητες και φορείς ως προς τα οποία, σύμφωνα με το άρθρο 4, παράγραφος 1, στοιχείο αʹ, της απόφασης 2012/642 […], το Συμβούλιο έχει διαπιστώσει ότι ευθύνονται για σοβαρές παραβιάσεις των ανθρώπινων δικαιωμάτων ή για τα κατασταλτικά μέτρα κατά της κοινωνίας των πολιτών και της δημοκρατικής αντιπολίτευσης, ή των οποίων οι δραστηριότητες υποσκάπτουν σοβαρά καθ’ οιονδήποτε τρόπο τη δημοκρατία ή το κράτος δικαίου στη Λευκορωσία, με τα φυσικά ή νομικά πρόσωπα, οντότητες και φορείς που συνδέονται με αυτά, καθώς και με τα νομικά πρόσωπα, οντότητες και φορείς που βρίσκονται στην ιδιοκτησία ή τελούν υπό τον έλεγχό τους.
5. Το παράρτημα I περιλαμβάνει επίσης κατάλογο με τα φυσικά ή νομικά πρόσωπα, οντότητες και φορείς ως προς τα οποία, σύμφωνα με το άρθρο 4, παράγραφος 1, στοιχείο βʹ, της απόφασης 2012/642 […], έχει διαπιστωθεί από το Συμβούλιο ότι ευεργετούνται από το καθεστώς Λουκασένκο ή το υποστηρίζουν, καθώς και νομικά πρόσωπα, οντότητες και φορείς που βρίσκονται στην ιδιοκτησία ή τελούν υπό τον έλεγχό τους.»
19 Επιπλέον, με τον κανονισμό 1014/2012, οι παραπομπές στα «παραρτήματα I, I A, και I B» ή οι παραπομπές στα «παραρτήματα I ή I A» στον κανονισμό 765/2006, όπως τροποποιήθηκε, αντικαταστάθηκαν από παραπομπές στο «παράρτημα I».
20 Με τον εκτελεστικό κανονισμό (ΕΕ) 1017/2012 του Συμβουλίου, της 6ης Νοεμβρίου 2012, για την εφαρμογή του άρθρου 8α, παράγραφος 1, του κανονισμού 765/2006 (ΕΕ 2012, L 307, σ. 7), το Συμβούλιο αντικατέστησε το κείμενο των παραρτημάτων I, I A και I B του κανονισμού 765/2006 με ένα και μόνο παράρτημα. Στο τελευταίο αυτό παράρτημα περιλαμβάνεται το όνομα του προσφεύγοντος με μνεία ίδια με την αναγραφόμενη στη σκέψη 17 ανωτέρω.
21 Με έγγραφα της 7ης Νοεμβρίου 2012, το Συμβούλιο κοινοποίησε στον προσφεύγοντα και στον νομικό του σύμβουλο την απόφαση 2012/642, τον κανονισμό 1014/2012 και τον εκτελεστικό κανονισμό 1017/2012.
22 Την ίδια ημέρα δημοσιεύθηκε στην Επίσημη Εφημερίδα (EE 2012, C 339, σ. 9) ανακοίνωση υπ’ όψιν των προσώπων και των οντοτήτων έναντι των οποίων εφαρμόζονται τα περιοριστικά μέτρα που προβλέπονται στις τρεις πράξεις που μνημονεύονται στη σκέψη 21 ανωτέρω.
23 Με την απόφαση 2013/534/ΚΕΠΠΑ της 29ης Οκτωβρίου 2013, για την τροποποίηση της απόφασης 2012/642 (ΕΕ 2013, L 288, σ. 69), το Συμβούλιο παρέτεινε μέχρι τις 31 Οκτωβρίου 2014 τα ισχύοντα περιοριστικά μέτρα και αντικατέστησε το παράρτημα της απόφασης 2012/642. Το όνομα του προσφεύγοντος, το οποίο περιλαμβάνεται στον αριθμό 132 του παραρτήματος της απόφασης 2013/534, εγγράφηκε με μνεία ίδια με την παρατιθέμενη στη σκέψη 17 ανωτέρω.
24 Με τον εκτελεστικό κανονισμό (ΕΕ) 1054/2013 της 29ης Οκτωβρίου 2013, για την εφαρμογή του άρθρου 8α, παράγραφος 1, του κανονισμού 765/2006 (ΕΕ 2013, L 288, σ. 1), το Συμβούλιο τροποποίησε το παράρτημα του κανονισμού 765/2006. Το όνομα του προσφεύγοντος, το οποίο περιλαμβάνεται στον αριθμό 132 του παραρτήματος αυτού, επίσης εγγράφηκε με μνεία ίδια με την παρατιθέμενη στη σκέψη 17 ανωτέρω.
25 Με την απόφαση της 23ης Σεπτεμβρίου 2014, Mikhalchanka κατά Συμβουλίου (T‑196/11 και T‑542/12, μη δημοσιευθείσα, EU:T:2014:801), το Γενικό Δικαστήριο ακύρωσε, στο μέτρο που αφορούν τον προσφεύγοντα, την απόφαση 2011/69, την εκτελεστική απόφαση 2011/174, τον εκτελεστικό κανονισμό 271/2011, την απόφαση 2012/642 και τον εκτελεστικό κανονισμό 1017/2012.
Διαδικασία και αιτήματα των διαδίκων
26 Με δικόγραφο που κατέθεσε στη Γραμματεία του Γενικού Δικαστηρίου στις 31 Δεκεμβρίου 2013, ο προσφεύγων άσκησε προσφυγή ζητώντας από το Γενικό Δικαστήριο:
– να ακυρώσει την απόφαση 2013/534, στο μέτρο που τον αφορά,
– να ακυρώσει τον εκτελεστικό κανονισμό 1054/2013, στο μέτρο που τον αφορά,
– να καταδικάσει το Συμβούλιο στα δικαστικά έξοδα.
27 Με δικόγραφο που κατέθεσε στη Γραμματεία του Γενικού Δικαστηρίου στις 31 Δεκεμβρίου 2013, ο προσφεύγων υπέβαλε αίτημα παροχής του ευεργετήματος της πενίας δυνάμει των άρθρων 94 και 95 του Κανονισμού Διαδικασίας του Γενικού Δικαστηρίου της 2ας Μαΐου 1991.
28 Στις 18 Μαρτίου 2014, το Συμβούλιο κατέθεσε στη Γραμματεία του Γενικού Δικαστηρίου υπόμνημα αντίκρουσης με το οποίο ζήτησε από το Γενικό Δικαστήριο:
– να απορρίψει την προσφυγή,
– να καταδικάσει τον προσφεύγοντα στα δικαστικά έξοδα.
29 Στις 6 Μαΐου 2014 ο προσφεύγων κατέθεσε υπόμνημα απάντησης και στις 18 Ιουνίου 2014 το Συμβούλιο κατέθεσε υπόμνημα ανταπάντησης.
30 Με τη διάταξη της 11ης Δεκεμβρίου 2014, Mikhalchanka κατά Συμβουλίου (T‑693/13, μη δημοσιευθείσα, EU:T:2014:1098), παρασχέθηκε στον προσφεύγοντα το ευεργέτημα της πενίας.
31 Με δικόγραφα που κατέθεσαν στη Γραμματεία του Γενικού Δικαστηρίου στις 8 και στις 16 Ιουνίου 2015, το Συμβούλιο και ο προσφεύγων απάντησαν στην ερώτηση που τους έθεσε το Γενικό Δικαστήριο, στο πλαίσιο μέτρου οργάνωσης της διαδικασίας, ως προς τις συνέπειες που έπρεπε να αντληθούν στην υπό κρίση υπόθεση από τις εκτιμήσεις στις οποίες προέβη το Γενικό Δικαστήριο με την απόφαση της 23ης Σεπτεμβρίου 2014, Mikhalchanka κατά Συμβουλίου (T‑196/11 και T‑542/12, μη δημοσιευθείσα, EU:T:2014:801). Με την απάντησή του, το Συμβούλιο υπέβαλε αίτημα κατάργησης της δίκης. Επικουρικώς, το θεσμικό αυτό όργανο υποστήριξε ότι από την προπαρατεθείσα απόφαση δεν προκύπτει ότι, στην υπό κρίση υπόθεση, τίθεται ζήτημα νομιμότητας της απόφασης 2013/534 και του εκτελεστικού κανονισμού 1054/2013.
32 Με δικόγραφο που κατέθεσε στη Γραμματεία του Γενικού Δικαστηρίου στις 24 Ιουλίου 2015, ο προσφεύγων υπέβαλε τις παρατηρήσεις του επί του αιτήματος κατάργησης της δίκης.
33 Με δικόγραφα που κατέθεσαν στη Γραμματεία του Γενικού Δικαστηρίου στις 16 και στις 22 Οκτωβρίου 2015, ο προσφεύγων και το Συμβούλιο απάντησαν στην ερώτηση που τους έθεσε το Γενικό Δικαστήριο, στο πλαίσιο μέτρου οργάνωσης της διαδικασίας, προκειμένου να καθοριστεί αν ο προσφεύγων είχε λάβει γνώση των λόγων που περιλαμβάνονται στην απόφαση 2013/534 και στον εκτελεστικό κανονισμό 1054/2013 πριν την έκδοση των πράξεων αυτών, λαμβανομένης υπόψη της ακύρωσης, με την απόφαση της 23ης Σεπτεμβρίου 2014, Mikhalchanka κατά Συμβουλίου (T‑196/11 και T‑542/12, μη δημοσιευθείσα, EU:T:2014:801), της απόφασης 2012/642 και του εκτελεστικού κανονισμού 1017/2012, όσον αφορά τον προσφεύγοντα.
Σκεπτικό
34 Προς στήριξη της προσφυγής, ο προσφεύγων προβάλλει τέσσερις λόγους, εκ των οποίων ο πρώτος αντλείται από προσβολή των δικαιωμάτων άμυνας, ο δεύτερος από ανεπαρκή αιτιολογία, ο τρίτος από πλάνη περί την εκτίμηση και ο τέταρτος από τον δυσανάλογο χαρακτήρα του μέτρου που τον αφορά.
35 Δεδομένου ότι το Συμβούλιο υπέβαλε αίτημα κατάργησης της δίκης, πρέπει καταρχάς να εξεταστεί το αίτημα αυτό.
[παραλειπόμενα]
Επί του πρώτου λόγου του προσφεύγοντος, ο οποίος αντλείται από προσβολή των δικαιωμάτων άμυνας
44 Ο προσφεύγων υποστηρίζει κατ’ ουσίαν ότι δεν ενημερώθηκε εκ των προτέρων για την παράταση ισχύος των περιοριστικών μέτρων με την απόφαση 2013/534 και τον εκτελεστικό κανονισμό 1054/2013. Κατ’ αυτόν, μολονότι το Συμβούλιο γνώριζε τη διεύθυνσή του, οι πράξεις αυτές του κοινοποιήθηκαν μόλις στις 30 Οκτωβρίου 2013, δηλαδή μετά την ημερομηνία έκδοσής τους. Η δυνατότητα που του παρέσχε το Συμβούλιο να ζητήσει επανεξέταση εκ των υστέρων δεν μπορεί να εξομοιωθεί προς την κατ’ αντιπαράθεση διαδικασία η οποία πρέπει να προηγείται της επιβολής οποιασδήποτε κύρωσης. Κατά την επ’ ακροατηρίου συζήτηση, ο προσφεύγων διευκρίνισε ότι η κατ’ αντιπαράθεση συζήτηση πριν την έκδοση των επίμαχων πράξεων θα είχε αποβεί χρήσιμη γι’ αυτόν ώστε να μπορέσει να αξιολογήσει το υποστατό των πραγματικών περιστατικών, τα οποία ούτως ή άλλως είχαν μεταβληθεί από την ημερομηνία λήψης των πρώτων περιοριστικών μέτρων που τον αφορούσαν.
[παραλειπόμενα]
46 Συναφώς, από τη νομολογία προκύπτει ότι, στο πλαίσιο διαδικασίας για την έκδοση απόφασης περί εγγραφής ή διατήρησης του ονόματος προσώπου σε κατάλογο περιλαμβανόμενο στο παράρτημα πράξης σχετικής με περιοριστικά μέτρα, ο σεβασμός των δικαιωμάτων άμυνας και του δικαιώματος αποτελεσματικής δικαστικής προστασίας επιβάλλει στην αρμόδια αρχή της Ένωσης να κοινοποιεί στον ενδιαφερόμενο τα στοιχεία που διαθέτει εις βάρος του προς στήριξη της απόφασής της, τούτο δε προκειμένου ο ενδιαφερόμενος να μπορέσει να υπερασπιστεί τα δικαιώματά του υπό τις καλύτερες δυνατές συνθήκες και να αποφασίσει έχοντας πλήρη γνώση όλων των στοιχείων αν είναι σκόπιμο να προσφύγει στον δικαστή της Ένωσης (βλ., συναφώς, απόφαση της 18ης Ιουλίου 2013, Επιτροπή κ.λπ. κατά Kadi, C‑584/10 P, C‑593/10 P και C‑595/10 P, EU:C:2013:518, σκέψη 111).
47 Κατά την κοινοποίηση αυτή, η αρμόδια αρχή της Ένωσης πρέπει να παρέχει τη δυνατότητα στον ενδιαφερόμενο να καταστήσει λυσιτελώς γνωστή την άποψή του επί των λόγων που ελήφθησαν υπόψη εις βάρος του (βλ., συναφώς, απόφαση της 18ης Ιουλίου 2013, Επιτροπή κ.λπ. κατά Kadi, C‑584/10 P, C‑593/10 P και C‑595/10 P, EU:C:2013:518, σκέψη 112).
48 Όσον αφορά απόφαση που συνίσταται στη διατήρηση του ονόματος του ενδιαφερομένου σε κατάλογο περιλαμβανόμενο στο παράρτημα πράξης σχετικής με περιοριστικά μέτρα, η τήρηση της διττής αυτής διαδικαστικής υποχρέωσης πρέπει, σε αντίθεση με αυτό που ισχύει όταν πρόκειται για αρχική εγγραφή, να προηγείται της έκδοσης της απόφασης αυτής (απόφαση της 18ης Ιουλίου 2013, Επιτροπή κ.λπ. κατά Kadi, C 584/10 P, C 593/10 P και C 595/10 P, EU:C:2013:518, σκέψη 113).
49 Το Δικαστήριο έχει κρίνει ότι, στην περίπτωση επακόλουθης απόφασης περί δέσμευσης κεφαλαίων με την οποία το όνομα ενός προσώπου ή μιας οντότητας που περιλαμβάνεται στον εν λόγω κατάλογο παραμένει στον κατάλογο αυτόν, το στοιχείο του αιφνιδιασμού δεν είναι πλέον αναγκαίο για να εξασφαλισθεί η αποτελεσματικότητα του μέτρου, οπότε το οικείο πρόσωπο ή οντότητα, πριν την έκδοση της ως άνω απόφασης, πρέπει καταρχήν να ενημερώνεται ως προς τα εις βάρος του στοιχεία αλλά και να έχει τη δυνατότητα να ακουστεί (απόφαση της 21ης Δεκεμβρίου 2011, Γαλλία κατά People’s Mojahedin Organization of Iran, C‑27/09 P, EU:C:2011:853, σκέψη 62).
50 Το εν λόγω δικαίωμα προηγούμενης ακρόασης πρέπει να διασφαλίζεται όταν το Συμβούλιο λαμβάνει υπόψη νέα στοιχεία εις βάρος του προσώπου το οποίο αφορά το περιοριστικό μέτρο και του οποίου το όνομα διατηρείται στον επίμαχο κατάλογο (απόφαση της 13ης Σεπτεμβρίου 2013, Makhlouf κατά Συμβουλίου, T‑383/11, EU:T:2013:431, σκέψη 43· βλ. επίσης, συναφώς, απόφαση της 21ης Δεκεμβρίου 2011, Γαλλία κατά People’s Mojahedin Organization of Iran, C‑27/09 P, EU:C:2011:853, σκέψη 63).
51 Εν προκειμένω, ως προς τους λόγους οι οποίοι αφορούν ειδικά τον προσφεύγοντα, επισημαίνεται ότι η απόφαση 2013/534 και ο κανονισμός 1054/2013 διατήρησαν το όνομα του προσφεύγοντος στον κατάλογο των προσώπων τα οποία θίγονται από τα επίμαχα περιοριστικά μέτρα.
52 Δεν αμφισβητείται ότι οι λόγοι αυτοί είναι οι ίδιοι με τους περιλαμβανόμενους στην απόφαση 2012/642 και στον εκτελεστικό κανονισμό 1017/2012, όπως υπομνήσθηκε με τις σκέψεις 23 και 24 ανωτέρω. Εκτός αυτού, από τη σκέψη 21 ανωτέρω προκύπτει ότι η απόφαση 2012/642 και ο εκτελεστικός κανονισμός 1017/2012 κοινοποιήθηκαν στον προσφεύγοντα, ο οποίος, ως εκ τούτου, είχε τη δυνατότητα να καταστήσει γνωστή την άποψή του επί των επίμαχων λόγων.
53 Υπό τις συνθήκες αυτές, πρέπει να γίνει δεκτό ότι το Συμβούλιο δεν έλαβε υπόψη νέα στοιχεία εις βάρος του προσφεύγοντος για την έκδοση της απόφασης 2013/534 και του εκτελεστικού κανονισμού 1054/2013 και ότι, δυνάμει της νομολογίας που υπομνήσθηκε με τις σκέψεις 46 έως 50 ανωτέρω, το θεσμικό αυτό όργανο δεν ήταν υποχρεωμένο, πριν την έκδοση των ανωτέρω πράξεων, να κοινοποιήσει τους επίμαχους λόγους στον προσφεύγοντα.
54 Η διαπίστωση αυτή δεν αναιρείται από το γεγονός ότι, με την απόφαση της 23ης Σεπτεμβρίου 2014, Mikhalchanka κατά Συμβουλίου (T‑196/11 και T‑542/12, μη δημοσιευθείσα, EU:T:2014:801, σκέψεις 74 και 75), το Γενικό Δικαστήριο ακύρωσε την απόφαση 2012/642 και τον εκτελεστικό κανονισμό 1017/2012, ως προς τον προσφεύγοντα, για τον λόγο ότι οι πράξεις αυτές δεν κοινοποιήθηκαν πριν την έκδοσή τους στον προσφεύγοντα, με αποτέλεσμα ο τελευταίος να μην μπορέσει να καταστήσει λυσιτελώς γνωστή την άποψή του πριν την έκδοση των εν λόγω πράξεων.
55 Αφενός, επισημαίνεται ότι ούτε ο προσφεύγων ούτε το Συμβούλιο υποστήριξαν ότι η ακύρωση της απόφασης 2012/642 και του εκτελεστικού κανονισμού 1017/2012 είχε συνέπειες όσον αφορά την ημερομηνία κατά την οποία ο προσφεύγων πληροφορήθηκε τους λόγους που περιλαμβάνονται στις ανωτέρω πράξεις και οι οποίοι παρατέθηκαν εκ νέου με την απόφαση 2013/534 και τον εκτελεστικό κανονισμό 1054/2013.
56 Αφετέρου και κατά κύριο λόγο, επισημαίνεται ότι, μολονότι, δυνάμει του άρθρου 264, πρώτο εδάφιο, ΣΛΕΕ, σε περίπτωση που η προσφυγή ακύρωσης είναι βάσιμη, ο δικαστής της Ένωσης κηρύσσει την προσβαλλομένη πράξη άκυρη, οπότε, κατά πάγια νομολογία, η ακυρωτική απόφαση του δικαστή της Ένωσης εξαφανίζει την προσβαλλόμενη πράξη αναδρομικά έναντι πάντων [αποφάσεις της 1ης Ιουνίου 2006, P&O European Ferries (Vizcaya) και Diputación Foral de Vizcaya κατά Επιτροπής, C‑442/03 P και C‑471/03 P, EU:C:2006:356, σκέψη 43, και της 12ης Φεβρουαρίου 2008, CELF και ministre de la Culture et de la Communication, C‑199/06, EU:C:2008:79, σκέψη 61], εντούτοις, γεγονός παραμένει ότι η αναδρομική εξαφάνιση της απόφασης 2012/642 και του εκτελεστικού κανονισμού 1017/2012 ως προς τον προσφεύγοντα την οποία επέφερε η απόφαση της 23ης Σεπτεμβρίου 2014, Mikhalchanka κατά Συμβουλίου (T‑196/11 και T‑542/12, μη δημοσιευθείσα, EU:T:2014:801), δεν είχε συνέπειες όσον αφορά την ημερομηνία κατά την οποία ο προσφεύγων πληροφορήθηκε τους περιλαμβανόμενους στις ανωτέρω πράξεις λόγους.
57 Συγκεκριμένα, όπως επισημαίνει το Συμβούλιο, η ακύρωση της απόφασης 2012/642 και του εκτελεστικού κανονισμού 1017/2012 δεν επέφερε την ακύρωση ούτε της δημοσίευσης των πράξεων αυτών ούτε της σχετικής ανακοίνωσης στην Επίσημη Εφημερίδα, αλλά ούτε και της ατομικής κοινοποίησης που απεστάλη στον προσφεύγοντα και στον εκπρόσωπό του. Κατά συνέπεια, το πραγματικό πλαίσιο εντός του οποίου ο προσφεύγων πληροφορήθηκε τους περιλαμβανόμενους στις επίμαχες πράξεις λόγους δεν επηρεάστηκε από την έκδοση της απόφασης της 23ης Σεπτεμβρίου 2014, Mikhalchanka κατά Συμβουλίου (T‑196/11 και T‑542/12, μη δημοσιευθείσα, EU:T:2014:801).
58 Επομένως, οι λόγοι αυτοί κοινοποιήθηκαν στον προσφεύγοντα πριν την έκδοση της απόφασης 2013/534 και του εκτελεστικού κανονισμού 1054/2013, οπότε αυτός είχε τη δυνατότητα να υποβάλει συναφώς παρατηρήσεις στο Συμβούλιο.
59 Επομένως, ο πρώτος λόγος πρέπει να απορριφθεί ως αβάσιμος.
[παραλειπόμενα]
Επί του τρίτου λόγου, που αντλείται από πλάνη περί την εκτίμηση
[παραλειπόμενα]
109 Από τα προεκτεθέντα προκύπτει ότι ο τρίτος λόγος πρέπει να κριθεί βάσιμος και ότι η απόφαση 2013/534 και ο εκτελεστικός κανονισμός 1054/2013 πρέπει να ακυρωθούν στο μέτρο που αφορούν τον προσφεύγοντα, χωρίς να απαιτείται η εξέταση του τέταρτου λόγου που προβάλλει ο προσφεύγων.
[παραλειπόμενα]
Για τους λόγους αυτούς,
ΤΟ ΓΕΝΙΚΟ ΔΙΚΑΣΤΗΡΙΟ (πρώτο τμήμα)
αποφασίζει:
1) Απορρίπτει το αίτημα κατάργησης της δίκης που υπέβαλε το Συμβούλιο της Ευρωπαϊκής Ένωσης.
2) Ακυρώνει της ακόλουθες πράξεις, στο μέτρο που αφορούν τον Aliaksei Mikhalchanka:
– την απόφαση 2013/534/ΚΕΠΠΑ του Συμβουλίου, της 29ης Οκτωβρίου 2013, για την τροποποίηση της απόφασης 2012/642/ΚΕΠΠΑ σχετικά με περιοριστικά μέτρα κατά της Λευκορωσίας,
– τον εκτελεστικό κανονισμό (ΕΕ) 1054/2013 του Συμβουλίου, της 29ης Οκτωβρίου 2013, για την εφαρμογή του άρθρου 8α, παράγραφος 1, του κανονισμού (ΕΚ) 765/2006 σχετικά με περιοριστικά μέτρα όσον αφορά τη Λευκορωσία.
3) Το Συμβούλιο φέρει, πέραν των δικαστικών εξόδων του, τα δικαστικά έξοδα στα οποία υποβλήθηκε ο Α. Mikhalchanka.
Kanninen | Pelikánová | Buttigieg |
Δημοσιεύθηκε σε δημόσια συνεδρίαση στο Λουξεμβούργο στις 10 Μαΐου 2016.
(υπογραφές)