Υπόθεση T‑545/11
Stichting Greenpeace Nederland
και
Pesticide Action Network Europe (PAN Europe)
κατά
Ευρωπαϊκής Επιτροπής
«Πρόσβαση στα έγγραφα — Κανονισμός (ΕΚ) 1049/2001 — Έγγραφα σχετικά με την πρώτη άδεια κυκλοφορίας στην αγορά της δραστικής ουσίας glyphosate — Μερική άρνηση προσβάσεως — Κίνδυνος προσβολής των εμπορικών συμφερόντων φυσικού ή νομικού προσώπου — Άρθρο 4, παράγραφος 5, του κανονισμού 1049/2001 — Υπέρτερο δημόσιο συμφέρον — Κανονισμός (ΕΚ) 1367/2006 — Άρθρο 6, παράγραφος 1, του κανονισμού 1367/2006 — Οδηγία 91/414/ΕΟΚ»
Περίληψη — Απόφαση του Γενικού Δικαστηρίου (δεύτερο τμήμα)
της 8ης Οκτωβρίου 2013
1. Θεσμικά όργανα της Ευρωπαϊκής Ένωσης — Δικαίωμα προσβάσεως του κοινού στα έγγραφα — Κανονισμός 1049/2001 — Εξαιρέσεις από το δικαίωμα προσβάσεως στα έγγραφα — Αυστηρή ερμηνεία και εφαρμογή
(Άρθρο 1, εδ. 2, ΣΕΕ· κανονισμός 1049/2001 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου, αιτιολογικές σκέψεις 1, 2, 4 και 11 και άρθρα 1 και 4)
2. Θεσμικά όργανα της Ευρωπαϊκής Ένωσης — Δικαίωμα προσβάσεως του κοινού στα έγγραφα — Αίτηση προσβάσεως αφορώσα περιβαλλοντικές πληροφορίες — Εξαιρέσεις από το δικαίωμα προσβάσεως στα έγγραφα — Ειδικός χαρακτήρας του κανονισμού 1367/2006 έναντι του κανονισμού 1049/2001— Αμάχητο τεκμήριο υπέρ της υπάρξεως ανώτερου δημοσίου συμφέροντος το οποίο επιβάλλει τη δημοσιοποίηση των πληροφοριών που αφορούν εκπομπές στο περιβάλλον — Επιρροή εκ του Χάρτη των Θεμελιωδών Δικαιωμάτων της Ευρωπαϊκής Ένωσης και της Συμφωνίας TRIPS — Δεν υφίσταται
(Χάρτης των Θεμελιωδών Δικαιωμάτων της Ευρωπαϊκής Ένωσης, άρθρα 16 και 17· Συμφωνία TRIPS, άρθρο 39 §§ 2 και 3· κανονισμοί του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου 1049/2001, άρθρα 4 § 2 και 5, 1367/2006, αιτιολογικές σκέψεις 8 και 15 και άρθρα 3 και 6 § 1, και 1107/2009, άρθρο 63 § 2· οδηγία 91/414 του Συμβουλίου)
3. Θεσμικά όργανα της Ευρωπαϊκής Ένωσης — Δικαίωμα προσβάσεως του κοινού στα έγγραφα — Αίτηση προσβάσεως αφορώσα περιβαλλοντικές πληροφορίες — Κανονισμός 1367/2006 — Αμάχητο τεκμήριο υπέρ της υπάρξεως υπέρτερου δημοσίου συμφέροντος το οποίο επιβάλλει τη δημοσιοποίηση των πληροφοριών που αφορούν εκπομπές στο περιβάλλον — Έννοια των εκπομπών στο περιβάλλον
(Κανονισμοί του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου 1049/2001 και 1367/2006, αιτιολογική σκέψη 15 και άρθρο 6 § 1· οδηγία 96/61 του Συμβουλίου, άρθρο 2, σημείο 5)
1. Βλ. το κείμενο της αποφάσεως.
(βλ. σκέψεις 27-29, 50)
2. Το άρθρο 6, παράγραφος 1, πρώτη περίοδος, του κανονισμού 1367/2006, για την εφαρμογή στα όργανα και τους οργανισμούς της Κοινότητας των διατάξεων της Σύμβασης του Aarhus σχετικά με την πρόσβαση στις πληροφορίες, τη συμμετοχή του κοινού στη λήψη αποφάσεων και την πρόσβαση στη δικαιοσύνη για περιβαλλοντικά θέματα, επιτάσσει τη δημοσιοποίηση εγγράφου όταν οι ζητούμενες πληροφορίες αφορούν εκπομπές στο περιβάλλον, ακόμη και σε περίπτωση ενδεχόμενης προσβολής των προστατευόμενων από το άρθρο 4, παράγραφος 2, πρώτη περίοδος, του κανονισμού 1049/2001, για την πρόσβαση του κοινού στα έγγραφα του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου, του Συμβουλίου και της Επιτροπής, συμφερόντων, καθώς η ερμηνεία αυτή δεν μπορεί να αμφισβητηθεί υπό την κάλυψη μιας ερμηνείας συνεκτικής, εναρμονισμένης ή συνάδουσας με τις διατάξεις των άρθρων 16 και 17 του Χάρτη των Θεμελιωδών Δικαιωμάτων της Ευρωπαϊκής Ένωσης, ή ερμηνείας συνάδουσας με τις διατάξεις του άρθρου 39, παράγραφοι 2 και 3, της Συμφωνίας για τα δικαιώματα πνευματικής ιδιοκτησίας στον τομέα του εμπορίου (Συμφωνία TRIPS), που συνιστά το παράρτημα 1 Γ της Συμφωνίας για την ίδρυση του Παγκόσμιου Οργανισμού Εμπορίου, της οδηγίας 91/414, σχετικά με τη διάθεση στην αγορά φυτοπροστατευτικών προϊόντων, ή του κανονισμού 1107/2009, σχετικά με τη διάθεση φυτοπροστατευτικών προϊόντων στην αγορά.
Συγκεκριμένα, πρώτον, ο κανονισμός 1367/2006 περιέχει διατάξεις οι οποίες αντικαθιστούν, τροποποιούν ή διευκρινίζουν ορισμένες από τις διατάξεις του κανονισμού 1049/2001.
Δεύτερον, το άρθρο 6, παράγραφος 1, πρώτη περίοδος, του κανονισμού 1367/2006 προβλέπει νόμιμο αμάχητο τεκμήριο σύμφωνα με το οποίο υφίσταται υπέρτερο δημόσιο συμφέρον για τη δημοσιοποίηση οσάκις οι ζητούμενες πληροφορίες αφορούν εκπομπές στο περιβάλλον, εκτός αν οι πληροφορίες αυτές αφορούν έρευνα, ιδίως δε έρευνα σχετική με ενδεχόμενες παραβάσεις του δικαίου της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Η ίδια διάταξη ορίζει ότι το εμπλεκόμενο θεσμικό όργανο δημοσιοποιεί έγγραφο κατόπιν απευθυνθείσας σ’ αυτό αιτήσεως προσβάσεως όταν οι ζητούμενες πληροφορίες αφορούν εκπομπές στο περιβάλλον, ακόμη και αν η δημοσιοποίηση αυτή ενδεχομένως προσβάλλει την προστασία των εμπορικών συμφερόντων συγκεκριμένου φυσικού ή νομικού προσώπου. Συναφώς, ούτε η οδηγία 91/414 ούτε ο κανονισμός 1107/2009 καθιστούν δυνατή την εναντίωση στο εν λόγω αμάχητο τεκμήριο και την υπεροχή των δημόσιων και ιδιωτικών συμφερόντων που προστατεύουν έναντι του υπέρτερου δημοσίου συμφέροντος που αναφέρεται στο άρθρο 6, παράγραφος 1, πρώτη περίοδος, του κανονισμού 1367/2006.
Τρίτον, η εφαρμογή αυτού του άρθρου 6, παράγραφος 1, δεν μπορεί κατά μείζονα λόγο να αποκλεισθεί προβάλλοντας την ισορροπία μεταξύ της προστασίας του θεμελιώδους δικαιώματος της ιδιοκτησίας, στο οποίο περιλαμβάνονται τα συνδεόμενα με την πνευματική ιδιοκτησία δικαιώματα τα οποία προστατεύονται από τον Χάρτη των Θεμελιωδών Δικαιωμάτων της Ευρωπαϊκής Ένωσης και από τη Συμφωνία TRIPS, και της προστασίας άλλων θεμελιωδών δικαιωμάτων. Μια τέτοια προσέγγιση θα συνεπαγόταν τη μη εφαρμογή σαφούς και απαλλαγμένης αιρέσεων διατάξεως κανονισμού της Ένωσης, για την οποία μάλιστα δεν υποστηρίζεται ότι είναι αντίθετη προς υπέρτερο κανόνα δικαίου.
Τέλος, καίτοι είναι αληθές ότι οι διατάξεις της Συμφωνίας TRIPS αποτελούν αναπόσπαστο τμήμα της έννομης τάξεως της Ένωσης και ότι, όταν σε τομέα σχετικό με τη συμφωνία υπάρχει ρύθμιση της Ένωσης, υφίσταται υποχρέωση σύμφωνης ερμηνείας με τη συμφωνία αυτή, εντούτοις δεν τίθεται ζήτημα, για τους σκοπούς της ερμηνείας του συνάδοντος προς το άρθρο 39, παράγραφοι 2 και 3, της Συμφωνίας TRIPS εφαρμοστέου δικαίου, μη εφαρμογής των διατάξεων του εν λόγω άρθρου 6, παράγραφος 1, πρώτη περίοδος, του κανονισμού 1367/2006, καθώς μια τέτοια προσέγγιση κατ’ ουσία συνεπάγεται αμφισβήτηση του νόμιμου χαρακτήρα αυτού του άρθρου 6, παράγραφος 1, υπό το πρίσμα των εν λόγω διατάξεων της Συμφωνίας TRIPS.
(βλ. σκέψεις 35-38, 40, 41, 44-46)
3. Ούτε από τη λογική που διέπει το δικαίωμα προσβάσεως στα έγγραφα των θεσμικών οργάνων της Ένωσης, όπως αυτή απορρέει από τους κανονισμούς 1049/2001, για την πρόσβαση του κοινού στα έγγραφα του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου, του Συμβουλίου και της Επιτροπής, και 1367/2006, για την εφαρμογή στα όργανα και τους οργανισμούς της Κοινότητας των διατάξεων της Σύμβασης του Aarhus σχετικά με την πρόσβαση στις πληροφορίες, και τον τρόπο εφαρμογής τους, ούτε από το γράμμα του δεύτερου των ως άνω κανονισμών, ερμηνευόμενου υπό το φως των προπαρασκευαστικών εργασιών, συνάγεται ότι η έννοια της εκπομπής στο περιβάλλον πρέπει να ερμηνεύεται συσταλτικώς. Ακολούθως, προκειμένου η δημοσιοποίηση να είναι νόμιμη, αρκεί οι ζητούμενες πληροφορίες να αφορούν κατά τρόπο αρκούντως άμεσο εκπομπές στο περιβάλλον.
Συγκεκριμένα, δεδομένου ότι, όταν οι ζητούμενες πληροφορίες αφορούν εκπομπές στο περιβάλλον, υφίσταται δημόσιο συμφέρον για δημοσιοποίηση υπέρτερο του προστατευόμενου από εξαίρεση συμφέροντος, το άρθρο 6, παράγραφος 1, πρώτη περίοδος, του κανονισμού 1367/2006 καθιστά δυνατή την πρακτική εφαρμογή της εν λόγω γενικής αρχής, η οποία συνίσταται στην παροχή στο κοινό της ευρύτερης δυνατής προσβάσεως στα έγγραφα που κατέχουν τα θεσμικά όργανα της Ένωσης. Περαιτέρω, κατά την αιτιολογική σκέψη 15 του κανονισμού 1367/2006, μόνον οι λόγοι αρνήσεως σχετικά με την πρόσβαση στις περιβαλλοντικές πληροφορίες θα πρέπει να ερμηνεύονται συσταλτικώς, λαμβάνοντας υπόψη το δημόσιο συμφέρον που εξυπηρετείται με τη δημοσιοποίηση καθώς και το κατά πόσον οι ζητούμενες πληροφορίες αφορούν εκπομπές στο περιβάλλον.
Εξάλλου, ο ορισμός της εκπομπής στο περιβάλλον που απορρέει από τον Οδηγό για την εφαρμογή της Συμβάσεως του Aarhus δεν μπορεί, περαιτέρω, να συμβάλει στην ερμηνεία του κανονισμού 1367/2006. Συγκεκριμένα, καθώς από τον Οδηγό εφαρμογής δεν μπορεί να συναχθεί δεσμευτική ερμηνεία της Συμβάσεως Aarhus, το ίδιο κατά μείζονα λόγο ισχύει και ως προς την ερμηνεία του κανονισμού 1367/2006. Συναφώς ο Οδηγός εφαρμογής παραπέμπει στην έννοια της εκπομπής όπως αυτή απορρέει από την οδηγία 96/61, σχετικά με την ολοκληρωμένη πρόληψη και τον έλεγχο της ρύπανσης, της οποίας το άρθρο 2, σημείο 5, ορίζει ότι ως εκπομπή νοείται η άμεση ή έμμεση απόρριψη ουσιών, κραδασμών, θερμότητας ή θορύβου στον αέρα, το νερό ή το έδαφος, από σημειακές ή διάχυτες πηγές της εγκαταστάσεως, ενώ ως εγκατάσταση νοείται κάθε ακίνητη μονάδα όπου εκτελούνται, μεταξύ άλλων, μία ή περισσότερες από τις δραστηριότητες του παραρτήματος Ι της οδηγίας. Αυτού του είδους ο ορισμός επεξηγείται από τον σκοπό της οδηγίας 96/61, ήτοι την πρόληψη και τον έλεγχο της ρυπάνσεως που προκαλούν δραστηριότητες αποκλειστικώς βιομηχανικές. Ούτε, όμως, η Σύμβαση Aarhus ούτε ο κανονισμός 1367/2006 περιορίζουν τα αντίστοιχα πεδία εφαρμογής τους στις επιπτώσεις από τέτοιες δραστηριότητες.
(βλ. σκέψεις 51-53, 55, 56)