CURIA - Documents

Home > Search form > List of results > Documents

Start printing

Language of document : ECLI:EU:T:2013:260

WYROK SĄDU (pierwsza izba)

z dnia 17 maja 2013 r.(*)

Konkurencja – Porozumienia, decyzje i uzgodnione praktyki – Europejski rynek przewodów morskich – Decyzja stwierdzająca naruszenie art. 81 WE i art. 53 porozumienia EOG – Ustalanie cen, podział rynku i wymiana szczególnie chronionych informacji handlowych – Pojęcie ciągłego lub powtarzającego się naruszenia – Przedawnienie – Obowiązek uzasadnienia – Równość traktowania –Pewność prawa – Grzywny – Waga i czas trwania naruszenia – Okoliczności łagodzące – Współpraca

W sprawie T‑154/09

Manuli Rubber Industries SpA (MRI), z siedzibą w Mediolanie (Włochy), reprezentowana przez adwokatów L. Radicatiego di Brozola, M. Pappalarda oraz E. Marasę,

strona skarżąca,

przeciwko

Komisji Europejskiej, reprezentowanej przez V. Di Bucciego, S. Noëgo oraz L. Pretego, działających w charakterze pełnomocników,

strona pozwana,

mającej za przedmiot przede wszystkim żądanie częściowego stwierdzenia nieważności decyzji Komisji C(2009) 428 wersja ostateczna z dnia 28 stycznia 2009 r. dotyczącej postępowania na podstawie art. 81 [WE] i art. 53 porozumienia EOG (sprawa COMP/39406 – Przewody morskie) w zakresie, w jakim decyzja ta odnosi się do skarżącej, oraz, tytułem żądania ewentualnego, uchylenie nałożonej na skarżącą w tej decyzji grzywny lub znaczne obniżenie jej kwoty,

SĄD (pierwsza izba),

w składzie: J. Azizi, prezes, M. Prek i S. Frimodt Nielsen (sprawozdawca), sędziowie,

sekretarz: J. Weychert, administrator,

uwzględniając procedurę pisemną i po przeprowadzeniu rozprawy w dniu 26 kwietnia 2012 r.,

wydaje następujący

Wyrok

Okoliczności faktyczne leżące u podstaw sporu

A – Sektor przewodów morskich do ropy naftowej i gazu

1 Przewody morskie są wykorzystywane do załadunku ropy naftowej słodkiej lub przetworzonej i innych produktów naftowych z instalacji morskich (na przykład z pław, zwykle zakotwiczonych na pełnym morzu, służących za miejsce cumowania dla zbiornikowców lub z pływających platform do wydobycia, magazynowania i przeładunku, które są systemami pływających cystern wykorzystywanych do wydobycia ropy naftowej i gazu z pobliskiej platformy, do ich przetwarzania i magazynowania aż do ich przeładunku na zbiornikowiec) na tankowce, a następnie do wyładunku tych produktów z tych statków do instalacji offshore (morskich) (na przykład pław) lub na ląd.

2 Te przewody morskie są wykorzystywane „offshore”, to jest w wodzie lub w jej pobliżu, w odróżnieniu od wykorzystywanych na lądzie przewodów przemysłowych.

3 Każde urządzenie będące przewodem morskim w zależności od specyficznych potrzeb klientów, składa się z pewnej liczby standardowych przewodów, specjalnych przewodów składających się ze złączy na obydwu zakończeniach i dodatkowych urządzeń, takich jak zawory, końcowe przekładnie zębate lub sprzęt pływający. W niniejszej sprawie termin „przewody morskie” obejmuje te dodatkowe urządzenia.

4 Przewody morskie są wykorzystywane przez przedsiębiorstwa naftowe, wytwórców pław, terminale portowe, przemysł naftowy i rządy, a przewody te są nabywane przy realizacji nowych przedsięwzięć bądź w celach zamiany.

5 W przypadku realizacji nowych przedsięwzięć terminale naftowe lub inni użytkownicy końcowi zawierają zwykle ze sprzedającym pod własną marką produkty wytworzone przez inne firmy przedsiębiorstwem inżynieryjnym (zwanym również „producentem OEM” lub „producentem oryginalnego wyposażenia”) umowę w przedmiocie budowy lub montażu nowych urządzeń do przesyłu ropy naftowej, takich jak boje załadunkowe z systemem cumowania tankowców (single point mooring, SMP) lub pływające platformy do wydobycia, magazynowania i przeładunku. W przypadku realizacji takich przedsięwzięć producent OEM nabywa od wytwórcy całość danego systemu przewodów morskich.

6 Po zainstalowaniu tych przewodów morskich zachodzi potrzeba wymiany poszczególnych części, z których się one składają, w okresie od jednego roku do siedmiu lat. Zakupów przewodów morskich w celach zamiany (znanych również pod nazwą „sektora części zamiennych”) często dokonują bezpośrednio użytkownicy końcowi. Jednakże w niektórych przypadkach użytkownicy ci zlecają swe zakupy spółkom zależnym lub przedsiębiorstwom zewnętrznym i grupują u nich te zakupy. W ramach światowego rynku przewodów morskich sektor części zamiennych znacznie przeważa nad sprzedażą nowych produktów.

7 Popyt na przewody morskie zależy w dużym stopniu od rozwoju przemysłu naftowego, a w szczególności od wydobycia ropy naftowej na obszarach odległych od miejsca konsumpcji. Popyt ten rośnie z biegiem czasu. Jest on okresowy i do pewnego stopnia powiązany ze wzrostem cen ropy naftowej. Przybrał on znaczne rozmiary pod koniec lat sześćdziesiątych i zwiększył się na początku lat siedemdziesiątych, gdy ropa naftowa pochodziła z produkujących ją obszarów w Zatoce Perskiej, na Morzu Północnym i w Afryce Północnej. W latach osiemdziesiątych zwiększył się popyt na przewody morskie ze strony rozwijających się krajowych przedsiębiorstw naftowych Ameryki Południowej. Pod koniec lat dziewięćdziesiątych popyt ten przybrał na sile w Afryce Zachodniej.

8 Przewody morskie są produkowane przez przedsiębiorstwa zajmujące się produkcją opon i kauczuku lub przez jedną z ich spółek odpryskowych („spin‑off”). Są one produkowane na zamówienie zgodnie z potrzebami klientów. Ponieważ popyt na przewody morskie jest bardzo rozproszony pod względem geograficznym, większość producentów przewodów morskich angażuje znaczną liczbę przedstawicieli handlowych, którzy świadczą ogólne usługi marketingowe i oferują swe produkty, uczestnicząc w przetargach, które odnoszą się do poszczególnych rynków i o których ogłoszenia są publikowane.

9 Przewody morskie są sprzedawane na całym świecie, a główni ich producenci prowadzą działalność na szczeblu międzynarodowym. Wymogi prawne mające zastosowanie do przewodów morskich nie są zasadniczo odmienne w poszczególnych krajach i chociaż wymogi techniczne różnią się w zależności od środowiska i warunków wykorzystania, to nie jest to jednakże postrzegane jako przeszkoda w sprzedaży przewodów morskich na całym świecie.

10 Wreszcie, w rozpatrywanym w zaskarżonej decyzji okresie uczestnicy kartelu zbywali przewody morskie wyprodukowane w Japonii, w Zjednoczonym Królestwie, we Włoszech i we Francji zarówno użytkownikom końcowym, jak i wytwórcom sprzętu mającym siedziby w różnych krajach Europejskiego Obszaru Gospodarczego (EOG). Chociaż docelowo większość systemów przewodów morskich trafia na obszary nieeuropejskie, niektórzy z kluczowych światowych producentów OEM są usytuowani w różnych krajach EOG.

B – Prezentacja skarżących

11 Skarżąca, Manuli Rubber Industries SpA (zwana dalej „MRI”), jest spółką prowadzącą działalność w zakresie projektowania, wytwarzania oraz dystrybucji na całym świecie maszyn i systemów oraz podzespołów z kauczuku/metalu do przesyłu płynów do zastosowań morskich/naftowych i wysokociśnieniowych układów hydraulicznych.

12 Skarżąca jest spółką wiodącą grupy Manuli. Ma ona siedzibę w Mediolanie (Włochy).

13 W dniu 2 grudnia 1984 r. Manuli założyła spółkę Uniroyal Manuli (USA) Inc., która miałą siedzibę w Delaware (Stany Zjednoczone) i pozostawała w całości w posiadaniu spółki MRI. Spółka ta została następnie przemianowana na Uniroyal Manuli Rubber (USA) Inc. w 1986 r., Manuli Rubber Industries (USA) Inc. w 1990 r., następnie na Manuli Oil & Marine (USA) Inc. (zwaną dalej „MOM”) w 1997 r. Spółka ta została zlikwidowana w dniu 31 grudnia 2006 r.

14 Od momentu utworzenia spółki MOM, sprzedażą i wprowadzaniem do obrotu przewodów morskich spółki MRI na szczeblu międzynarodowym zajmowała się spółka MOM.

15 [poufne](1).

16 [poufne].

17 [poufne].

18 W styczniu 2006 r. sektor przewodów morskich znalazł się pod nadzorem grupy przedsiębiorstw Ingénieri, a spółka MOM składała sprawozdania szefowi tej grupy.

19 W dniu 1 stycznia 2007 r. po likwidacji spółki MOM działalność operacyjna w zakresie przewodów morskich została przejęta przez spółkę MRI.

C – Postępowanie administracyjne

20 Podczas gdy zostało wszczęte dochodzenie przez ministerstwo sprawiedliwości Stanów Zjednoczonych i organy ochrony konkurencji Japonii i Zjednoczonego Królestwa w odniesieniu do podobnych okoliczności faktycznych, [poufne], powołując się na program łagodzenia sankcji przewidziany w komunikacie Komisji w sprawie zwalniania z grzywien i zmniejszania grzywien w sprawach kartelowych (Dz.U. 2006, C 298, s. 17) (zwany dalej „komunikatem w sprawie współpracy”), złożyła do Komisji Wspólnot Europejskich w dniu 20 grudnia 2006 r. wniosek o złagodzenie sankcji, ujawniając istnienie kartelu na rynku przewodów morskich.

21 Komisja wszczęła wówczas dochodzenie w sprawie naruszenia art. 81 WE i art. 53 porozumienia EOG i przeprowadziła w dniu 2 maja 2007 r. szereg kontroli w lokalach spółki Parker ITR, innych producentów objętych dochodzeniem oraz [poufne] i p. W.

22 MRI, Parker ITR i Bridgestone złożyły do Komisji wnioski o złagodzenie sankcji odpowiednio w dniach 4 maja, 17 lipca i 7 grudnia 2007 r.

23 W dniu 28 kwietnia 2008 r. Komisja wydała pismo w sprawie przedstawienia zarzutów, które podała do wiadomości różnych spółek w dniach od 29 kwietnia do 1 maja 2008 r.

24 Wszystkie spółki będące adresatami pisma w sprawie przedstawienia zarzutów odpowiedziały na nie w wyznaczonym terminie i wniosły, z wyjątkiem [poufne]/DOM, ContiTech AG i Continental AG, o wysłuchanie ich podczas przesłuchania, które zostało zorganizowane w dniu 23 lipca 2008 r.

D – Zaskarżona decyzja

25 W dniu 28 stycznia 2009 r. Komisja wydała decyzję C(2009) 428 wersja ostateczna z dnia 28 stycznia 2009 r. dotyczącą postępowania na podstawie art. 81 [WE] i art. 53 porozumienia EOG (sprawa COMP/39406 – Węże do zastosowań morskich [Przewody morskie]) (zwaną dalej „zaskarżoną decyzją”). Z zaskarżonej decyzji co do zasady wynika, że:

– adresatami tej decyzji jest jedenaście spółek, w tym skarżąca;

– spółki, których ta decyzja dotyczyła, uczestniczyły, niekiedy na odmiennych zasadach, w jednolitym i złożonym naruszeniu, mającym na celu:

– rozdzielanie między siebie przetargów;

– ustalanie cen;

– ustalanie limitów ilościowych;

– ustalanie warunków sprzedaży;

– podział rynków geograficznych;

– wymianę szczególnie chronionych informacji na temat cen, wielkości sprzedaży oraz przeprowadzanych przetargów;

– kartel rozpoczął się co najmniej w dniu 1 kwietnia 1986 r. (choć jest prawdopodobne, że sięga początku lat siedemdziesiątych) i zakończył się w dniu 2 maja 2007 r.;

– od dnia 13 maja 1997 r. do dnia 11 czerwca 1999 r. w odniesieniu do niektórych spółek, do dnia 21 czerwca 1999 r. w odniesieniu do pozostałych spółek, a do dnia 9 maja 2000 r. odnośnie do spółki MRI, kartel prowadził ograniczoną działalność i doszło wówczas do nieporozumień między jego członkami; jednakże nie spowodowało to zdaniem Komisji prawdziwego przerwania naruszenia; zorganizowana struktura kartelu została bowiem w pełni odtworzona od czerwca 1999 r. na tych samych zasadach i z tymi samymi uczestnikami, z wyjątkiem skarżącej, która w pełni przyłączyła się do kartelu w dniu 9 czerwca 2000 r.; należy zatem stwierdzić, że producenci popełnili jednolite i ciągłe naruszenie, które obejmowało okres od dnia 1 kwietnia 1986 r. do dnia 2 maja 2007 r. lub przynajmniej, gdyby mimo wszystko należało uznać, że doszło do przerwania, jednolite i powtarzające się naruszenie; okres od dnia 13 maja 1997 r. do, odnośnie do skarżącej, dnia 9 czerwca 2000 r. nie jest jednakże uwzględniany przy obliczaniu grzywny, zważywszy na ograniczoną liczbę dowodów naruszenia w odniesieniu do tego okresu;

– uczestnictwo skarżącej w naruszeniu uznano w odniesieniu do okresów od dnia 1 kwietnia 1986 r. do dnia 1 sierpnia 1992 r. i od dnia 3 września 1996 r. do dnia 2 maja 2007 r.;

– w zastosowaniu kryteriów przewidzianych w wytycznych w sprawie metody ustalania grzywien nakładanych na mocy art. 23 ust. 2 lit. a) rozporządzenia (WE) nr 1/2003 (Dz.U. 2006, C 210, s. 2, zwanych dalej „wytycznymi”), kwota podstawowa grzywny ustalona dla każdej ze spółek była następująca:

– Komisja oparła się na średniej światowej sprzedaży rocznej każdej spółki w okresie 2004–2006, z wyjątkiem spółki Yokohama Rubber, w odniesieniu do której uwzględniła okres 2003–2005; w tym zakresie Komisja uwzględniła sprzedaż zafakturowaną nabywcom mającym siedzibę w EOG;

– określiła ona mającą znaczenie w niniejszej sprawie sprzedaż każdej ze spółek, stosując ich udział w rynku światowym do skumulowanej wartości sprzedaży na terytorium EOG zgodnie z pkt 18 wytycznych;

– uwzględniła ona 25% skumulowanej wartości sprzedaży na terytorium EOG (zamiast maksymalnego pułapu 30% przewidzianego w wytycznych) ze względu na wagę naruszenia;

– pomnożyła tak uzyskaną wartość przez liczbę lat uczestnictwa każdej spółki w naruszeniu;

– zgodnie z pkt 25 wytycznych uwzględniła ona wreszcie dodatkową kwotę wynoszącą 25% sprzedaży istotną dla realizacji odstraszającej funkcji grzywny;

– Komisja uwzględniła następnie okoliczności obciążające wobec spółek Parker ITR i Bridgestone i odrzuciła wszystkie okoliczności łagodzące w odniesieniu do pozostałych spółek;

– wreszcie na podstawie komunikatu w sprawie współpracy Komisja obniżyła kwotę nałożonej na [poufne] (100%) i nałożonej na spółkę MRI (30%), lecz nie uwzględniła wniosków o obniżenie grzywny sformułowanych przez spółki Bridgestone i Parker ITR.

26 [poufne].

27 Nie uwzględniono wobec spółki MRI żadnej okoliczności łagodzącej.

28 Skarżącej przyznano jednakże obniżkę kwoty grzywny o 30% w zastosowaniu komunikatu w sprawie współpracy, w wyniku czego kwotę nałożonej na nią grzywny ustalono na 4 900 000 EUR.

Przebieg postępowania i żądania stron

29 Pismem złożonym w sekretariacie Sądu w dniu 10 kwietnia 2009 r. skarżąca wniosła niniejszą skargę.

30 Ponieważ jeden z sędziów pierwszej izby nie mógł uczestniczyć w dalszym postępowaniu, prezes Sądu wyznaczył na podstawie art. 32 § 3 regulaminu postępowania przed Sądem innego sędziego w celu uzupełnienia składu izby.

31 Na podstawie sprawozdania sędziego sprawozdawcy Sąd (pierwsza izba) postanowił otworzyć procedurę ustną. W ramach środków organizacji postępowania przewidzianych w art. 64 regulaminu wezwał strony do przedłożenia określonych dokumentów oraz zwrócił się do stron z pytaniami na piśmie. Strony spełniły żądanie Sądu.

32 Pismem z dnia 25 kwietnia 2012 r. skarżąca złożyła wniosek o przeprowadzenie rozprawy przy drzwiach zamkniętych.

33 Na rozprawie w dniu 26 kwietnia 2012 r. wysłuchano wystąpień stron oraz ich odpowiedzi na pytania zadane ustnie przez Sąd.

34 Skarżąca cofnęła przy tej okazji swój wniosek o przeprowadzenie rozprawy przy drzwiach zamkniętych.

35 Skarżąca wnosi do Sądu o:

– tytułem żądania głównego:

– stwierdzenie częściowej nieważności art. 1 zaskarżonej decyzji w zakresie, w jakim Komisja stwierdziła w niej, że skarżąca uczestniczyła w jednolitym i ciągłym naruszeniu na rynku przewodów morskich od dnia 1 kwietnia 1986 r. do dnia 1 sierpnia 1992 r. i od dnia 3 września 1996 r. do dnia 2 maja 2007 r., w szczególności w odniesieniu do okresu od dnia 3 września 1996 r. do dnia 9 maja 2000 r.;

– stwierdzenie nieważności art. 2 zaskarżonej decyzji w zakresie, w jakim Komisja nałożyła w nim na skarżącą kwotę grzywny w wysokości 4 900 000 EUR;

– oddalenie wszystkich przeciwnych zarzutów i żądań;

– tytułem żądania ewentualnego:

– obniżenie zgodnie z art. 229 WE kwoty grzywny w wysokości 4 900 000 EUR, która została nałożona na skarżącą w art. 2 zaskarżonej decyzji;

– obciążenie Komisji kosztami postępowania.

36 Komisja wnosi do Sądu o:

– oddalenie skargi;

– obciążenie skarżących kosztami postępowania.

Co do prawa

A – W przedmiocie żądań stwierdzenia nieważności

37 Skarżąca podnosi trzy zarzuty na poparcie swej skargi o stwierdzenie nieważności.

38 Zarzut pierwszy oparty jest na błędzie w kwalifikacji naruszenia i na uchybieniu art. 253 WE.

39 Zarzut drugi oparty jest na różnych błędach w ocenie przy określaniu czasu trwania naruszenia oraz uchybienia art. 81 WE i 253 WE oraz art. 2 rozporządzenia Rady (WE) nr 1/2003 z dnia 16 grudnia 2002 r. w sprawie wprowadzenia w życie reguł konkurencji ustanowionych w art. 81 [WE] i 82 [WE] (Dz.U. 2003, L 1, s. 1).

40 Powyższy zarzut dzieli się na sześć części opartych odpowiednio na błędach w ocenie przyjętych przez Komisję dowodów (część pierwsza), na tym, że Komisja nie przedstawiła ciążącego na niej dowodu (część druga), na tym, że skarżąca przedstawiła dowody przeciwne i inne wiarygodne wyjaśnienie (część trzecia), na naruszeniu zasady równego traktowania i na braku uzasadnienia, z powodu błędów w ocenie w ramach porównania zachowania spółki MRI od września 1996 r. do maja 1997 r. z jej zachowaniem od maja 1997 r. do maja 2000 r. (część czwarta), na tym, że przedawnienie powinno zostać zastosowane do poszczególnych odrębnych naruszeń ewentualnie popełnionych w okresie 1996–2000 (część piąta) oraz na tym, że to wykorzystanie dokumentów, które spółka MRI przedstawiła w ramach programu łagodzenia sankcji w celu wykazania istnienia naruszenia w odniesieniu do okresu od dnia 3 września 1996 r. do dnia 13 maja 1997 r. jest sprzeczne z komunikatem w sprawie współpracy i narusza uzasadnione oczekiwania (część szósta).

41 Zarzut trzeci dzieli się na pięć części opartych odpowiednio na błędzie w ocenie wagi naruszenia i na naruszeniu zasady równego traktowania (część pierwsza), błędzie przy obliczaniu grzywny ze względu na czas trwania naruszenia i na naruszeniu zasady uzasadnionych oczekiwań (część druga), na błędnym zastosowaniu podwyższenia grzywny w celu zapewnienia skutku odstraszającego i na naruszeniu obowiązku uzasadnienia oraz zasady równego traktowania (część trzecia), na błędnej odmowie uwzględnienia okoliczności łagodzących i na naruszeniu obowiązku uzasadnienia (część czwarta) oraz na niewystarczającym obniżeniu grzywny za współpracę w ramach programu łagodzenia sankcji (część piąta).

42 Zarzut pierwszy, jak również sześć części zarzutu drugiego należy rozpatrzyć łącznie.

B – W przedmiocie zarzutu pierwszego, opartego na błędzie w kwalifikacji naruszenia i na uchybieniu art. 253 WE oraz w przedmiocie zarzutu drugiego, opartego na oczywistych błędach w ocenie przy określaniu czasu trwania naruszenia, uchybienia art. 81 WE i 253 WE oraz art. 2 rozporządzenia nr 1/2003

1. Zaskarżona decyzja

43 W odniesieniu do zarzutu pierwszego, z motywu 412 zaskarżonej decyzji w istocie wynika, że Komisja stwierdziła, iż spółka MRI przerwała przejściowo swoje uczestnictwo w kartelu od dnia 1 sierpnia 1992 r. do dnia 3 września 1996 r., że przedawnienie mogło znaleźć zastosowanie w odniesieniu do okresu naruszenia od dnia 1 kwietnia 1986 r. do dnia 1 sierpnia 1992 r. i że podjęła zatem decyzję o nienakładaniu grzywny na tę spółkę za ten sam okres. Wynika ponadto z art. 1 zaskarżonej decyzji, że Komisja stwierdziła, iż naruszenie ciągłe zostało popełnione od dnia 1 kwietnia 1986 r. do dnia 2 maja 2007 r., w którym to naruszeniu spółka MRI uczestniczyła od dnia 1 kwietnia 1986 r. do dnia 1 sierpnia 1992 r. i od dnia 3 września 1996 r. do dnia 2 maja 2007 r., a z motywów 187, 201–208, 446–448 tej decyzji, że okres naruszenia przyjęty przez Komisję w celu obliczenia grzywny biegnie od 3 września 1996 r. do dnia 13 maja 1997 r. i od dnia 9 maja 2000 r. do dnia 2 maja 2007 r., ponieważ okres nieuzasadniający nałożenia grzywny od dnia 13 maja 1997 r. do dnia 9 maja 2000 r. uznano w odniesieniu do skarżącej za okres ograniczonej działalności kartelu.

44 Co się tyczy zarzutu drugiego, z motywów 141–147 zaskarżonej decyzji wynika, że Komisja, opierając się na różnych dokumentach, wraz z niektórymi notatkami wewnętrznymi przekazanymi przez spółkę MRI w ramach swego wniosku o złagodzenie sankcji (motywy 143–145 zaskarżonej decyzji), uznała, że spółka ta przyłączyła się aktywnie do kartelu począwszy od dnia 3 września 1996 r.

45 W motywach 148–187 zaskarżonej decyzji przedstawiono ponadto dowody, wraz z szeregiem dokumentów przekazanych przez spółkę MRI w ramach swego wniosku o złagodzenie sankcji, na których oparła się Komisja w celu stwierdzenia, że od dnia 13 maja 1997 r. do maja 1999 r. prowadzona przez kartel działalność uległa ograniczeniu i w trakcie którego utrzymywano kontakty z udziałem skarżącej, których celem było w szczególności wznowienie kartelu i przeprowadzenie negocjacji warunków uczestnictwa jego różnych członków. Komisja stwierdziła jednakże, że, uwzględniając ograniczony charakter działalności członków kartelu, nie należy nakładać na nich żadnej grzywny za ten okres, przedłużony w odniesieniu do spółki MRI do dnia 9 maja 2000 r. (motyw 447 zaskarżonej decyzji).

46 W motywach 289–307 zaskarżonej decyzji przedstawiono następnie powody, dla których Komisja stwierdziła, że naruszenie miało charakter ciągły lub ewentualnie powtarzający się, pomimo iż uważa, że od dnia 13 maja 1997 r. do maja 1999 r. prowadzona przez kartel działalność uległa ograniczeniu i że nie było potrzeby nakładania grzywny w odniesieniu do tego okresu.

47 W motywach 480–488 zaskarżonej decyzji przedstawiono wreszcie powody, dla których Komisja udzieliła spółce MRI obniżkę kwoty grzywny o 30% na podstawie komunikatu w sprawie współpracy, lecz odrzuciła argumentację tej spółki mającą na celu, by na podstawie pkt 26 tego komunikatu nie mogły zostać wykorzystane przeciwko tej spółce przedstawione przez nią Komisji dowody w odniesieniu do okresu 1996–1997.

2. Argumenty stron

a) W przedmiocie zarzutu pierwszego

48 Skarżąca uważa w istocie, że, ponieważ Komisja przyznała, po pierwsze, że skarżąca wycofała się z kartelu od dnia 1 sierpnia 1992 r. do dnia 3 września 1996 r., po drugie, iż chodzi o prawdziwe przerwanie uczestnictwa w kartelu, a nie o zawieszenie jej uczestnictwa w kartelu, w rozumieniu, w jakim orzecznictwo rozróżnia te dwa pojęcia (motywy 129, 130, 402 zaskarżonej decyzji), i po trzecie, że powinna zatem korzystać z przepisów dotyczących przedawnienia w odniesieniu do okresu przed 1992 r. (motyw 412 zaskarżonej decyzji), ponieważ okres ten nie powinien zatem być uwzględniony w celu obliczenia grzywny, Komisja nie mogła równocześnie podjąć decyzji, że skarżąca uczestniczyła w złożonym i ciągłym naruszeniu od dnia 1 kwietnia 1986 r. do dnia 2 maja 2007 r., co byłoby sprzeczne z przepisami art. 25 ust. 2 rozporządzenia nr 1/2003. Okres po wznowieniu jej uczestnictwa w kartelu nie może zatem być uznany za naruszenie nowe i odrębne od poprzedniego.

49 Skarżąca kwestionuje ponadto w istocie, że przedawnienie zostało jej przyznane „w sposób dyskrecjonalny” przez Komisję, jak twierdzi Komisja (motyw 412 zaskarżonej decyzji).

50 Takie uzasadnienie jest ponadto, zdaniem skarżącej, wewnętrznie sprzeczne i niedostateczne.

51 Skarżąca twierdzi ponadto, że zważywszy na to przerwanie jej uczestnictwa w kartelu, jej sytuacji nie można porównać z sytuacją pozostałych członków kartelu.

52 Komisja kwestionuje te twierdzenia i utrzymuje, że nie była zobowiązana do stwierdzenia, iż nastąpiło przedawnienie, i że wobec tego poprzestała na wskazaniu, iż mogło znaleźć zastosowanie („may apply”).

b) W przedmiocie zarzutu drugiego

W przedmiocie części pierwszej

53 Skarżąca utrzymuje, że w celu stwierdzenia jej uczestnictwa w kartelu w okresie 1996–2000 Komisja opiera się na niektórych dokumentach świadczących o kontaktach zaistniałych pomiędzy nią i jej konkurentami i wskazujących, że „na koniec 1996 r. [skarżąca] ponownie rozpoczęła uzgadniać niektóre przetargi na przewody morskie z członkami kartelu” (motyw 141 zaskarżonej decyzji) i że w tym okresie skarżąca „wykorzystała wyczerpujące informacje rynkowe wymienione w celu nadzorowania porozumień dotyczących udzielania zamówień wśród członków kartelu” (motyw 147 zaskarżonej decyzji).

54 Tymczasem w istocie, zdaniem skarżącej, dowody, na których oparła się Komisja, [poufne] nie pozwalają na sformułowanie takiego wniosku i kwestionuje ona zarówno odczytanie, jak i dokonaną przez tę ostatnią interpretację wspomnianych dowodów, przy założeniu, że Komisja mogła skutecznie oprzeć się na przedstawionych jej przez samą skarżącą w ramach programu współpracy informacjach w celu przyjęcia uczestnictwa skarżącej w kartelu w odniesieniu do okresu od dnia 3 września 1996 r. do dnia 13 maja 1997 r., okresu uwzględnionego przy obliczaniu nałożonej na nią grzywny.

55 Komisja kwestionuje tę argumentację i wyjaśnia, że skarżąca wielokrotnie przyznaje w swych pismach procesowych, iż miała szereg zakazanych kontaktów ze swymi konkurentami od 1997 r. do 2000 r., nawet jeżeli próbuje ona zbagatelizować ich zakres i znaczenie.

W przedmiocie części drugiej

56 Skarżąca twierdzi w istocie, że dowody dostarczone przez Komisję nie są wystarczające, aby wykazać, że skarżąca uczestniczyła ex novo we wspólnym planie w rozpatrywanym okresie. Tymczasem, zdaniem skarżącej, do Komisji należało wykazanie, że skarżąca uczestniczyła w nowym naruszeniu, ponieważ zupełnie odeszła z kartelu w 1992 r., i że naruszenie w odniesieniu do okresu przed 1992 r. uległo przedawnieniu. Komisja nie mogła zatem poprzestać na poszlakach, na podstawie których domniemywała ona dalsze uczestnictwo w kartelu skarżącej. Tymczasem tak właśnie uczyniła, opierając się niesłusznie na twierdzeniu, że naruszenie było ciągłe od 1986 r.

57 Ponadto skarżąca uważa, że, w każdym razie, poszlaki zebrane przez Komisję wykazują jej wyraźną odmowę przychylenia się do propozycji współpracy pozostałych uczestników kartelu.

58 Komisja kwestionuje tę argumentację.

W przedmiocie części trzeciej

59 Po pierwsze, skarżąca z jednej strony kwestionuje w istocie, że nie przedstawiła innego wiarygodnego wyjaśnienia niż wyjaśnienie uczestnictwa w porozumieniu kartelowym, dowodów przedstawionych przez Komisję (motyw 142 zaskarżonej decyzji), a z drugiej strony, sprzeciwia się twierdzeniu Komisji, iż naruszenie można wywnioskować ze zwykłych domniemań, ponieważ wymiana informacji i niezgodne z prawem kontakty z konkurentami zostały wykazane z tym skutkiem, że do przedsiębiorstwa należy następnie przedstawienie innego wiarygodnego wyjaśnienia (motyw 262 zaskarżonej decyzji).

60 Skarżąca twierdzi bowiem, że przedstawiła inne wyjaśnienie nie tylko wiarygodne, lecz poparte różnymi dowodami – pierwszym ustnym zeznaniem [poufne] – umożliwiającym stwierdzić, że nie uczestniczyła ona w kartelu od dnia 3 września 1986 r. do dnia 9 maja 2000 r. i że tylko przyłączyła się do niego w tym dniu.

61 Skarżąca twierdzi w tym względzie, że dokumenty wymienione przez Komisję w zaskarżonej decyzji wskazują, że kontakty, do jakich doszło, były w rzeczywistości wynikiem starań pozostałych przedsiębiorstw w celu przekonania jej do przyłączenia się do kartelu, świadczą o strategii jednego z członków jej zarządu polegającej na „udawaniu niejasnej zdolności do współpracy z konkurentami”, aby nie nakłaniać ich do wdrażania uzgodnionych działań bojkotu, które mogłyby okazać się dla niej niebezpieczne, jak działania wdrożone przez spółki Dunlop i Bridgestone, nadal działając na rynku w sposób autonomiczny a nawet agresywny względem konkurencji.

62 Po drugie, skarżąca utrzymuje w istocie, że Komisja niesłusznie nie uwzględniła różnych dokumentów uzasadniających to wyjaśnienie i odmówiła im mocy dowodowej.

63 Skarżąca uważa w tym względzie, że Komisja, przyznając, iż dane dokumenty „potwierdzają […], że [skarżąca] nie była zatem częścią formalnej struktury klubu przed tym dniem [9 maja 2000 r.]”, utrzymują jednakże, że „nie podważa wniosku […], zgodnie z którym [skarżąca] nadal była w pewnego rodzaju niezgodnych z prawem kontaktach z pozostałymi członkami kartelu i została przez nich poinformowana o prowadzonej współpracy” i że kontakty te dotyczyły „współpracy na rynku przewodów morskich”, co doprowadziło ją do uznania, że skarżąca również uczestniczyła w kartelu od 1997 r. do dnia 9 maja 2000 r. (motywy 146, 209, 210 zaskarżonej decyzji).

64 Skarżąca twierdzi, że Komisja powołuje się w ten sposób na orzecznictwo, zgodnie z którym fakt, że każdy z członków kartelu odegrał właściwą mu rolę, przyjmując postawę obejmującą tylko niektóre elementy stanowiące naruszenie, nie wyłącza odpowiedzialności każdego z przedsiębiorstw za całość naruszenia, wraz z czynami pozostałych uczestników (motywy 284–288 zaskarżonej decyzji).

65 Tymczasem skarżąca uważa, iż orzecznictwo to nie może znaleźć zastosowania w niniejszej sprawie, ponieważ dotyczy ono wykazania uczestnictwa w kartelu przedsiębiorstw, których obecność na spotkaniach mających na celu zawarcie antykonkurencyjnych porozumień wykazano i które nie okazały dezaprobaty względem danego kartelu.

66 Jest bowiem bezsporne, że skarżąca odeszła z kartelu w 1992 r., a kontakty, do jakich doszło od 1996 r. do 2000 r., powinny zatem być oceniane ze względu na ich zdolność do wykazania przystąpienia ex novo do wspólnego planu.

67 Komisja nie może w związku z powyższym poprzestać na zwykłych domniemaniach.

68 Ponadto skarżąca podnosi, że, zgodnie z orzecznictwem nie wystarczy, by, w celu wykazania przystąpienia skarżącej do wspólnego planu realizowanego przez pozostałych członków kartelu, Komisja dowiodła, że skarżąca wiedziała o istnieniu kartelu lub że realizowała ogólny cel ograniczenia konkurencji na rynku przewodów morskich – co skarżąca w każdym razie kwestionuje – lecz należy również ustalić, że jej zachowanie było „ściśle powiązane” z realizacją „całości skutków antykonkurencyjnych zamierzonych przez ich sprawców w ramach całościowego [ogólnego] planu mającego jednolity cel”. Tymczasem, zdaniem skarżącej, dokumenty, na których opiera się Komisja, wykazują w rzeczywistości, że skarżąca nie tylko nie miała wcale zamiaru przystępowania do wspólnego planu realizowanego przez pozostałych producentów, lecz iż wolała nawet działać przeciwnie, starając się w zrozumiały sposób uniknąć represji ze strony swych konkurentów, ze względu na to, że mogli oni podejmować wspólne działania w celu wykluczenia jej z rynku lub wyrządzić jej poważne szkody.

69 Skarżąca uważa ponadto w istocie, że wbrew orzecznictwu Trybunału Komisja nie uwzględniła okoliczności, iż w celu dokonania oceny rzeczywistego uczestnictwa przedsiębiorstwa w kartelu decydująca jest świadomość członków kartelu o przynależności danego przedsiębiorstwa do kartelu lub o jego niezwiązaniu z kartelem. Tymczasem skarżąca uważa, że wykazała, iż w swych kontaktach z konkurentami wynikających z ich inicjatywy zawsze wyraźnie odrzucała każdą propozycję współpracy tylko w sposób hipotetyczny i na przyszłość, i że sami konkurenci odnieśli wyraźne wrażenie, iż skarżąca nie należała w rzeczywistości do ich ogólnego planu.

70 Skarżąca kwestionuje wreszcie, że przedstawione przez nią dowody mają mniejszą moc dowodową niż dowody Komisji, i uważa, iż rozróżnienie, którego dokonuje Komisja pomiędzy formalną strukturą klubu a uczestnictwem poza tą strukturą, jest błędne, ponieważ to rozróżnienie nie istniało w odniesieniu do członków klubu, którzy uznawali tylko strukturę formalną. Właśnie z tego powodu pozostali członkowie klubu zdaniem skarżącej uważali, że była ona poza klubem.

71 Komisja kwestionuje te twierdzenia.

W przedmiocie części czwartej

72 Skarżąca podnosi, że Komisja stwierdziła, iż nie było potrzeby nakładania na skarżącą kary za okres od dnia 13 maja 1997 r. do dnia 9 maja 2000 r. z uwagi na to, że waga i natężenie kartelu zmniejszyły się. Komisja ukarała zatem skarżącą tylko za okres 1996–1997. Tymczasem zdaniem skarżącej jej zachowanie nie zmieniło się od 1996 r. do 2000 r., co jej zdaniem wynika z dokumentów przedstawionych przez nią wcześniej w ramach zarzutu drugiego, ponieważ dowody w odniesieniu do okresu od września 1996 r. do maja 1997 r. nie były bardziej przekonywające niż dowody dotyczące okresu od maja 1997 r. do czerwca 1999 r. Żadna kara nie powinna zatem zostać nałożona za okres od września 1996 r. do maja 1997 r.

73 Skąrżąca uważa ponadto, że na niespójność rozumowania i wniosków Komisji wskazuje fakt, iż w odróżnieniu od pozostałych przedsiębiorstw skarżąca nie została ukarana za okres od czerwca 1999 r. do maja 2000 r., ponieważ jej uczestnictwa w kartelu nie uznano za poważne, podczas gdy pozostałe przedsiębiorstwa zostały ukarane za ten okres.

74 Komisja kwestionuje te twierdzenia.

W przedmiocie części piątej

75 Po pierwsze, skarżąca utrzymuje, że niezależnie od kwalifikacji kartelu jako porozumienia lub uzgodnionej praktyki ograniczone kontakty i wymiana informacji, do jakich doszło między nią i jej konkurentami w okresie od 1996 r. do 2000 r., miały miejsce poza mechanizmem kartelu, w którym uczestniczyły pozostałe przedsiębiorstwa.

76 Zdaniem skarżącej nawet gdyby zachowania te mogły stanowić naruszenia art. 81 WE, miałyby one odmienny charakter i wagę od uczestnictwa w kartelu, ponieważ nie są związane jego jednolitym celem, a Komisja nie wykazała ponadto przeciwnej sytuacji.

77 Powyższe zachowania powinny zatem zostać co najwyżej uznane za wydarzenia odrębne i odmienne od naruszeń art. 81 WE i być ocenione odrębnie zarówno od naruszenia popełnionego przez skarżącą od 1986 r. do 1992 r., jak również od jej nowego przystąpienia do kartelu począwszy od 2000 r.

78 Zdaniem skarżącej z powyższego wynika, że, ponieważ naruszenia te nie stanowią części jednolitego i ciągłego lub powtarzającego się naruszenia, nawet przy założeniu, że zostaną one wykazane, zostały zakończone w chwili, gdy zostały dokonane. Ponieważ ponad pięć lat upłynęło w odniesieniu do każdego z nich pomiędzy chwilą, w której zostały popełnione, i chwilą wszczęcia w ich sprawie postępowania przez Komisję, były one w każdym razie przedawnione, w zastosowaniu art. 25 ust. 1 lit. b) rozporządzenia nr 1/2003.

79 Po drugie, skarżąca twierdzi, że uwzględniając okoliczność, iż przerwa między czynami popełnionymi do 1992 r. a czynami popełnionymi począwszy od 2000 r. trwała osiem lat, okoliczności tych nie można uznać za wystarczająco zbliżone w czasie, by wykazać, że kartel był nieprzerwany.

80 To samo miałoby zresztą miejsce, gdyby czas trwania przerwy wynosił tylko cztery lata (1992–1996).

81 Po trzecie, skarżąca podnosi, że, w każdym razie, zakończyła uczestnictwo w kartelu w 1992 r. i że chodzi zatem o przerwanie, a nie o zawieszenie jej uczestnictwa, co zostało zresztą uznane przez Komisję, która stwierdziła, że okoliczności mające miejsce przed 1992 r. uległy przedawnieniu.

82 Po czwarte, z powyższego wynika również, że Komisja przyznając, iż przerwanie z 1992 r. mogło spowodować przedawnienie, nie mogła pozostawić tej kwestii otwartej i twierdzić, że brak kary w odniesieniu do wcześniejszego okresu był jedynie wynikiem wykonywania przysługujących jej uprawnień dyskrecjonalnych. Wynika z tego brak uzasadnienia, od którego zależy kwalifikacja naruszenia.

83 Wreszcie, po piąte, skarżąca utrzymuje, że Komisja nie przedstawiła żadnego dowodu wskazującego, że skarżąca przyjęła jedno z zachowań, które zgodnie z zaskarżoną decyzją (motyw 300) wykazują zawieszenie kartelu od przełomu 1996/1997 do 2000 r.

84 Skarżąca twierdzi, że nie uczestniczyła w żadnym spotkaniu z pozostałymi uczestnikami kartelu, że nie przedstawiła żadnych informacji koordynatorowi co do przyszłych zamówień, że nie uczestniczyła w rozmowach na temat propozycji wyznaczenia mistrzów w zastosowaniu zarzucanych ogólnych porozumień i że nie została nałożona na nią żadna sankcja za nieprzestrzeganie zarzucanych wcześniejszych porozumień.

85 Komisja nie wykazała zatem, że skarżąca przyłączyła się do kartelu, nawet w ograniczony sposób w okresie od 1996 r. do 2000 r.

86 Komisja kwestionuje te twierdzenia.

W przedmiocie części szóstej

87 Skarżąca podnosi, że wszystkie dowody – z wyjątkiem jednego, a mianowicie [poufne] – wykorzystane przez Komisję w celu udowodnienia jej winy w okresie od dnia 3 września 1996 r. do dnia 13 maja 1997 r., następnie przy obliczaniu nałożonej na nią grzywny zostały przedstawione przez samą skarżącą w ramach programu łagodzenia sankcji.

88 Skarżąca wyjaśnia, że Komisja w ten sposób znacznie wydłużyła czas trwania naruszenia, czego wyrazem było znaczne podwyższenie kwoty grzywny (motywy 243, 448 zaskarżonej decyzji).

89 Skarżąca dodaje, że współpracowała przy dochodzeniu administracyjnym, i twierdzi, że miała podstawy do uznania, że nie może mieć to dla niej żadnych negatywnych konsekwencji. Tymczasem wynik tej współpracy został jej zdaniem wykorzystany przez Komisję w celu jej ukarania, podczas gdy Komisja nie dysponowała żadnymi dowodami w odniesieniu do spornego okresu, zanim skarżąca ich jej nie przedstawiła. Komisja naruszyła w ten sposób uzasadnione oczekiwania skarżącej.

90 Skarżąca kwestionuje ponadto interpretację Komisji, zgodnie z którą obniżenie kwoty grzywny i częściowe z niej zwolnienie nie podlegają łączeniu w ramach stosowania komunikatu w sprawie współpracy.

91 Zdaniem Komisji argumenty skarżącej dotyczą w rzeczywistości obliczania kwoty grzywny a nie stwierdzenia naruszenia.

92 Ponadto Komisja twierdzi, że dokumenty przedstawione w ramach komunikatu w sprawie współpracy zawsze mogą być przez nią wykorzystane w celu stwierdzenia naruszenia.

93 Komisja podnosi, że skarżąca została nagrodzona za współpracę w drodze obniżenia kwoty grzywny o 30%, co w wartościach bezwzględnych znacznie przekracza obniżenie wynikające z ewentualnego częściowego zwolnienia z grzywny. W systemie komunikatu w sprawie współpracy obydwie korzyści nie podlegają zatem łączeniu.

94 Co więcej, zdaniem Komisji, pkt 26 komunikatu w sprawie współpracy stanowi tylko, że względem pierwszego przedsiębiorstwa mogącego skorzystać z obniżenia grzywny „istotne dowody” (w rozumieniu pkt 25 tego komunikatu, to jest dowody, których nie ma potrzeby potwierdzać w przypadku ich zakwestionowania) służące do „ustalenia dodatkowych faktów [okoliczności faktycznych] zwiększających wagę lub czas trwania naruszenia” nie zostaną wykorzystane w celu określenia kwoty grzywien, które należy nałożyć na to przedsiębiorstwo.

95 Chociaż dowody przedstawione przez skarżącą były niewątpliwie ważne dla potwierdzenia dowodów uzyskanych we wniosku o zwolnienie z grzywny złożonym przez [poufne] i kontrole na miejscu przeprowadzone w dniu 2 maja 2007 r., nie jest to jednakże, zdaniem Komisji, wystarczające do spełnienia przesłanek wymienionych w pkt 26 komunikatu w sprawie współpracy, który wymaga, by dowody umożliwiały „ustalenie dodatkowych faktów [okoliczności faktycznych] zwiększających wagę lub czas trwania naruszenia” i, jak podkreśla Komisja, naruszenia jako całości, a nie tylko biorąc pod uwagę jedno przedsiębiorstwo lub kilka przedsiębiorstw rozpatrywanych oddzielnie.

96 Komisja uważa, że celem tego przepisu jest umożliwienie jej przyznania częściowego zwolnienia z grzywny przedsiębiorstwu, które przedstawi nowe dowody, pozwalające na zwiększenie wagi lub czas trwania naruszenia, o którym już wiedziała i co do którego przyznała już całkowite zwolnienie z grzywny innemu przedsiębiorstwu uczestniczącemu w naruszeniu. Natomiast przedsiębiorstwo, które po prostu pogłębiło wiedzę, którą Komisja już miała na temat określonego okresu lub określonego aspektu naruszenia, nie mogło z niego korzystać, nawet w przypadku gdy jego współpraca umożliwia lepsze ustalenie jego uczestnictwa w kartelu.

97 Tymczasem dowody przedstwione przez skarżącą nie pozwoliły zdaniem Komisji ani na stwierdzenie większej wagi, ani na stwierdzenie dłuższego czasu trwania naruszenia, o którym Komisja wiedziała.

98 Wreszcie Komisja uważa, że skarżąca nie poinformowała Komisji o nowych okolicznościach również odnośnie do uczestnictwa w kartelu w okresie od 1996 r. do 1997 r. Bowiem, [poufne] – co potwierdza, że obydwa przedsiębiorstwa zgadzają się co do tego, aby skarżącej przyznać partię przetargów, i co jednoznacznie dowodzi współpracy spółki MRI przy niezgodnej z prawem działalności od tej chwili – zostało ujawnione w trakcie kontroli w dniu 2 maja 2007 r., a zatem Komisja informację tę już posiadała, gdy spółka MRI złożyła wniosek o złagodzenie sankcji w dniu 4 maja 2007 r.

99 Komisja wnosi zatem o oddalenie części szóstej zarzutu drugiego.

3. Ocena Sądu

a) Przypomnienie zasad dotyczących ciężaru dowodu

100 Zgodnie z utrwalonym orzecznictwem w dziedzinie ciężaru dowodu, po pierwsze, strona lub organ zarzucające naruszenie prawa konkurencji muszą to udowodnić, przedstawiając w sposób wymagany prawem okoliczności faktyczne noszące znamiona naruszenia, a po drugie, przedsiębiorstwo powołujące się na prawo do obrony względem zarzutu naruszenia musi wykazać, że zostały spełnione warunki skorzystania z takiej obrony, co oznacza, że organ ten powinien przedstawić inne dowody (wyrok Sądu z dnia 16 listopada 2006 r. w sprawie T‑120/04 Peróxidos Orgánicos przeciwko Komisji, Zb.Orz. s. II‑4441, pkt 50; zob. podobnie także wyroki Trybunału: z dnia 17 grudnia 1998 r. w sprawie C‑185/95 P Baustahlgewebe przeciwko Komisji, Rec. s. I‑8417, pkt 58; z dnia 7 stycznia 2004 r. w sprawach połączonych C‑204/00 P, C‑205/00 P, C‑211/00 P, C‑213/00 P, C‑217/00 P i C‑219/00 P Aalborg Portland i in. przeciwko Komisji, Rec. s. I‑123, pkt 78). Czas trwania naruszenia jest elementem składowym pojęcia naruszenia na podstawie art. 81 ust. 1 WE, zaś ciężar dowodu tego elementu spoczywa zasadniczo na Komisji (wyrok Sądu z dnia 7 lipca 1994 r. w sprawie T‑43/92 Dunlop Slazenger przeciwko Komisji, Rec. s. II‑441, pkt 79; ww. wyrok w sprawie Peróxidos Orgánicos przeciwko Komisji, pkt 51).

101 Ów rozkład ciężaru dowodu może się jednak zmienić w zakresie, w jakim okoliczności faktyczne, na które powołuje się strona, są tego rodzaju, że druga strona będzie musiała przedstawić wyjaśnienie lub uzasadnienie, gdyż w przypadku gdy tego nie uczyni, będzie można uznać, że dowód został przedstawiony (zob. podobnie ww. w pkt 100 wyroki: w sprawie Aalborg Portland i in. przeciwko Komisji, pkt 79; w sprawie Peróxidos Orgánicos przeciwko Komisji, pkt 53).

102 Jeżeli chodzi o środki dowodowe, które Komisja może dopuścić, zasadą mającą pierwszeństwo w prawie konkurencji jest zasada swobodnego doboru środków dowodowych (wyrok Trybunału z dnia 25 stycznia 2007 r. w sprawie C‑407/04 P Dalmine przeciwko Komisji, Zb.Orz. s. I‑829, pkt 63; wyrok Sądu z dnia 8 lipca 2004 r. w sprawach połączonych T‑67/00, T‑68/00, T‑71/00 i T‑78/00 JFE Engineering i in. przeciwko Komisji, Zb.Orz. s. II‑2501, pkt 273). Ponieważ bowiem zakaz udziału w praktykach i porozumieniach antykonkurencyjnych oraz sankcje, które grożą podmiotom naruszającym prawo, są powszechnie znane, jest też normalne, że działania, które obejmują te praktyki i porozumienia, mają miejsce poza prawem, że spotkania odbywają się potajemnie, najczęściej w państwie trzecim, a dokumentacja z tym związana jest ograniczona do minimum. Nawet w przypadku wykrycia przez Komisję dowodów wyraźnie wskazujących na bezprawne kontakty pomiędzy przedsiębiorcami, jak na przykład protokołów ze spotkania, będą one zazwyczaj fragmentaryczne i rozproszone, a więc często zachodzi konieczność odtworzenia niektórych szczegółów w drodze dedukcji. W większości przypadków istnienie praktyki lub porozumienia antykonkurencyjnego musi być wyprowadzone z szeregu zbieżnych zdarzeń i poszlak, które – analizowane łącznie – mogą stanowić, w braku innego spójnego wytłumaczenia, dowód naruszenia reguł konkurencji (ww. w pkt 100 wyrok w sprawach połączonych Aalborg Portland i in. przeciwko Komisji, pkt 55–57). Tego typu zbieżne zdarzenia i poszlaki pozwalają bowiem na wykazanie nie tylko istnienia zachowań lub porozumień antykonkurencyjnych, ale również czasu trwania ciągłego antykonkurencyjnego zachowania oraz okresu stosowania porozumienia zawartego z naruszeniem reguł konkurencji (wyrok Trybunału z dnia 21 września 2006 r. w sprawie C‑113/04 P Technische Unie przeciwko Komisji, Zb.Orz. s. I‑8831, pkt 166).

103 Konieczne jest, aby Komisja przedstawiła precyzyjne i spójne dowody w celu uzasadnienia przekonania, że naruszenie zostało popełnione (zob. wyroki Sądu: z dnia 6 lipca 2000 r. w sprawie T‑62/98 Volkswagen przeciwko Komisji, Rec. s. II‑2707, pkt 43, 72 i przytoczone tam orzecznictwo; wyrok z dnia 25 października 2005 r. w sprawie T‑38/02 Groupe Danone przeciwko Komisji, Zb.Orz. s. II‑4407, pkt 217). Niemniej nie każdy z dowodów dostarczonych przez Komisję musi koniecznie odpowiadać tym kryteriom w odniesieniu do każdego elementu naruszenia. Wystarczy bowiem, by wymogowi temu odpowiadał oceniany jako całość zbiór poszlak, na który powołuje się instytucja (zob. pkt 102 powyżej; ww. w pkt 102 wyrok w sprawach połączonych JFE Engineering i in. przeciwko Komisji, pkt 180; ww. wyrok w sprawie Groupe Danone przeciwko Komisji, pkt 218; zob. podobnie także wyrok Sądu z dnia 20 kwietnia 1999 r. w sprawach połączonych od T‑305/94 do T‑307/94, od T‑313/94 do T‑316/94, T‑318/94, T‑325/94, T‑328/94, T‑329/94 i T‑335/94 Limburgse Vinyl Maatschappij i in. przeciwko Komisji, zwany „wyrokiem w sprawie PVC II”, Rec. s. II‑931, pkt 768–778, a w szczególności pkt 777). Jeżeli chodzi o czas trwania naruszenia, zgodnie z orzecznictwem, w przypadku braku dowodów pozwalających na bezpośrednie ustalenie czasu trwania naruszenia Komisja powinna oprzeć się przynajmniej na dowodach odnoszących się do faktów wystarczająco zbliżonych w czasie, tak by można było rozsądnie przyjąć, że naruszenie to trwało nieprzerwanie między dwiema określonymi datami (ww. w pkt 100 wyrok w sprawie Technische Unie przeciwko Komisji, pkt 169; ww. w pkt 102 wyroki: w sprawie Dunlop Slazenger przeciwko Komisji, pkt 79; w sprawie Peróxidos Orgánicos przeciwko Komisji, pkt 51).

104 Jeśli chodzi o moc dowodową, jaką należy przypisać poszczególnym dowodom, trzeba podkreślić, że jedynym kryterium istotnym dla oceny dobrowolnie przedstawionych dowodów jest ich wiarygodność (ww. w pkt 102 wyrok w sprawie Dalmine przeciwko Komisji, pkt 63; zob. wyroki Sądu: z dnia 8 lipca 2004 r. w sprawie T‑44/00 Mannesmannröhren‑Werke przeciwko Komisji, Zb.Orz. s. II‑2223, pkt 84 i przytoczone tam orzecznictwo; ww. w pkt 102 wyrok w sprawach połączonych JFE Engineering i in. przeciwko Komisji, pkt 273). Zgodnie z ogólnymi regułami w dziedzinie dowodów wiarygodność i w konsekwencji moc dowodowa dokumentu zależy od jego pochodzenia, okoliczności, w jakich został sporządzony, jego adresata i treści [wyrok Sądu z dnia 15 marca 2000 r. w sprawach połączonych T‑25/95, T‑26/95, od T‑30/95 do T‑32/95, od T‑34/95 do T‑39/95, od T‑42/95 do T‑46/95, T‑48/95, od T‑50/95 do T‑65/95, od T‑68/95 do T‑71/95, T‑87/95, T‑88/95, T‑103/95 i T‑104/95 Cimenteries CBR i in. przeciwko Komisji, Rec. s. II‑491, pkt 1053; opinia sędziego B. Vesterdorfa pełniącego funkcję rzecznika generalnego w sprawie T‑1/89 Rhône‑Poulenc przeciwko Komisji (wyrok Sądu z dnia 24 października 1991 r.), Rec. s. II‑867, II‑869, II‑956]. Należy w szczególności przypisać duże znaczenie okoliczności, że dokument został sporządzony w bezpośrednim związku ze zdarzeniami (wyroki Sądu: z dnia 11 marca 1999 r. w sprawie T‑157/94 Ensidesa przeciwko Komisji, Rec. s. II‑707, pkt 312) lub przez bezpośredniego świadka tychże zdarzeń (zob. podobnie ww. w pkt 102 wyrok w sprawach połączonych JFE Engineering i in. przeciwko Komisji, pkt 207). Dokumenty, z których wynika, że między kilkoma przedsiębiorstwami dochodziło do kontaktów i że przedsiębiorstwa te realizowały dokładnie cel polegający na wyeliminowaniu z wyprzedzeniem niepewności związanej z przyszłym zachowaniem konkurentów, dowodzą istnienia uzgodnionej praktyki w stopniu zgodnym z wymogami prawa (zob. podobnie wyrok Trybunału z dnia 16 grudnia 1975 r. w sprawach połączonych od 40/73 do 48/73, 50/73, od 54/73 do 56/73, 111/73, 113/73 i 114/73 Suiker Unie i in. przeciwko Komisji, Rec. s. 1663, pkt 175, 179). Ponadto oświadczenia sprzeczne z interesem oświadczającego należy z zasady postrzegać jako dowody szczególnie wiarygodne (zob. podobnie ww. w pkt 102 wyrok w sprawach połączonych JFE Engineering i in. przeciwko Komisji, pkt 207, 211, 212).

105 Ponadto z utrwalonego orzecznictwa wynika, iż fakt przekazania swoim konkurentom informacji w celu przygotowania antykonkurencyjnego porozumienia wystarcza, aby dowieść istnienia uzgodnionej praktyki w rozumieniu art. 81 WE (wyroki Sądu: z dnia 6 kwietnia 1995 r. w sprawie T‑148/89 Tréfilunion przeciwko Komisji, Rec. s. II‑1063, pkt 82; z dnia 8 lipca 2008 r. w sprawie T‑53/03 BPB przeciwko Komisji, Zb.Orz. s. II‑1333, pkt 178).

106 Należy wreszcie przypomnieć, że rola sądu rozpatrującego skargę o stwierdzenie nieważności złożoną na podstawie art. 230 WE i skierowaną przeciwko decyzji Komisji stwierdzającej naruszenie prawa konkurencji i nakładającej grzywnę na podmioty, do których jest adresowana, polega na ocenie, czy dowody i inne okoliczności przywołane przez Komisję w decyzji są wystarczające, aby stwierdzić występowanie naruszenia (ww. w pkt 102 wyrok w sprawach połączonych JFE Engineering i in. przeciwko Komisji, pkt 174, 175; zob. podobnie ww. w pkt 103 wyrok w sprawie PVC II, pkt 891). Istnienie wątpliwości po stronie sądu musi być rozstrzygane na korzyść adresatów decyzji. Sąd nie może zatem orzec, że Komisja wykazała w wymagany prawem sposób istnienie danego naruszenia, jeśli jego wątpliwości w tym względzie się utrzymują (ww. w pkt 102 wyrok w sprawach połączonych JFE Engineering i in. przeciwko Komisji, pkt 177; ww. w pkt 103 wyrok w sprawie Groupe Danone przeciwko Komisji, pkt 215). W tej ostatniej sytuacji konieczne jest bowiem poszanowanie przewidzianej w szczególności w art. 6 ust. 2 Konwencji o ochronie praw człowieka i podstawowych wolności podpisanej w Rzymie w dniu 4 listopada 1950 r. zasady domniemania niewinności, wchodzącej w skład praw podstawowych, które zgodnie z orzecznictwem Trybunału, potwierdzonym ponadto przez preambułę Jednolitego aktu europejskiego i przez art. 6 ust. 2 UE oraz przez art. 47 Karty praw podstawowych Unii Europejskiej, proklamowanej w dniu 7 grudnia 2000 r. w Nicei (Dz.U. C 364, s. 1), podlegają ochronie w porządku prawnym Unii. Zważywszy na charakter omawianych naruszeń oraz na charakter i surowość sankcji z nimi związanych, zasada domniemania niewinności znajduje zastosowanie w szczególności do postępowań dotyczących naruszeń prawa konkurencji, które mogą zostać zakończone orzeczeniem grzywien lub okresowych kar pieniężnych (wyroki Trybunału z dnia 8 lipca 1999 r.: w sprawie C‑199/92 P Hüls przeciwko Komisji, Rec. s. I‑4287, pkt 149, 150; w sprawie C‑235/92 P Montecatini przeciwko Komisji, Rec. s. I‑4539, pkt 175, 176; ww. w pkt 103 wyrok w sprawie Groupe Danone przeciwko Komisji, pkt 216).

107 Występowanie naruszenia należy ocenić wyłącznie w świetle dowodów zgromadzonych przez Komisję w decyzji stwierdzającej naruszenie, a jedyne istotne pytanie dotyczy tego, czy co do istoty dowód naruszenia został przedstawiony na podstawie takich dowodów (ww. w pkt 104 wyrok w sprawie Cimenteries CBR i in. przeciwko Komisji, pkt 726).

108 Wreszcie uzasadnienie, jakiego wymaga art. 253 WE, powinno być dostosowane do charakteru aktu i przedstawiać w sposób jasny i jednoznaczny rozumowanie instytucji, która wydała akt, pozwalając zainteresowanym poznać podstawy podjętej decyzji, a właściwemu sądowi dokonać jej kontroli. Wymóg uzasadnienia należy oceniać w odniesieniu do konkretnej sytuacji, w szczególności do treści aktu, charakteru powołanych argumentów oraz interesu, jaki w uzyskaniu informacji mogą mieć adresaci aktu lub inne osoby, których dotyczy on bezpośrednio i indywidualnie. Nie ma wymogu, by uzasadnienie wyszczególniało wszystkie istotne okoliczności faktyczne i prawne, ponieważ kwestia oceny, czy uzasadnienie aktu spełnia wymogi art. 253 WE, winna nie tylko opierać się na jego brzmieniu, ale także uwzględniać okoliczności jego wydania, jak również całość przepisów prawa regulujących daną dziedzinę (wyroki Trybunału: z dnia 2 kwietnia 1998 r. w sprawie C‑367/95 P Komisja przeciwko Sytraval i Brink’s France, Rec. s. I‑1719, pkt 63; z dnia 30 września 2003 r. w sprawie C‑301/96 Niemcy przeciwko Komisji, Rec. s. I‑9919, pkt 87; z dnia 22 czerwca 2004 r. w sprawie C‑42/01 Portugalia przeciwko Komisji, Zb.Orz. s. I‑6079, pkt 66).

109 Wyżej wymienione orzecznictwo ma zastosowanie analogicznie do art. 53 porozumienia EOG i do decyzji Komisji przyjętych w zastosowaniu tego artykułu.

110 Kwestię, czy w zaskarżonej decyzji Komisja oparła się na wystarczająco wiarygodnych, dokładnych i spójnych dowodach – w ramach ogólnej oceny i po rozpatrzeniu wyjaśnień lub alternatywnych uzasadnień przedstawionych przez skarżącą – na poparcie silnego przekonania, że skarżąca przyłączyła się do kartelu począwszy od dnia 3 września 1996 r. i w jakim stopniu uczestniczyła w naruszeniu od tego dnia do dnia 9 maja 2000 r., ponieważ nie kwestionuje ona swego uczestnictwa w naruszeniu ani w odniesieniu do wcześniejszego okresu, od 1986 r. do 1992 r., ani w odniesieniu do późniejszego okresu od dnia 9 maja 2000 r. do dnia 2 maja 2007 r., należy przeanalizować w świetle zasad przedstawionych w pkt 100–109 powyżej.

b) W przedmiocie uczestnictwa skarżącej w naruszeniu od dnia 3 września 1996 r. do dnia 9 maja 2000 r.

111 Argumentacja skarżącej oznacza rozróżnienie dwóch okresów: z jednej strony okresu od dnia 3 września 1996 r. do dnia 13 maja 1997 r., za który nałożono na nią grzywnę i w odniesieniu do którego skarżąca kwestionuje w istocie, że Komisja powołała się wobec skarżącej na dowody przedstawione Komisji przez skarżącą i które umożliwiły Komisji stwierdzenie, że naruszenie trwało do dnia 13 maja 1997 r., a z drugiej strony, okresu od dnia 13 maja 1997 r. do dnia 9 maja 2000 r. (zwanego dalej „okresem przejściowym”), za który nie została na skarżącą nałożona przez Komisję żadna grzywna i w przedmocie którego skarżąca twierdzi w istocie, że przyjęte przez Komisję wobec niej dowody wykazują tylko zamiar skarżącej wywołania u pozostałych członków kartelu przekonania o pewnej dostępności do dyskutowania, lecz w celu ich zmylenia i uniknięcia ich represji, a nie jej uczestnictwo w kartelu, nawet w tym okresie ograniczonej działalności.

W przedmiocie okresu od dnia 3 września 1996 r. do dnia 13 maja 1997 r.

112 Należy w tym względzie przede wszystkim zbadać część szóstą zarzutu drugiego.

113 Należy bowiem ocenić, czy skarżąca słusznie twierdzi, że zważywszy na treść pkt 26 akapit ostatni komunikatu w sprawie współpracy, Komisja nie mogła przyjąć w stosunku do skarżącej za okres od dnia 3 września 1996 r. do dnia 13 maja 1997 r., dowodów przekazanych przez nią samą Komisji w ramach wniosku o złagodzenie sankcji.

– W przedmiocie zakresu stosowania pkt 26 komunikatu w sprawie współpracy

114 Artykuł 23 ust. 3 rozporządzenia nr 1/2003 stanowi, że przy ustalaniu wysokości grzywny należy uwzględnić wagę i czas trwania naruszenia.

115 Ponadto z utrwalonego orzecznictwa wynika, że w granicach przewidzianych przez rozporządzenie nr 1/2003 Komisja dysponuje szerokim zakresem swobodnego uznania przy wykonywaniu swych uprawnień w zakresie nakładania takich grzywien (wyroki Trybunału: z dnia 28 czerwca 2005 r. w sprawach połączonych C‑189/02 P, C‑202/02 P, od C‑205/02 P do C‑208/02 P i C‑213/02 P Dansk Rørindustri i in. przeciwko Komisji, Zb.Orz. s. I‑5425, pkt 172; z dnia 24 września 2009 r. w sprawach połączonych C‑125/07 P, C‑133/07 P, C‑135/07 P i C‑137/07 P Erste Group Bank i in. przeciwko Komisji, Zb.Orz. s. I‑8681, pkt 123). Uprawnienia te są jednakże ograniczone, gdyż w wypadku gdy Komisja przyjmuje wytyczne, których celem jest uszczegółowienie – z poszanowaniem postanowień traktatu – kryteriów, jakie zamierza stosować w ramach wykonywania swoich uprawnień dyskrecjonalnych, wynika z nich samoograniczenie tych uprawnień polegające na tym, że ma obowiązek stosować się do reguł o charakterze indykatywnym, które sobie narzuciła (zob. podobnie wyrok Trybunału z dnia 17 czerwca 2010 r. w sprawie C‑413/08 P Lafarge przeciwko Komisji, Zb.Orz. s. I‑5361, pkt 95; wyrok Sądu z dnia 8 października 2008 r. w sprawie T‑73/04 Carbone‑Lorraine przeciwko Komisji, Zb.Orz. s. II‑2661, pkt 192 i przytoczone tam orzecznictwo). Komisja nie może od nich odstąpić w konkretnym przypadku bez podania powodów, które byłyby zgodne z zasadą równego traktowania lub ochrony uzasadnionych oczekiwań (ww. wyrok w sprawie Dansk Rørindustri i in. przeciwko Komisji, pkt 209).

116 W tych to właśnie ramach należy uwzględnić pkt 23–26 komunikatu w sprawie współpracy, które stanowią:

„(23) Przedsiębiorstwa ujawniające swój udział w domniemanym kartelu mającym wpływ na Wspólnotę, które nie spełniają warunków określonych w sekcji II powyżej, mogą kwalifikować się do skorzystania ze zmniejszenia wszelkich grzywien, które w innym przypadku zostałyby nałożone.

(24) W celu zakwalifikowania się do zmniejszenia grzywien przedsiębiorstwo musi przedstawić Komisji dowody na istnienie domniemanego naruszenia, które przyczyniają się do znacznego zwiększenia wartości dowodów będących już w posiadaniu Komisji, oraz musi spełnić łącznie warunki określone w pkt 12 lit. a)–c) powyżej.

(25) Pojęcie »zwiększenia wartości« odnosi się do zakresu, w którym dostarczone dowody zwiększają, poprzez swój charakter […] lub poziom szczegółowości, możliwość udowodnienia przez Komisję istnienia domniemanego kartelu. Przy tej ocenie Komisja zasadniczo uzna dowody pisemne pochodzące z okresu, którego dotyczą fakty [okoliczności faktyczne], za mające większą wartość niż dowody ustalone później. Dowody bezpośrednio odnoszące się do danego stanu faktycznego zasadniczo zostaną uznane za posiadające większą wartość niż dowody odnoszące się pośrednio. Podobnie na wartość złożonych dowodów wpływ będzie miał zakres, w jakim potwierdzają je materiały pochodzące z innych źródeł, co jest wymagane, aby można było oprzeć się na przekazanych dowodach przeciwko innym przedsiębiorstwom uczestniczącym w danej sprawie, tak że istotnym dowodom przypisywać się będzie większą wartość niż dowodom takim jak oświadczenia, które wymagają potwierdzenia w przypadku ich zakwestionowania.

(26) Komisja ustali w decyzji przyjętej na końcu procedury administracyjnej poziom zmniejszenia [obniżenia kwot] grzywien, z którego skorzysta przedsiębiorstwo, w odniesieniu do grzywien, które w przeciwnym przypadku zostałyby nałożone. Dla:

– pierwszego przedsiębiorstwa spełniającego warunki pkt 24: zmniejszenie [obniżenie] o 30–50%,

[…]

W celu ustalenia poziomu zmniejszenia [obniżenia kwoty] grzywny w ramach każdego przedziału Komisja uwzględni moment złożenia dowodów spełniających warunki określone w pkt 24 oraz zakres, w jakim zwiększają one wartość dowodów już posiadanych.

Jeżeli wnioskodawca ubiegający się o zmniejszenie [obniżenie kwoty] grzywny jako pierwszy złoży istotne dowody w rozumieniu pkt 25, które Komisja wykorzysta do ustalenia dodatkowych faktów [okoliczności faktycznych] zwiększających wagę lub czas trwania naruszenia, Komisja nie uwzględni tych elementów [dowodów] przy ustalaniu grzywien nakładanych na przedsiębiorstwo, które dostarczyło te dowody”.

117 Innymi słowy, by móc korzystać z postanowień pkt 26 akapit ostatni komunikatu w sprawie współpracy, powinien być spełniony szereg przesłanek: przedsiębiorstwo powinno przedstawić istotne dowody w rozumieniu pkt 25 komunikatu w sprawie współpracy, co oznacza, że powinny one znacznie zwiększać wartość dowodów i nie wymagają potwierdzenia; dowody te powinny umożliwić ustalenie dodatkowych okoliczności faktycznych w stosunku do tych, które Komisja jest w stanie ustalić, zwiększających wagę lub czas trwania naruszenia.

118 Jeżeli powyższe przesłanki będą spełnione, Komisja nie uwzględni tych okoliczności faktycznych przy ustalaniu kwoty grzywny – obliczanej zgodnie z art. 23 ust. 3 rozporządzenia nr 1/2003 w zależności od wagi i czasu trwania naruszenia – jaka zostanie nałożona na przedsiębiorstwo, które umożliwiło ustalenie tych okoliczności faktycznych w drodze przedstawionych przez nie Komisji dowodów, jak wyjaśniono w pkt 26 akapit ostatni komunikatu w sprawie współpracy.

119 Z pkt 26 akapit ostatni część ostatnia zdania komunikatu w sprawie współpracy wynika zatem, że Komisja nie oprze się na tych dowodach przy określaniu wagi lub czasu trwania naruszenia podmiotu, który złożył wniosek o złagodzenie sankcji, o ile wniosek ten spełnia przesłanki przewidziane w pkt 26 owego komunikatu, umożliwiając podmiotowi wnioskującemu o złagodzenie sankcji korzystanie w pozostałym zakresie z obniżenia kwoty grzywny przewidzianego w tym komunikacie w odniesieniu do reszty okresu naruszenia, jakim został on obciążony.

120 Należy podkreślić, że okoliczność, iż mechanizm ochrony podmiotu wnioskującego o złagodzenie sankcji został przewidziany w pkt 26 poświęconym obniżeniu kwoty grzywny, potwierdza, iż obydwa działania mogą być zastosowane przez Komisję jednocześnie, wbrew jej twierdzeniom.

121 Procentowe obniżenie kwoty grzywny powinno zatem być proporcjonalne do zwiększenia wartości dowodów przedłożonych przez podmiot wnioskujący o złagodzenie sankcji, ponieważ pkt 26 akapit ostatni ma co więcej na celu uniknięcie nakładania sankcji na przedsiębiorstwo tylko na podstawie dowodów, które ono samo przedstawiło Komisji.

122 Twierdzenie Komisji należy zatem oddalić w tej kwestii.

– W przedmiocie ustalenia w niniejszej sprawie dodatkowych okoliczności faktycznych zwiększających wagę lub czas trwania naruszenia

123 Należy następnie zbadać wyrażone przez Komisję zastrzeżenie, zgodnie z którym dowody przedstawione przez skarżącą nie umożliwiły Komisji ustalenia nowych okoliczności faktycznych, podczas gdy chodzi o jedną z przesłanek zastosowania pkt 26 akapit ostatni komunikatu w sprawie współpracy.

124 Należy zauważyć, że komunikat w sprawie współpracy wymienia „dodatkowe fakty [okoliczności faktyczne]” pozwalające na zwiększenie czasu trwania lub wagi naruszenia.

125 W niniejszej sprawie w celu uzasadnienia działalności kartelu od września 1996 r. do maja 1997 r. Komisja oparła się zasadniczo na:

– [poufne] (motyw 142 zaskarżonej decyzji) ;

– [poufne] (motywy 143–145 zaskarżonej decyzji);

– „cztery[ech] przykład[ach] komunikacji z pozostałymi członkami kartelu od maja 1995 r. do marca 1996 r. i od września 1996 r. do stycznia 1997 r., zapisan[ych] na dyskietkach odnalezionych w lokalach p. W. […]” (motyw 139 zaskarżonej decyzji); Komisja wyjaśnia jednakże w przypisie 216 zaskarżonej decyzji, że „chociaż katalog tych dyskietek ukazuje szereg innych plików z tego okresu z podobnymi nazwami, co wskazuje, że obejmują one inne faksy wysłane pomiędzy członkami kartelu, Komisja nie wykorzysta treści tych plików jako dowodów, w zakresie, w jakim nie były one częścią udostępnionych akt Komisji”;

– odpowiedzi spółki Bridgestone na pismo w sprawie przedstawienia zarzutów („spółka Bridgestone twierdziła, że kartel zawarty w 1986 r. przestał istnieć na wiosnę 1997 r.”) (motyw 291 zaskarżonej decyzji);

– odpowiedzi spółki DOM na to pismo w sprawie przedstawienia zarzutów („spółka DOM podniosła, że wyraźnie wykazała, iż kartel zakończył działalność w okresie od marca 1997 r. do 1999 r.”) (motyw 292 zaskarżonej decyzji);

– chronologicznym zestawieniu działalności sporządzonym przez („3/97: wstrzymanie wszelkiej współpracy”) (motyw 157 zaskarżonej decyzji);

– oświadczeniach [poufne] („klub przewodów morskich niemal rozpadł się w 1998 r.”) (motyw 151 zaskarżonej decyzji);

– odpowiedzi na żądanie informacji – P. z dnia 29 czerwca 2007 r. i spółki Trelleborg z dnia 15 czerwca 2007 r., jak również na dokumentach odnalezionych w lokalach spółek Trelleborg i Dunlop (pkt 163 odpowiedzi na skargę);

– a wreszcie tabelach p. W. dotyczących okresu od listopada 1996 r. do grudnia 1997 r. oraz lat 1998 i 1999 (motyw 165 zaskarżonej decyzji).

126 Komisja dysponowała zatem wprawdzie zbiorem poszlak, lecz miała jednakże w swym posiadaniu tylko jeden dowód z dokumentów z okresu zaistnienia okoliczności faktycznych, a mianowicie [poufne], jak również tabele p. W. – których, jak przyznaje, nie jest w stanie dokładnie datować – oraz oświadczenia różnych członków kartelu, jeżeli wyłączy się dowody przedstawione przez spółkę MRI w ramach jej wniosku o złagodzenie sankcji.

127 Należy zatem zbadać, czy elementy zbioru poszlak przyjęte przez Komisję w zaskarżonej decyzji w celu stwierdzenia kontynuacji działalności kartelu w pełnym zakresie od dnia 3 września 1996 r. do dnia 13 maja 1997 r., inne niż dowody przedstwione przez spółkę MRI w ramach jej wniosku o złagodzenie sankcji, są jako takie wystarczające do sformułowania takiego wniosku.

128 Należy przede wszystkim uwzględnić [poufne], którego adresatem była spółka DOM (motyw 142 zaskarżonej decyzji).

129 Treść spornego [poufne] brzmi następująco:

„Myślę, iż mamy jedyną okazję do ponownego ustalenia lepszego poziomu cen w tym roku; z tego, co zrozumiałem, Sumed powinien być obecnie gotowy na znaczne zwiększenie cen.

Zgadzam się z Pana sugestią pozwolenia C na posiadanie znaczącego udziału w tym zamówieniu i proponuję następujące wartości, gdzie drugi po mistrzu należy do PL x 0,65; powinniśmy tego spróbować.

Proszę o potwierdzenie, czy wszyscy członkowie się zgadzają; jeżeli tak nie jest, proszę o przesłanie sugestii tak szybko, jak to możliwe”.

130 Do tekstu dołączona jest tabela, w której podzielono różne partie (lub części) zamówienia „Sumed” pomiędzy różnych „mistrzów” wyznaczonych spośród sześciu przedsiębiorstw członków kartelu:

ITEM	Qty	Designation	PL	A 1	A 2	C	B 1	B 2	B 3
1	2	FOB 24" 35’	80,900	52,640	53,920	53,210	54,860	Champion	54,155
2	3	FOB 20" 35’	63,420	42,380	41,220	41,900	43,280	Champion	41,468
3	12	FF 24" 35’	73,590	50,290	49,300	50,150	47,830	Champion	48,116
4	36	FF 20" 35’	50,370	33,720	34,380	Champion	34,150	32,600	32,740
5	34	FF 16" 35’	45,170	29,860	Champion	29,360	30,440	30,830	30,793
6	1	Red 24/20" 35’	67,790	46,270	46,190	44,130	44,060	Champion	44,222
7	3	Red 20/16" 35’	47,230	32,355	32,910	30,700	30,950	Champion	30,735
8	3	TRH 16" 35’	55,180	36,830	Champion	35,870	36,090	37,660	35,982

131 Odniesienia A1, A2, B1, B2, B3 i C są zakodowanymi nazwami zwyczajowymi różnych członków kartelu (motyw 114 zaskarżonej decyzji). Zgodnie z tymi zakodowanymi nazwami spółce Bridgestone odpowiada A1, spółce Yokohama Rubber – A2, spółce DOM – B1, spółce Trelleborg – B2, spółce Parker ITR – B3 a spółce MRI – C.

132 Tabela ta ukazuje nie tylko, że dla każdej partii lub dla każdej części zamówienia wyznaczono „mistrza”, lecz także, iż cena zaoferowana przez „drugiego”, która wskazana jest w tabeli pogrubioną kursywą i podkreślona, jak również ceny zaoferowane przez pozostałych uczestników również zostały przewidziane.

133 Znaczenie roli odegranej przez „drugiego” przy manipulowaniu zamówieniem można również wywodzić z treści faksu, w którym wyjaśniono bowiem, że „proponuję następujące wartości, gdzie drugi po mistrzu należy do PL x 0,65”.

134 Można ponadto zauważyć, że cena wskazana dla każdej partii, co się tyczy drugiego, zawsze odpowiada takiemu obliczeniu: cena PL x 0,65. Istnieje tylko jeden wyjątek w odniesieniu do „item 5”, gdzie zgodnie z tym obliczeniem cena drugiego powinna wynosić 29 360 (kolumna C, to jest spółka MRI) a nie 29 860. Chodzi jednakże wedle wszelkiego prawdopodobieństwa o pomyłkę pisarską, ponieważ autor tabeli niewątpliwie pogrubił i podkreślił 29 860 przez pomyłkę.

135 Znaczenie roli „drugiego” zostało również potwierdzone przez skarżącą w jej odpowiedziach na pytania zadane jej na piśmie przez Sąd. Skarżąca wskazuje bowiem, że „znana zasada kartelu polegała właśnie na decydowaniu [o] cenie »drugiego oferenta kierującego się najniższą ceną«, podczas gdy szczegóły oferty mistrza pozostawiano jego uznaniu”.

136 Z tabeli wynika zatem, że skarżąca jest mistrzem wyznaczonym w odniesieniu do określonej oferty – co nie mogłoby być skoordynowane bez jej uczestnictwa w rozmowach ani nawet bez jej wiedzy, jak twierdzi skarżąca – lecz także, iż została wyznaczona w celu osiągnięcia drugiej pozycji dwukrotnie, a nawet trzykrotnie, jeśli uwzględnić błąd dotyczący „item 5”.

137 Aby manipulowanie ofertą przewidzianą w tej tabeli działało, konieczne było, by każda spółka pełniła rolę, jaka została jej przypisana, a w szczególności drugi, ponieważ w przeciwnym przypadku mistrz nigdy nie byłby pewny, że wygra przetarg.

138 Z powyższego wynika, że jest mało prawdopodobne, aby drobiazgowa i dokładna koordynacja przetargu „Sumed” zawarta w tej tabeli mogła działać bez aktywnego i dobrowolnego uczestnictwa skarżącej oraz by przewidziana dla skarżącej rola „drugiego” przyznana była jej przez pozostałych członków kartelu bez pełnego wkładu skarżącej w działalność kartelu od września 1996 r.

139 W związku z powyższym nawet jeżeli dokument ten pochodzi od osób trzecich, wykazuje on w stopniu zgodnym z wymogami prawa uczestnictwo spółki MRI w rozmowach dotyczących rynku „Sumed”.

140 W konsekwencji należy oddalić argumentację skarżącej, zgodnie z którą w istocie nie wiedziała ona nic o tym dokumencie i o rozmowie, jaką on opisuje.

141 Ponadto z tabeli sporządzonej przez p. W. (załącznik 10 do skargi, wiersz 87) dotyczącej rynków rzeczywiście podzielonych pomiędzy członków kartelu wynika, że trzy przedsiębiorstwa rozdzieliły między siebie przetarg „Sumed” przydzielony w listopadzie 1996 r., czyli nieco ponad dwa miesiące po przedstawieniu propozycji koordynacji, z jaką zwróciła się [poufne]. W niniejszej sprawie chodzi o spółkę Yokohama Rubber (oznaczoną jako Japan C0.2), spółkę Trelleborg (oznaczoną jako European C0.2) i spółkę MRI (oznaczoną jako European C0.4).

142 Chodzi zatem o trzy przedsiębiorstwa, pomiędzy które partie przetargu „Sumed” zostały podzielone w tabeli znajdującej się w załączniku do faksu spółki Trelleborg.

143 Należy niewątpliwie stwierdzić, podobnie jak czyni to skarżąca, że jakkolwiek tabela p. W. zawiera uwagę „szacunki” (estimates) w związku z rynkiem „Sumed”, to jednak trzej oferenci, którym przyznane zostały partie, odpowiadają podziałowi, jaki został zaproponowany w faksie spółki Trelleborg, i że w odniesieniu do dwóch wygrywających oferentów kwoty odpowiadają wartości partii pomnożonej przez cenę jednostkową zwycięzcy, takim jak kwoty wynikające z tego samego faksu.

144 Sąd uważa, że w tych warunkach nie może chodzić o zwykły zbieg okoliczności lub zdarzeń dotyczący spółki MRI, jak podnosi ta spółka.

145 Ponadto Sąd uważa, że, ponieważ tabela p. W. odzwierciedla zatem wyniki koordynacji przetargu „Sumed” wynikającej z faksu spółki Trelleborg, moc dowodowa tego dowodu jest w ten sposób zwiększona.

146 W tabelach p. W. przedstawiono na wielu stronach wyniki licznych koordynacji przetargów, jakie miały miejsce pomiędzy różnymi członkami kartelu od 1996 r. do końca 1997 r.

147 Z powyższego wynika, że Komisja miała podstawy, by oprzeć się na tej tabeli nie tylko w celu przyjęcia przyłączenia się spółki MRI do kartelu od dnia 3 września 1996 r. oraz jej pełnego i całkowitego uczestnictwa do dnia 13 maja 1997 r., lecz również w celu potwierdzenia w sposób bardziej ogólny informacji – a w szczególności licznych zebranych przez Komisję oświadczeń (zob. pkt 125 powyżej) – którymi dysponowała ona w przedmiocie kontynuacji działalności kartelu przez jego pozostałych członków do tego dnia.

148 Przedstawione przez spółkę MRI dokumenty nie były zatem Komisji niezbędne, aby dojść do takiego wniosku.

149 Z powyższego wynika, że przedstawione przez spółkę MRI Komisji dowody dotyczące okresu od dnia 3 września 1996 r. do dnia 13 maja 1997 r. nie pozwoliły Komisji na stwierdzenie dłuższego czasu trwania naruszenia lub jego zwiększonej wagi.

150 Skarżąca nie ma zatem podstaw, by domagać się korzystania z pkt 26 akapit ostatni komunikatu w sprawie współpracy.

151 Wynika stąd również, że dowody te mogły być wykorzystane przez Komisję przeciwko skarżącej.

152 Część szóstą zarzutu drugiego należy zatem oddalić.

153 Co więcej, niektóre z tych dowodów niewątpliwie potwierdzają uczestnictwo spółki MRI w koordynacji niektórych ofert.

154 Zatem w [poufne] p. F. wskazywał:

„[O]drzuciłem tę ofertę, gdyż zmieniała pierwotną ugodę, jakiej udzieliła mi spółka Dunlop i również z tego powodu, że, w ramach pierwszego przetargu, otrzymaliśmy tylko 18 długości zamiast przewidzianych 36 z powodu ograniczeń budżetowych Sumedu. Jesteśmy pewni, że Kléber ma trudności z 24” w Sumedzie i właśnie dlatego otrzymali tylko 4 długości zamiast 12 wskazanych w poprzednim przetargu”.

155 W tabeli znajdującej się w załączniku do faksu spółki Trelleborg (zob. pkt 130 powyżej) spółka MRI jest wskazana jako mistrz w odniesieniu do partii 36 długości FF 20’’ a „Kléber” – to jest spółka Trelleborg – w odniesieniu do pięciu partii, w tym partii 12 długości FF 24’’.

156 Odesłania poczynione przez p. F. do poprzedniego zamówienia „Sumed” doskonale odpowiadają zatem tabeli znajdującej się w załączniku do [poufne] (zob. pkt 130 powyżej), co nie może być zwykłym zbiegiem okoliczności.

157 Ponadto dane znajdujące się w tym komunikacie pozwalają na zrozumienie naniesionej przez p. W. w tabeli dotyczącej przetargu „Sumed” uwagi „szacunki” będącej przedmiotem [poufne] wskazującej, że spółka MRI ostatecznie uzyskała partię mniejszą od pierwotnie przewidzianej.

158 Należy więc odrzucić w pozostałym zakresie argumentację skarżącej, zgodnie z którą w istocie nie jest już ona nawet obecnie w stanie określić, czy oferta „Sumed”, o której mowa w tej [poufne], odpowiada tej, o której mowa w [poufne].

159 W miarę potrzeby (zob. pkt 147 powyżej) uczestnictwo skarżącej w naruszeniu od dnia 3 września 1996 r. do dnia 13 maja 1997 r. jest w ten sposób potwierdzone.

W przedmiocie okresu pośredniego

160 Zgodnie z utrwalonym orzecznictwem pojęcie uzgodnionej praktyki oznacza pewien rodzaj koordynacji pomiędzy przedsiębiorstwami, która wprawdzie nie prowadzi jeszcze do zawarcia umowy we właściwym tego słowa znaczeniu, jednak pozwala na świadome zastąpienie związanego z konkurencją ryzyka praktyczną współpracą przedsiębiorstw (wyrok Trybunału z dnia 8 lipca 1999 r. w sprawie C‑49/92 P Komisja przeciwko Anic Partecipazioni, Rec. s. I‑4125, pkt 115; ww. w pkt 106 wyrok w sprawie Hüls przeciwko Komisji, pkt 158).

161 W tym względzie art. 81 ust. 1 WE sprzeciwia się wszelkim kontaktom między podmiotami gospodarczymi, tak bezpośrednim, jak i pośrednim, które mogłyby wywrzeć wpływ na postępowanie aktualnego lub potencjalnego konkurenta na rynku bądź ujawnić temu konkurentowi postępowanie, które ten podmiot sam zdecydował lub planuje realizować na rynku, jeżeli celem lub skutkiem tych kontaktów jest ograniczenie konkurencji (zob. podobnie ww. w pkt 160 wyrok w sprawie Komisja przeciwko Anic Partecipazioni, pkt 116, 117).

162 Fakt przekazania swoim konkurentom informacji w celu przygotowania antykonkurencyjnego porozumienia wystarcza, aby dowieść istnienia uzgodnionej praktyki w rozumieniu art. 81 WE (ww. w pkt 105 wyroki: w sprawie Tréfilunion przeciwko Komisji, pkt 82; w sprawie BPB przeciwko Komisji, pkt 178).

163 Zgodnie z utrwalonym orzecznictwem pojęcia porozumienia i uzgodnionej praktyki w rozumieniu art. 81 ust. 1 WE oznaczają formy zmowy mające taki sam charakter i różniące się od siebie jedynie intensywnością i formami, w których się ujawniają (ww. w pkt 160 wyrok w sprawie Komisja przeciwko Anic Partecipazioni, pkt 131, 132; wyrok Sądu z dnia 20 marca 2002 r. w sprawie T‑9/99 HFB i in. przeciwko Komisji, Rec. s. II‑1487, pkt 190).

164 W wypadku naruszenia złożonego, w którym uczestniczyło przez szereg lat wielu producentów mających na celu wspólną regulację rynku, nie można wymagać od Komisji, by precyzyjnie zakwalifikowała naruszenie jako porozumienie lub uzgodnioną praktykę, skoro i tak obie formy naruszenia są przewidziane w art. 81 WE (zob. podobnie ww. w pkt 160 wyrok w sprawie Komisja przeciwko Anic Partecipazioni, pkt 111–114; ww. w pkt 103 wyrok w sprawie PVC II, pkt 696).

165 Podwójne zakwalifikowanie naruszenia jako porozumienia „lub” uzgodnionej praktyki należy rozumieć jako oznaczające złożoną całość obejmującą okoliczności faktyczne, z których jedne zostały zakwalifikowane jako porozumienie, a inne jako uzgodniona praktyka w rozumieniu art. 81 ust. 1 WE, który nie przewiduje szczególnej kwalifikacji dla tego typu złożonego naruszenia (wyrok Sądu z dnia 17 grudnia 1991 r. w sprawie T‑7/89 Hercules Chemicals przeciwko Komisji, Rec. s. II‑1711, pkt 264; ww. w pkt 163 wyrok w sprawie HFB i in. przeciwko Komisji, pkt 187).

166 Należy zauważyć, że w niniejszej sprawie Komisja postanowiła nałożyć sankcje na skarżącą i na jej konkurentów za to, że uczestniczyli w „szeregu porozumień i uzgodnionych praktyk w sektorze przewodów morskich” w rozpatrywanym okresie.

167 Komisja wskazała w motywach 263–272 zaskarżonej decyzji, w jaki sposób zamierzała zakwalifikować okoliczności mające znamiona naruszenia, o których wiedziała i która wyjaśniła w szczególności w motywach 271, 272 zaskarżonej decyzji, że wymiana informacji stanowiła uzgodnioną praktykę.

168 Zarzuciła ona skarżącej, że wymieniła ona informacje z niektórymi członkami kartelu w okresie przejściowym między innymi w celu wznowienia kartelu.

169 Fakt przekazania swoim konkurentom informacji w celu przygotowania antykonkurencyjnego porozumienia wystarcza zaś, aby dowieść istnienia uzgodnionej praktyki w rozumieniu art. 81 WE (zob. wyrok Trybunału z dnia 4 czerwca 2009 r. w sprawie C‑8/08 T‑Mobile Netherlands i in., Zb.Orz. s. I‑4529, pkt 51, 52, a także przedstawiona w tej sprawie opinia rzecznik generalnej J. Kokott, Zb.Orz. s. I‑4523, pkt 90, 91 i przytoczone tam orzecznictwo).

170 Kwestia, czy to zachowanie nastąpiło w ramach „struktury klubu” lub poza nią, jest wobec tego bez znaczenia i argumentację przedstawioną przez skarżącą w tym względzie w ramach części trzeciej zarzutu drugiego należy oddalić.

171 Z zaskarżonej decyzji wynika ponadto, że skarżąca wycofała się z kartelu w 1992 r.

172 Ponadto ustalono również, że skarżąca przyłączyła się do kartelu w 1996 r. przy okazji manipulowania przetargiem „Sumed”, co przełożyło się na rozdzielanie limitów ilościowych i ustalanie cen na rynku przewodów morskich po przeprowadzeniu w tym celu uzgodnień, w których należy stwierdzić, że skarżąca uczestniczyła (zob. pkt 128–159 powyżej).

173 Jeśli chodzi o okres pośredni w odniesieniu do skarżącej od maja 1997 r. do maja 2000 r., należy wyjaśnić, że skarżąca potwierdziła na rozprawie w odpowiedzi na pytanie zadane jej przez Sąd, iż jej zarzut ogranicza się jedynie do dowodów dotyczących okresu od dnia 3 września 1996 r. do dnia 13 maja 1997 r.

174 Dowody te mogły zatem być wykorzystane przez Komisję w celu wykazania, że skarżąca uczestniczyla w niektórych kontaktach i w niektórych rozmowach w okresie pośrednim.

175 Skarżąca kwestionuje jednakże zakres tych kontaktów oraz interpretację nadaną przez Komisję dokumentom opisującym te kontakty.

176 Należy w konsekwencji zbadać wspomniane dokumenty, aby ustalić, czy Komisja słusznie stwierdziła, że skarżąca uczestniczyła w naruszeniu ciągłym w okresie przejściowym, pomimo braku grzywny nałożonej na skarżącą i na pozostałych członków kartelu za ten sam okres.

177 Należy stwierdzić w świetle dokumentów skarżącej [poufne] (motywy 174, 176 zaskarżonej decyzji), że pozwalają one na wykazanie z jednej strony co najmniej, że p. W. kontaktował się z p. F. z MRI w przedmiocie trzech przetargów (CPC Taiwan, Ancap Uruguay i Petrobras Brazil), ponieważ w tej próbie koordynacji uczestniczyły również spółki Bridgestone, DOM, Yokohama Rubber i Parker ITR, a z drugiej strony, że chociaż p. F. odrzucił przedstawioną mu ofertę, to kartel próbował co najmniej funkcjonować w tym okresie. Nie ma zatem wątpliwości, że różne przedsiębiorstwa były w kontakcie pomiędzy sobą i ze skarżącą w celu skoordynowania niektórych przetargów. Okoliczność, że dokumenty te mogą pozwalać przypuszczać, iż nie wszystko układało się w jak najlepszym porządku w kartelu i że istniały rozbieżności, jest zresztą zgodne z analizą tego okresu przeprowadzoną przez Komisję w zaskarżonej decyzji. W odniesieniu do dokumentu p. F. z dnia 4 lutego 1999 r., w którym sporządza on chronologiczne zestawienie kartelu, lecz przedstawia także stan sytuacji w tym okresie, dokumentu skierowanego do przedstawicieli handlowych skarżącej, należy stwierdzić, że mimo iż p. F. utrzymuje w nim, że skarżąca nie uczestniczy w kartelu, dokument ten świadczy co najmniej o kontaktach, w których uczestniczył p. F. z pozostałymi członkami kartelu. Dokumenty te wskazują więc jasno, że pomiędzy różnymi danymi przedsiębiorstwami kontakty istniały w celu co najmniej podjęcia próby skoordynowania ofert.

178 [poufne] (motyw 177 zaskarżonej decyzji) wykazuje istnienie kontaktów pomiędzy licznymi podmiotami kartelu (p. W., p. F. i p. P.), przy okazji których wymienili dane handlowe. Okoliczność, że kartel przechodził w tej chwili kryzys, o czym świadczy również ten dokument, nie zwalnia tych kontaktów z ich niezgodnego z prawem charakteru. Ponadto kartel wznowił działalność wkrótce po kontaktach, jakie miały miejsce, co może potwierdzać, że przyczyniły się one do wznowienia kartelu, i to nawet jeśli sama skarżąca stała się ponownie w pełni jego członkiem dopiero rok po pozostałych podmiotach.

179 [poufne] (motyw 201 zaskarżonej decyzji) świadczy o kontakcie między p. C. i p. F. w chwili, gdy kartel nie wznowił jeszcze w pełni swej działalności – przynajmniej w odniesieniu do skarżącej. Wykazuje ono jednakże, że p. C. i p. F. nie tylko wymienili szczególnie chronione informacje handlowe, lecz także p. F. poszukiwał nowego sposobu działania kartelu od tej chwili między innymi w odniesieniu do koordynacji kartelu, próbując ustalić od tej chwili udział w rynku skarżącej na 12%. Jak wskazuje ponadto Komisja, dowód ten powinien być postrzegany w perspektywie spotkań, które na nowo zaczęły odbywać się począwszy od czerwca 1999 r. Wprawdzie pełne uczestnictwo skarżącej rozpocznie się później, niemniej jednak od tej chwili przygotowywała ona swój powrót do kartelu i współpracowała co najmniej spoza kartelu z niektórymi ze swych konkurentów.

180 Wreszcie dokument zatytułowany [poufne] (motyw 190 zaskarżonej decyzji) jasno ustala ramy odnowionej współpracy. Skarżąca utrzymuje, że nie uczestniczyła w spotkaniu – czego Komisja nie kwestionuje – i że okoliczność, iż udział w rynku, jaki jej przyznano, wymieniony jest w tym dokumencie, nie oznacza, że uczestniczyła ona w kartelu. Prawdą jest, że Komisja stwierdziła, iż skarżąca przyłączyła się do kartelu dopiero od dnia 9 maja 2000 r. (zob. motyw 202 zaskarżonej decyzji, w którym Komisja wskazuje, że dysponuje dowodami na to, że spółce MRI ponownie przyznano limity ilościowe począwszy od tej chwili). Istnieje jednakże, po pierwsze, bezpośredni dowód, że skarżąca miała karalne kontakty w celu przyłączenia się do kartelu w czerwcu 1999 r. (wewnętrzna korespondencja skarżącej z dnia 30 czerwca 1999 r.), po drugie, dokument przedstawiony w grudniu 1999 r., w ramach spotkania, które odbyło się po wznowieniu działalności kartelu przez jego pozostałych członków, w którym ustalono udział w rynku, jaki przypadnie skarżącej, a po trzecie, dowody jej rzeczywistego przyłączenia się do kartelu w maju 2000 r., czego skarżąca zresztą nie kwestionuje. Należy w konsekwencji stwierdzić, że, ponieważ pozostali członkowie kartelu wznowili swą niezgodną z prawem działalność, udział w rynku, jaki zamierzali zastrzec skarżącej, mógł wynikać tylko z daleko posuniętej koordynacji ze skarżącą. Ustalono zatem, że spółka MRI negocjowała warunki swego powrotu w czerwcu 1999 r., czyli sześć miesięcy przed opracowaniem tabeli przedstawionych w grudniu 1999 r. Tabele te stanowią więc szczególnie poważną wskazówkę uczestnictwa skarżącej, w grudniu 1999 r., w rozmowach dotyczących podziału i koordynacji poszczególnych udziałów w rynku członków kartelu.

181 W konsekwencji należy uznać, że Komisja przedstawiła wystarczające dowody wykazujące w odniesieniu do okresu przejściowego istnienie noszącego znamiona naruszenia zachowania ze strony skarżącej, wprawdzie ograniczonego w porównaniu z wcześniejszymi i późniejszymi okresami, co zresztą skłoniło Komisję do nienakładania na skarżącą grzywny za ten okres.

182 Należy oddalić w pozostałym zakresie twierdzenia skarżącej, zgodnie z którymi chciała ona w ten sposób wzbudzić u pozostałych członków kartelu przekonanie o niejakim zainteresowaniu wznowieniem kartelu, jednocześnie zabezpieczając się przed ich ewentualnymi represjami handlowymi dzięki temu fortelowi.

183 Nie tylko rzekome zamiary skarżącej nie mają bowiem w tym względzie znaczenia, lecz należy ponadto stwierdzić, że przyznaje ona w ten sposób, iż utrzymując kontakty z pozostałymi członkami kartelu, próbowała ona chronić się przed ich konkurencją, co jest wystarczające do ustalenia istnienia naruszenia.

184 Ponadto wyżej wymienione dokumenty dowodzą, że kontakty te głównie miały na celu wznowienie kartelu i że skarżąca w szczególności uczestniczyła w nich w celu negocjowania miejsca, jakie w nim jej przypadało.

185 Należy zatem oddalić jej argumentację, zgodnie z którą uczestniczyła ona w tych rozmowach tylko w celu zmylenia swych dawnych – i przyszłych – partnerów kartelu i że przedstawiła wiarygodne alternatywne wyjaśnienia licznych dokumentów przyjętych przez Komisję w celu ustalenia jej uczestnictwa w naruszeniu w okresie przejściowym.

186 Wniosku tego nie podważają zresztą wcale liczne dowody – [poufne] – na które skarżąca powołuje się na poparcie swego twierdzenia.

187 Te różne dowody wykazują bowiem, że spółka MRI w pełni przyłączyła się do kartelu w maju 2000 r., lecz nie podważają faktu podejmowania przez nią podstępnych działań w celu tego przyłączenia w poprzednich latach.

188 Argumentację skarżącej należy zatem oddalić w pozostałym zakresie.

c) W przedmiocie istnienia naruszenia ciągłego

189 Skarżąca kwestionuje, w istocie z jednej strony, że naruszenie jest ciągłe od dnia 3 września 1996 r. do dnia 13 maja 1997 r., uważając, iż, w przypadku gdyby należało przypisać jej naruszenia w tym okresie, chodziło o odrębne naruszenia niezwiązane z wcześniejszymi i późniejszymi okresami a z drugiej strony, że naruszenie jest ciągłe od dnia 13 maja 1997 r. do dnia 9 maja 2000 r., ponieważ nie uczestniczyła ona w rozmowach w celu antykonkurencyjnym, lecz przeciwnie, aby bronić się przed ewentualnymi represjami ze strony pozostałych członków kartelu, i że, w każdym razie, Komisja nie może jednocześnie przypisywać istnienia naruszenia ciągłego, stwierdzając istnienie ograniczonej działalności z powodu kryzysowej sytuacji wśród członków kartelu, a co więcej, skłaniając ją do niewymierzania grzywny za ten okres.

W przedmiocie pojęcia naruszenia ciągłego i naruszenia powtarzającego się

190 Zgodnie z art. 25 ust. 2 rozporządzenia nr 1/2003 bieg przedawnienia rozpoczyna się od dnia, w którym popełniono naruszenie. Jednakże w przypadku ciągłych lub powtarzających się naruszeń bieg przedawnienia rozpoczyna się od dnia zaniechania naruszenia.

191 W orzecznictwie wyjaśniono w tym względzie, że w większości przypadków istnienie praktyki lub porozumienia antykonkurencyjnego musi być wyprowadzone z szeregu zbieżnych zdarzeń i poszlak, które – analizowane łącznie – mogą stanowić, w braku innego spójnego wytłumaczenia, dowód naruszenia reguł konkurencji. Tego typu zbieżne zdarzenia i poszlaki, jeżeli oceniane są całościowo, pozwalają bowiem na wykazanie nie tylko istnienia zachowań lub porozumień antykonkurencyjnych, ale również czasu trwania ciągłego antykonkurencyjnego zachowania oraz okresu stosowania porozumienia zawartego z naruszeniem reguł konkurencji (zob. podobnie ww. w pkt 100 wyrok Trybunału w sprawach połączonych Aalborg Portland i in. przeciwko Komisji, pkt 57; wyrokz dnia 21 września 2006 r. w sprawie C‑105/04 P Nederlandse Federatieve Vereniging voor de Groothandel op Elektrotechnisch Gebied przeciwko Komisji, Zb.Orz. s. I‑8725, pkt 94–96 i przytoczone tam orzecznictwo).

192 Ponadto takie naruszenie art. 81 ust. 1 WE może wynikać nie tylko z pojedynczego działania, ale również z szeregu działań, a nawet z zachowania o charakterze ciągłym. Wykładnia ta nie może być podważona z uwagi na to, że co najmniej jeden element tego szeregu działań lub tego zachowania ciągłego mógłby stanowić sam w sobie i odrębnie naruszenie reguł konkurencji. Jeżeli różne działania wpisują się w „plan ogólny” ze względu na ich identyczny cel zakłócający konkurencję na wspólnym rynku, Komisja jest uprawniona do przypisania odpowiedzialności za te działania w zależności od udziału w naruszeniu rozpatrywanym w całości (ww. w pkt 100 wyrok w sprawie Aalborg Portland i in. przeciwko Komisji, pkt 258; ww. w pkt 191 wyrok w sprawie Nederlandse Federatieve Vereniging voor de Groothandel op Elektrotechnisch Gebied przeciwko Komisji, pkt 110).

193 Co się tyczy braku dowodu na istnienie porozumienia w pewnych konkretnych okresach lub przynajmniej na jego wykonywanie przez przedsiębiorstwo w danym okresie, należy przypomnieć, że fakt, iż dowód naruszenia nie został przedstawiony dla niektórych konkretnych określonych okresów, nie stoi na przeszkodzie temu, by naruszenie to było postrzegane jako wykazane w całościowym okresie dłuższym niż te konkretne okresy, gdy takie stwierdzenie opiera się na obiektywnych i zgodnych poszlakach.W przypadku naruszenia rozciągającego się na kilka lat okoliczność, że kartel ujawniał się w różnych okresach, które mogą być oddzielone krótszymi lub dłuższymi przerwami, pozostaje bez wpływu na jego istnienie, o ile poszczególne działania, które składają się na to naruszenie, służą osiągnięciu tego samego celu i wpisują się w ramy naruszenia o charakterze jednolitym i ciągłym (ww. w pkt 192 wyrok w sprawie Nederlandse Federatieve Vereniging voor de Groothandel op Elektrotechnisch Gebied przeciwko Komisji, pkt 97, 98; zob. również podobnie ww. w pkt 100 wyrok w sprawie Aalborg Portland i in. przeciwko Komisji, pkt 260).

194 Orzecznictwo uznało w tym względzie szereg kryteriów za stosowne przy ocenie jednolitego charakteru naruszenia, mianowicie jednakowość celów objętych omawianymi praktykami (zob. podobnie ww. w pkt 102 wyrok w sprawie Technische Unie przeciwko Komisji, pkt 170, 171; wyroki Sądu: z dnia 20 marca 2002 r. w sprawie T‑21/99 Dansk Rørindustri przeciwko Komisji, Rec. s. II‑1681, pkt 67; z dnia 27 września 2006 r. w sprawie T‑43/02 Jungbunzlauer przeciwko Komisji, Rec. s. II‑3435, pkt 312), jednakowość produktów i usług objętych naruszeniem (zob. podobnie wyroki Sądu: z dnia 15 czerwca 2005 r. w sprawach połączonych T‑71/03, T‑74/03, T‑87/03 i T‑91/03 Tokai Carbon i in. przeciwko Komisji, niepublikowany w Zbiorze, pkt 118, 119, 124; ww. wyrok w sprawie Jungbunzlauer przeciwko Komisji, pkt 312), jednakowość przedsiębiorstw, które wzięły w nim udział (ww. wyrok w sprawie Jungbunzlauer przeciwko Komisji, pkt 312) oraz identyczność zasad jego realizacji (ww. wyrok w sprawie Dansk Rørindustri przeciwko Komisji, pkt 68). Ponadto identyczność osób fizycznych uczestniczących w naruszeniu na rzecz przedsiębiorstw oraz identyczność geograficznego zakresu stosowania omawianych praktyk również mogą zostać uwzględnione do celów tego badania.

195 Orzecznictwo pozwala zatem Komisji domniemywać, że naruszenie – lub uczestnictwo przedsiębiorstwa w naruszeniu – nie zostało przerwane, nawet jeżeli nie posiada ona dowodów naruszenia w odniesieniu do niektórych konkretnych okresów, jeśli tylko poszczególne działania, które składają się na to naruszenie, służą osiągnięciu tego samego celu i mogą wpisać się w ramy pojedynczego naruszenia o jednolitym i ciągłym charakterze, przy czym takie stwierdzenie powinno opierać się na obiektywnych i spójnych przesłankach wskazujących na istnienie ogólnego planu.

196 Gdy przesłanki te są spełnione, pojęcie naruszenia ciągłego umożliwia zatem Komisji nałożenie grzywny za cały uwzględniony okres naruszenia i określa dzień, w którym rozpoczyna się bieg terminu przedawnienia, a mianowicie dzień, w którym to naruszenie ciągłe ustało.

197 Jednakże przedsiębiorstwa oskarżone o zmowę mogą próbować obalić to domniemanie, powołując się na poszlaki lub dowody potwierdzające to, iż, przeciwnie, naruszenie – lub ich uczestnictwo w nim – nie było w tych samych okresach kontynuowane.

198 Ponadto należy dokonać rozróżnienia pomiędzy pojęciem naruszenia powtarzającego się a pojęciem naruszenia ciągłego (zob. podobnie wyrok Sądu z dnia 19 maja 2010 r. w sprawie T‑18/05 IMI i in. przeciwko Komisji, Zb.Orz. s. II‑1769, pkt 96, 97), które to rozróżnienie potwierdza zresztą użycie spójnika „lub” w art. 25 ust. 2 rozporządzenia nr 1/2003.

199 W przypadku gdy można wykazać, że uczestnictwo przedsiębiorstwa w naruszeniu zostało przerwane i że naruszenie popełnione przez to przedsiębiorstwo przed tym okresem i po nim posiada takie same cechy, które należy oceniać między innymi w świetle tożsamości celów analizowanych praktyk, rozważanych produktów, przedsiębiorstw, które uczestniczyły w zmowie, głównych zasad wprowadzenia jej w życie, osób fizycznych reprezentujących przedsiębiorstwa i wreszcie geograficznego zakresu stosowania owych praktyk, dane naruszenie należy uznać za jednolite i powtarzające się.

200 W takim wypadku Komisja nie może nałożyć grzywny za okres, w którym naruszenie zostało przerwane.

201 Ponadto zgodnie z postanowieniami art. 25 ust. 1 lit. b) rozporządzenia nr 1/2003 czas trwania przerwania nie może przekraczać pięciu lat, w którym to przypadku możliwość nałożenia grzywny w odniesieniu do okresu naruszenia przed przerwaniem byłaby bowiem przedawniona.

W przedmiocie istnienia naruszenia ciągłego w niniejszej sprawie

202 Należy w konsekwencji określić, czy w takich okolicznościach Komisja słusznie stwierdziła istnienie naruszenia ciągłego wobec skarżącej od dnia 1 kwietnia 1986 r. do dnia 1 sierpnia 1992 r. i od dnia 3 września 1996 r. do dnia 2 maja 2007 r.

203 Należy przypomnieć, że w niniejszej sprawie z zaskarżonej decyzji wynika, iż przedsiębiorstwa, których dotyczyła ta decyzja, uczestniczyły, niekiedy na odmiennych zasadach, w naruszeniu, mającym postać rozdzielania między siebie przetargów, ustalania cen, ustalania limitów ilościowych, ustalania warunków sprzedaży, podziału rynków geograficznych i wymianę szczególnie chronionych informacji na temat cen, wielkości sprzedaży oraz przeprowadzanych przetargów na światowym rynku przewodów morskich.

204 Należy zaznaczyć w tym względzie, że istnienie ogólnego planu zostało jasno wykazane w zaskarżonej decyzji. Plan ten wynika z tożsamości przed okresem pośrednim i po nim celów analizowanych praktyk, rozważanych produktów, przedsiębiorstw, które uczestniczyły w zmowie, głównych zasad wprowadzenia jej w życie, osób fizycznych reprezentujących przedsiębiorstwa i wreszcie geograficznego zakresu stosowania owych praktyk.

205 Ponadto zachowania mające na celu usunięcie rozbieżności między członkami kartelu i wznowienie kartelu w okresie przejściowym wynikających z dokumentów, które przedstawiła skarżąca i które zostały przeanalizowane w pkt 177–180 powyżej, powinny w konsekwencji uważać je za integralną część ogólnego planu realizowanego przez kartel.

206 Ponadto skarżąca, która została w tym zakresie wysłuchana na rozprawie, nie kwestionuje, że uczestniczyła w naruszeniu od dnia 1 kwietnia 1986 r. do dnia 1 sierpnia 1992 r., następnie od dnia 9 maja 2000 r. do dnia 2 maja 2007 r.

207 Skarżąca podnosi wprawdzie, że chodzi o odrębne naruszenia i że nie mogą być one zakwalifikowane jako naruszenie ciągłe lub powtarzające się, co potwierdziła ona na rozprawie, lecz należy uznać, iż istnienie ogólnego planu wynika jasno z zaskarżonej decyzji, zważywszy na tożsamość od 1986 r. do 2007 r. celów analizowanych praktyk, rozważanych produktów, przedsiębiorstw, które uczestniczyły w zmowie, głównych zasad wprowadzenia jej w życie, osób fizycznych reprezentujących przedsiębiorstwa i wreszcie geograficznego zakresu stosowania owych praktyk.

208 Ponadto wykazano również, że skarżąca przyłączyła się do kartelu począwszy od dnia 3 września 1996 r. i uczestniczyła w naruszeniu do dnia 13 maja 1997 r. (zob. pkt 147 i nast. powyżej) i że czynnie uczestniczyła w rozmowach mających miejsce w okresie pośrednim w celu wznowienia kartelu i przyłączenia się skarżącej do niego (zob. pkt 181 i nast. powyżej).

209 Alternatywne wyjaśnienia przedstawione przez skarżącą w przedmiocie jej zachowania w tym okresie zostały ponadto przez Sąd oddalone (zob. pkt 181 i nast. powyżej).

210 Ponadto Komisja przyznała, a z art. 1 zaskarżonej decyzji wynika, że skarżąca przerwała przejściowo swoje uczestnictwo w kartelu od dnia 1 sierpnia 1992 r. do dnia 3 września 1996 r.

211 Komisja niewątpliwie stwierdziła istnienie naruszenia ciągłego po stronie spółki MRI, podczas gdy stwierdzała równocześnie, że jej uczestnictwo w kartelu zostało przerwane od dnia 1 sierpnia 1992 r. do dnia 3 września 1996 r.

212 Jednakże Komisja nie popełniła błędu, stwierdzając, że skarżąca uczestniczyła w kartelu przez dwa odrębne okresy naruszenia od dnia 1 kwietnia 1986 r. do dnia 1 sierpnia 1992 r. i od dnia 3 września 1996 r. do dnia 2 maja 2007 r.

213 Błąd w ocenie Komisji określony w pkt 211 powyżej nie ma w konsekwencji wpływu na zgodność z prawem zaskarżonej decyzji, ponieważ Komisja mogła stwierdzić, że popełnione przez skarżącą naruszenie było naruszeniem powtarzającym się w rozumieniu art. 25 rozporządzenia nr 1/2003 – jako że obydwa okresy naruszenia polegają bowiem na istnieniu ogólnego planu (zob. pkt 203, 204 powyżej) – i że przerwanie uczestnictwa spółki MRI w naruszeniu od dnia 1 sierpnia 1992 r. do dnia 3 września 1996 r. trwało krócej niż pięć lat (zob. pkt 201 powyżej).

214 Podsumowując, z jednej strony, jako że należy uznać, iż popełnione od dnia 1 kwietnia 1986 r. do dnia 1 sierpnia 1992 r. naruszenie nie uległo przedawnieniu, należy oddalić zarzut pierwszy, oparty w istocie na tym, że Komisja nie mogła stwierdzić przedawnionego naruszenia. Należy również oddalić zarzut, oparty na braku uzasadnienia, ponieważ z zaskarżonej decyzji wynika, że skarżąca uczestniczyła w kartelu przez dwa odrębne okresy naruszenia od dnia 1 kwietnia 1986 r. do dnia 1 sierpnia 1992 r. i od dnia 3 września 1996 r. do dnia 2 maja 2007 r.

215 Z drugiej strony należy również oddalić argumentację przedstawioną przez skarżącą na poparcie jej zarzutu drugiego dotyczącego przedawnienia okresu naruszenia od dnia 3 września 1996 r. do dnia 9 maja 2000 r., ponieważ wykazano, że przyłączyła się ona ponownie do kartelu od dnia 3 września 1996 r. i że uczestniczyła w okresie pośrednim w rozmowach mających na celu wznowienie kartelu i określenie jej pozycji w jego ramach.

216 Z powyższego wynika, że należy oddalić części pierwszą, drugą i trzecią zarzutu drugiego w zakresie, w jakim skarżąca twierdzi w nich w istocie z jednej strony, że Komisja błędnie zinterpretowała dowody, jakimi dysponowała, i nie przedstawiła dowodu uczestnictwa skarżącej w kartelu od dnia 3 września 1996 r. do dnia 9 maja 2000 r., a z drugiej strony, że skarżąca udzieliła alternatywnego wiarygodnego wyjaśnienia przyjętych przez Komisję dowodów i zachowania skarżącej w tym okresie.

d) W przedmiocie zasadności pozostałych części zarzutu drugiego

217 Ponadto w odniesieniu do argumentacji przedstawionej przez skarżącą w ramach części drugiej jej zarzutu drugiego, argumentacja, zgodnie z którą Komisja powinna była udowodnić, że skarżąca uczestniczyła w nowym naruszeniu, ponieważ naruszenie przed 1992 r. uległo przedawnieniu, i że Komisja nie mogła przyjąć w tym względzie istnienia naruszenia ciągłego od dnia 1 kwietnia 1986 r., należy przypomnieć, że Komisja nie popełniła błędu, stwierdzając, że skarżąca uczestniczyła w kartelu podczas obydwu okresów naruszenia, wprawdzie odrębnych, lecz podczas których skarżąca uczestniczyła we wspólnym planie polegającym na tożsamości przed okresem pośrednim i po nim celów analizowanych praktyk, rozważanych produktów, przedsiębiorstw, które uczestniczyły w zmowie, głównych zasad wprowadzenia jej w życie, osób fizycznych reprezentujących przedsiębiorstwa i wreszcie geograficznego zakresu stosowania owych praktyk (zob. pkt 203, 204 powyżej). Skarżąca niesłusznie utrzymuje zatem, że uczestniczyła w nowym naruszeniu i w konsekwencji jej argumentację należy oddalić.

218 W odniesieniu do podniesionej przez skarżącą na poparcie części trzeciej zarzutu drugiego argumentacji, zgodnie z którą Komisja nie wykazała, że jej zachowanie od dnia 3 września 1996 r. do dnia 9 maja 2000 r. było ściśle powiązane z realizacją całości skutków antykonkurencyjnych zamierzonych przez pozostałych sprawców naruszenia w ramach ogólnego planu mającego jednolity cel, należy uznać, że z jednej strony, ponieważ dołączyła się do koordynacji zorganizowanej przez kartel w dniu 3 września 1996 r. i uzyskała przy tej okazij udział w przetargu „Sumed”, a z drugiej strony, czynnie uczestniczyła w kontaktach mających na celu wznowienie kartelu w okresie pośrednim, wyraźnie wykazano, że skarżąca była ściśle powiązana z realizacją całości skutków antykonkurencyjnych ogólnego planu zamierzonego przez pozostałych sprawców naruszenia. Argumentację skarżącej należy w konsekwencji oddalić.

219 Należy również oddalić podniesioną przez skarżącą w ramach części czwartej zarzutu drugiego argumentację, zgodnie z którą na skarżącą została nałożona sankcja tylko w odniesieniu do okresu od dnia 3 września 1996 r. do dnia 13 maja 1997 r., podczas gdy jej zachowanie było takie samo w okresie pośrednim, i że to odmienne traktowanie jest niesłuszne. Z powyższego wynika bowiem, że skarżąca ponownie uczestniczyła w kartelu od dnia 3 września 1996 r. do dnia 13 maja 1997 r., uzyskując udział w przetargu „Sumed” w następstwie koordynacji przeprowadzonej w tym celu z pozostałymi członkami kartelu i że w okresie pośrednim uczestniczyła ona w kontaktach mających na celu wznowienie kartelu i negocjowała swe miejsce w jego ramach. Chodzi zatem o różne zachowania będące podstawą decyzji Komisji o nałożeniu grzywny za okres od dnia 3 września 1996 r. do dnia 13 maja 1997 r. i o nienakładaniu jej za okres przejściowy.

220 Powyższego wniosku nie podważa ponadto w żaden sposób argumentacja skarżącej, zgodnie z którą na skarżącą nie została nałożona sankcja za okres od maja 1999 r. do maja 2000 r., podczas gdy została ona nałożona na pozostałych członków kartelu, ponieważ to rozróżnienie jest uzasadnione okolicznością, że przyłączyła się czynnie do kartelu dopiero rok po pozostałych jego członkach, bowiem przeciągała swe kontakty z nimi, aby ponownie negocjować warunki swego uczestnictwa.

221 Część czwartą zarzutu drugiego należy zatem oddalić w całości.

222 W odniesieniu do części piątej zarzutu drugiego, w ramach której skarżąca twierdzi w istocie, że mające znamiona naruszenia czyny z okresu od 1996 r. do 2000 r. są odrębne od noszących znamiona naruszenia zachowań popełnionych w ramach kartelu w ścisłym tego słowa znaczeniu i powinny zatem być ukarane odrębnie, przyjmując, iż nie uległy przedawnieniu, należy odesłać do oceny przedstawionej w pkt 123–187, 202–214 powyżej i w konsekwencji oddalić zarówno argumentację skarżącej co do istoty, jak i zarzut oparty na braku uzasadnienia.

223 Podsumowując, zarzuty pierwszy i drugi należy zatem oddalić.

C – W przedmiocie zarzutu trzeciego, opartego na licznych błędach przy określaniu kwoty grzywny, na naruszeniu zasady proporcjonalności, zasady odpowiedniości sankcji, zasady równego traktowania, zasady ochrony uzasadnionych oczekiwań i braku uzasadnienia

224 Na wstępie należy przypomnieć, że poszanowanie zasady równego traktowania wymaga, by porównywalne sytuacje nie były traktowane w sposób odmienny, a sytuacje odmienne nie były traktowane w sposób identyczny, chyba że jest to obiektywnie uzasadnione (zob. w szczególności wyrok Trybunału z dnia 3 maja 2007 r. w sprawie C‑303/05 Advocaten voor de Wereld, Zb.Orz. s. I‑3633, pkt 56 i przytoczone tam orzecznictwo).

225 Ponadto zasada proporcjonalności wymaga, aby akty wydawane przez instytucje nie przekraczały granic tego, co jest stosowne i konieczne do realizacji wyznaczonego celu. W przypadku obliczania grzywien waga naruszeń musi zostać ustalona na podstawie licznych czynników, przy czym żadnemu z nich nie należy przypisywać nieproporcjonalnie dużego znaczenia w porównaniu z innymi elementami oceny. Zasada proporcjonalności oznacza w tej sytuacji, że Komisja powinna ustalić grzywnę proporcjonalnie do czynników uwzględnionych przy ocenie wagi naruszenia i że w tym celu musi ona ocenić te czynniki w sposób spójny i obiektywnie uzasadniony (zob. ww. w pkt 194 wyrok w sprawie Jungbunzlauer przeciwko Komisji, pkt 226–228 i przytoczone tam orzecznictwo; wyrok Sądu z dnia 28 kwietnia 2010 r. w sprawach połączonych T‑456/05 i T‑457/05 Gütermann i Zwicky przeciwko Komisji, Zb.Orz. s. II‑1443, pkt 264).

226 Wreszcie zgodnie z utrwalonym orzecznictwem prawo powoływania się na zasadę ochrony uzasadnionych oczekiwań przysługuje każdej jednostce, w której instytucja Unii, udzielając konkretnych zapewnień, wzbudziła uzasadnione nadzieje (wyroki Trybunału: z dnia 24 listopada 2005 r. w sprawie C‑506/03 Niemcy przeciwko Komisji, niepublikowany w Zbiorze, pkt 58; z dnia 18 lipca 2007 r. w sprawie C‑213/06 P AER przeciwko Karatzoglou, Zb.Orz. s. I‑6733, pkt 33). Zapewnieniami takimi są, niezależnie od formy, w jakiej zostały przekazane, dokładne, bezwarunkowe i spójne informacje [zob. podobnie wyrok Trybunału z dnia 16 grudnia 2008 r. w sprawie C‑47/07 P Masdar (UK) przeciwko Komisji, Zb.Orz. s. I‑9761, pkt 34, 81].

1. W przedmiocie pierwszej części zarzutu trzeciego, opartej na błędzie w ocenie wagi naruszenia i na naruszeniu zasady równego traktowania

a) Zaskarżona decyzja

227 Z motywów 437–445 zaskarżonej decyzji wynika, że Komisja przyjęła procent wynoszący 25% sprzedaży mającej znaczenie w niniejszej sprawie, aby ustalić podstawową kwotę grzywny ze względu na wagę naruszenia.

b) Argumenty stron

228 Skarżąca uważa, że zastosowanie procentu wynoszącego 25% sprzedaży mającej znaczenie w niniejszej sprawie, aby ustalić podstawową kwotę grzywny ze względu na wagę naruszenia, jest błędne i niesłuszne, ponieważ w ten sposób Komisja zrównała ją w sposób dyskryminujący z pozostałymi producentami, ponieważ, zdaniem skarżącej waga popełnionego przez nią naruszenia jest wyraźnie mniejsza od naruszenia popełnionego przez pozostałe przedsiębiorstwa.

229 Z orzecznictwa wynika zaś zdaniem skarżącej, że w celu poszanowania zasad równego traktowania i proporcjonalności sankcji, Komisja nie może uwolnić się od obowiązku przeprowadzenia analizy czynników powodujących odmienną ocenę wagi naruszenia, jaką można przypisać każdemu z przedsiębiorstw, co oznacza, że powinna ona ustalić kwotę grzywny, uwzględniając w rozsądnym zakresie szczególne okoliczności, które odróżniają pozycję przedsiębiorstwa od pozycji pozostałych przedsiębiorstw. Tymczasem zdaniem skarżącej Komisja nie przeprowadziła jakiejkolwiek oceny dotyczącej różnicy zakresu i natężenia uczestnictwa skarżącej w kartelu, mimo że w decyzji wielokrotnie uznała szczególną pozycję skarżącej w kartelu (na przykład w motywach 170, 187, 211–214 zaskarżonej decyzji).

230 Skarżąca twierdzi, że Komisja zatem nie uwzględniła między innymi okoliczności, że, w odróżnieniu od pozostałych producentów, nigdy nie była „wierną, gorliwą i czynną uczestniczką” kartelu, jak świadczy o tym okoliczność, iż dwukrotnie postanowiła zakończyć swe uczestnictwo w kartelu, że tylko ona wykonywała działalność sprzeczną z kartelem, że stale była ona przedmiotem nacisków, gróźb i środków odwetowych ze strony konkurentów, i że ponadto nie można przypisać jej uczestnictwa w jednolitym i złożonym naruszeniu w całym okresie rozpatrywanym przez Komisję.

231 Zdaniem skarżącej wynika z tego, że Komisja naruszyła zasady proporcjonalności i równego traktowania, których to zasad nie mogą znieść wytyczne w sprawie ustalania grzywien.

232 Komisja kwestionuje tę argumentację.

c) Ocena Sądu

233 Skarżąca powołuje się w istocie jednocześnie na błąd w ocenie, naruszenie zasad proporcjonalności i równego traktowania.

234 Jak słusznie przypomniała Komisja, zgodnie z utrwalonym orzecznictwem waga naruszenia ustalana jest na podstawie licznych elementów, do których należą szczególne okoliczności sprawy, jej kontekst i odstraszające działanie grzywien, w odniesieniu do których Komisja dysponuje szerokim zakresem uznania (wyrok Trybunału z dnia 10 maja 2007 r. w sprawie C‑328/05 P SGL Carbon przeciwko Komisji, Zb.Orz. s. I‑3921, pkt 43).

235 Wśród okoliczności, które mogą wpływać na ocenę wagi naruszeń, znajdują się: zachowanie każdego przedsiębiorstwa, rola odgrywana przez każde z nich w ustanowieniu kartelu, korzyść z niego odniesiona, rozmiary przedsiębiorstw i wartość danych towarów oraz zagrożenie, jakie stanowi ten rodzaj naruszeń dla celów Unii. Na tej podstawie dopuszczalne jest – celem określenia kwoty grzywny – uwzględnienie zarówno całkowitego obrotu przedsiębiorstwa, który stanowi wskazówkę – nawet, jeżeli jest ona przybliżona i nieprecyzyjna – co do wielkości tego przedsiębiorstwa i jego siły ekonomicznej, jak i części tego obrotu, który pochodzi ze sprzedaży towarów będących przedmiotem naruszenia i który może zatem stanowić wskazówkę co do zakresu tego naruszenia. Nie należy przyznawać ani jednemu, ani drugiemu obrotowi nieproporcjonalnego znaczenia w porównaniu z pozostałymi elementami oceny, tak że ustalenie stosownej wysokości grzywny nie może być wynikiem prostego obliczenia opartego na obrocie osiągniętym ze sprzedaży danego produktu. Ponadto prawo Unii nie zawiera ogólnej zasady, zgodnie z którą kara musi być proporcjonalna do obrotu przedsiębiorstwa osiągniętego ze sprzedaży produktu będącego przedmiotem naruszenia (wyrok Trybunału z dnia 8 grudnia 2011 r. w sprawie C‑389/10 P KME Germany i in. przeciwko Komisji, pkt 58–60).

236 W niniejszej sprawie należy stwierdzić, że, chociaż skarżąca niewątpliwie przerwała swoje uczestnictwo w kartelu w 1992 r., to jednak przyłączyła się ona do kartelu w dniu 3 września 1996 r. i że od maja 1997 r. do grudnia 1999 r. utrzymywała z kartelem niezgodne z prawem kontakty w celu przyłączenia się do niego w pełni ponownie w maju 2000 r., i to aż do maja 2007 r. Twierdzi ona, że była do tego zmuszona, lecz nie można jednakże zgodzić się z tą argumentacją, podobnie jak nie można uwzględnić twierdzeń dotyczących okoliczności, że nie uczestniczyła w jednolitym i złożonym naruszeniu (zob. pkt 159, 185, 202–214 powyżej).

237 Z powyższego wynika, że skarżąca nie była w sytuacji, która odróżniałaby ją od pozostałych uczestników kartelu uzasadniającej zastosowanie w odniesieniu do niej odmiennego procentu mającej znaczenie w niniejszej sprawie sprzedaży, aby określić podstawową kwotę grzywny.

238 Wynika z tego również, że Komisja nie naruszyła zasady proporcjonalności.

239 Część pierwszą zarzutu trzeciego należy w konsekwencji w całości oddalić.

2. W przedmiocie drugiej części zarzutu trzeciego, opartej na błędzie przy obliczaniu grzywny ze względu na czas trwania naruszenia i na naruszeniu zasady ochrony uzasadnionych oczekiwań

a) Zaskarżona decyzja

240 Z motywów 141–147 zaskarżonej decyzji wynika, że Komisja, opierając się na licznych dokumentach, wraz z niektórymi notatkami wewnętrznymi przekazanymi przez spółkę MRI w ramach jej wniosku o złagodzenie sankcji (motywy 143–145 zaskarżonej decyzji), uznała, że spółka ta przyłączyła się aktywnie do kartelu od dnia 3 września 1996 r.

241 W motywie 487 zaskarżonej decyzji Komisja przedstawia powody, dla których nie zgadza się ona z argumentacją skarżącej, która wnosi, by na podstawie pkt 26 komunikatu w sprawie współpracy nie zostały wykorzystane przeciwko niej dowody przedstawione przez nią Komisji w odniesieniu do okresu 1996–1997.

242 W motywach 447, 448 zaskarżonej decyzji sprecyzowano wreszcie czas trwania okresu naruszenia uwzględnionego przez Komisję w celu obliczenia grzywny.

b) Argumenty stron

243 W istocie skarżąca twierdzi, że, włączając okres od dnia 3 września 1996 r. do dnia 13 maja 1997 r., czas trwania naruszenia został błędnie ustalony na osiem lat (ponieważ ten okres ośmiu miesięcy został zaokrąglony do dodatkowego roku), co doprowadziło do podwyższenia kwoty grzywny o około [poufne]. Zdaniem skarżącej bowiem niesłusznie została ona ukarana za ten okres jedynie na podstawie dowodów przekazanych przez nią samą Komisji w ramach programu łagodzenia sankcji. Tymczasem dowody te nie mogły być wykorzystane przeciwko niej zgodnie z komunikatem w sprawie współpracy, a to nieposzanowanie jej praw stanowi również naruszenie zasady ochrony uzasadnionych oczekiwań. Zaskarżona decyzja nie jest ponadto odpowiednio uzasadniona w tym względzie.

244 Komisja ogranicza się w tym zakresie do odesłania do swej argumentacji przedstawionej w ramach zarzutu drugiego.

c) Ocena Sądu

245 Z analizy zarzutu drugiego wynika, że Komisja słusznie stwierdziła, iż skarżąca przyłączyła się do kartelu w dniu 3 września 1996 r. i w pełni uczestniczyła w naruszeniu aż do dnia 13 maja 1997 r. (zob. pkt 159 powyżej).

246 Komisja nie popełniła więc błędu, uwzględniając okres naruszenia od dnia 3 września 1996 r. do dnia 13 maja 1997 r. i podwyższając czas trwania naruszenia z siedmiu i pół roku do ośmiu lat zgodnie ze swymi wytycznymi.

247 Należy ponadto uznać, że zaskarżona decyzja zawiera odpowiednie uzasadnienie znajdujące się w jej motywach 141–147, 487. Część zarzutu opartą na braku uzasadnienia należy w konsekwencji oddalić.

248 Ponadto należy oddalić część zarzutu opartą na naruszeniu zasady ochrony uzasadnionych oczekiwań ze względu na to, że Komisja wykorzystała przeciwko skarżącej niektóre dokumenty przedstawione przez nią w ramach jej wniosku o współpracę, ponieważ Komisja nie była zobowiązana do wykluczenia tych dokumentów na podstawie pkt 26 akapit ostatni komunikatu w sprawie współpracy i że w każdym razie dokumenty te nie były niezbędne do wykazania naruszenia popełnionego przez nią od września 1996 r. do maja 1997 r. (zob. pkt 123–159 powyżej).

249 Część drugą zarzutu trzeciego należy w konsekwencji oddalić w całości.

3. W przedmiocie części trzeciej zarzutu trzeciego, opartej na błędzie w podwyższeniu grzywny celem zapewnienia skutku odstraszającego i na naruszeniu obowiązku uzasadnienia i zasady równego traktowania

a) Zaskarżona decyzja

250 Z motywów 449, 450 zaskarżonej decyzji wynika, że Komisja przyjęła w zastosowaniu pkt 25 wytycznych, podwyższenie podstawowej kwoty grzywny o 25% wartości sprzedaży celem zapewnienia skutku odstraszającego.

b) Argumenty stron

251 Skarżąca przypomina, że podwyższenie o 25% w celu zapewnienia skutku odstraszającego jest maksymalnym pułapem dozwolonym w wytycznych, które przewidują, iż to podwyższenie wynosi od 15% do 25% mającej znaczenie w niniejszej sprawie sprzedaży.

252 Skarżąca uważa, że Komisja, nakładając na skarżącą to maksymalne podwyższenie, niesłusznie zrównała ją z pozostałymi producentami z naruszeniem obowiązujących zasad i bez uzasadnienia tego zrównania.

253 Komisja nie uwzględniła w ten sposób zdaniem skarżącej okoliczności, że skarżąca jest znacznie mniejsza niż pozostali producenci. Tymczasem orzecznictwo wymaga, by podwyższenie zastosowane w celu zapewnienia skutku odstraszającego uwzględniało różnice w rozmiarze przedsiębiorstw, które uczestniczyły w kartelu.

254 Skarżąca twierdzi, że podobnie rzecz ma się w przypadku różnicy jej zachowania w zakresie, w jakim nie była gorliwym członkiem kartelu, odeszła z niego w 1992 r. i robiła, co mogła, by się od niego zdystansować, i powróciła do niego tylko dlatego, że nie mogła stawić czoła presji i groźbom pozostałych członków kartelu. Co więcej, w 2003 r. członkowie jej zarządu wyrazili jednoznacznie swój zamiar odejścia z kartelu; jeśli pomimo to pozostała ona w kartelu po tej dacie, to jedynie z powodu zachowania niektórych nieuczciwych pracowników spółki zależnej usytuowanej w Stanach Zjednoczonych, którzy działali bez jej wiedzy i wbrew jej woli; Komisja zresztą nigdy nie twierdziła, że wiedziała o działalności amerykańskiej spółki zależnej, a tym bardziej, iż ją zaaprobowała. Ponadto z chwilą, gdy skarżąca dowiedziała się o ich roli w kartelu i naruszeniu przez nich jej kodeksu etycznego, natychmiast zerwała stosunki z konsultantem p. F. i stosunek pracy z dawnym pracownikiem spółki MOM.

255 Co więcej, skarżąca wprowadziła od 2005 r. procedurę wewnętrzną mającą na celu wprowadzenie wymogu przestrzegania przez jej pracowników uregulowań dotyczącących konkurencji i, w zastosowaniu nowego kodeksu etycznego przyjętego w tym kontekście, ukarała jednego ze swych pracowników.

256 Ukazuje to jej zdaniem, że była i jest w pełni przekonana o konieczności nieuczestniczenia w przyszłości w działalności antykonkurencyjnej, a podwyższenie kwoty grzywny celem zapewnienia skutku odstraszającego jest całkowicie bezużyteczne i nie zawiera uzasadnienia.

257 Wreszcie w każdym razie stosowanie maksymalnego poziomu podwyższenia jest niesłuszne, zważywszy na rolę, jaką odegrała skarżąca w kartelu.

258 Komisja kwestionuje tę argumentację.

c) Ocena Sądu

259 Po pierwsze, należy przypomnieć, że wytyczne przewidują:

„10. Najpierw Komisja określi kwotę podstawową dla każdego przedsiębiorstwa lub związku przedsiębiorstw […].

11. Następnie Komisja może stosownie podwyższyć lub obniżyć powyższą kwotę […].

[…]

19. W celu ustalenia podstawowej kwoty grzywny pewna część wartości sprzedaży, której wielkość uzależniona jest od wagi naruszenia, zostanie pomnożona przez liczbę lat, w ciągu których dokonywano naruszenia.

20. Ocena wagi naruszenia będzie dokonywana osobno dla każdego przypadku, dla każdego rodzaju naruszenia przepisów, z uwzględnieniem wszelkich okoliczności istotnych dla danego przypadku.

[…]

23. Porozumienia […] horyzontalne dotyczące ustalania cen, podziału rynku i ograniczenia produkcji, które są z reguły tajne, zaliczają się ze względu na swój charakter do najpoważniejszych ograniczeń konkurencji. Zgodnie z zasadami polityki konkurencji muszą one być surowo karane […]”.

260 Po drugie, wielokrotnie orzeczono, że podczas gdy kwota wyjściowa grzywny jest ustalana na podstawie danego naruszenia, jego względna waga jest określana przez odwołanie się do licznych innych czynników, w odniesieniu do których Komisji przysługuje pewien zakres uznania (ww. w pkt 235 wyrok w sprawie KME Germany i in. przeciwko Komisji, pkt 58). Ponadto z wytycznych wynika, że ocena wagi naruszenia jest dokonywana dwuetapowo. W pierwszej kolejności ogólna waga naruszenia jest oceniana wyłącznie na podstawie znamion danego naruszenia takich jak jego charakter i wpływ na rynek, zaś w drugiej kolejności ocena względnej wagi naruszenia zostaje zmieniona stosownie do okoliczności związanych z zainteresowanym przedsiębiorstwem, co prowadzi zresztą do uwzględnienia przez Komisję nie tylko ewentualnych okoliczności obciążających, ale również w odpowiednich przypadkach okoliczności łagodzących. Taki sposób postępowania pozwala – w szczególności w ramach naruszeń, w których uczestniczy wiele przedsiębiorstw – uwzględnić w ocenie naruszenia poszczególne role odegrane przez każde z przedsiębiorstw i jego nastawienie wobec Komisji w trakcie przebiegu postępowania (wyroki Sądu: z dnia 12 lipca 2001 r. w sprawach połączonych T‑202/98, T‑204/98 i T‑207/98 Tate & Lyle i in. przeciwko Komisji, Rec. s. II‑2035, pkt 109; z dnia 28 kwietnia 2010 r. w sprawie T‑425/05 BST przeciwko Komisji, Zb.Orz. s. II‑1373, pkt 48). Indywidualna rola skarżącej nie może zatem, nawet gdyby jej znaczenie było niewielkie, podważyć zakresu wagi naruszenia.

261 W konsekwencji nie można zarzucać Komisji, że uznała, iż naruszenie – które trwało co najmniej od 1986 r. do 2007 r. i polegało zarówno na porozumieniach cenowych, jak i na podziałach rynków geograficznych oraz limitów ilościowych – miało znaczną ogólną wagę.

262 Tymczasem skarżąca w pełni uczestniczyła w noszących znamiona naruszenia zachowaniach, nawet jeśli odcięła się od kartelu w 1992 r. i przyłączyła się do niego dopiero w 1996 r., co zostało uwzględnione przy obliczaniu nałożonej na nią kwoty grzywny, bowiem nie nałożono na nią żadnej grzywny za okres przed dniem 3 września 1996 r. (zob. motyw 448 zaskarżonej decyzji).

263 Część zarzutu dotyczącą naruszenia zasady równego traktowania należy zatem oddalić.

264 Po trzecie, zgodnie z utrwalonym orzecznictwem, zważywszy, że Komisja nie jest zobowiązana do ustalenia kwoty grzywny na podstawie kwot opartych na obrocie zainteresowanych przedsiębiorstw, nie jest też ona zobowiązana do zapewnienia, w przypadku gdy grzywny nakładane są na kilka przedsiębiorstw uczestniczących w tym samym naruszeniu, by ostateczne kwoty grzywien ustalone przez nią dla zainteresowanych przedsiębiorstw odzwierciedlały wszystkie różnice pomiędzy nimi, jeśli chodzi o ich całkowite obroty lub ich obroty na właściwym rynku produktowym. Należy przy tym uściślić, że art. 15 ust. 2 rozporządzenia nr 17 z dnia 6 lutego 1962 r., pierwszego rozporządzenia wprowadzającego w życie art. [81 WE] i [82 WE] (Dz.U. 13, s. 204) i art. 23 ust. 3 rozporządzenia nr 1/2003 również nie wymagają, w przypadku gdy grzywny zostają nałożone na kilka przedsiębiorstw uczestniczących w tym samym naruszeniu, aby kwota grzywny nałożonej na małe lub średnie przedsiębiorstwo, wyrażona w procentach od obrotu, nie była wyższa od kwoty grzywien nałożonych na większe przedsiębiorstwa. Z przepisów tych wynika bowiem, że zarówno w przypadku małych i średnich, jak i dużych przedsiębiorstw przy określaniu kwoty grzywny należy uwzględnić wagę i czas trwania naruszenia. W zakresie, w jakim Komisja nakłada na przedsiębiorstwa uczestniczące w tym samym naruszeniu grzywny, które w odniesieniu do każdego przedsiębiorstwa są uzasadnione z punktu widzenia wagi i czasu trwania naruszenia, nie można jej zarzucać, że kwota grzywny ustalona dla niektórych przedsiębiorstw jest wyższa, w stosunku do obrotu, od kwoty grzywny ustalonej dla innych przedsiębiorstw. Tak więc Komisja nie ma obowiązku obniżenia kwoty grzywien, gdy zainteresowanymi przedsiębiorstwami są małe i średnie przedsiębiorstwa. Górna granica wyznaczona przez art. 15 ust. 2 rozporządzenia nr 17 i art. 23 ust. 3 rozporządzenia nr 1/2003 a także przepisy wytycznych uwzględnia już bowiem rozmiar przedsiębiorstwa. Poza względami dotyczącymi rozmiaru nie ma żadnego powodu, aby małe i średnie przedsiębiorstwa traktować inaczej niż pozostałe przedsiębiorstwa. Fakt, iż zainteresowane przedsiębiorstwa są małymi i średnimi przedsiębiorstwami, nie zwalnia ich z obowiązku przestrzegania reguł konkurencji (zob. ww. w pkt 225 wyrok w sprawach połączonych Gütermann i Zwicky przeciwko Komisji, pkt 279–281 i przytoczone tam orzecznictwo; wyrok Sądu z dnia 28 kwietnia 2010 r. w sprawie T‑446/05 Amann & Söhne i Cousin Filterie przeciwko Komisji, Zb.Orz. s. II‑1255, pkt 198–200).

265 Skarżąca niesłusznie twierdzi zatem, że z uwagi na jej mały rozmiar powinna była zasługiwać na odmienne traktowanie z punktu widzenia oceny wagi naruszenia, w którym zresztą wykazano, że w pełni uczestniczyła.

266 Część zarzutu, opartą na naruszeniu zasady proporcjonalności, należy zatem również oddalić.

267 Po czwarte, ponieważ skarżąca nie może skutecznie podnosić, że uczestniczyła w kartelu jedynie w niewielkim stopniu od 1996 r. do 2000 r. lub że jej uczestnictwo miało na celu przyjęcie obronnej postawy wobec swych konkurentów (zob. między innymi pkt 185 powyżej), nie można zarzucić Komisji, że nie uwzględniła tych informacji w ramach oceny wagi naruszenia.

268 Ponadto, mimo że skarżąca podnosi, iż nie wiedziała o niezgodnych z prawem działaniach swej amerykańskiej spółki zależnej MOM, nie kwestionuje ona w niniejszej sprawie, że jest w pełni odpowiedzialna za popełnione przez nią czyny w rozumieniu orzecznictwa (wyrok Trybunału z dnia 10 września 2009 r. w sprawie C‑97/08 P Akzo Nobel i in. przeciwko Komisji, Zb.Orz. s. I‑8237). Poprzestaje ona bowiem na zakwestionowaniu procentu podwyższenia zastosowanego w celu zapewnienia skutku odstraszającego przez Komisję, która nie uwzględniła w wystarczającym stopniu jej postawy, w szczególności w porównaniu do pozostałych przedsiębiorstw uczestniczących w kartelu.

269 W takich okolicznościach zamiar opuszczenia kartelu, jaki mogła wyrazić w 2003 r., nie ma znaczenia, ponieważ wykazano przynajmniej, iż jej spółka zależna nadal uczestniczyła w naruszeniu aż do 2007 r.

270 Komisja mogła zatem uzwględnić okoliczność, że skarżąca przynajmniej za pośrednictwem swej spółki zależnej uczestniczyła w kartelu aż do maja 2007 r.

271 W konsekwencji Komisja nie popełniła błędu w ocenie wagi naruszenia w tym zakresie.

272 To samo odnosi się do wewnętrznego programu skarżącej, którego celem jest poszanowanie prawa konkurencji, ponieważ orzeczono już, że wprawdzie istotne jest, iż przedsiębiorstwo podjęło kroki w celu zapobieżenia w przyszłości nowym naruszeniom prawa konkurencji Unii przez jego pracowników, jednak nie zmienia to nic, jeśli chodzi o faktyczne istnienie naruszenia, które stwierdzono. Okoliczność ta sama w sobie nie zobowiązuje Komisji do obniżenia kwoty grzywny wnoszącej odwołanie z powodu istnienia okoliczności łagodzącej (zob. podobnie ww. w pkt 115 wyrok w sprawie Dansk Rørindustri i in. przeciwko Komisji, pkt 373).

273 W związku z tym część zarzutu opartą na zarzucanym braku skutku odstraszającego podwyższenia kwoty grzywny należy oddalić z tego względu, że skarżąca od tej chwili podjęła środki świadczące o chęci uniknięcia uczestnictwa w działalności antykonkurencyjnej.

274 Wreszcie, po piąte, z powyższych rozważań wynika, że część zarzutu opartą na braku uzasadnienia także należy oddalić.

275 Część trzecią zarztu trzeciego należy zatem oddalić.

4. W przedmiocie części czwartej zarzutu trzeciego, opartej na błędzie w ocenie przesłanek stosowania okoliczności łagodzących i na naruszeniu obowiązku uzasadnienia

a) Zaskarżona decyzja

276 Z motywu 464 zaskarżonej decyzji wynika, że Komisja nie uwzględniła wobec członków kartelu żadnej okoliczności łagodzącej mogącej wynikać z biernej lub drugorzędnej roli w ramach kartelu.

b) Argumenty stron

277 Skarżąca twierdzi, że Komisja nie uznała w motywie 464 zaskarżonej decyzji okoliczności łagodzących bez przeprowadzenia szczegółowej oceny indywidualnej sytuacji przedsiębiorstw i bez uzasadnienia.

278 Nie uwzględniła w ten sposób wcale szczególnej sytuacji skarżącej ani szeregu okoliczności istotnych dla zaklasyfikowania jej zachowania wobec kartelu i w jego w ramach, a zatem naruszyła zasadę równego traktowania.

279 Skarżąca twierdzi ponadto, że nie jest wymieniona wśród „wielu przedsiębiorstw” (motyw 434 zaskarżonej decyzji) powołujących się na nieznaczną wagę ich działalności w sektorze przewodów morskich, aby były uznane wobec nich okoliczności łagodzące, co stanowi sztuczne i niezróżnicowane zrównanie jej linii obrony z linią obrony pozostałych producentów.

280 Komisja ograniczyła się ponadto zdaniem skarżącej do potraktowania jej w ten sam sposób co spółki Trelleborg i Dunlop, podczas gdy ani zachowanie, ani znaczenie tych przedsiębiorstw nie było porównywalne z jej zachowaniem i znaczeniem.

281 Skarżąca twierdzi wreszcie, że obniżenie, jakie winno jej zostać przyznane, w żadnym przypadku nie powinno być niższe od 30%.

282 Komisja kwestionuje te twierdzenia.

c) Ocena Sądu

283 Należy przypomnieć, że wytyczne przewidują:

„29. Kwota podstawowa grzywny może zostać obniżona, jeżeli Komisja stwierdzi występowanie okoliczności łagodzących, takich jak:

[…]

– dostarczenie przez dane przedsiębiorstwo dowodu, że jego udział w naruszeniu przepisów jest zasadniczo ograniczony, a w konsekwencji udowodnienie, że w okresie, w którym przystąpiło ono do wywołujących naruszenie przepisów porozumień, w istocie powstrzymywało się ono od stosowania postanowień tych porozumień, przyjmując na rynku postawę prokonkurencyjną; sam fakt udziału przedsiębiorstwa w naruszeniu przez okres krótszy niż w przypadku innych przedsiębiorstw nie jest uznawany za okoliczność łagodzącą, gdyż okoliczność ta znajduje już odzwierciedlenie w kwocie podstawowej;

– […]”.

284 Motyw 464 zaskarżonej decyzji pod tytułem „Rola bierna lub drugorzędna” brzmi następująco:

„Liczne zainteresowane przedsiębiorstwa twierdzą, że ich działalność [w zakresie przewodów morskich] jest działalnością o niewielkim znaczeniu. Komisja ogólnie uważa, że nie może to posłużyć za punkt wyjścia do określenia biernej lub drugorzędnej roli, jaka opiera się wyłącznie na rodzaju roli odgrywanej przez przedsiębiorstwo w ramach kartelu a nie na znaczeniu działalności w ramach grupy. Komisja zauważa ponadto, że pomimo względnego znaczenia działalności wszystkie przedsiębiorstwa uczestniczące w kartelu uznały, że działalność [w zakresie przewodów morskich] była wystarczająco istotna, by ją utrzymać, prawdopodobnie z powodu opłacalności (z wyjątkiem spółki Bridgestone, która zaprzestała działalności po zakończeniu naruszenia). Wreszcie Komisja podnosi, iż względne znaczenie działalności jest wystarczająco odzwierciedlone przy obliczaniu podstawowej kwoty grzywny i że należy jej już uwzględniać”.

285 Należy przede wszystkim zbadać, czy, jak utrzymuje skarżąca, Komisja popełniła błąd w ocenie, uznając, że nie było potrzeby zapewnienia jej korzystania z okoliczności łagodzących.

286 Należy przypomnieć w tym zakresie, że zgodnie z orzecznictwem naciski wywierane przez przedsiębiorstwa, zmierzające do skłonienia innych przedsiębiorstw do udziału w naruszeniu prawa konkurencji, bez względu na ich wagę, nie zwalniają danego przedsiębiorstwa z odpowiedzialności za popełnione naruszenie, nie zmieniają wagi kartelu i nie stanowią okoliczności łagodzącej dla celów obliczenia kwot grzywien, jako że dane przedsiębiorstwo miało możliwość doniesienia o ewentualnych naciskach właściwym władzom i wniesienia do nich skargi (zob. podobnie ww. w pkt 115 wyrok w sprawie Dansk Rørindustri i in. przeciwko Komisji, pkt 369, 370; wyrok Sądu z dnia 29 listopada 2005 r. w sprawie T‑62/02 Union Pigments przeciwko Komisji, Zb.Orz. s. II‑5057, pkt 63). W konsekwencji Komisja nie jest zobowiązana do uwzględnienia gróźb powoływanych w niniejszej sprawie w charakterze okoliczności łagodzącej (zob. podobnie wyrok Sądu z dnia 26 kwietnia 2007 r. w sprawach połączonych T‑109/02, T‑118/02, T‑122/02, T‑125/02, T‑126/02, T‑128/02, T‑129/02, T‑132/02 i T‑136/02 Bolloré i in. przeciwko Komisji, Zb.Orz. s. II‑947, pkt 640).

287 Ponadto z orzecznictwa wynika, że wśród elementów, które mogą wykazać bierną rolę przedsiębiorstwa w kartelu, można uwzględnić znacznie bardziej sporadyczny charakter jego uczestnictwa w zebraniach w stosunku do uczestnictwa pozostałych członków kartelu (wyrok Sądu z dnia 9 lipca 2003 r. w sprawie T‑220/00 Cheil Jedang przeciwko Komisji, Rec. s. II‑2473, pkt 168; zob. również wyrok Sądu z dnia 29 kwietnia 2004 r. w sprawach połączonych T‑236/01, T‑239/01, od T‑244/01 do T‑246/01, T‑251/01 i T‑252/01, Rec. s. II‑1181, Tokai Carbon i in. przeciwko Komisji, pkt 331 i przytoczone tam orzecznictwo), podobnie jak jego późne wejście na rynek objęty naruszeniem, niezależnie od czasu trwania jego uczestnictwa w nim (zob. podobnie wyrok Trybunału z dnia 10 grudnia 1985 r. w sprawach połączonych od 240/82 do 242/82, 261/82, 262/82, 268/82 i 269/82 Stichting Sigarettenindustrie i in. przeciwko Komisji, Rec. s. 3831, pkt 100; ww. w pkt 115 wyrok w sprawie Carbone‑Lorraine przeciwko Komisji, pkt 164 i przytoczone tam orzecznictwo), a także istnienie wyraźnego oświadczenia w tym zakresie wydanego przez przedstawicieli przedsiębiorstw trzecich uczestniczących w naruszeniu (zob. ww. wyrok z dnia 29 kwietnia 2004 r. w sprawach połączonych Tokai Carbon i in. przeciwko Komisji, pkt 331 i przytoczone tam orzecznictwo). Ponadto Sąd orzekł, że „wyłącznie pasywna rola” uczestnika kartelu zakłada przyjęcie przez niego „postawy niezaangażowanej”, to jest brak z jego strony aktywnego uczestnictwa w opracowywaniu porozumienia lub porozumień antykonkurencyjnych (zob. ww. w pkt 194 wyrok w sprawie Jungbunzlauer przeciwko Komisji, pkt 252 i przytoczone tam orzecznictwo).

288 Co więcej, sama okoliczność, iż dane przedsiębiorstwo, w stosunku do którego wykazano uczestnictwo w uzgodnieniach z jego konkurentami, nie zachowywało się na rynku w sposób uzgodniony z konkurentami, prowadząc na rynku mniej lub bardziej niezależną politykę, niekoniecznie musi być uwzględniona jako okoliczność łagodząca. Nie można wykluczyć, że przedsiębiorstwo to po prostu starało się wykorzystać kartel na swoją korzyść (wyrok Sądu z dnia 16 czerwca 2011 r. w sprawie T‑191/06 FMC Foret przeciwko Komisji, Zb.Orz. s. II‑2959, pkt 345, 346).

289 Wreszcie, zgodnie z utrwalonym pośrednictwem, aby określić, czy przedsiębiorstwo powinno korzystać z okoliczności łagodzącej związanej z brakiem rzeczywistego stosowania stanowiących naruszenie porozumień, należy sprawdzić, czy przedsiębiorstwo przedstawiło argumenty pozwalające wykazać, iż w okresie, w którym przystąpiło ono do stanowiących naruszenie porozumień, rzeczywiście uchylała się od ich stosowania poprzez przyjęcie konkurencyjnej postawy na rynku lub czy przynajmniej wyraźnie i w znaczącym stopniu naruszała zobowiązania mające na celu wprowadzenie tego kartelu w życie, do tego stopnia, iż zakłócała ona samo funkcjonowanie tego kartelu (zob. wyrok Sądu z dnia 15 marca 2006 r. w sprawie T‑26/02 Daiichi Pharmaceutical przeciwko Komisji, Zb.Orz. s. II‑713, pkt 113; ww. w pkt 115 wyrok w sprawie Carbone‑Lorraine przeciwko Komisji, pkt 196).

290 Z powyższego wynika, że skarżąca nie może skutecznie powoływać się ani na rzekome naciski, jakich była przedmiotem, ani na krótszy czas trwania swego uczestnictwa w naruszeniu.

291 W odniesieniu do rzekomo biernego charakteru zachowania skarżącej i jego wpływu na kwotę grzywny należy przypomnieć, że przyłączyła się ona w pełni do kartelu od dnia 3 września 1996 r., że uczestniczyła w mających na celu wznowienie kartelu rozmowach odbywanych od 1997 r. do 1999 r. i że począwszy od maja 2000 r. w pełni wznowiła swą działalność w ramach kartelu.

292 Nie może ona więc powoływać się na jakąkolwiek bierną rolę w ramach kartelu ani zatem domagać się korzystania z okoliczności łagodzących opartych na takiej okoliczności.

293 Ponadto zgodnie z własnym rozumowaniem skarżącej jej zamiar i jej zachowanie miały na celu wywołanie wrażenia jej przychylnej postawy wobec kartelu i w tym celu utrzymywała przynajmniej kontakty oraz wymieniała informacje z niektórymi członkami kartelu, co oznacza, że zgodnie z jej własnym oświadczeniem aktywnie uczestniczyła w naruszeniu.

294 Co się tyczy części zarzutu, opartej na braku uzasadnienia, należy zaznaczyć, że Komisja nie kwestionuje argumentacji skarżącej, zgodnie z którą skarżąca ze swej strony nie powołała się w postępowaniu administracyjnym na nieznaczną wagę swej działalności w sektorze przewodów morskich, aby przyznano jej możliwość korzystania z okoliczności łagodzących.

295 Komisja nie kwestionuje również, że w postępowaniu administracyjnym skarżąca powołała się na argumenty podobne do argumentów, które przedstawia w ramach niniejszej skargi, a mianowicie „krótszy czas trwania swego uczestnictwa w kartelu i […] swą rolę nieznaczną lub marginalną w [jego] ramach”.

296 Jednakże, chociaż w ramach motywów zaskarżonej decyzji poświęconych analizie okoliczności łagodzących Komisja nie ustosunkowała się wyraźnie do różnych argumentów skarżącej, z motywów wskazanych w pkt 283–293 powyżej wynika, że zaskarżona decyzja, jako całość, zawiera wystarczająco szczegółowe uzasadnienie pozwalające Sądowi, jak również skarżącej zrozumieć, z jakich powodów nie może ona korzystać z okoliczności łagodzących w niniejszej sprawie.

297 Należy w konsekwencji uznać, że zaskarżona decyzja spełnia określone przez orzecznictwo kryteria przypomniane w pkt 108 powyżej.

298 W związku z powyższym należy oddalić w całości część czwartą zarzutu trzeciego.

5. W przedmiocie części piątej zarzutu trzeciego, dotyczącej obniżenia kwoty grzywny za współpracę w ramach programu łagodzenia sankcji

a) Zaskarżona decyzja

299 W motywach 480–488 zaskarżonej decyzji wskazano powody, dla których Komisja stwierdziła, że należy przyznać skarżącej obniżkę o 30% kwoty nałożonej na nią grzywny, uwzględniając jej przyczynienie się do sprawy.

300 Komisja uznała w tym względzie w istocie, że należy niewątpliwie uwzględnić dzień, w którym spółka MRI podjęła decyzję o współpracy w dochodzeniu (motywy 480, 485 zaskarżonej decyzji), lecz iż jej przyczynienie się miało ograniczoną wartość w zakresie, w jakim dysponowała ona już w tej chwili licznymi dowodami pozwalającymi na wykazanie głównych elementów charakteryzujących kartel (motyw 485 zaskarżonej decyzji).

301 Komisja wyjaśnia w istocie, że spółka MRI przedstawiła dowody dotyczące kartelu począwszy od końca lat osiemdziesiątych (motyw 481 zaskarżonej decyzji) a w szczególności dokument pochodzący z 1989 r. potwierdzający, że członkowie kartelu wymieniali się danymi statystycznymi (motyw 482 zaskarżonej decyzji), jak również dwa dokumenty wymienione w 2000 r. z koordynatorem kartelu pozwalające na wykazanie podziału geograficznego rynków pomiędzy członkami kartelu (motyw 483 zaskarżonej decyzji) i wreszcie dokumenty wewnętrzne pochodzące z początku 1997 r. dotyczące istnienia kartelu w tej chwili pozwalające na wykazanie roli spółki MRI w kartelu od 1996 r. do 1997 r. oraz zwiększające możliwość udowodnienia przez Komisję istnienia kartelu w drugiej połowie lat dziewięćdziesiątych (motyw 484 zaskarżonej decyzji).

b) Argumenty stron

302 Skarżąca podnosi, że Komisja popełniła błąd przy ustalaniu obniżenia kwoty grzywny z uwagi na współpracę, jakiej skarżąca udzieliła w ramach programu łagodzenia sankcji. Komisja przyznała jej minimalne obniżenie, czyli 30%, podczas gdy komunikat w sprawie współpracy przewiduje, że pierwsze przedsiębiorstwo mogące korzystać ze złagodzenia sankcji ma prawo do obniżenia mogącego osiągnąć 50%, zgodnie z pkt 26 komunikatu w sprawie współpracy. Skarżąca uważa, że błąd ten wynika z okoliczności, że Komisja nie uwzględniła w wystarczający sposób decydującego wsparcia, jakiego udzieliła skarżąca w dochodzeniu.

303 Skarżąca przypomina, że dzień, w którym zostały przedstawione dowody na poparcie wniosku i ich zwiększenie wartości są dwoma kryteriami, które zgodnie z komunikatem w sprawie współpracy pozwalają na ustalenie poziomu obniżenia.

304 Tymczasem jej staranność była najwyższa, o czym świadczy motyw 480 zaskarżonej decyzji, ponieważ przedstawiła ona większość najistotniejszych posiadanych przez siebie dowodów nazajutrz po przeprowadzeniu kontroli, to jest w dniu 4 maja 2007 r.

305 Ponadto twierdzi ona, że jej wsparcie było bardzo istotne. Wbrew temu, co twierdzi Komisja w motywie 482 zaskarżonej decyzji, przedstawione przez nią dowody i informacje nie tylko „zwiększyły” lub „wysubtelniły” możliwość sporządzenia przez Komisję pisma w sprawie przedstawienia zarzutów, którego adresatami byli producenci, lecz na podstawie brzmienia treści tego pisma i zaskarżonej decyzji, wynika zdaniem skarżącej, że przedstawione przez nią informacje były decydujące dla poparcia części zarzutu Komisji dotyczących cech kartelu, jego funkcjonowania i czasu trwania naruszenia, a także stopnia uczestnictwa producentów. W wielu przypadkach informacje te były jedynymi dowodami na poparcie twierdzenia Komisji.

306 Skarżąca wyjaśnia w tym względzie, że przedstawione przez nią informacje i dane z jednej strony umożliwiły potwierdzenie ustnych zeznań złożonych przez pierwszy podmiot składający skargę – niewystarczających w braku dowodów z dokumentów lub obiektywnych dowodów mogących je potwierdzić, w celu uzasadnienia w niepodważalny sposób związanych z nimi zarzutów – oraz informacji udzielonych przez pozostałe przedsiębiorstwa, a z drugiej strony, były jedynymi prawdziwymi dowodami na poparcie części zarzutu Komisji, zgodnie z którą pozostali producenci uczestniczyli w jednolitym i ciągłym naruszeniu.

307 Ponadto skarżąca twierdzi, że przedstawione przez nią dowody dotyczące okresu od marca 1997 r. do czerwca 1999 r. są jedyną lub główną podstawą wniosków wyciągniętych przez Komisję w przedmiocie tego okresu. O ile prawdą jest, że istnieją inne dowody, o tyle są one zdaniem skarżącej wyraźnie niewystarczające do wykazania czegokolwiek w przedmiocie kartelu w tym okresie. A zatem w braku tych dowodów Komisja byłaby zmuszona zdaniem skarżącej do stwierdzenia dwóch odrębnych naruszeń a nie jednego jednolitego i ciągłego lub powtarzającego się naruszenia.

308 Komisja niesłusznie więc uznała w motywie 485 zaskarżonej decyzji, że „była ona już w posiadaniu znacznej ilości dokumentów, na podstawie których była w stanie udowodnić główne elementy kartelu”.

309 W konsekwencji zdaniem skarżącej zastosowanie minimalnego poziomu obniżenia jest niesłuszne i co więcej nieuzasadnione. Twierdzi ona ponadto, że decyzja ta narusza zasadę równego traktowania, ponieważ w innych wypadkach Komisja przyznała większe obniżenia w zamian za mniejszy wkład informacji.

310 Komisja kwestionuje te twierdzenia.

311 Komisja uważa, że zgodnie z utrwalonym orzecznictwem dysponuje ona szerokim zakresem uznania co do metody obliczania grzywien i ma ona prawo w tym względzie brać pod uwagę liczne czynniki, wśród których znajduje się współpraca zainteresowanych przedsiębiorstw w trakcie dochodzenia prowadzonego przez służby tej instytucji. W tym kontekście ma ona zatem obowiązek przeprowadzenia złożonej oceny okoliczności faktycznych, w tym również tych odnoszących się do współpracy tych przedsiębiorstw. W szczególności dysponuje ona szerokim zakresem uznania przy dokonywaniu oceny jakości i użyteczności współpracy danego przedsiębiorstwa, w szczególności w porównaniu ze współpracą innych przedsiębiorstw. Jej oceny stanowią przedmiot ograniczonej kontroli sądowej.

312 Komisja kwestionuje, że spółka MRI była pierwszym i jedynym przedsiębiorstwem, którego przyczynienie się zostało uznane za właściwe do uzasadnienia objęcia tej spółki programem łagodzenia sankcji. Komisja twierdzi bowiem, że u podstaw sprawy leży wniosek o zwolnienie z grzywny [poufne], która zakończyła swe uczestnictwo w kartelu przed złożeniem tego wniosku i która ujawniła istnienie, cel i cechy kartelu, co umożliwiło przeprowadzenie dochodzenia i uzasadniło przyznanie […] całkowitego zwolnienia z grzywny. Natomiast spółka MRI rozpoczęła współpracę dopiero po przeprowadzeniu kontroli.

313 W odniesieniu do znaczenia i użyteczności współpracy spółki MRI, z pewnością ułatwiła ona zadanie Komisji, lecz, po pierwsze, Komisja wiedziała już o istnieniu, celu i zasadach funkcjonowania kartelu, po drugie, kwestionuje ona, że bez spółki MRI nie byłaby ona w stanie dowieść dalszego trwania naruszenia, po trzecie, na żadne z uczestniczących w kartelu przedsiębiorstw nie została nałożona sankcja za okres od dnia 13 maja 1997 r. do dnia 11 czerwca 1999 r., w odniesieniu do którego współpraca spółki MRI okazała się bardziej użyteczna, po czwarte, byłoby możliwe, zdaniem Komisji, zakwalifikowanie naruszenia jako powtarzającego się, nawet gdyby było one przerwane przez kilka lat, a następnie ponownie rozpoczęło się z tymi samymi uczestnikami, tym samym celem i podobnymi metodami, w celu wykonania tego samego ogólnego projektu. Zdaniem Komisji spółka MRI niesłusznie twierdzi, że jej współpraca była niezbędna, aby zakwalifikować naruszenie jako ciągłe.

314 Ponadto w odniesieniu do innych okresów współpraca spółki MRI miała ograniczoną użyteczność, uwzględniając już udzielone przez [poufne] wskazówki i mnóstwo dokumentów ujawnionych w trakcie kontroli.

315 Obniżenie kwoty grzywny ustalone na 30% jest zatem w pełni uzasadnione.

316 Komisja uważa za niezwiązane ze sprawą dokonywane przez spółkę MRI porównania z pozostałymi przedsiębiorstwami w zakresie, w jakim z jednej strony ten rodzaj porównania pomiędzy różnymi sprawami jest niezmiernie trudny a z drugiej strony zgodnie z orzecznictwem fakt, iż w ramach wcześniejszej praktyki decyzyjnej Komisja przyznawała obniżkę na pewnym poziomie za określone zachowanie, nie oznacza, że jest ona zobowiązana przyznać proporcjonalnie taką samą obniżkę, gdy ocenia podobne zachowanie w ramach późniejszego postępowania administracyjnego.

317 Wreszcie Komisja uważa, że jej decyzja o nieprzyznawaniu obniżki większej niż 30% jest uzasadniona w motywie 485 zaskarżonej decyzji.

c) Ocena Sądu

318 Punkt 26 komunikatu w sprawie współpracy stanowi:

„Komisja ustali w decyzji przyjętej na końcu procedury administracyjnej poziom zmniejszenia [obniżenia kwot] grzywien, z którego skorzysta przedsiębiorstwo, w odniesieniu do grzywien, które w przeciwnym przypadku zostałyby nałożone. Dla:

– pierwszego przedsiębiorstwa spełniającego warunki pkt 24: zmniejszenie [obniżenie] o 30–50%,

– drugiego przedsiębiorstwa spełniającego warunki pkt 24: zmniejszenie [obniżenie] o 20–30%,

– kolejnych przedsiębiorstw spełniających warunki pkt 24: zmniejszenie [obniżenie] o wartość do 20%.

319 Należy przypomnieć, że w pkt 24 komunikatu w sprawie współpracy sprecyzowano, iż w celu zakwalifikowania się do zmniejszenia grzywien zainteresowane przedsiębiorstwo musi przedstawić Komisji dowody na istnienie domniemanego naruszenia, które przyczyniają się do znacznego zwiększenia wartości dowodów będących już w posiadaniu Komisji, które to pojęcie zwiększenia wartości zostało określone w pkt 25 komunikatu w sprawie współpracy (zob. pkt 116 powyżej).

320 Z brzmienia komunikatu w sprawie współpracy wynika w konsekwencji rozróżnienie pomiędzy dwoma etapami:

– po pierwsze, by móc skorzystać z obniżenia kwoty grzywny, konieczne jest, aby przedsiębiorstwo przedstawiło Komisji dowody mające zwiększoną wartość; pierwszemu przedsiębiorstwu współpracującemu w ten sposób zostanie przyznana obniżka kwoty grzywny co najmniej 30% i najwyżej 50% podstawowej kwoty grzywny;

– po drugie, przy ustalaniu poziomu obniżenia kwoty grzywny w tym przedziale Komisja powinna uwzględnić dwa kryteria: dzień złożenia dowodów oraz zakres, w jakim zwiększają one wartość dowodów już posiadanych.

321 Ponadto pojęcie znacznego zwiększenia wartości w rozumieniu komunikatu w sprawie współpracy odnosi się do zakresu, w którym dostarczone dowody zwiększają, poprzez swój charakter lub poziom szczegółowości, możliwość udowodnienia przez Komisję istnienia domniemanego kartelu, a sama ta wartość oceniana jest w świetle szeregu parametrów szczegółowo przedstawionych w pkt 25 komunikatu w sprawie współpracy.

322 Dlatego też zważywszy, że przedstawione Komisji dowody mają zwiększoną wartość i że przedsiębiorstwo jest pierwszym przekazującym takie dowody, minimalny poziom obniżenia kwoty grzywny wyniesie 30%. Następnie im wcześniej podjęto współpracę i im wyższa będzie jej wartość, tym większy będzie poziom obniżenia, aby osiągnąć maksymalnie 50% kwoty grzywny.

323 W niniejszej sprawie należy stwierdzić, że w zaskarżonej decyzji Komisja uznała, iż spółka MRI jest pierwszym przedsiębiorstwem, które spełniło warunki w celu uzyskania obniżenia kwoty grzywny w zakresie, w jakim przedstawione przez nią Komisji dokumenty miały zwiększoną wartość, lecz poprzestała ona na przyznaniu spółce MRI minimalnego poziomu obniżenia kwoty grzywny, czyli 30%. Jedyną sporną między stronami podlegającą rozstrzygnięciu przez Sąd kwestią pozostaje więc rozmiar obniżenia przynany przez Komisję w tym przedziale, a nie sama zasada tego obniżenia.

324 Chociaż Komisja w świetle przekazanych jej przez spółkę dowodów ocenia procent obniżenia grzywny, jaki należy zastosować w odniesieniu do podmiotu wnioskującego o złagodzenie sankcji, to jednak należy zbadać, czy określiła ona wspomniany procent zgodnie z kryteriami ustalonymi przez nią w komunikacie w sprawie współpracy i czy wskazała w zaskarżonej decyzji przyjęty w tym celu przez nią tok rozumowania, pozwalając skarżącej na zapoznanie się z podstawami podjętego wobec niej środka, zaś Sądowi na dokonanie jego kontroli.

325 Co się tyczy dnia przedstawienia dowodów, jest bezsporne, że wniosek o złagodzenie sankcji wraz z dowodami złożono w dniu 4 maja 2007 r. (motyw 480 zaskarżonej decyzji) – czyli dwa dni po kontroli zorganizowanej przez Komisję w następstwie wniosku o złagodzenie sankcji złożonego przez [poufne] w dniu 20 grudnia 2006 r.

326 Komisja uważa, że chodzi tu o współpracę, do której doszło na wczesnym etapie dochodzenia (motyw 486 zaskarżonej decyzji).

327 I tak należy stwierdzić, że oceny tej nie odzwierciedla poziom obniżenia zastosowany do kwoty nałożonej na skarżącą grzywny.

328 W odniesieniu do zakresu zwiększenia wartości przedstawionych przez spółkę MRI dowodów należy zauważyć, co następuje:

329 W zaskarżonej decyzji Komisja wyjaśniła, że spółka MRI przedstawiła dowody dotyczące kartelu począwszy od końca lat osiemdziesiątych – między innymi dokument pochodzący z 1989 r. potwierdzający, że członkowie kartelu wymieniali się danymi statystycznymi, jak również dwa dokumenty wymienione w 2000 r. z koordynatorem kartelu pozwalające na wykazanie podziału geograficznego rynków pomiędzy członkami kartelu i wreszcie dokumenty wewnętrzne pochodzące z początku 1997 r. dotyczące istnienia kartelu w tej chwili pozwalające na wykazanie roli spółki MRI w kartelu od 1996 r. do 1997 r. oraz zwiększające możliwość udowodnienia przez Komisję istnienia kartelu w drugiej połowie lat dziewięćdziesiątych. Komisja wskazała jednakże, że przyczynienie się spółki MRI miało ograniczoną wartość w zakresie, w jakim Komisja dysponowała już w chwili, gdy miał miejsce, licznymi dowodami pozwalającymi na wykazanie głównych elementów charakteryzujących kartel (zob. pkt 300, 301 powyżej).

330 Należy jednakże zaznaczyć, że w motywach 148–187 zaskarżonej decyzji przedstawiono dowody, na których Komisja oparła się, by stwierdzić, że prowadzona przez kartel działalność uległa ograniczeniu od dnia 13 maja 1997 r. do czerwca 1999 r., w którym to okresie utrzymywano kontakty, w których skarżąca uczestniczyła i których celem była między innymi próba wznowienia kartelu.

331 Dowody te są następujące: [poufne].

332 Komisja wyjaśnia ponadto, że różne dokumenty – a mianowicie faksy pochodzące od [poufne] z dnia 11 czerwca 1999 r. i jeden faks pochodzący od spółki Parker ITR z dnia 21 czerwca 1999 r. – pozwalają stwierdzić, że spory pomiędzy członkami kartelu ustały począwszy od dnia 11 czerwca 1999 r. (motyw 178 zaskarżonej decyzji).

333 Zasadniczo dowody z dokumentów zgromadzone przez Komisję dotyczące okresu pośredniego od dnia 13 maja 1997 r. do czerwca 1999 r. pochodzą zatem od spółki MRI i zostały przedstawione przez nią w ramach wniosku o złagodzenie sankcji.

334 Ponadto należy uznać, że Komisja powołuje się tylko na względną wartość dowodów przedstawionych przez spółkę MRI a nie na ich samoistnej wartości, podczas gdy dowody te umożliwiły jej potwierdzenie szeregu oświadczeń i poszlak, którymi dysponowała tylko do owej chwili.

335 Tymczasem z jednej strony dowody przedstawione przez spółkę MRI Komisji dotyczące okresu od dnia 13 maja 1997 r. do czerwca 1999 r. – w odróżnieniu od dowodów przedstawionych przez nią w odniesieniu do okresu od dnia 3 września 1996 r. do dnia 13 maja 1997 r. (zob. pkt 148, 149 powyżej) – są dowodami z dokumentów, które zwiększyły możliwość Komisji wykazania istnienia kartelu od maja 1997 r. do czerwca 1999 r. i pozwoliły jej wykazać, że niektóre twierdzenia pozostałych członków kartelu co do faktu, że działalność kartelu została zupełnie przerwana od maja 1997 r. do czerwca 1999 r. były nieprawidłowe.

336 Z drugiej strony dowody te pozwoliły Komisji na poparcie jej twierdzenia, zgodnie z którym naruszenie miało charakter ciągły od kwietnia 1986 r. do maja 2007 r. pomimo kryzysu, jaki kartel przechodził od maja 1997 r. do czerwca 1999 r. (zob. motywy 289, 293, 294 zaskarżonej decyzji), mimo iż nie nałożyła ona grzywny w odniesieniu do tego okresu przejściowego. W tym względzie należy stwierdzić, że Komisja poprzestaje na powołaniu się w przypisie 733 zaskarżonej decyzji i na inne przypisy tej decyzji, które odsyłają do trzech dokumentów dotyczących okresu pośredniego, lecz bez wskazania w motywach 481–484 zaskarżonej decyzji rzeczonego okresulub przyczynienia się spółki MRI.

337 W tym względzie należy przypomnieć, że zgodnie z pkt 25 komunikatu w sprawie współpracy pojęcie zwiększenia wartości odnosi się do zakresu, w którym dostarczone dowody zwiększają, poprzez swój charakter lub poziom szczegółowości, możliwość udowodnienia przez Komisję istnienia domniemanego kartelu. W pkt 25 wspomnianego komunikatu wyjaśniono, że na wartość złożonych dowodów wpływ będzie miał zakres, w jakim potwierdzają je materiały pochodzące z innych źródeł, co jest wymagane, aby można było oprzeć się na przekazanych dowodach przeciwko innym przedsiębiorstwom uczestniczącym w danej sprawie, tak że istotnym dowodom przypisywać się będzie większą wartość niż dowodom takim jak oświadczenia, które wymagają potwierdzenia w przypadku ich zakwestionowania.

338 Należy w konsekwencji stwierdzić, że poziom zwiększenia wartości dowodów przedstawionych przez skarżącą Komisji nie został odzwierciedlony w poziomie obniżenia kwoty grzywny ustalonym przez Komisję na minimalne 30%.

339 Komisja w ten sposób naruszyła kryteria, których obowiązek stosowania nałożyła na siebie w pkt 26 komunikatu w sprawie współpracy.

340 Co się tyczy części zarzutu opartej na braku uzasadnienia, Komisja ogranicza się do wskazania w motywie 486 zaskarżonej decyzji, że, „uwzględniając wartość przyczynienia się spółki MRI do sprawy, wczesny etap, na jakim ono nastąpiło, i zakres jej współpracy w następstwie jej oświadczeń, powinno jej zostać przyznane obniżenie o 30% kwoty grzywny, która zostałaby nałożona w przypadku braku współpracy”.

341 Należy w konsekwencji uznać, tytułem ewentualnym, że jeżeli Komisja miała szczególne powody, by ograniczyć do 30% poziom obniżenia kwoty grzywny przyznany skarżącej i by nie zwiększać go pomimo wczesnego charakteru współpracy skarżącej i znacznego poziomu zwiększenia wartości dowodów przedstawionych przez skarżącą, instytucja ta powinna uzasadnić zaskarżoną decyzję w tej kwestii, czego jednakże nie uczyniła, efektem czego Sąd nie jest w stanie sprawdzić z pewnością, czy Komisja popełniła również oczywisty błąd w ocenie w tym względzie.

342 Uwzględniając okoliczność, że ani wczesny charakter współpracy skarżącej, ani zakres zwiększenia wartości przedstawionych przez nią dowodów nie są odzwierciedlone w poziomie obniżenia kwoty grzywny zastosowanym przez Komisję w zaskarżonej decyzji i niewystarczające uzasadnienie tej decyzji, należy uwzględnić częściowo część piątą zarzutu trzeciego i stwierdzić nieważność art. 2 lit. f) zaskarżonej decyzji.

343 W odniesieniu do części zarzutu, opartej na naruszeniu zasady równego traktowania, należy stwierdzić, że skarżąca nie przedstawiła wystarczających informacji pozwalających na wykazanie, że jej sytuacja była podobna do sytuacji pozostałych przedsiębiorstw w identycznych okolicznościach. Należy zatem oddalić tę część zarzutu.

344 Część piątą zarzutu trzeciego należy zatem oddalić w pozostałym zakresie.

D – W przedmiocie żądań obniżenia kwoty grzywny

345 Należy przypomnieć, że zgodnie z art. 229 WE rozporządzenia uchwalone wspólnie przez Parlament Europejski i przez Radę Unii Europejskiej, na mocy postanowień traktatu FUE, mogą przyznać Trybunałowi Sprawiedliwości nieograniczone prawo orzekania w odniesieniu do kar przewidzianych w tych rozporządzeniach. Tego typu uprawnienie zostało przyznane sądowi Unii na podstawie art. 31 rozporządzenia nr 1/2003. Dlatego poza przeprowadzaniem zwykłej kontroli zgodności kary z prawem sąd ten ma prawo zastąpić ocenę Komisji własną oceną i w konsekwencji uchylić, zmniejszyć lub zwiększyć nałożoną grzywnę lub okresową karę pieniężną. Wynika z tego, że sąd Unii jest uprawniony do skorzystania z przysługującego mu nieograniczonego prawa orzekania, w przypadku gdy zostaje mu przedłożona do rozważenia kwestia wysokości grzywny, oraz że może on skorzystać z tego prawa tak dla obniżenia kwoty grzywny, jak i dla jej podwyższenia (zob. wyrok Trybunału z dnia 8 lutego 2007 r. w sprawie C‑3/06 P Groupe Danone przeciwko Komisji, Zb.Orz. s. I‑1331, pkt 60–62 i przytoczone tam orzecznictwo).

346 Ponadto zgodnie z art. 23 ust. 3 rozporządzenia nr 1/2003 przy ustalaniu wysokości grzywny uwzględnia się oprócz wagi naruszenia czas jego trwania. Kwota grzywny nie może co więcej przekroczyć 10% całkowitego obrotu uzyskanego w poprzedzającym roku obrotowym zgodnie z art. 23 ust. 2 rozporządzenia nr 1/2003.

347 Ponadto, jak przypomniano w art. 49 karty praw podstawowych, kary nie mogą być nieproporcjonalnie surowe w stosunku do czynu zabronionego pod groźbą kary.

348 Co więcej, należy przypomnieć, że z uwagi na jego charakter ustalenie grzywny przez Sąd, w ramach wykonywania nieograniczonego prawa orzekania, nie jest ścisłym działaniem arytmetycznym. Ponadto Sąd nie jest związany obliczeniami Komisji ani jej wytycznymi, lecz winien przeprowadzić własną ocenę uwzględniającą wszystkie okoliczności danego przypadku (wyrok Sądu z dnia 14 września 2004 r. w sprawie T‑156/94 Aristrain przeciwko Komisji, niepublikowany w Zbiorze, pkt 43).

349 Trybunał orzekł, że w celu określenia wysokości grzywien należy uwzględnić czas trwania naruszeń i wszystkie aspekty mogące wchodzić w ocenę wagi tych naruszeń, takie jak zachowanie każdego z przedsiębiorstw, rola odgrywana przez każde z nich w ustaleniu uzgodnionych praktyk, korzyść, którą mogły odnieść z tych praktyk, ich rozmiar i wartość danych towarów, jak również zagrożenie, jakie tego rodzaju naruszenia stanowią dla Unii (zob. wyrok Trybunału z dnia 8 grudnia 2011 r. w sprawie C‑386/10 P Chalkor przeciwko Komisji, Zb.Orz. s. I‑13085, pkt 56 i przytoczone tam orzecznictwo).

350 Trybunał wskazał również, że należy uwzględnić aspekty obiektywne, takie jak treść i czas trwania zachowań antykonkurencyjnych, ich liczbę i natężenie, zakres dotkniętego naruszeniem rynku oraz pogorszenie stanu publicznego porządku gospodarczego. Analiza winna obejmować również względne znaczenie przedsiębiorstw odpowiedzialnych za udział w naruszeniu, ich udział w rynku, jak również ewentualny powrót do naruszenia (ww. w pkt 349 wyrok w sprawie Chalkor przeciwko Komisji, pkt 57).

351 Również z utrwalonego orzecznictwa wynika, że należy przypomnieć, iż zasada proporcjonalności wymaga, by akty instytucji nie wykraczały poza to, co odpowiednie i konieczne do realizacji uzasadnionych celów, którym ma służyć rozpatrywany przepis, przy czym w przypadku gdy istnieje możliwość wyboru spośród większej liczby odpowiednich rozwiązań, należy stosować to najmniej dotkliwe, a wynikające z tego niedogodności nie mogą być nadmierne w stosunku do zamierzonych celów. Oznacza to, że grzywny nie powinny być nieproporcjonalne w stosunku do celów, których realizacji służą, czyli zapewnieniu poszanowania reguł konkurencji, i że kwota grzywny nałożonej na przedsiębiorstwo za naruszenie w dziedzinie konkurencji powinna być proporcjonalna do naruszenia ocenianego całościowo, biorąc pod uwagę zwłaszcza wagę tego naruszenia (zob. wyrok Sądu z dnia 5 października 2011 r. w sprawie T‑11/06 Romana Tabacchi przeciwko Komisji, Zb.Orz. s. II‑6681, pkt 280 i przytoczone tam orzecznictwo).

352 W niniejszej sprawie w świetle oceny przeprowadzonej przez Sąd w ramach części piątej zarzutu trzeciego i stwierdzonych przy tej okazji błędów (zob. pkt 342 powyżej), Sąd uważa za właściwe wykonanie przyznanego mu na podstawie art. 31 rozporządzenia nr 1/2003 prawa nieograniczonego orzekania i zastąpienie oceny Komisji własną oceną w odniesieniu do kwoty grzywny, jaką należy nałożyć na skarżącą.

353 Należy przede wszystkim przypomnieć w niniejszej sprawie, z jednej strony, że skonsolidowany obrót w skali światowej uzyskany przez spółkę MRI w odniesieniu do wszystkich produktów osiągnął w 2006 r. [poufne], a w 2007 r. [poufne] (motyw 44 zaskarżonej decyzji), a z drugiej strony, że udział w rynku światowym przedsiębiorstwa został oszacowany przez Komisję na [poufne], czego skarżąca nie zakwestionowała (zob. motyw 433 zaskarżonej decyzji).

354 Należy następnie zaznaczyć, że rozpatrywanemu w niniejszej sprawie kartelowi nie można odmówić wagi, uwzględniając czas trwania naruszenia oraz okoliczność, że zachowania noszące znamiona naruszenia, w których w pełni uczestniczyła skarżąca, polegały na rozdzielaniu między siebie przetargów, ustalaniu cen, ustalaniu limitów ilościowych, ustalaniu warunków sprzedaży, podziale rynku geograficznego, a także wymianie szczególnie chronionych informacji na temat cen, wielkości sprzedaży oraz przetargów na zamówienia. Poza tym chodzi tu o kartel o zasięgu światowym.

355 Ponadto ustalono, że skarżąca uczestniczyła w naruszeniu od dnia 1 kwietnia 1986 r. do dnia 1 sierpnia 1992 r. – ponieważ okres ten nie uległ przedawnieniu (zob. pkt 212–214 powyżej) – następnie od dnia 3 września 1996 r. do dnia 2 maja 2007 r., niewątpliwie, podczas tego drugiego epizodu noszącego znamiona naruszenia, z okresem ograniczonej działalności w okresie pośrednim, lecz w której p. F. w pełni uczestniczył w perspektywie, między innymi, wznowienia kartelu i negocjacji miejsca skarżącej w jego ramach.

356 Należy niewątpliwie uwzględnić współpracę skarżącej w ramach dochodzenia Komisji. Skarżąca dzięki dowodom, jakie przedstawiła wcześnie Komisji, umożliwiła jej bowiem stwierdzenie istnienia naruszenia ciągłego po stronie pozostałych członków kartelu, pomimo istnienia okresu kryzysu, który, bez tych dowodów według wszelkiego prawdopodobieństwa mógł doprowadzić Komisję do stwierdzenia, że kartel został przerwany przez okres jednego roku – a nawet trzech lat w odniesieniu do samej skarżącej.

357 Należy jednakże uwzględnić okoliczność, że, nawet bez tych dowodów, Komisja mogłaby stwierdzić istnienie naruszenia powtarzającego się po stronie członków kartelu (zob. w tym względzie informacje przedstawione przez Komisję w motywach 296–304, 307 zaskarżonej decyzji), co relatywizuje znacznie zwiększoną wartość współpracy spółki MRI.

358 Sąd uznaje, że w takich okolicznościach poziom obniżenia kwoty grzywny powinien wynosić 40%.

359 Niemniej jednak w świetle powyższych rozważań i konieczności wyważenia różnych elementów, jakie należy uwzględnić w celu ustalenia kwoty grzywny (zob. pkt 349, 350 powyżej), Sąd stoi na stanowisku, że kwota nałożonej na skarżącą grzywny, uwzględniając w szczególności wagę naruszenia i czas trwania uczestnictwa w nim spółki MRI, jest właściwa i nie należy zatem jej obniżać.

360 W związku z powyższym należy oddalić przedstawione przez skarżącą żądania dotyczące zmiany zaskarżonej decyzji w zakresie, w jakim mają one na celu obniżenie kwoty nałożonej na nią grzywny w wysokości 4 900 000 EUR.

W przedmiocie kosztów

361 Zgodnie z art. 87 § 2 regulaminu postępowania kosztami zostaje obciążona, na żądanie strony przeciwnej, strona przegrywająca sprawę. Na podstawie art. 87 § 3 akapit pierwszy regulaminu postępowania w razie częściowego tylko uwzględnienia żądań każdej ze stron Sąd może postanowić, że koszty zostaną rozdzielone albo że każda ze stron pokryje własne koszty.

362 Żądania zarówno skarżącej, jak i Komisji zostały uwzględnione jedynie częściowo, a zatem każda z nich powinna ponieść własne koszty.

Z powyższych względów

SĄD (pierwsza izba)

orzeka, co następuje:

1) Stwierdza się nieważność art. 2 lit. f) decyzji Komisji C(2009) 428 wersja ostateczna z dnia 28 stycznia 2009 r. dotyczącej postępowania na podstawie art. 81 [WE] i art. 53 porozumienia EOG (sprawa COMP/39406 – Przewody morskie).

2) Kwota grzywny nałożona na spółkę MRI zostaje ustalona na 4 900 000 EUR.

3) W pozostałym zakresie skarga zostaje oddalona.

4) Każda ze stron pokrywa własne koszty.

Azizi

Prek

Frimodt Nielsen

Wyrok ogłoszono na posiedzeniu jawnym w Luksemburgu w dniu 17 maja 2013 r.

Podpisy

Spis treści

Okoliczności faktyczne leżące u podstaw sporu

A – Sektor przewodów morskich do ropy naftowej i gazu

B – Prezentacja skarżących

C – Postępowanie administracyjne

D – Zaskarżona decyzja

Przebieg postępowania i żądania stron

Co do prawa

A – W przedmiocie żądań stwierdzenia nieważności

1. Zaskarżona decyzja

2. Argumenty stron

a) W przedmiocie zarzutu pierwszego

b) W przedmiocie zarzutu drugiego

W przedmiocie części pierwszej

W przedmiocie części drugiej

W przedmiocie części trzeciej

W przedmiocie części czwartej

W przedmiocie części piątej

W przedmiocie części szóstej

3. Ocena Sądu

a) Przypomnienie zasad dotyczących ciężaru dowodu

b) W przedmiocie uczestnictwa skarżącej w naruszeniu od dnia 3 września 1996 r. do dnia 9 maja 2000 r.

W przedmiocie okresu od dnia 3 września 1996 r. do dnia 13 maja 1997 r.

– W przedmiocie zakresu stosowania pkt 26 komunikatu w sprawie współpracy

– W przedmiocie ustalenia w niniejszej sprawie dodatkowych okoliczności faktycznych zwiększających wagę lub czas trwania naruszenia

W przedmiocie okresu pośredniego

c) W przedmiocie istnienia naruszenia ciągłego

W przedmiocie pojęcia naruszenia ciągłego i naruszenia powtarzającego się

W przedmiocie istnienia naruszenia ciągłego w niniejszej sprawie

d) W przedmiocie zasadności pozostałych części zarzutu drugiego

1. W przedmiocie pierwszej części zarzutu trzeciego, opartej na błędzie w ocenie wagi naruszenia i na naruszeniu zasady równego traktowania

a) Zaskarżona decyzja

b) Argumenty stron

c) Ocena Sądu

2. W przedmiocie drugiej części zarzutu trzeciego, opartej na błędzie przy obliczaniu grzywny ze względu na czas trwania naruszenia i na naruszeniu zasady ochrony uzasadnionych oczekiwań

a) Zaskarżona decyzja

b) Argumenty stron

c) Ocena Sądu

a) Zaskarżona decyzja

b) Argumenty stron

c) Ocena Sądu

4. W przedmiocie części czwartej zarzutu trzeciego, opartej na błędzie w ocenie przesłanek stosowania okoliczności łagodzących i na naruszeniu obowiązku uzasadnienia

a) Zaskarżona decyzja

b) Argumenty stron

c) Ocena Sądu

5. W przedmiocie części piątej zarzutu trzeciego, dotyczącej obniżenia kwoty grzywny za współpracę w ramach programu łagodzenia sankcji

a) Zaskarżona decyzja

b) Argumenty stron

c) Ocena Sądu

D – W przedmiocie żądań obniżenia kwoty grzywny

W przedmiocie kosztów

* Język postępowania: angielski.

1 – Pominięto informacje poufne.