Sprawa T‑216/12

Technion – Israel Institute of Technology

i

Technion Research & Development Foundation Ltd

przeciwko

Komisji Europejskiej

Pomoc finansowa – Szósty program ramowy w zakresie badań, rozwoju technologicznego i prezentacji – Odzyskanie kwot wypłaconych przez Komisję w ramach umowy dotyczącej badań naukowych na podstawie ustaleń audytu finansowego – Potrącenie wierzytelności – Częściowa zmiana kwalifikacji skargi – Żądanie stwierdzenia nieistnienia wierzytelności wynikającej z umowy – Klauzula arbitrażowa – Koszty kwalifikowalne – Bezpodstawne wzbogacenie – Obowiązek uzasadnienia

Streszczenie – wyrok Sądu (pierwsza izba) z dnia 6 października 2015 r.

1.      Skarga o stwierdzenie nieważności – Akty podlegające zaskarżeniu – Pojęcie – Decyzja o pozasądowym potrąceniu długów z wierzytelnościami wydana przez Komisję na podstawie rozporządzenia nr 1605/2002 – Zaliczenie

(art. 263 TFUE; rozporządzenie Rady nr 1605/2002, art. 73; rozporządzenie Komisji nr 2342/2002)

2.      Postępowanie sądowe – Wniesienie sprawy do Sądu na podstawie klauzuli arbitrażowej – Umowy zawarte w ramach szczegółowego programu w zakresie badań, rozwoju technologicznego i prezentacji – Decyzja o pozasądowym potrąceniu długów z wierzytelnościami wydana przez Komisję na podstawie rozporządzenia nr 1605/2002 – Skarga mająca na celu stwierdzenie nieważności tej decyzji i stwierdzenie nieistnienia wspomnianych wierzytelności – Częściowa zmiana kwalifikacji skargi o stwierdzenie nieważności na skargę dotyczącą sporu o charakterze umownym – Przesłanki

[art. 263 TFUE, 272 TFUE; regulamin postępowania przed Sądem (1991), art. 44 § 1 lit. c); rozporządzenie Rady nr 1605/2002]

3.      Budżet Unii Europejskiej – Pomoc finansowa Unii – Obowiązek przestrzegania przez beneficjenta warunków przyznania pomocy – Umowy zawarte w ramach szczegółowego programu w zakresie badań, rozwoju technologicznego i prezentacji – Finansowanie ograniczone jedynie do wydatków faktycznie poniesionych – Dowiedzenie faktycznego poniesienia zadeklarowanych kosztów – Brak – Koszty niekwalifikowalne

(art. 317 TFUE)

4.      Postępowanie sądowe – Podnoszenie nowych zarzutów w toku postępowania – Zarzut podniesiony po raz pierwszy na etapie repliki – Niedopuszczalność

[regulamin postępowania przed Sądem (1991), art. 44 § 1 lit. c)]

5.      Postępowanie sądowe – Badanie istoty sprawy przed badaniem dopuszczalności – Dopuszczalność

6.      Akty instytucji – Uzasadnienie – Obowiązek – Zakres – Decyzja wpisująca się w kontekst znany jej adresatowi

(art. 296 TFUE)

7.      Prawo Unii Europejskiej – Zasady – Zasada zakazu bezpodstawnego wzbogacenia Unii – Pojęcie

1.      Akt, poprzez który Komisja dokonuje pozasądowego potrącenia długów z wierzytelności na podstawie różnych stosunków prawnych z tą samą osobą, stanowi akt zaskarżalny w rozumieniu art. 263 TFUE. W ramach tej skargi o stwierdzenie nieważności do Sądu należy zbadanie zgodności z prawem decyzji o potrąceniu z uwagi na jej skutki obejmujące brak rzeczywistego wypłacenia spornych kwot stronie skarżącej.

(por. pkt 53)

2.      O ile wyraźne oparcie skargi na art. 263 TFUE i tytuły zarzutów powołanych w jej uzasadnieniu skłaniają Sąd do wykonania jego kompetencji w zakresie kontroli zgodności z prawem decyzji o pozasądowym potrąceniu długów z wierzytelnościami wydanej przez Komisję na podstawie rozporządzenia nr 1605/2002 w sprawie rozporządzenia finansowego mającego zastosowanie do budżetu ogólnego Wspólnot Europejskich, o tyle, ponieważ skarżący podnieśli zarzut oparty na popełnionym przez Komisję oczywistym błędzie w ocenie, powinni oni być traktowani jako wnoszący do Sądu o stwierdzenie na podstawie art. 272 TFUE nieistnienia wierzytelności, którą Komisja, jak twierdzi, posiada.

W zakresie, w jakim art. 272 TFUE nadaje sądowi Unii status sądu rozpoznającego sprawę w trybie nieograniczonego prawa orzekania, pozwalając mu – w odróżnieniu od sądu orzekającego o zgodności z prawem, do którego wniesiono sprawę na podstawie art. 263 TFUE – na rozpatrywanie wszelkich skarg na mocy klauzuli arbitrażowej, art. 272 TFUE stanowi właściwą podstawę prawną do orzekania w przedmiocie żądania o stwierdzenie nieistnienia wierzytelności wynikającej z umowy.

Co się tyczy możliwości częściowej zmiany kwalifikacji skargi na skargę wniesioną na podstawie art. 272 TFUE należy przypomnieć, że jeżeli do Sądu została wniesiona skarga o stwierdzenie nieważności lub skarga odszkodowawcza, mimo że w istocie spór dotyczył materii umownej, Sąd dokonuje zmiany kwalifikacji skargi, o ile spełnione są przesłanki dokonania takiej zmiany kwalifikacji. Natomiast w przypadku sporu dotyczącego materii umownej Sąd uznaje, że nie może dokonać zmiany kwalifikacji skargi o stwierdzenie nieważności, jeżeli takiej zmianie sprzeciwia się wyraźna wola strony skarżącej, aby podstawą jej wniosku nie był art. 272 TFUE, lub też jeżeli na poparcie skargi nie podniesiono żadnego zarzutu opartego na naruszeniu zasad dotyczących danego stosunku umownego lub przepisu prawa krajowego określonego w umowie.

Wynika z tego, że zmiana kwalifikacji skargi bez naruszenia prawa do obrony pozwanej instytucji jest możliwa w wypadku gdy z jednej strony nie sprzeciwia się temu wyraźna wola strony skarżącej, a z drugiej strony przynajmniej jeden zarzut oparty na naruszeniu zasad dotyczących danego stosunku umownego został podniesiony w skardze zgodnie z postanowieniami art. 44 § 1 lit. c) regulaminu postępowania. Te dwie przesłanki muszą być spełnione łącznie.

(por. pkt 53, 54, 57–60)

3.      Zobacz tekst orzeczenia.

(por. pkt 84, 88)

4.      Zobacz tekst orzeczenia.

(por. pkt 91)

5.      Zobacz tekst orzeczenia.

(por. pkt 93)

6.      Zobacz tekst orzeczenia.

(por. pkt 96–98)

7.      Z większości krajowych systemów prawnych wynika, że powództwa oparte na bezpodstawnym wzbogaceniu mają prowadzić, zgodnie z doktryną prawa cywilnego, do powstania zobowiązań pozaumownych osoby wzbogaconej, polegających co do zasady na zwrocie tego, co zostało niesłusznie uzyskane.

Dla uwzględnienia powództwa opartego na bezpodstawnym wzbogaceniu istotne jest, aby wzbogacenie to było pozbawione jakiejkolwiek ważnej podstawy prawnej. Przesłanka ta nie jest spełniona w szczególności, jeżeli wzbogacenie to czerpie swe uzasadnienie ze zobowiązań umownych.

(por. pkt 103, 104)