WYROK TRYBUNAŁU (pierwsza izba)
z dnia10 marca 2021 r.(*)
[Tekst sprostowany postanowieniem z dnia 13 kwietnia 2021 r.]
Odesłanie prejudycjalne – Pilny tryb prejudycjalny – Współpraca wymiarów sprawiedliwości w sprawach karnych – Europejski nakaz aresztowania – Decyzja ramowa 2002/584/WSiSW – Artykuł 8 ust. 1 lit. c) – Europejski nakaz aresztowania wydany przez prokuraturę państwa członkowskiego w celu przeprowadzenia postępowania karnego na podstawie środka polegającego na pozbawieniu wolności wydanego przez ten sam organ – Brak kontroli sądowej przed przekazaniem osoby, której dotyczy wniosek – Konsekwencje – Skuteczna ochrona sądowa – Artykuł 47 Karty praw podstawowych Unii Europejskiej
W sprawie C‑648/20 PPU
mającej za przedmiot wniosek o wydanie, na podstawie art. 267 TFUE, orzeczenia w trybie prejudycjalnym, złożony przez Westminster Magistrates’ Court (sąd magistracki w Westminsterze, Zjednoczone Królestwo) postanowieniem z dnia 26 listopada 2020 r., które wpłynęło do Trybunału w dniu 1 grudnia 2020 r., w postępowaniu dotyczącym wykonania europejskiego nakazu aresztowania wydanego wobec
PI,
TRYBUNAŁ (pierwsza izba),
w składzie: J.-C. Bonichot, prezes izby, R. Silva de Lapuerta, wiceprezes Trybunału, L. Bay Larsen, C. Toader (sprawozdawczyni) i N. Jääskinen, sędziowie,
rzecznik generalny: J. Richard de la Tour,
sekretarz: C. Strömholm,
uwzględniając pisemny etap postępowania i po przeprowadzeniu rozprawy w dniu 27 stycznia 2021 r.,
rozważywszy uwagi, które przedstawili:
– w imieniu PI – H. Malcolm, QC, oraz J. Kern, barrister, których upoważnił S. Bisnauthsing, solicitor,
– w imieniu rządu bułgarskiego –L. Zaharieva oraz T. Tsingileva, w charakterze pełnomocników,
– w imieniu Komisji Europejskiej – M. Wilderspin oraz S. Grünheid, w charakterze pełnomocników,
po zapoznaniu się z opinią rzecznika generalnego na posiedzeniu w dniu 11 lutego 2021 r.,
wydaje następujący
Wyrok
1 Wniosek o wydanie orzeczenia w trybie prejudycjalnym dotyczy wykładni art. 8 ust. 1 lit. c) decyzji ramowej Rady 2002/584/WSiSW z dnia 13 czerwca 2002 r. w sprawie europejskiego nakazu aresztowania i procedury wydawania osób między państwami członkowskimi (Dz.U. 2002, L 190, s. 1), zmienionej decyzją ramową Rady 2009/299/WSiSW z dnia 26 lutego 2009 r. (Dz.U. 2009, L 81, s. 24) (zwanej dalej „decyzją ramową 2002/584”), w związku z art. 47 Karty praw podstawowych Unii Europejskiej (zwanej dalej „kartą”).
2 Wniosek ten został złożony w ramach wykonania w Zjednoczonym Królestwie europejskiego nakazu aresztowania wydanego przez rayonna prokuratura Svichtov (prokuratora prokuratury okręgowej w Swisztowie, Bułgaria) w celu przeprowadzenia postępowania karnego wszczętego przeciwko PI.
Ramy prawne
Prawo Unii
3 Motywy 5, 6, 10 i 12 decyzji ramowej 2002/584 mają następujące brzmienie:
„(5) Cel Unii, jakim jest ustanowienie przestrzeni wolności, bezpieczeństwa i sprawiedliwości, prowadzi do zniesienia ekstradycji między państwami członkowskimi i zastąpienia jej systemem przekazywania osób między organami sądowymi. W dalszej perspektywie wprowadzenie nowego, uproszczonego systemu przekazywania osób skazanych bądź podejrzanych w celach wykonania wyroku lub wszczęcia postępowania prowadzącego do wydania wyroku [lub ścigania] w sprawach karnych stwarza możliwość usunięcia [umożliwia wyeliminowanie] złożoności obecnych procedur ekstradycyjnych i związanej z nimi możliwości [związanego z nimi ryzyka] przewlekania postępowania. Dominująca do dziś między państwami członkowskimi tradycyjna współpraca w zakresie wolności, bezpieczeństwa i sprawiedliwości powinna zostać zastąpiona przez system swobodnego przepływu orzecznictwa sądowego w sprawach karnych, obejmujący zarówno decyzje prawomocne, jak i nieprawomocne. [Dominująca do dziś między państwami członkowskimi tradycyjna współpraca powinna zostać zastąpiona przez system swobodnego przepływu, w przestrzeni wolności, bezpieczeństwa i sprawiedliwości, orzeczeń w sprawach karnych, obejmujący zarówno orzeczenia wydane w toku postępowania, jak i kończące postępowanie].
(6) Europejski nakaz aresztowania przewidziany w niniejszej decyzji ramowej stanowi pierwszy konkretny środek w dziedzinie prawa karnego wprowadzający [w życie] zasadę wzajemnego uznawania, którą Rada Europejska określ[ił]a jako kamień węgielny współpracy sądowej.
[…]
(10) Mechanizm europejskiego nakazu aresztowania opiera się na wysokim stopniu zaufania w stosunkach między państwami członkowskimi. Jego wykonanie [stosowanie] można zawiesić jedynie w przypadku poważnego i trwałego naruszenia przez jedno z państw członkowskich zasad określonych w art. 6 ust. 1 [UE], ustalonych [stwierdzonego] przez Radę na podstawie art. 7 ust. 1 [UE] ze skutkami określonymi w art. 7 ust. 2.
[…]
(12) Niniejsza decyzja ramowa respektuje prawa podstawowe i przestrzega zasad uznanych w art. 6 [UE] oraz tych, które znajdują odbicie [odzwierciedlonych] w [karcie], w szczególności w jej rozdziale VI […]”.
4 Artykuł 1 tej decyzji ramowej, zatytułowany „Definicja europejskiego nakazu aresztowania i zobowiązani[e] do jego wykonania”, stanowi:
„1. Europejski nakaz aresztowania stanowi decyzję sądową wydaną [orzeczenie sądowe wydane] przez państwo członkowskie w celu aresztowania [zatrzymania] i przekazania przez inne państwo członkowskie osoby, której dotyczy wniosek, w celu przeprowadzenia postępowania karnego lub wykonania kary pozbawienia wolności bądź środka zabezpieczającego [polegającego na pozbawieniu wolności].
2. Państwa członkowskie wykonują każdy europejski nakaz aresztowania w oparciu o zasadę wzajemnego uznawania i zgodnie z przepisami niniejszej decyzji ramowej.
3. Niniejsza decyzja ramowa nie skutkuje modyfikacją [nie prowadzi do zmiany] obowiązku poszanowania praw podstawowych i podstawowych zasad prawa zawartych w art. 6 [UE]”.
5 Artykuł 2 tej decyzji ramowej, zatytułowany „Zakres stosowania europejskiego nakazu aresztowania”, przewiduje w ust. 1:
„Europejski nakaz aresztowania może zostać wydany w przypadku czynów, które w świetle prawa obowiązującego w wydającym nakaz państwie członkowskim zagrożone są karą pozbawienia wolności lub środkiem zabezpieczającym [polegającym na pozbawieniu wolności] o maksymalnym wymiarze co najmniej 12 miesięcy [których górna granica wynosi przynajmniej 12 miesięcy], albo w przypadku gdy zapadł wyrok [orzekający karę pozbawienia wolności] lub wydano środek zabezpieczający [polegający na pozbawieniu wolności] o wymiarze co najmniej czterech miesięcy”.
6 Zgodnie z art. 6 tej decyzji ramowej, zatytułowanym „Właściwe organy sądowe [Określenie właściwych organów sądowych]”:
„1. Wydającym nakaz organem sądowym jest organ sądowy wydającego nakaz państwa członkowskiego, właściw[y] dla wydania europejskiego nakazu aresztowania na mocy prawa obowiązującego w tym państwie.
2. Wykonującym nakaz organem sądowym jest organ sądowy wykonującego nakaz państwa członkowskiego, właściw[y] dla wykonania europejskiego nakazu aresztowania na mocy prawa obowiązującego w tym państwie.
3. Każde państwo członkowskie powiadamia Sekretariat Generalny Rady o właściwym w świetle jego prawa organie sądowym”.
7 Artykuł 8 decyzji ramowej 2002/584, zatytułowany „Treść i forma europejskiego nakazu aresztowania”, przewiduje w ust. 1:
„Europejski nakaz aresztowania zawiera następujące informacje podawane zgodnie z formularzem znajdującym się w załączniku:
[…]
c) dowody [wskazanie] istnienia podlegającego wykonaniu wyroku, środka zabezpieczającego [nakazu aresztowania] lub jakiegokolwiek innego podlegające[go] wykonaniu orzeczenia mającego analogiczny skutek prawny, a wchodząc[ego] w zakres art. 1 i 2;
[…]”.
Prawo Zjednoczonego Królestwa
8 Postępowanie w sprawie wykonania europejskiego nakazu aresztowania jest uregulowane w Extradition Act 2003 (ustawie o ekstradycji z 2003 r.). Pierwsza część tej ustawy określa terytoria, na które może zostać przeprowadzona ekstradycja przez Zjednoczone Królestwo. Należy do nich Republika Bułgarii. Zgodnie z art. 2 ust. 7 wspomnianej ustawy wyznaczony organ centralny wydaje zaświadczenie, jeżeli uzna, że nakaz aresztowania został wydany przez organ wydający nakaz pochodzący z jednego z tych terytoriów.
Prawo bułgarskie
ZEEZA
9 Zakon za ekstraditsiata i evropeiskata zaved za arest (ustawa o ekstradycji i europejskim nakazie aresztowania, DW nr 46 z dnia 3 czerwca 2005 r.), w brzmieniu mającym zastosowanie do sporu w postępowaniu głównym (zwana dalej „ZEEZA”), transponuje do prawa bułgarskiego decyzję ramową 2002/584. Artykuł 37 ZEEZA zawiera przepisy dotyczące wydania europejskiego nakazu aresztowania o brzmieniu niemal identycznym jak brzmienie przepisów art. 8 tej decyzji ramowej.
10 Zgodnie z art. 56 ust. 1 pkt 1 ZEEZA prokurator jest właściwy do wydania europejskiego nakazu aresztowania w stosunku do oskarżonego w postępowaniu karnym na etapie postępowania przygotowawczego.
NPK
11 Zgodnie z art. 14 ust. 1 Nakazatelno-protsesualen kodeks (kodeksu postępowania karnego, DW nr 86 z dnia 28 października 2005 r.), w brzmieniu mającym zastosowanie do sporu w postępowaniu głównym (zwanego dalej „NPK”) prokurator podejmuje decyzje zgodnie ze swoim własnym przekonaniem na podstawie obiektywnego, bezstronnego i pełnego badania wszystkich okoliczności sprawy, z poszanowaniem prawa.
12 W ramach postępowania karnego prokurator jest właściwym organem, który zgodnie z art. 46 NPK wszczyna postępowanie z oskarżenia publicznego, prowadzi śledztwo i sprawuje kontrolę nad jego zgodnością z prawem i prawidłowym przebiegiem.
13 Tymczasowe aresztowanie osoby, wobec której toczy się postępowanie karne, zostało uregulowane w odniesieniu do postępowania przygotowawczego w art. 64 NPK.
14 Zgodnie z art. 64 ust. 1 NPK „[ś]rodek zapobiegawczy w postaci tymczasowego aresztowania w postępowaniu przygotowawczym przyjmuje właściwy sąd pierwszej instancji na wniosek prokuratora”.
15 Zgodnie z art. 64 ust. 2 NPK prokurator może wydać postanowienie o zatrzymaniu oskarżonego na maksymalny okres 72 godzin w celu zapewnienia stawienia się tej osoby przed sądem właściwym do wydania, w razie potrzeby, postanowienia o tymczasowym aresztowaniu.
16 Co się tyczy art. 64 ust. 3 NPK, to stanowi on, że „sąd orzekający w składzie jednego sędziego niezwłocznie rozpatruje sprawę na posiedzeniu jawnym z udziałem prokuratora, oskarżonego i jego obrońcy”.
17 Zgodnie z art. 64 ust. 4 NPK sąd jest organem właściwym do rozpoznania wniosku o zastosowanie tymczasowego aresztowania i oceny, czy należy zastosować ten środek, wybrać zastosowanie łagodniejszego środka lub odmówić w ogóle zastosowania wobec oskarżonego procesowego środka zapobiegawczego.
Postępowanie główne i pytanie prejudycjalne
18 W dniu 28 stycznia 2020 r. prokurator prokuratury okręgowej w Swisztowie wydał europejski nakaz aresztowania w celu przeprowadzenia postępowania karnego wszczętego przeciwko PI (zwany dalej „rozpatrywanym europejskim nakazem aresztowania”).
19 Jak wynika z akt sprawy, którymi dysponuje Trybunał, PI jest podejrzany o dokonanie w dniu 8 grudnia 2019 r. w mieście Swisztow (Bułgaria) kradzieży pieniędzy i biżuterii o łącznej wartości szacowanej na 14 713,97 lewów bułgarskich (BGN) (około 7500 EUR), zagrożonej karą pozbawienia wolności od roku do dziesięciu lat.
20 Rozpatrywany europejski nakaz aresztowania jest oparty na wydanym w dniu 12 grudnia 2019 r. przez tego samego prokuratora postanowieniu o umieszczeniu PI w areszcie na maksymalny okres 72 godzin.
21 PI został zatem zatrzymany i umieszczony w areszcie w Zjednoczonym Królestwie w dniu 11 marca 2020 r. na podstawie rozpatrywanego europejskiego nakazu aresztowania.
22 Przed sądem odsyłającym, Westminster Magistrates’ Court (sądem magistrackim w Westminsterze, Zjednoczone Królestwo), PI kwestionuje ważność rozpatrywanego europejskiego nakazu aresztowania, twierdząc, że bułgarski system sądowy nie spełnia wymogów decyzji ramowej 2002/584, zgodnie z jej wykładnią dokonaną w orzecznictwie Trybunału, w szczególności w wyrokach z dnia 27 maja 2019 r., OG i PI (prokuratury w Lubece i w Zwickau) (C‑508/18 i C‑82/19 PPU, EU:C:2019:456), i PF (Prokurator generalny Litwy) (C‑509/18, EU:C:2019:457).
23 Z wniosku o wydanie orzeczenia w trybie prejudycjalnym wynika, że zdaniem prokuratora prokuratury okręgowej w Swisztowie osoba poszukiwana za pomocą europejskiego nakazu aresztowania jest w prawie bułgarskim reprezentowana przez adwokata, w związku z czym jej interesy są w pełni chronione. W zakresie, w jakim decyzja o wydaniu takiego nakazu opiera się na postanowieniu o umieszczeniu w areszcie, które wymaga, aby po przekazaniu osoby, której dotyczy wniosek, osoba ta została doprowadzona do sądu orzekającego w przedmiocie pozbawienia wolności, bułgarski system proceduralny jest zgodny z decyzją ramową 2002/584, zgodnie z jej wykładnią dokonaną w orzecznictwie Trybunału.
24 Zdaniem sądu odsyłającego w prawie bułgarskim ani postanowienie prokuratora o umieszczeniu w areszcie osoby, której dotyczy wniosek, ani europejski nakaz aresztowania wydany przez ten sam organ w następstwie tego postanowienia nie podlegają kontroli sądowej przed przekazaniem osoby, której dotyczy wniosek. Sytuacja ta jest zatem odmienna od systemów proceduralnych znanych w innych państwach członkowskich, które stały się źródłem orzecznictwa Trybunału w tej dziedzinie.
25 Sąd odsyłający załączył do wniosku o wydanie orzeczenia w trybie prejudycjalnym zaświadczenie wydane przez National Crime Agency (krajowy urząd ds. walki z przestępczością, Zjednoczone Królestwo), zgodnie z art. 2 ust. 7 ustawy o ekstradycji z 2003 r., potwierdzające, że rozpatrywany europejski nakaz aresztowania został wydany przez właściwy w tym względzie organ sądowy.
26 Sąd ten zastanawia się jednak, czy dwupoziomowa ochrona praw przysługujących osobie, której dotyczy wniosek, wymagana przez orzecznictwo Trybunału, w szczególności w pkt 56 wyroku z dnia 1 czerwca 2016 r., Bob-Dogi (C‑241/15, EU:C:2016:385), jest zapewniona w kontekście zawisłej przed nim sprawy, ponieważ zarówno rozpatrywany europejski nakaz aresztowania, jak i krajowy nakaz aresztowania lub orzeczenie sądowe mające analogiczny skutek prawny jak ten nakaz zostały wydane przez prokuratora prokuratury okręgowej w Swisztowie, bez udziału sądu bułgarskiego przed przekazaniem PI przez Zjednoczone Królestwo.
27 W tych okolicznościach Westminster Magistrates’ Court (sąd magistracki w Westminsterze) postanowił zawiesić postępowanie i zwrócić się do Trybunału z następującym pytaniem prejudycjalnym:
„Czy w przypadku gdy wniesiono o przekazanie osoby, której dotyczy wniosek, w celu przeprowadzenia wobec niej postępowania i gdy zarówno stanowiące podstawę postanowienie o wydaniu krajowego nakazu aresztowania, jak i postanowienie o wydaniu europejskiego nakazu aresztowania zostały przyjęte przez prokuratora, bez jakiegokolwiek udziału sądu przed przeprowadzeniem przekazania, można uznać, że osoba, której dotyczy wniosek, uzyskuje dwupoziomową ochronę, wskazaną przez Trybunał w wyroku z dnia 1 czerwca 2016 r., Bob-Dogi, C 241/15 (EU:C:2016:385), jeśli:
a) skutek krajowego nakazu aresztowania ogranicza się do zatrzymania osoby [której dotyczy wniosek] na maksymalny okres 72 godzin w celu doprowadzenia jej do sądu; oraz
b) przy przekazaniu wyłącznie sąd rozstrzyga o tym, czy nakazać zwolnienie czy też kontynuować zatrzymanie, biorąc pod uwagę wszystkie okoliczności sprawy?”.
W przedmiocie trybu pilnego
28 Sąd odsyłający wniósł o rozpatrzenie niniejszego odesłania prejudycjalnego w trybie pilnym, przewidzianym w art. 107 regulaminu postępowania przed Trybunałem.
29 Należy przede wszystkim zauważyć w tym względzie, że to odesłanie prejudycjalne dotyczy wykładni decyzji ramowej 2002/584, która odnosi się do dziedzin objętych tytułem V części trzeciej traktatu FUE, dotyczącym przestrzeni bezpieczeństwa, wolności i sprawiedliwości. W konsekwencji może ono podlegać rozpoznaniu w pilnym trybie prejudycjalnym przewidzianym w art. 23a statutu Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej i w art. 107 regulaminu postępowania przed Trybunałem.
30 Co się tyczy w drugiej kolejności kryterium dotyczącego pilnego charakteru, zgodnie z utrwalonym orzecznictwem Trybunału należy wziąć pod uwagę okoliczność, że osoba, której dotyczy postępowanie główne, jest obecnie pozbawiona wolności, a jej pozostanie w areszcie zależy od rozstrzygnięcia sporu w postępowaniu głównym (postanowienie z dnia 12 lutego 2019 r., RH, C‑8/19 PPU, EU:C:2019:110, pkt 24 i przytoczone tam orzecznictwo).
31 W niniejszej sprawie, jak wynika z pkt 18–21 niniejszego wyroku, PI został zatrzymany i umieszczony w areszcie w Zjednoczonym Królestwie na podstawie rozpatrywanego europejskiego nakazu aresztowania.
32 Wynika z tego, że utrzymanie PI w areszcie tymczasowym zależy od orzeczenia Trybunału, ponieważ jego odpowiedź na pytanie zadane przez sąd odsyłający może mieć natychmiastowy wpływ na wykonanie rozpatrywanego europejskiego nakazu aresztowania, a tym samym na losy tymczasowego aresztowania PI.
33 W tych okolicznościach na wniosek sędziego sprawozdawcy i po wysłuchaniu rzecznika generalnego pierwsza izba Trybunału postanowiła w dniu 17 grudnia 2020 r. uwzględnić wniosek sądu odsyłającego o rozpoznanie odesłania prejudycjalnego w pilnym trybie prejudycjalnym.
W przedmiocie pytania prejudycjalnego
34 Poprzez swoje pytanie sąd odsyłający dąży w istocie do ustalenia, czy art. 8 ust. 1 lit. c) decyzji ramowej 2002/584 w związku z art. 47 karty i orzecznictwem Trybunału należy interpretować w ten sposób, że wymogi skutecznej ochrony sądowej, z której powinna korzystać osoba, wobec której wydano europejski nakaz aresztowania w celu przeprowadzenia postępowania karnego, są spełnione wówczas, gdy zarówno europejski nakaz aresztowania, jak i orzeczenie sądowe, stanowiące podstawę jego wydania, zostały wydane przez prokuratora, którego można uznać za „wydający nakaz organ sądowy” w rozumieniu art. 6 ust. 1 tej decyzji ramowej, lecz nie mogą podlegać kontroli sądowej w wydającym nakaz państwie członkowskim przed przekazaniem osoby, której dotyczy wniosek, przez wykonujące nakaz państwo członkowskie.
35 Na wstępie należy przypomnieć, że zarówno zasada wzajemnego zaufania między państwami członkowskimi, jak i zasada wzajemnego uznawania, która sama w sobie opiera się na wzajemnym zaufaniu między nimi, mają w prawie Unii fundamentalne znaczenie, gdyż umożliwiają one utworzenie i utrzymywanie przestrzeni bez granic wewnętrznych. Ściślej rzecz ujmując, zasada wzajemnego zaufania wymaga, w szczególności w odniesieniu do przestrzeni wolności, bezpieczeństwa i sprawiedliwości, aby każde z tych państw uznawało – z zastrzeżeniem wyjątkowych okoliczności – że wszystkie inne państwa członkowskie przestrzegają prawa Unii, a zwłaszcza praw podstawowych uznanych w tym prawie [wyrok z dnia 12 grudnia 2019 r., Openbaar Ministerie (Prokuratura w Szwecji), C‑625/19 PPU, EU:C:2019:1078, pkt 33 i przytoczone tam orzecznictwo].
36 Niemniej jednak wydajność i prawidłowe funkcjonowanie uproszczonego systemu przekazywania osób skazanych lub podejrzanych o naruszenie przepisów ustawy karnej ustanowionego w decyzji ramowej 2002/584 opierają się na przestrzeganiu określonych wymogów ustanowionych w tej decyzji ramowej, których zakres został doprecyzowany przez orzecznictwo Trybunału.
37 W pierwszej kolejności z postanowienia odsyłającego wynika, że prokurator prokuratury okręgowej w Swisztowie jest organem, który uczestniczy w sprawowaniu wymiaru sprawiedliwości w sprawach karnych i który jest niezależny przy wykonywaniu obowiązków związanych z wydaniem europejskiego nakazu aresztowania, w związku z czym oba te warunki pozwalają uznać taki organ za „wydający nakaz organ sądowy” w rozumieniu art. 6 ust. 1 decyzji ramowej 2002/584 [zob. analogicznie wyrok z dnia 12 grudnia 2019 r., Parquet général du Grand-Duché de Luxembourg i Openbaar Ministerie (Prokuratorzy w Lyonie i Tours), C‑566/19 PPU i C‑626/19 PPU, EU:C:2019:1077, pkt 52 i przytoczone tam orzecznictwo]. Ponadto PI nie kwestionuje tej kwalifikacji, jak wyjaśnił jego pełnomocnik podczas rozprawy przed Trybunałem.
38 W drugiej kolejności, zgodnie z utrwalonym orzecznictwem Trybunału, istnienie kontroli sądowej decyzji o wydaniu europejskiego nakazu aresztowania podjętej przez organ inny niż sąd nie stanowi warunku możliwości uznania tego organu za wydający nakaz organ sądowy w rozumieniu art. 6 ust. 1 decyzji ramowej 2002/584, ponieważ tego rodzaju kontrola nie jest objęta przepisami ustawowymi i organizacyjnymi rzeczonego organu, lecz dotyczy procedury wydawania takiego nakazu, która powinna spełniać wymóg skutecznej ochrony sądowej (zob. podobnie wyrok z dnia 13 stycznia 2021 r., MM, C‑414/20 PPU, EU:C:2021:4, pkt 44 i przytoczone tam orzecznictwo). Tym samym status wydającego nakaz organu sądowego w rozumieniu art. 6 ust. 1 decyzji ramowej 2002/584 nie jest uzależniony od istnienia kontroli sądowej decyzji o wydaniu europejskiego nakazu aresztowania i decyzji krajowej, w oparciu o którą nakaz ten został wydany. W związku z tym okoliczność, że zakwalifikowanie prokuratora prokuratury okręgowej w Swisztowie jako „wydającego nakaz organu sądowego” w rozumieniu art. 6 ust. 1 decyzji ramowej 2002/584 nie jest kwestionowane, nie wystarczy, by uznać, że bułgarskie postępowanie w sprawie wydania europejskiego nakazu aresztowania przez prokuratora spełnia wymogi skutecznej ochrony sądowej.
39 W trzeciej kolejności, podobnie jak uczynił to rzecznik generalny w pkt 37 i 38 opinii, należy zauważyć, że postanowienie prokuratora o umieszczeniu osoby, której dotyczy wniosek, w areszcie na maksymalny okres 72 godzin, w oparciu o które to postanowienie został wydany europejski nakaz aresztowania, należy zakwalifikować jako „podlegające wykonaniu orzeczenie sądowe mające analogiczny skutek prawny” co krajowy nakaz aresztowania w rozumieniu art. 8 ust. 1 lit. c) decyzji ramowej 2002/584.
40 W tym względzie Trybunał orzekł, że pojęcie „[krajowego] nakazu aresztowania lub […] jakiegokolwiek innego podlegającego wykonaniu orzeczenia sądowego mającego analogiczny skutek prawny” w rozumieniu art. 8 ust. 1 lit. c) decyzji ramowej 2002/584 dotyczy krajowych środków przyjętych przez organ sądowy w ramach ścigania i aresztowania osoby objętej postępowaniem karnym w celu postawienia jej przed sądem dla celów przeprowadzenia czynności postępowania karnego (zob. podobnie wyrok z dnia 13 stycznia 2021 r., MM, C‑414/20 PPU, EU:C:2021:4, pkt 57).
41 W związku z tym należy ocenić, czy system postępowania karnego, zgodnie z którym zarówno europejski nakaz aresztowania, jak i decyzja, w oparciu o którą nakaz ten został wydany, zostały wydane przez prokuraturę, a kontrola sądowa w tym względzie może mieć miejsce dopiero po przekazaniu osoby, której dotyczy wniosek, spełnia wymogi decyzji ramowej 2002/584, a mianowicie zapewnia dwupoziomową ochronę praw, z których powinna korzystać ta osoba, zgodnie z jej wykładnią dokonaną w orzecznictwie Trybunału.
42 W tym względzie należy przypomnieć, że w pkt 56 wyroku z dnia 1 czerwca 2016 r., Bob-Dogi (C‑241/15, EU:C:2016:385), Trybunał orzekł, że dzięki wymogowi określonemu w art. 8 ust. 1 lit. c) decyzji ramowej 2002/584 w system europejskiego nakazu aresztowania wmontowana jest zatem dwupoziomowa ochrona praw procesowych i podstawowych osoby ściganej, gdyż do ochrony sądowej przysługującej tej osobie na etapie wydawania orzeczenia krajowego, takiego jak krajowy nakaz aresztowania, dochodzi ochrona, jaką należy jej zapewnić na drugim etapie, czyli etapie wydawania europejskiego nakazu aresztowania, który to etap w danym wypadku może nastąpić krótko po wydaniu wspomnianego orzeczenia krajowego.
43 Ochrona ta wymaga, aby decyzja spełniająca wymogi skutecznej ochrony sądowej została wydana przynajmniej na jednym z dwóch poziomów wspomnianej ochrony [wyrok z dnia 27 maja 2019 r., OG i PI (Prokuratury w Lubece i w Zwickau), C‑508/18 i C‑82/19 PPU, EU:C:2019:456, pkt 68].
44 Wynika z tego, że w przypadku gdy prawo wydającego nakaz państwa członkowskiego przyznaje uprawnienie do wydania europejskiego nakazu aresztowania organowi, który, chociaż uczestniczy w sprawowaniu wymiaru sprawiedliwości tego państwa członkowskiego, to jednak nie jest sędzią ani sądem, orzeczenie krajowe, takie jak krajowy nakaz aresztowania, na którym opiera się europejski nakaz aresztowania, powinno ze swej strony spełniać te wymogi [wyrok z dnia 27 maja 2019 r., OG i PI (Prokuratury w Lubece i w Zwickau), C‑508/18 i C‑82/19 PPU, EU:C:2019:456, pkt 69].
45 Spełnienie tych wymogów pozwala w ten sposób na zagwarantowanie wykonującemu nakaz organowi sądowemu, że decyzja o wydaniu europejskiego nakazu aresztowania do celów ścigania jest oparta na postępowaniu krajowym podlegającym kontroli sądowej oraz że osoba, wobec której wydano ten krajowy nakaz aresztowania, korzystała ze wszystkich gwarancji właściwych dla wydania tego rodzaju decyzji, w szczególności gwarancji wynikających z praw podstawowych i podstawowych zasad prawa, o których mowa w art. 1 ust. 3 decyzji ramowej 2002/584 [wyrok z dnia 27 maja 2019 r., OG i PI (Prokuratury w Lubece i w Zwickau), C‑508/18 i C‑82/19 PPU, EU:C:2019:456, pkt 70].
46 Ponadto jeżeli prawo wydającego nakaz państwa członkowskiego przyznaje uprawnienie do wydania europejskiego nakazu aresztowania organowi, który chociaż uczestniczy w sprawowaniu wymiaru sprawiedliwości tego państwa członkowskiego, to jednak sam nie jest sądem, to decyzja o wydaniu takiego nakazu aresztowania, a w szczególności proporcjonalny charakter takiej decyzji, powinny podlegać w tym państwie członkowskim zaskarżeniu przed sądem, które w pełni spełnia wymogi wynikające ze skutecznej ochrony sądowej [wyrok z dnia 27 maja 2019 r., OG i PI (Prokuratury w Lubece i w Zwickau), C‑508/18 i C‑82/19 PPU, EU:C:2019:456, pkt 75].
47 Jak zauważył rzecznik generalny w pkt 61 opinii, z tego orzecznictwa Trybunału wynika, że osoba, wobec której wydano europejski nakaz aresztowania w celu przeprowadzenia postępowania karnego, powinna mieć możliwość skorzystania ze skutecznej ochrony sądowej, zanim zostanie przekazana do wydającego nakaz państwa członkowskiego, i to co najmniej na jednym z dwóch poziomów ochrony wymaganych w świetle wspomnianego orzecznictwa.
48 Taka ochrona zakłada zatem, że kontrola sądowa może być sprawowana bądź to w odniesieniu do europejskiego nakazu aresztowania, bądź to w odniesieniu do orzeczenia sądowego, stanowiącego podstawę tego nakazu, zanim ów nakaz zostanie wykonany.
49 Wymóg ten pozwala w systemie ustanowionym w decyzji ramowej 2002/584, opartym, jak przypomniano w pkt 35 niniejszego wyroku, na wzajemnym zaufaniu między państwami członkowskimi, na zagwarantowanie wykonującemu nakaz organowi sądowemu, by europejski nakaz aresztowania, o którego wykonanie się do niego zwrócono, został wydany po przeprowadzeniu postępowania krajowego podlegającego kontroli sądowej, w ramach której osoba, której dotyczy wniosek, mogła skorzystać ze wszystkich gwarancji właściwych dla wydania tego rodzaju decyzji, w szczególności tych wynikających z praw podstawowych i z podstawowych zasad prawa, o których mowa w art. 1 ust. 3 decyzji ramowej 2002/584, jak wynika z pkt 45 niniejszego wyroku.
50 Stwierdzeń tych nie podważają w żaden sposób wnioski płynące z wyroków z dnia 12 grudnia 2019 r., Parquet général du Grand-Duché de Luxembourg i Openbaar Ministerie (Prokuratorzy w Lyonie i Tours) (C‑566/19 PPU i C‑626/19 PPU, EU:C:2019:1077), oraz Openbaar Ministerie (Prokuratura w Szwecji) (C‑625/19 PPU, EU:C:2019:1078), na które powołano się na rozprawie przed Trybunałem.
51 W pkt 70 i 71 pierwszego z tych wyroków Trybunał orzekł, że istnienie w porządku prawnym wydającego nakaz państwa członkowskiego przepisów proceduralnych, zgodnie z którymi proporcjonalny charakter decyzji prokuratury o wydaniu europejskiego nakazu aresztowania może być przed faktycznym przekazaniem osoby, której dotyczy wniosek, lub po jej faktycznym przekazaniu, przedmiotem kontroli sądowej uprzedniej wobec wydania tego nakazu, względnie niemal jednoczesnej z jego wydaniem, a w każdym razie kontroli następującej po jego wydaniu, spełnia wymóg skutecznej ochrony sądowej. W sprawie, w której zapadł ten wyrok, jak wynika z jego pkt 68 i 69, stwierdzenie to wypływało z istnienia szeregu przepisów proceduralnych gwarantujących udział sędziego od momentu wydania przeciwko osobie, której dotyczy wniosek, krajowego nakazu aresztowania, a tym samym przed przekazaniem tej osoby.
52 Podobnie w sprawie, w której zapadł wyrok z dnia 12 grudnia 2019 r., Openbaar Ministerie (Prokuratura w Szwecji) (C‑625/19 PPU, EU:C:2019:1078), europejski nakaz aresztowania wydany przez prokuratora opierał się na sądowym postanowieniu o tymczasowym aresztowaniu.
53 I tak, jak podkreślił rzecznik generalny w pkt 69 i 72 opinii, w wyrokach przytoczonych w pkt 50 niniejszego wyroku Trybunał wziął pod uwagę okoliczność, że warunki wydania europejskiego nakazu aresztowania przez prokuraturę mogły być przedmiotem kontroli sądowej przed przekazaniem osoby, której dotyczy wniosek, ponieważ w przepisach krajowych rozpatrywanych w sprawach, w których zapadły te wyroki, europejski nakaz aresztowania opierał się na krajowym nakazie aresztowania wydanym przez sędziego, który ponadto dokonywał oceny przesłanek wymaganych do jego wydania, zwłaszcza jego proporcjonalnego charakteru.
54 Tymczasem w odróżnieniu od spraw, w których zapadły te dwa wyroki, z niniejszego postanowienia odsyłającego wynika, że prawo bułgarskie przewiduje jedynie następczą kontrolę sądową decyzji prokuratora o wydaniu europejskiego nakazu aresztowania, ponieważ taka kontrola może mieć miejsce dopiero po przekazaniu osoby, której dotyczy wniosek.
55 [sprostowany postanowieniem z dnia 13 kwietnia 2021 r.] Co się tyczy okoliczności, że w swojej pisemnej odpowiedzi na pytania Trybunału rząd bułgarski uściśla, że po przekazaniu osoby, której dotyczy wniosek, w następstwie wykonania europejskiego nakazu aresztowania, osoba ta zostanie niezwłocznie pozwana do sądu, który zbada konieczność wydania wobec niej środka zapobiegawczego polegającego na pozbawieniu wolności lub jej ograniczeniu, i w ten sposób również kontroli proporcjonalnego charakteru tego nakazu aresztowania, to tego rodzaju praktyka nie może jednak zapewnić zgodności bułgarskiego systemu proceduralnego z wymogami wypływającymi z decyzji ramowej 2002/584.
56 [sprostowany postanowieniem z dnia 13 kwietnia 2021 r.] Należy bowiem wyjaśnić, że – jak zauważył rzecznik generalny w pkt 33 i 34 opinii – w wyroku z dnia 13 stycznia 2021 r., MM (C‑414/20 PPU, EU:C:2021:4), Trybunał nie wypowiedział się bezpośrednio w kwestii, czy postępowanie bułgarskie dotyczące wydania europejskiego nakazu aresztowania przez prokuratora na wstępnym etapie postępowania karnego spełnia wymogi skutecznej ochrony sądowej, lecz ograniczył się do stwierdzenia, że w braku odrębnego środka zaskarżenia w prawie wydającego nakaz państwa członkowskiego prawo Unii przyznawało sądowi tego państwa członkowskiego kompetencję do przeprowadzenia incydentalnej kontroli ważności europejskiego nakazu aresztowania. Nie można w związku z tym wywieść z tego wyroku, iż Trybunał orzekł, że istnienie takiej możliwości następczej kontroli sądowej może spełniać wymogi skutecznej ochrony sądowej praw osoby, której dotyczy wniosek.
57 W konsekwencji istnienie kontroli sądowej decyzji prokuratora o wydaniu europejskiego nakazu aresztowania, która następuje jedynie po przekazaniu osoby, której dotyczy wniosek, nie spełnia ciążącego na wydającym nakaz państwie członkowskim obowiązku stosowania przepisów proceduralnych umożliwiających właściwemu sądowi przeprowadzenie przed tym przekazaniem kontroli zgodności z prawem krajowego nakazu aresztowania lub orzeczenia sądowego mającego analogiczny skutek prawny, również wydanych przez prokuratora, czy też europejskiego nakazu aresztowania.
58 Prawdą jest, że przy wdrażaniu decyzji ramowej 2002/584 państwa członkowskie zachowują, zgodnie z ich autonomią proceduralną, możliwość przyjęcia przepisów, które mogą okazać się odmienne w poszczególnych państwach członkowskich. Jednakże państwa te powinny czuwać nad tym, by przepisy te nie uchybiały wymogom wynikającym z tej decyzji ramowej, w szczególności w odniesieniu do ochrony sądowej gwarantowanej przez art. 47 karty, który leży u jej podstaw.
59 Wynika z tego, że cel decyzji ramowej 2002/584, który poprzez ustanowienie nowego, prostszego i wydajniejszego systemu przekazywania osób skazanych lub podejrzanych o naruszenie przepisów ustawy karnej zmierza do ułatwienia i przyspieszenia współpracy sądowej między organami sądowymi wydającego nakaz państwa członkowskiego a organami państwa członkowskiego wykonującego europejski nakaz aresztowania, może zostać zrealizowany wyłącznie przy poszanowaniu podstawowych praw i zasad prawa zawartych w art. 6 TUE i odzwierciedlonych w karcie, który to obowiązek dotyczy zresztą wszystkich państw członkowskich, w szczególności zarówno państwa członkowskiego wydającego nakaz, jak i państwa członkowskiego wykonującego nakaz (zob. podobnie wyrok z dnia 12 lutego 2019 r., TC, C‑492/18 PPU, EU:C:2019:108, pkt 41, 54 i przytoczone tam orzecznictwo).
60 Mając na względzie całość powyższych rozważań, na zadane pytanie należy odpowiedzieć, że art. 8 ust. 1 lit. c) decyzji ramowej 2002/584 w związku z art. 47 karty i orzecznictwem Trybunału należy interpretować w ten sposób, że wymogi skutecznej ochrony sądowej, z której powinna korzystać osoba, wobec której wydano europejski nakaz aresztowania w celu przeprowadzenia postępowania karnego, nie są spełnione wówczas, gdy zarówno europejski nakaz aresztowania, jak i orzeczenie sądowe, stanowiące podstawę jego wydania, zostały wydane przez prokuratora, którego można uznać za „wydający nakaz organ sądowy” w rozumieniu art. 6 ust. 1 tej decyzji ramowej, lecz nie mogą podlegać kontroli sądowej w wydającym nakaz państwie członkowskim przed przekazaniem osoby, której dotyczy wniosek, przez wykonujące nakaz państwo członkowskie.
W przedmiocie kosztów
61 Dla stron w postępowaniu głównym niniejsze postępowanie ma charakter incydentalny, dotyczy bowiem kwestii podniesionej przed sądem odsyłającym, do niego zatem należy rozstrzygnięcie o kosztach. Koszty poniesione w związku z przedstawieniem uwag Trybunałowi, inne niż koszty stron w postępowaniu głównym, nie podlegają zwrotowi.
Z powyższych względów Trybunał (pierwsza izba) orzeka, co następuje:
Artykuł 8 ust. 1 lit. c) decyzji ramowej Rady 2002/584/WSiSW z dnia 13 czerwca 2002 r. w sprawie europejskiego nakazu aresztowania i procedury wydawania osób między państwami członkowskimi, zmienionej decyzją ramową Rady 2009/299/WSiSW z dnia 26 lutego 2009 r., w związku z art. 47 karty i orzecznictwem Trybunału należy interpretować w ten sposób, że wymogi skutecznej ochrony sądowej, z której powinna korzystać osoba, wobec której wydano europejski nakaz aresztowania w celu przeprowadzenia postępowania karnego, nie są spełnione wówczas, gdy zarówno europejski nakaz aresztowania, jak i orzeczenie sądowe, stanowiące podstawę jego wydania, zostały wydane przez prokuratora, którego można uznać za „wydający nakaz organ sądowy” w rozumieniu art. 6 ust. 1 tej decyzji ramowej, lecz nie mogą podlegać kontroli sądowej w wydającym nakaz państwie członkowskim przed przekazaniem osoby, której dotyczy wniosek, przez wykonujące nakaz państwo członkowskie.
Podpisy