WYROK SĄDU (pierwsza izba)
z dnia 10 maja 2016°r.(*)
Wspólna polityka zagraniczna i bezpieczeństwa – Środki ograniczające podjęte wobec Białorusi – Zamrożenie funduszy i zasobów gospodarczych – Ograniczenia wjazdu na terytorium Unii i przejazdu przez nie – Pozostawienie nazwiska skarżącego w wykazie osób objętych tymi środkami – Dziennikarz – Prawo do obrony – Obowiązek uzasadnienia – Błąd w ocenie
W sprawie T‑693/13
Alaksiej Michalczanka, zamieszkały w Mińsku (Białoruś), reprezentowany przez adwokata M. Michalauskasa
strona skarżąca,
przeciwko
Radzie Unii Europejskiej, reprezentowanej przez J.P. Hixa oraz F. Naerta, działających w charakterze pełnomocników,
strona pozwana,
mającej za przedmiot żądanie na podstawie art. 263 TFUE dotyczące stwierdzenia nieważności decyzji Rady 2013/534/WPZiB z dnia 29 października 2013 r., zmieniającej decyzję 2012/642/WPZiB dotyczącą środków ograniczających wobec Białorusi (Dz.U. 2013, L 288, s. 69) i rozporządzenia wykonawczego Rady (UE) nr 1054/2013 z dnia 29 października 2013 r. w sprawie wykonania art. 8a ust. 1 rozporządzenia (WE) dotyczącego środków ograniczających skierowanych przeciwko Białorusi (Dz.U. 2013, L 288, s. 1),
SĄD (pierwsza izba),
w składzie: H. Kanninen (sprawozdawca), prezes, I. Pelikánová i E. Buttigieg, sędziowie,
sekretarz: G. Predonzani, administrator,
uwzględniając pisemny etap postępowania i po przeprowadzeniu rozprawy w dniu 12 listopada 2015 r.,
wydaje następujący
Wyrok(1)
Okoliczności powstania sporu
1 Skarżący, Alaksiej Michalczanka, jest obywatelem białoruskim, dziennikarzem państwowego kanału telewizji Obszczenacyonalnoje Tielewidienije (ONT).
2 Ze wspólnego stanowiska Rady 2006/276/WPZiB z dnia 10 kwietnia 2006 r. dotyczącego środków ograniczających skierowanych przeciwko niektórym urzędnikom z Białorusi i uchylającego wspólne stanowisko 2004/661/WPZiB (Dz.U. 2006, L 101, s. 5) wynika, że w związku z zaginięciem znanych osób na Białorusi, sfałszowaniem wyborów i referendum, jak również poważnymi naruszeniami praw człowieka poprzez prześladowanie uczestników demonstracji pokojowych odbywających się w następstwie wyborów i referendum, podjęto decyzję o zastosowaniu środków ograniczających, takich jak zapobieżenie wjazdowi lub przejazdowi przez terytorium Unii Europejskiej, jak również zezwolenie na zamrożenie środków finansowych i zasobów gospodarczych, wobec różnych osób pochodzących z Białorusi.
3 Stosowne środki wykonawcze na szczeblu Unii zostały przyjęte rozporządzeniem Rady (WE) nr 765/2006 z dnia 18 maja 2006 r. dotyczącym środków ograniczających skierowanych przeciwko [prezydentowi Aleksandrowi Łukaszence i niektórym urzędnikom z] Białorusi (Dz.U. 2006, L 134, s. 1). Przepisy tego rozporządzenia były kilkakrotnie zmieniane, skutkiem czego w obecnym brzmieniu jego art. 8a ust. 1 stanowi, że w przypadku podjęcia przez Radę Unii Europejskiej decyzji o objęciu osoby fizycznej lub prawnej, podmiotu lub organu środkami, o których mowa w art. 2 ust. 1, wprowadzane są stosowne zmiany w wykazie osób objętych tymi środkami ujętym w załączniku do tego aktu.
4 Środki ograniczające przewidziane we wspólnym stanowisku 2006/276 zostały przedłużone do dnia 15 marca 2010 r. na mocy wspólnego stanowiska Rady 2009/314/WPZiB z dnia 6 kwietnia 2009 r. zmieniającego wspólne stanowisko 2006/276 i uchylającego wspólne stanowisko 2008/844/WPZiB (Dz.U. 2009, L 93, s. 21). Jednakże, obowiązywanie zakazów pobytu nałożonych na niektórych przywódców z Białorusi, z wyjątkiem zakazów dotyczących osób zamieszanych w przypadki zaginięcia, które miały miejsce w latach 1999 i 2000, oraz przewodniczącej Centralnej Komisji Wyborczej, zostało zawieszone do dnia 15 grudnia 2009 r.
5 W dniu 15 grudnia 2009 r. Rada przyjęła decyzję 2009/969/WPZiB przedłużającą obowiązywanie środków ograniczających skierowanych przeciwko niektórym urzędnikom z Białorusi określonych we wspólnym stanowisku 2006/276 i uchylającą wspólne stanowisko 2009/314 (Dz.U. 2009, L 332, s. 76). Na mocy tej decyzji obowiązywanie środków ograniczających przewidzianych we wspólnym stanowisku 2006/276, jak też zawieszenie obowiązywania zakazów pobytu nałożonych na niektórych przywódców z Białorusi przedłużono do dnia 31 października 2010 r.
6 W następstwie przeglądu wspólnego stanowiska 2006/276 Rada, na mocy decyzji 2010/639/WPZiB z dnia 25 października 2010 r. dotyczącej środków ograniczających skierowanych przeciwko niektórym urzędnikom z Białorusi (Dz.U. 2010, L 280, s. 18), postanowiła przedłużyć obowiązywanie środków ograniczających przewidzianych we wspólnym stanowisku 2006/276, jak też zawieszenie obowiązywania zakazów pobytu nałożonych na niektórych przywódców z Białorusi do dnia 31 października 2011 r.
7 Decyzją Rady 2011/69/WPZiB z dnia 31 stycznia 2011 r. w sprawie zmiany decyzji Rady 2010/639/WPZiB (Dz.U. 2011, L 28, s. 40), postanowiono, w związku ze sfałszowaniem wyborów prezydenckich przeprowadzonych w dniu 19 grudnia 2010 r. oraz brutalnym prześladowaniem opozycji, społeczeństwa obywatelskiego i przedstawicieli niezależnych środków masowego przekazu na Białorusi, że należy zakończyć obowiązywanie zawieszenia ograniczeń pobytowych, jak również wprowadzić inne środki ograniczające. Do art. 1 ust. 1 decyzji 2010/639 dodano następujący przepis:
„d) naruszenie międzynarodowych standardów wyborczych podczas wyborów prezydenckich na Białorusi dnia 19 grudnia 2010 r. oraz za prześladowanie społeczeństwa obywatelskiego i opozycji demokratycznej, a także osób z nimi powiązanych, według wykazu z załącznika IIIA.”;
8 Na mocy decyzji 2011/69 art. 2 decyzji 2010/639 nadano następujące brzmienie:
Artykuł 2
1. Zamraża się wszelkie fundusze i zasoby gospodarcze będące własnością, pozostające w posiadaniu, w faktycznym władaniu lub pod kontrolą osób odpowiedzialnych:
[…]
b) za łamanie międzynarodowych standardów wyborczych podczas wyborów prezydenckich na Białorusi dnia 19 marca 2006 r. i za prześladowanie społeczeństwa obywatelskiego i opozycji demokratycznej, oraz związanych z nimi osób fizycznych lub prawnych, podmiotów lub organów, według wykazu z załącznika IIIA;
[…]”.
9 Nazwisko skarżącego zostało umieszczone w załączniku V do decyzji 2011/69, dodającym do decyzji 2010/639 załącznik IIIA. Przy nazwisku skarżącego, które zostało wpisane na pozycji 77, widnieje następujący opis: „Dziennikarz państwowego kanału telewizyjnego ONT zajmujący wysokie i wpływowe stanowisko”.
10 Na mocy rozporządzenia wykonawczego Rady (UE) nr 84/2011 z dnia 31 stycznia 2010 r. zmieniającego rozporządzenie nr 765/2006 (Dz.U. 2011, L 28, s. 17; sprostowanie Dz.U. 2011, L 102, s. 44) między innymi art. 2 rozporządzenia nr 765/2006 nadano następujące brzmienie:
Artykuł 2
1. Zamraża się wszystkie fundusze i zasoby gospodarcze będące własnością, pozostające w posiadaniu, w faktycznym władaniu lub pod kontrolą osób fizycznych lub prawnych, podmiotów lub organów wymienionych w załączniku I lub w załączniku IA.
2. Nie udostępnia się bezpośrednio lub pośrednio żadnych funduszy ani zasobów gospodarczych osobom fizycznym lub prawnym, podmiotom lub organom wymienionym w załączniku I lub w załączniku IA ani na rzecz tych osób fizycznych lub prawnych, podmiotów lub organów.
[…]
5. Załącznik IA obejmuje osoby fizyczne lub prawne, podmioty i organy, o których mowa w art. 2 ust. 1 lit. b) zmienionej decyzji Rady 2010/639/WPZiB”.
11 Na mocy rozporządzenia wykonawczego nr 84/2011 w załączniku II do niego (załącznik IA do rozporządzenia nr 765/2006, zawierający wykaz osób fizycznych i prawnych, podmiotów i organów, o których mowa w art. 2 ust. 1, 2 i 5) umieszczono nazwisko skarżącego wraz z takim samym opisem, jak ten, który został wskazany w pkt 9 powyżej.
12 W dniu 2 lutego 2011 r. w Dzienniku Urzędowym Unii Europejskiej opublikowano ogłoszenie skierowane do osób, do których zastosowanie mają środki przewidziane w decyzji 2011/69 i w rozporządzeniu wykonawczym nr 84/2011 (Dz.U. 2011, C 33, s. 17).
13 Mocą decyzji wykonawczej Rady 2011/174/WPZiB z dnia 21 marca 2011 r. w sprawie wykonania decyzji 2010/639 (Dz.U. 2011, L 76, s. 72) załączniki I-III, IIIA i IV decyzji 2010/639 zostały zastąpione tekstem zamieszczonym w załącznikach I–V do tej decyzji wykonawczej. Nazwisko skarżącego widnieje w załączniku IV wraz z opisem zajmowanego przez niego stanowiska, który to opis jest identyczny z opisem wskazanym w pkt 9 powyżej.
14 Rozporządzeniem wykonawczym Rady (UE) nr 271/2011 z dnia 21 marca 2011 r. w sprawie wykonania art. 8a ust. 1 rozporządzenia (WE) nr 765/2006 (Dz.U. 2011, L 76, s. 13) załączniki I i IA do rozporządzenia nr 765/2006 zostały zastąpione tekstem znajdującym się w załącznikach I i II do tego rozporządzenia wykonawczego. Nazwisko skarżącego widnieje w załączniku II wraz z opisem zajmowanego przez niego stanowiska, który to opis jest identyczny z opisem wskazanym w pkt 9 powyżej.
15 Decyzją 2012/642/WPZiB z dnia 15 października 2012 r. dotyczącej środków ograniczających skierowanych przeciwko Białorusi (Dz.U. 2012, L 285, s. 1), Rada przedłużyła obowiązywanie środków ograniczających do dnia 31 października 2013 r. i połączyła środki nałożone decyzją 2010/639 w jednym akcie prawnym. Artykuł 3 ust. 1 owej decyzji stanowi, co następuje:
„Państwa członkowskie przyjmują niezbędne środki, by zapobiec wjazdowi na ich terytorium lub przejazdowi przez nie osób wymienionych w załączniku:
a) odpowiedzialnych za poważne naruszenia praw człowieka lub represje wobec społeczeństwa obywatelskiego i opozycji demokratycznej, lub których działania w inny sposób poważnie naruszyły demokrację lub praworządność na Białorusi, lub jakichkolwiek osób z nimi związanych;
b) którym reżim prezydenta Łukaszenki przynosi korzyści lub które go wspierają”.
16 Zgodnie z art. 4 ust. 1 decyzji 2012/642:
Zamrożone zostają wszelkie środki finansowe i zasoby gospodarcze należące do osób i podmiotów lub przez nie posiadane, przechowywane lub kontrolowane:
a) osób, podmiotów lub organów odpowiedzialnych za poważne naruszenia praw człowieka lub represje wobec społeczeństwa obywatelskiego i opozycji demokratycznej, lub których działania w inny sposób poważnie naruszyły demokrację lub praworządność na Białorusi, lub jakichkolwiek osób fizycznych lub prawnych, podmiotów i organów z nimi związanych, a także osób prawnych, podmiotów lub organów należących do nich lub przez nie kontrolowanych;
b) osób fizycznych lub prawnych, podmiotów lub organów, którym reżim prezydenta Łukaszenki przynosi korzyści lub które go wspierają, a także osób prawnych, podmiotów lub organów należących do nich lub przez nie kontrolowanych,
wymienionych w załączniku”.
17 W załączniku do decyzji 2012/642 nazwisko skarżącego, które figuruje w pozycji 138, zostało umieszczone wraz z następującym opisem:
„Dziennikarz państwowego kanału telewizyjnego ONT zajmujący wpływowe stanowisko. Jest moderatorem programu telewizyjnego »Jak jest«. Program ten jest instrumentem propagandy państwowej, która popiera i usprawiedliwia represje wobec opozycji demokratycznej i społeczeństwa obywatelskiego. Opozycja demokratyczna i społeczeństwo obywatelskie są systematycznie przedstawiane w sposób negatywny i oczerniający, z wykorzystaniem sfałszowanych informacji. Był w tym względzie szczególnie aktywny po represjach wobec pokojowych demonstracji z 19 grudnia 2010 r. i protestów, jakie nastąpiły później”.
18 Rozporządzeniem Rady (UE) nr 1014/2012 (Dz.U. 2012, L 307, s. 1) Rada zmieniła rozporządzenie nr 765/2006. Artykułowi 2 tego rozporządzenia nadano następujące brzmienie:
„1. Zamraża się wszystkie fundusze i zasoby gospodarcze będące własnością, pozostające w posiadaniu, we faktycznym władaniu lub pod kontrolą osób fizycznych lub prawnych, podmiotów i organów określonych w załączniku I.
2. Nie udostępnia się, bezpośrednio ani pośrednio żadnych funduszy ani zasobów gospodarczych wymienionym w załączniku I osobom fizycznym lub prawnym, podmiotom lub organom ani na ich rzecz.
3. Zakazuje się świadomego i umyślnego udziału w działaniach, których celem lub skutkiem jest bezpośrednie lub pośrednie obejście środków, o których mowa w ust. 1 i 2.
4. Załącznik I zawiera wykaz osób fizycznych lub prawnych, podmiotów oraz organów, które zgodnie z art. 4 ust. 1 lit. a) decyzji 2012/645/WPZiB zostały uznane przez Radę za odpowiedzialne za przypadki poważnego naruszenia praw człowieka lub represje wobec społeczeństwa obywatelskiego i opozycji demokratycznej lub których działalność stanowi inne poważne zagrożenie dla demokracji lub praworządności na Białorusi, lub też innych osób fizycznych lub prawnych, podmiotów i organów stowarzyszonych z nimi, jak również osób prawnych, podmiotów lub organów pozostających w ich posiadaniu lub pod ich kontrolą.
5. Załącznik I zawiera również wykaz osób fizycznych lub prawnych, podmiotów oraz organów, które zgodnie z art. 4 ust. 1 lit. b) decyzji Rady 2012/642/WPZiB zostały uznane przez Radę za czerpiące korzyści z reżimu Aleksandra Łukaszenki lub wspierające ten reżim, a także osób prawnych, podmiotów i organów pozostających w ich posiadaniu lub pod ich kontrolą”.
19 Ponadto na mocy rozporządzenia nr 1014/2012 wszelkie odesłania do „załączników I, IA i IB” lub do „załączników I lub IA” ujętych w rozporządzeniu nr 765/2006, ze zmianami, zastąpiono odesłaniem do „załącznika I”.
20 Mocą rozporządzenia wykonawczego (UE) nr 1017/2012 z dnia 6 listopada 2012 r. w sprawie wykonania art. 8a ust. 1 rozporządzenia (WE) nr 765/2006 (Dz.U. 2012, L 307, s. 7) Rada zastąpiła załączniki I, IA i IB do rozporządzenia nr 765/2006 jednym załącznikiem. W załączniku tym nazwisko skarżącego widnieje wraz z tym samym opisem, jak opis wskazany w pkt 17 powyżej.
21 Pismami z dnia 7 listopada 2012 r. Rada notyfikowała skarżącemu i jego pełnomocnikowi decyzję 2012/642, rozporządzenie nr 1014/2012 i rozporządzenie wykonawcze nr 1017/2012.
22 Tego samego dnia w Dzienniku Urzędowym zostało opublikowane ogłoszenie skierowane do osób i podmiotów, do których mają zastosowanie środki ograniczające przewidziane w trzech aktach wskazanych w pkt 21 powyżej (Dz.U. 2012, C 339, s. 9)
23 Decyzją 2013/534/WPZiB z dnia 29 października 2013 r. zmieniającą decyzję 2012/642 (Dz.U. 2013, L 288, s. 69) Rada utrzymała w mocy, do dnia 31 października 2014 r., obowiązujące środki ograniczające i zastąpiła załącznik do decyzji 2012/642. Nazwisko skarżącego, które widnieje w pozycji 132 załącznika do decyzji 2013/534, zostało wpisane wraz z tym samym opisem, jak opis wskazany w pkt 17 powyżej.
24 Rozporządzeniem wykonawczym Rady (UE) nr 1054/2013 z dnia 29 października 2013 r. dotyczącym wykonania art. 8a ust. 1 rozporządzenia nr 765/2006 (Dz.U. 2013, L 288, s. 1) Rada zmieniła załącznik do rozporządzenia nr 765/2006. Nazwisko skarżącego, które widnieje w pozycji 132 tego załącznika, również opatrzone jest takim samym opisem, jak wskazany w pkt 17 powyżej.
25 Wyrokiem z dnia 23 września 2014 r., Michalczanka/Rada (T‑196/11 i T‑542/12, niepublikowany, EU:T:2014:801), Sąd unieważnił, w zakresie dotyczącym skarżącego, decyzję 2011/69, decyzję wykonawczą 2011/174, rozporządzenie wykonawcze nr 271/2011, decyzję 2012/642 oraz rozporządzenie wykonawcze nr 1017/2012.
Przebieg postępowania i żądania stron
26 Pismem złożonym w sekretariacie Sądu w dniu 31 grudnia 2013 r. wnoszący odwołanie złożył skargę, w której wnosił do Sądu o:
– stwierdzenie nieważności decyzji 2013/534 w zakresie, w jakim dotyczy ona skarżącego;
– stwierdzenie nieważności rozporządzenia wykonawczego nr 1054/2013 w zakresie, w jakim dotyczy ono skarżącego;
– obciążenie Rady kosztami postępowania.
27 Pismem złożonym w sekretariacie Sądu również w dniu 31 grudnia 2013 r. skarżący złożył wniosek o przyznanie pomocy sądowej zgodnie z art. 94 i 95 regulaminu postępowania przed Sądem z dnia 2 maja 1991 r.
28 Rada, w dniu 18 marca 2014 r., złożyła odpowiedź na skargę w sekretariacie Sądu, w której wniosła do Sądu o:
– oddalenie skargi;
– obciążenie skarżącego kosztami postępowania.
29 Skarżący w dniu 6 maja 2014 r. złożył replikę, a Rada w dniu 18 czerwca 2014 r. złożyła duplikę.
30 Postanowieniem z dnia 11 grudnia 2014 r., Michalczanka/Rada (T‑693/13, niepublikowane, EU:T:2014:1098), skarżącemu przyznano pomoc sądową.
31 Pismami złożonymi w sekretariacie Sądu w dniach 8 i 16 czerwca 2015 r. Rada i skarżący odpowiedzieli na pytanie Sądu, zadane im tytułem środka organizacji postępowania, dotyczące skutków dla niniejszej sprawy rozważań Sądu zawartych w wyroku z dnia 23 września 2014 r., Michalczanka/Rada (T‑196/11 i T‑542/12 niepublikowany, EU:T:2014:801). W odpowiedzi na te pisma Rada złożyła wniosek o umorzenie postępowania. Posiłkowo Rada stwierdziła, że ze wspomnianego wyroku nie wynika, jeśli chodzi o niniejszą sprawę, iż decyzja 2013/534 i rozporządzenie wykonawcze nr 1054/2013 są niezgodne z prawem.
32 Pismem złożonym w sekretariacie Sądu w dniu 24 lipca 2015 r. skarżący przedstawił swoje uwagi w przedmiocie wniosku o umorzenie postępowania złożonego przez Radę.
33 Pismami złożonymi w sekretariacie Sądu w dniach 16 i 22 października 2015 r. skarżący i Rada odpowiedzieli na pytanie Sądu, przedstawione tytułem środka organizacji postępowania, mające na celu ustalenie, czy skarżący znał przyczyny wskazane w decyzji 2013/534 i rozporządzeniu wykonawczym nr 1054/2013 przed przyjęciem tych aktów, mając na względzie unieważnienie, wyrokiem z dnia 23 września 2014 r., Michalczanka/Rada (T‑196/11 i T‑542/12, niepublikowany, EU:T:2014:801), decyzji 2012/642 i rozporządzenia wykonawczego nr 1017/2012, w zakresie dotyczącym skarżącego.
Co do prawa
34 Na poparcie skargi skarżący podniósł cztery zarzuty, z których pierwszy dotyczy naruszenia prawa do obrony, drugi niewystarczającego uzasadnienia, trzeci błędu w ocenie i czwarty nieproporcjonalnego charakteru zastosowanego wobec niego środka.
35 Ze względu na fakt, że Rada złożyła wniosek o umorzenie postępowania, należy w pierwszej kolejności zbadać ten wniosek.
[…]
W przedmiocie zarzutu pierwszego skarżącego, opartego na naruszeniu prawa do obrony
44 Skarżący podnosi w istocie, że nie został poinformowany o przedłużeniu obowiązywania środków ograniczających na mocy decyzji 2013/534 i rozporządzenia nr 1054/2013. Jego zdaniem, mimo że Radzie znany był jego adres, wspomniane akty zostały podane do jego wiadomości dopiero w dniu 30 października 2013 r., czyli po dacie ich przyjęcia. Zaoferowanej mu przez Radę możliwości złożenia późniejszego wniosku o ponowne rozpatrzenie jego sytuacji nie można utożsamiać z postępowaniem kontradyktoryjnym, które powinno poprzedzać każdą decyzję o zastosowaniu sankcji. Na rozprawie skarżący uściślił, że debata o charakterze kontradyktoryjnym przed przyjęciem wspomnianych aktów mogłaby być przydatna dla oceny rzeczywistego charakteru przedmiotowych okoliczności faktycznych, które zresztą uległy zmianie po dacie przyjęcia pierwszych środków ograniczających dotyczących skarżącego.
[…]
46 W tym zakresie z orzecznictwa wynika, że w ramach postępowania dotyczącego przyjęcia decyzji o umieszczeniu lub pozostawieniu nazwiska osoby w wykazie ujętym w załączniku do aktu ustanawiającego środki ograniczające poszanowanie prawa do obrony i prawa do skutecznej ochrony sądowej wymaga, by właściwy organ Unii poinformował zainteresowaną osobę o materiałach, którymi organ ten dysponuje przeciwko wspomnianej osobie dla celów uzasadnienia swojej decyzji, po to, aby osoba ta mogła bronić swoich praw w najlepszych możliwych warunkach oraz w pełni świadomie podjąć decyzję, czy celowe jest wniesienie sprawy do sądu Unii (zob. podobnie wyrok z dnia 18 lipca 2013 r., Komisja i in./Kadi, C‑584/10 P, C‑593/10 P i C‑595/10 P, EU:C:2013:518, pkt 111).
47 Dokonując tego poinformowania, właściwy organ Unii powinien umożliwić tej osobie skuteczne przedstawienie jej stanowiska w odniesieniu do wysuniętych przeciw niej motywów (zob. podobnie wyrok z dnia 18 lipca 2013 r., Komisja i in./Kadi, C‑584/10 P, C‑593/10 P i C‑595/10 P, EU:C:2013:518, pkt 112).
48 Co się tyczy decyzji obejmującej utrzymanie nazwiska zainteresowanej osoby w wykazie ujętym w załączniku do aktu ustanawiającego środki ograniczające, poszanowanie tego podwójnego obowiązku proceduralnego powinno – w przeciwieństwie do tego, jak to jest w przypadku pierwotnego umieszczenia w wykazie – poprzedzać przyjęcie tej decyzji (zob. podobnie wyrok z dnia 18 lipca 2013 r., Komisja i in./Kadi, C‑584/10 P, C‑593/10 P i C‑595/10 P, EU:C:2013:518, pkt 113).
49 Trybunał orzekł, że w wypadku kolejnej decyzji o zamrożeniu funduszy, na podstawie której nazwisko osoby lub nazwa podmiotu figurujących już w wykazie, są w tym wykazie pozostawione, ten efekt zaskoczenia nie jest już konieczny dla zapewnienia skuteczności środka, a zatem taka decyzja co do zasady powinna być poprzedzona powiadomieniem o materiałach zgromadzonych przeciwko tej osobie lub podmiotowi, a także umożliwieniem im bycia wysłuchanym (wyrok z dnia 21 grudnia 2011 r., Francja/People’s Mojahedin Organization of Iran, C‑27/09 P, EU:C:2011:853, pkt 62).
50 Prawo do bycia uprzednio wysłuchanym powinno być przestrzegane w wypadku, gdy Rada zebrała nowe materiały przeciwko osobie objętej środkiem ograniczającym, której nazwisko postanowiono pozostawić w danym wykazie (wyrok z dnia 13 września 2013 r. Makhlouf/Rada, T‑383/11, EU:T:2013:431, pkt 43; zob. także podobnie wyrok z dnia 21 grudnia 2011 r. Francja/People’s Mojahedin Organization of Iran, C‑27/09 P, EU:C:2011:853, pkt 63).
51 W niniejszej sprawie, jeśli chodzi o przyczyny dotyczące skarżącego, należy zauważyć, że mocą decyzji 2013/534 i rozporządzenia wykonawczego nr 1054/2013 nazwisko skarżącego zostało pozostawione w wykazie osób objętych danymi środkami ograniczającymi.
52 Należy stwierdzić, że – jak wskazano w pkt 23–24 powyżej – wspomniane przyczyny są takie same, jak przyczyny przedstawione w decyzji 2012/642 i w rozporządzeniu wykonawczym nr 1017/2012. Ponadto z pkt 21 powyżej wynika, że skarżący został powiadomiony o decyzji 2012/642 i rozporządzeniu wykonawczym nr 1017/2012, a zatem miał on możliwość przedstawienia swojego stanowiska na temat wskazanych tam przyczyn.
53 W tych okolicznościach należy stwierdzić, że Rada nie oparła się na nowych materiałach przemawiających na niekorzyść skarżącego w celu przyjęcia decyzji 2013/534 i rozporządzenia wykonawczego nr 1054/2013, skutkiem czego w świetle orzecznictwa przytoczonego w pkt 46–50 powyżej Rada nie była zobowiązana przed przyjęciem tych aktów do podania wspomnianych przyczyn do wiadomości skarżącemu.
54 Na to stwierdzenie nie ma wpływu okoliczność, że w wyroku z dnia 23 września 2014 r., Michalczanka/Rada (T‑196/11 i T‑542/12, niepublikowany, EU:T:2014:801, pkt 74, 75), Sąd stwierdził nieważność decyzji 2012/642 i rozporządzenia wykonawczego nr 1017/2012 w zakresie dotyczącym skarżącego na tej podstawie, że wspomniane akty nie były podane do wiadomości skarżącemu przed ich przyjęciem i że skarżący nie był więc w stanie przedstawić w sposób skuteczny swojego stanowiska przed przyjęciem wskazanych aktów.
55 Z jednej strony należy zauważyć, że ani skarżący, ani Rada nie podnieśli, iż stwierdzenie nieważności decyzji 2012/642 oraz rozporządzenia wykonawczego nr 1017/2012 miało wpływ na datę, w której skarżący dowiedział się o przyczynach wskazanych we wspomnianych aktach i które zostały powtórzone w decyzji 2013/534 i rozporządzeniu wykonawczym nr 1054/2013.
56 Z drugiej strony i przede wszystkim należy wskazać, że chociaż w przypadku zasadności skargi o stwierdzenie nieważności sąd Unii – na podstawie art. 264 akapit TFUE – stwierdza nieważność zaskarżonego aktu oraz chociaż – w świetle utrwalonego orzecznictwa – orzeczenie sądu Unii stwierdzające nieważność zaskarżonego aktu prowadzi do usunięcia go z systemu prawnego ze skutkiem wstecznym i w stosunku do wszystkich jednostek [wyroki: z dnia 1 czerwca 2006 r., P&O European Ferries (Vizcaya) i Diputación Foral de Vizcaya/Komisja, C‑442/03 P i C‑471/03 P, EU:C:2006:356, pkt 43; z dnia 12 lutego 2008 r., CELF i ministre de la Culture et de la Communication, C‑199/06, EU:C:2008:79, pkt 61], to jednak w chwili wydania wyroku z dnia 23 września 2014 r., Michalczanka/Rada (T‑196/11 i T‑542/12, niepublikowany, EU:T:2014:801) unieważnienie z mocą wsteczną decyzji 2012/642 i rozporządzenia wykonawczego nr 1017/2012 w zakresie dotyczącym skarżącego nie miało wpływu na datę powzięcia przez niego wiadomości o przyczynach wydania wspomnianych aktów.
57 Jak bowiem podnosi Rada, unieważnienie decyzji 2012/642 i rozporządzenia wykonawczego nr 1017/2012 nie spowodowało unieważnienia publikacji tych aktów, ogłoszenia dotyczącego tych aktów ani indywidualnego powiadomienia, które nastąpiło pismem wysłanym skarżącemu i jego pełnomocnikowi. Wyrok z dnia 23 września 2014 r., Michalczanka/Rada (T‑196/11 i T‑542/12, niepublikowany, EU:T:2014:801) nie miał więc wpływu na okoliczności faktyczne, w których skarżący powziął wiadomość o przyczynach wskazanych we wspomnianych aktach.
58 Wynika z tego, że skarżący został powiadomiony o wspomnianych przyczynach przed przyjęciem decyzji 2013/534 i rozporządzenia wykonawczego nr 1054/2013, a zatem mógł przedstawić Radzie swoje stanowisko w tym zakresie.
59 Zarzut pierwszy należy w konsekwencji oddalić jako bezzasadny.
[…]
W przedmiocie zarzutu trzeciego opartego na błędzie w ocenie
[…]
109 Z przedstawionych uwag wynika, że zarzut trzeci należy uznać za zasadny i stwierdzić nieważność decyzji 2013/534 i rozporządzenia wykonawczego nr 1054/2013 w zakresie dotyczącym skarżącego, wobec czego badanie czwartego zarzutu skarżącego staje się bezprzedmiotowe.
[…]
Z powyższych względów
SĄD (pierwsza izba)
orzeka, co następuje:
1) Wniosek Rady Unii Europejskiej o umorzenie postępowania zostaje oddalony.
2) Stwierdza się nieważność:
– decyzji 2013/534/WPZiB Rady z dnia 29 października 2013 r. zmieniającej decyzję 2012/642/WPZiB dotyczącą środków ograniczających skierowanych przeciwko Białorusi;
– rozporządzenia wykonawczego Rady (UE) nr 1054/2013 z dnia 29 października 2013 r. w sprawie wykonania art. 8a ust. 1 rozporządzenia (WE) nr 765/2006 dotyczącego środków ograniczających wobec Białorusi.
– w zakresie, w jakim te akty dotyczą Alaksieja Michalczanki.
3) Rada pokrywa, oprócz własnych kosztów, koszty poniesione przez A. Michalczankę.
Kanninen | Pelikánová | Buttigieg |
Wyrok ogłoszono na posiedzeniu jawnym w Luksemburgu w dniu 10 maja 2016°r.
Podpisy