Sprawy połączone T‑231/06 i T‑237/06

Królestwo Niderlandów

i Nederlandse Omroep Stichting (NOS)

przeciwko

Komisji Europejskiej

Pomoc państwa – Usługa publiczna rozpowszechniania programów radiowych i telewizyjnych – Środki przyjęte przez władze niderlandzkie – Decyzja uznająca pomoc za częściowo zgodną i za częściowo niezgodną ze wspólnym rynkiem – Nowa pomoc lub istniejąca pomoc – Pojęcie pomocy państwa – Pojęcie przedsiębiorstwa – Nadmierna rekompensata kosztów misji świadczenia usługi publicznej – Proporcjonalność – Obowiązek uzasadnienia – Prawo do obrony

Streszczenie wyroku

1.      Pomoc przyznawana przez państwa – Decyzja Komisji o wszczęciu formalnego postępowania wyjaśniającego w odniesieniu do środka krajowego uznanego wstępnie za nową pomoc – Obowiązek uzasadnienia – Zakres

(art. 88 ust. 2 WE; rozporządzenie Rady nr 659/1999, art. 6)

2.      Pomoc przyznawana przez państwa – Badanie przez Komisję – Decyzja o wszczęciu formalnego postępowania wyjaśniającego przewidzianego w art. 88 ust. 2 WE – Zmiana stanowiska Komisji po przeprowadzeniu postępowania

(art. 88 ust. 2 WE; rozporządzenie Rady nr 659/1999, art. 7)

3.      Konkurencja – Reguły wspólnotowe – Przedsiębiorstwo – Pojęcie – Prowadzenie działalności gospodarczej – Pojęcie – Zobowiązania z tytułu świadczenia usług publicznych – Brak wpływu – Działalność stanowiąca wykonywanie prerogatyw władzy publicznej – Wyłączenie

(art. 87 ust. 1 WE)

4.      Pomoc przyznawana przez państwa – Naruszenie konkurencji – Pomoc operacyjna – Finansowanie przyznane przedsiębiorstwu wykonującemu zadania z zakresu usług publicznych na otwartym dla konkurencji rynku

(art. 87 ust. 1 WE, art. 86 WE, 88 WE)

5.      Pomoc przyznawana przez państwa – Pojęcie – Środki mające na celu rekompensatę za koszty wykonania przez przedsiębiorstwo zadań z zakresu usług publicznych

(art. 86 ust. 2 WE, art. 87 ust. 1 WE)

6.      Pomoc przyznawana przez państwa – Pomoc istniejąca – Środki mające na celu rekompensatę za koszty wykonania przez przedsiębiorstwo zadań z zakresu usług publicznych – Decyzja 2005/842 – Zakres

(art. 86 ust. 2 WE; decyzja Komisji 2005/842)

7.      Pomoc przyznawana przez państwa – Pomoc nowa i pomoc istniejąca – Środek wprowadzający zasadniczą zmianę systemu istniejącej pomocy – Kwalifikacja jako nowej pomocy – Kryteria

(art. 88 WE; rozporządzenie Rady nr 659/1999, art. 1)

8.      Konkurencja – Przedsiębiorstwa zobowiązane do zarządzania usługami w ogólnym interesie gospodarczym – Definicja usług w ogólnym interesie gospodarczym – Uprawnienia dyskrecjonalne państw członkowskich

(art. 86 ust. 2 WE; komunikaty Komisji: 2001/C 17/04, pkt 22; 2001/C 320/04, pkt 36)

1.      Zgodnie z art. 6 rozporządzenia nr 659/1999 w sprawie stosowania art. 88 WE, gdy Komisja decyduje o wszczęciu formalnego postępowania wyjaśniającego, decyzja o wszczęciu może ograniczyć się do podsumowania odpowiednich kwestii faktycznych i prawnych, wstępnej oceny Komisji w przedmiocie środka państwowego mającej na celu ustalenie, czy ma on charakter pomocy, i przedstawienia powodów, które wzbudzają wątpliwości co do jego zgodności ze wspólnym rynkiem. Zgodnie z tym art. 6 decyzja o wszczęciu postępowania powinna zatem umożliwić zainteresowanym skuteczne wzięcie udziału w formalnym postępowaniu wyjaśniającym, w trakcie którego będą mieli możliwość przedstawienia swych argumentów. W tym celu wystarczy, aby zainteresowani znali rozumowanie, które doprowadziło Komisję do wstępnego uznania, że badany środek może stanowić nową pomoc niezgodną ze wspólnym rynkiem.

(por. pkt 37, 38)

2.      Z art. 7 rozporządzenia nr 659/1999 w sprawie stosowania art. 88 WE wynika, że po przeprowadzeniu tego postępowania ocena Komisji może ulec zmianie, ponieważ Komisja może ostatecznie uznać, że dany środek nie stanowi pomocy lub że wątpliwości co do jego zgodności zostały usunięte. Wynika stąd, że ostateczna decyzja może zawierać pewne różnice w stosunku do decyzji o wszczęciu postępowania, niepowodujące wadliwości ostatecznej decyzji.

(por. pkt 50)

3.      Pojęcie przedsiębiorstwa w prawie konkurencji obejmuje każdą jednostkę wykonującą działalność gospodarczą niezależnie od jej formy prawnej i sposobu finansowania. Działalność gospodarczą stanowi każda działalność polegająca na oferowaniu towarów lub usług na danym rynku.

W tym względzie powierzenie danej jednostce pewnych zadań leżących w interesie ogólnym nie stoi w sprzeczności z uznaniem rozpatrywanej działalności za działalność gospodarczą. Natomiast działalność stanowiąca wykonywanie prerogatyw władzy publicznej nie ma charakteru gospodarczego, uzasadniającego zastosowanie traktatowych reguł konkurencji.

Aby zatem stwierdzić, czy działalność jednostki stanowi działalność przedsiębiorstwa w rozumieniu postanowień traktatu, należy zbadać, jaki jest jej charakter.

(por. pkt 92-95)

4.      Pomoc mająca na celu zwolnienie przedsiębiorstwa z kosztów, które musi ono zwykle ponosić w ramach bieżącego zarządzania lub zwyczajowej działalności, zakłóca co do zasady warunki konkurencji.

Okoliczność, że na przedsiębiorstwu spoczywa misja świadczenia usługi publicznej i że wykonuje swoje działania zgodnie z przepisami regulującymi tę misję, sama w sobie nie może wykluczyć ryzyka zakłócenia konkurencji w stosunku do innych przedsiębiorstw, chyba że pozbawi się wszelkiego praktycznego zastosowania art. 86–88 WE. Misja świadczenia usługi publicznej może bowiem być przedmiotem nadmiernej rekompensaty ze strony danego państwa członkowskiego, która, kiedy zostanie ustanowiona, sama w sobie powoduje ryzyko zakłócenia na rynku otwartym na konkurencję.

(por. pkt 119, 120)

5.      Z całkowicie jednoznacznej treści wyroku z dnia 24 lipca 2003 r. w sprawie C‑280/00 Altmark wynika, że wskazane w nim cztery przesłanki służą wyłącznie zakwalifikowaniu danego środka jako pomocy państwa, a konkretnie stwierdzeniu istnienia korzyści.

Interwencję państwa, która nie odpowiada jednej lub kilku spośród tych przesłanek, należy uznać za pomoc państwa w rozumieniu art. 87 ust. 1 WE.

(por. pkt 145, 146)

6.      Artykuł 1 decyzji 2005/842 w sprawie stosowania art. 86 ust. 2 WE do pomocy państwa w formie rekompensaty z tytułu świadczenia usług publicznych, przyznawanej przedsiębiorstwom zobowiązanym do zarządzania usługami świadczonymi w ogólnym interesie gospodarczym, stanowi, iż określa ona warunki, przy których spełnieniu tę pomoc państwa należy uznać za zgodną ze wspólnym rynkiem i zwolnić z obowiązku zgłoszenia określonego w art. 88 ust. 3 WE.

Oznacza to, że decyzja 2005/842 sama w sobie nie określa przesłanek, które powinny spełniać rekompensaty z tytułu świadczenia usługi publicznej, w szczególności w odniesieniu do zapewnionej korzyści, aby nie zostały uznane za pomoc państwa, lecz przeciwnie, ma zastosowanie do środków uznanych wcześniej za pomoc państwa, w przypadku których chodzi o ustalenie, czy są one zgodne ze wspólnym rynkiem. Co więcej, decyzja 2005/842 odwołuje się bezpośrednio do kryteriów wskazanych przez Trybunał w wyroku z dnia 24 lipca 2003 r. w sprawie C‑280/00 Altmark, aby ustalić, na wcześniejszym etapie, istnienie pomocy państwa w tym zakresie.

W konsekwencji Komisja jest zobowiązana najpierw zbadać czy spełnione zostały kryteria wskazane przez Trybunał w wyroku w sprawie Altmark, aby ustalić czy płatności, o których mowa stanowią pomoc państwa, a następnie, stwierdziwszy istnienie pomocy państwa, zbadać jej zgodność ze wspólnym rynkiem.

(por. pkt 153-155)

7.      Z art. 1 rozporządzenia nr 659/1999 w sprawie stosowania art. 88 WE wynika, że uznanie za istniejącą pomoc ma zastosowanie do każdej pomocy, jaka istniała przed wejściem w życie traktatu w danym państwie członkowskim i każdej pomocy dozwolonej przez Komisję lub Radę oraz że każda zmiana istniejącej pomocy powinna być uważana za nową pomoc.

Zgodnie z tym jednoznacznym tekstem to nie „każda zmieniona pomoc istniejąca” powinna być uważana za nową pomoc, lecz jedynie sama w sobie zmiana istniejącej pomocy może zostać zakwalifikowana jako nowa pomoc. Zatem tylko w sytuacji, kiedy zmiana ma wpływ na samą istotę początkowego systemu, system ten zostaje przekształcony w nowy system pomocy. Jednakże nie ma mowy o takiej istotnej zmianie, gdy nowy element daje się wyraźnie oddzielić od systemu pierwotnego.

Aby pomoc mogła zostać uznana za nową pomoc lub za zmianę istniejącego systemu, należy odwołać się do ustanawiających ją przepisów, określonych w nich warunków i ograniczeń.

(por. pkt 176, 177, 180)

8.      Państwa członkowskie posiadają szerokie uprawnienia dyskrecjonalne w kwestii definicji tego, co uważają za usługi świadczone w ogólnym interesie gospodarczym. Dlatego definicja tych usług może zostać podana w wątpliwość przez Komisję jedynie w przypadku oczywistego błędu.

W odniesieniu do definicji usługi publicznej w sektorze rozpowszechniania programów radiowych i telewizyjnych, choć w gestii Komisji nie leży decyzja o tym, czy program powinien być rozpowszechniany w ramach usługi w ogólnym interesie gospodarczym, ani kwestionowanie charakteru lub jakości danego produktu, to jednak powinna ona, jako strażnik traktatu, móc interweniować w przypadku oczywistego błędu.

(por. pkt 223, 224)