WYROK TRYBUNAŁU (dziewiąta izba)
z dnia 19 października 2017 r.(*)
Odesłanie prejudycjalne – Własność intelektualna i przemysłowa – Znak towarowy Unii Europejskiej – Rozporządzenie (WE) nr 207/2009 – Artykuł 96 lit. a) – Powództwo w sprawie naruszenia praw do znaku – Artykuł 99 ust. 1 – Domniemanie ważności – Artykuł 100 – Roszczenie wzajemne o unieważnienie – Relacja między postępowaniem w sprawie naruszenia a roszczeniem wzajemnym o unieważnienie – Autonomia proceduralna
W sprawie C‑425/16
mającej za przedmiot wniosek o wydanie, na podstawie art. 267 TFUE, orzeczenia w trybie prejudycjalnym, złożony przez Oberster Gerichtshof (sąd najwyższy, Austria) postanowieniem z dnia 12 lipca 2016 r., które wpłynęło do Trybunału w dniu 1 sierpnia 2016 r., w postępowaniu:
Hansruedi Raimund
przeciwko
Michaeli Aigner,
TRYBUNAŁ (dziewiąta izba),
w składzie: E. Juhász, pełniący obowiązki prezesa izby, K. Jürimäe i C. Lycourgos (sprawozdawca), sędziowie,
rzecznik generalny: M. Campos Sánchez-Bordona,
sekretarz: A. Calot Escobar,
uwzględniając pisemny etap postępowania,
rozważywszy uwagi przedstawione:
– w imieniu H. Raimunda przez C. Hadeyera, Rechtsanwalt,
– w imieniu M. Aigner przez F. Gütlbauera, S. Sieghartsleitnera i M. Pichlmaira, Rechtsanwälte,
po zapoznaniu się z opinią rzecznika generalnego na posiedzeniu w dniu 20 czerwca 2017 r.,
wydaje następujący
Wyrok
1 Wniosek o wydanie orzeczenia w trybie prejudycjalnym dotyczy wykładni art. 99 ust. 1 rozporządzenia Rady (WE) nr 207/2009 z dnia 26 lutego 2009 r. w sprawie znaku towarowego Unii Europejskiej (Dz.U. 2009, L 78, s. 1).
2 Wniosek ten został przedstawiony w ramach sporu między Hansruedim Raimundem a Michaelą Aigner w przedmiocie powództwa w sprawie naruszenia praw do słownego unijnego znaku towarowego, a także powództwa wzajemnego o unieważnienie praw do tego znaku.
Ramy prawne
3 Zgodnie z motywem 16 rozporządzenia nr 207/2009 „[o]rzeczenia dotyczące ważności i naruszenia [unijnego] znaku towarowego są skuteczne i obejmują całe terytorium [Unii Europejskiej], jako że jest to jedyny sposób uniknięcia sprzecznych orzeczeń [rozstrzygnięć] ze strony sądów i [Urzędu Unii Europejskiej ds. Własności Intelektualnej (EUIPO)] oraz zapewnienia, że jednolity charakter [unijnych] znaków towarowych nie zostanie naruszony”.
4 Artykuł 1 ust. 2 tego rozporządzenia stanowi:
„[Unijny] znak towarowy ma charakter jednolity. Wywołuje on ten sam skutek w całej [Unii]: może on być zarejestrowany, zbyty, być przedmiotem zrzeczenia się lub decyzji stwierdzającej wygaśnięcie praw właściciela znaku lub unieważnienie znaku, a jego używanie może być zakazane jedynie w odniesieniu do całej [Unii]. Zasadę tę stosuje się, jeżeli niniejsze rozporządzenie nie stanowi inaczej”.
5 Zgodnie z art. 6 wspomnianego rozporządzenia unijny znak towarowy uzyskuje się poprzez rejestrację.
6 Artykuł 52 rozporządzenia nr 207/2009, zatytułowany „Bezwzględne podstawy unieważnienia”, przewiduje w ust. 1 lit. b):
„1. [Unijny] znak towarowy podlega unieważnieniu na podstawie wniosku do [EUIPO] lub roszczenia wzajemnego w postępowaniu w sprawie naruszenia:
[…]
b) w przypadku gdy zgłaszający działał w złej wierze w momencie dokonywania zgłoszenia znaku towarowego.
[…]”.
7 Artykuł 96 lit. a) i d) tego rozporządzenia stanowi:
„Sądy [orzekające] w sprawach [unijnych] znaków towarowych mają wyłączną właściwość:
a) w przypadku wszystkich powództw, których przedmiotem jest naruszenie, oraz – jeżeli zezwala na to ustawodawstwo krajowe – w przypadku powództw dotyczących zagrożenia naruszenia, odnoszących się do [unijnego] znaku towarowego;
[…]
d) w roszczeniach wzajemnych o stwierdzenie wygaśnięcia lub unieważnienie [unijnego] znaku towarowego na podstawie art. 100”.
8 Artykuł 99 wspomnianego rozporządzenia, zatytułowany „Domniemanie ważności – obrona co do istoty sprawy”, stanowi w ust. 1:
„Sądy [orzekające] w sprawach [unijnych] znaków towarowych uznają [unijny] znak towarowy za ważny, jeżeli jego ważność nie jest kwestionowana przez pozwanego w roszczeniu wzajemnym o stwierdzenie wygaśnięcia lub unieważnienie”.
9 Zgodnie z art. 100 rozporządzenia nr 207/2009:
„1. Roszczenie wzajemne o stwierdzenie wygaśnięcia lub unieważnienie może być oparte na podstawach stwierdzenia wygaśnięcia lub unieważnienia wymienionych w niniejszym rozporządzeniu.
2. Sąd [orzekający] w sprawach [unijnych] znaków towarowych odrzuca roszczenie wzajemne o stwierdzenie wygaśnięcia lub unieważnienie, jeżeli decyzja wydana przez [EUIPO], dotycząca tego samego przedmiotu sprawy i przyczyny powództwa między tymi samymi stronami, stała się już prawomocna.
[…]
4. Sąd w sprawach [unijnych] znaków towarowych, do którego roszczenie wzajemne o stwierdzenie wygaśnięcia lub unieważnienie zostało zgłoszone, zawiadamia [EUIPO] o dacie, z jaką roszczenie wzajemne zostało zgłoszone. [EUIPO] odnotowuje ten fakt w rejestrze [unijnych] znaków towarowych.
[…]
6. W przypadku gdy sąd [orzekający] w sprawach [unijnych] znaków towarowych wydał orzeczenie, które stało się prawomocne w sprawie roszczenia wzajemnego o stwierdzenie wygaśnięcia lub unieważnienie [unijnego] znaku towarowego, egzemplarz orzeczenia przekazywany jest do [EUIPO]. Każda ze stron może zażądać informacji na temat takiego przekazania. [EUIPO] wpisuje orzeczenie do rejestru [unijnych] znaków towarowych zgodnie z przepisami rozporządzenia wykonawczego.
[…]”.
10 Artykuł 104 ust. 1 i 2 tego rozporządzenia stanowi:
„1. Jeżeli nie występują szczególne podstawy dla kontynuowania rozprawy [postępowania], sąd [orzekający] w sprawach [unijnych] znaków towarowych rozpatrujący powództwo określone w art. 96, inne niż powództwo w sprawie o stwierdzenie braku naruszenia, zawiesza postępowanie z urzędu po przesłuchaniu stron lub na wniosek jednej ze stron po przesłuchaniu pozostałych stron, w przypadku gdy ważność [unijnego] znaku towarowego jest przedmiotem postępowania przed innym sądem [orzekającym] w sprawach [unijnych] znaków towarowych z powodu roszczenia wzajemnego lub w przypadku gdy wniosek o stwierdzenie wygaśnięcia lub unieważnienie został już zgłoszony do [EUIPO].
2. Jeżeli nie istnieją szczególne powody dla kontynuowania rozprawy [postępowania], [EUIPO] prowadząc[e] rozprawę w sprawie wniosku o stwierdzenie wygaśnięcia lub unieważnienie zawiesza postępowanie z urzędu po wysłuchaniu stron lub na wniosek jednej ze stron po wysłuchaniu pozostałych stron, w przypadku gdy ważność [unijnego] znaku towarowego jest już przedmiotem postępowania przed sądem [orzekającym] w sprawach [unijnych] znaków towarowych z powodu roszczenia wzajemnego. Jednakże, jeżeli jedna ze stron postępowania przed sądem [orzekającym] w sprawach [unijnych] znaków towarowych wystąpi z takim wnioskiem, sąd może zawiesić postępowanie po wysłuchaniu pozostałych stron w tym postępowaniu. W takim przypadku [EUIPO] kontynuuje toczące się przed nim postępowanie”.
Postępowanie główne i pytania prejudycjalne
11 Właściciel słownego unijnego znaku towarowego Baucherlwärmer, H. Raimund, od około 2000 r. prowadzi pod tym znakiem towarowym obrót roślinami służącymi do przygotowania preparatu na bazie alkoholu. Z drugiej strony M. Aigner również oferuje do sprzedaży mieszankę roślinną przeznaczoną do dodania do alkoholu wysokoprocentowego, którą także nazywa Baucherlwärmer.
12 Hansruedi Raimund wniósł do Handelsgericht Wien (sądu gospodarczego w Wiedniu, Austria) powództwo w sprawie naruszenia praw do unijnego znaku towarowego, którego jest właścicielem, domagając się zakazania M. Aigner używania oznaczenia „Baucherlwärmer” dla towarów i usług należących do klas objętych rejestracją wspomnianego znaku. Ze swej strony M. Aigner, strona pozwana w postępowaniu głównym, uważając w szczególności, że H. Raimund uzyskał rzeczony znak towarowy w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami i w złej wierze, wniosła do tego sądu powództwo wzajemne o unieważnienie prawa do omawianego znaku.
13 Handelsgericht Wien (sąd gospodarczy w Wiedniu) postanowił zawiesić postępowanie w sprawie powództwa wzajemnego do czasu prawomocnego orzeczenia w przedmiocie powództwa w sprawie naruszenia, które jest przedmiotem sprawy w postępowaniu głównym. Z uwagi na to, że postanowienie orzekające o zawieszeniu postępowania w sprawie powództwa wzajemnego zostało jednak uchylone, owo powództwo wzajemne jest wciąż zawisłe w pierwszej instancji. Co się tyczy powództwa w sprawie naruszenia, Handelsgericht Wien (sąd gospodarczy w Wiedniu) oddalił je z tym uzasadnieniem, że zgłoszenie unijnego znaku towarowego zostało dokonane przez H. Raimunda w złej wierze.
14 Wobec tego, że w postępowaniu apelacyjnym Oberlandesgericht Wien (wyższy sąd krajowy w Wiedniu, Austria) utrzymał w mocy wyrok sądu pierwszej instancji, H. Raimund wniósł skargę rewizyjną (Revision) do Oberster Gerichtshof (sądu najwyższego, Austria).
15 Sąd odsyłający uważa, że powód w postępowaniu głównym faktycznie uzyskał sporny unijny znak towarowy w złej wierze oraz że w konsekwencji znak ten powinien zostać unieważniony na podstawie art. 52 ust. 1 lit. b) rozporządzenia nr 207/2009. Niemniej jednak sąd odsyłający nurtuje podniesiona przez H. Raimunda w ramach wniesionego przezeń środka zaskarżenia kwestia, czy sądy orzekające w pierwszej i drugiej instancji były uprawnione do orzeczenia w przedmiocie złej wiary w postępowaniu w sprawie naruszenia, mimo że powództwo wzajemne o unieważnienie prawa do znaku nie zostało prawomocnie rozstrzygnięte.
16 Zważywszy na to, że pozwana w postępowaniu głównym podnosi bezwzględną podstawę unieważnienia w rozumieniu art. 52 ust. 1 lit. b) rozporządzenia nr 207/2009, która może – jak przewiduje art. 99 ust. 1 tego rozporządzenia – być skutecznie podnoszona w ramach postępowania w sprawie naruszenia tylko wtedy, gdy pozwany wniesie powództwo wzajemne oparte na takiej podstawie, Oberster Gerichtshof (sąd najwyższy) zwraca się z pytaniem, czy samo wniesienie powództwa wzajemnego opartego na uzyskaniu praw do znaku w złej wierze wystarczy do tego, by można było oddalić powództwo w sprawie naruszenia jeszcze przed wydaniem orzeczenia w przedmiocie owego powództwa wzajemnego (pierwsza opcja); lub czy powództwo w sprawie naruszenia może zostać oddalone z tego powodu jedynie wówczas, gdy dany znak zostaje – najpóźniej w tym samym momencie – unieważniony w ramach powództwa wzajemnego (druga opcja); czy też zarzut uzyskania praw do znaku w złej wierze może zostać uwzględniony w ramach powództwa w sprawie naruszenia tylko wówczas, gdy znak towarowy został już wcześniej prawomocnie unieważniony w ramach powództwa wzajemnego (trzecia opcja).
17 Sąd odsyłający wskazuje, że w niniejszym przypadku uwzględnienie lub oddalenie powództwa w sprawie naruszenia jest uzależnione wyłącznie od zarzutu nieważności. Sąd odsyłający sugeruje Trybunałowi opowiedzenie się za drugą z przedstawionych powyżej opcji w tym znaczeniu, że jego zdaniem z art. 99 ust. 1 rozporządzenia nr 207/2009 wynika, iż powództwo, którego przedmiotem jest naruszenie, może zostać oddalone ze względu na istnienie podstawy unieważnienia tylko wtedy, gdy najpóźniej w tym samym momencie uwzględnione zostaje powództwo wzajemne oparte na tej samej podstawie. Uważa on, że samo wystąpienie z takim powództwem wzajemnym nie powinno być wystarczające, jednak równocześnie nie wydaje się nieodzowne oczekiwanie na uprawomocnienie się orzeczenia wydanego w przedmiocie tego powództwa wzajemnego. Sąd odsyłający uściśla, że ewentualne istnienie obowiązku oczekiwania na uprawomocnienie się orzeczenia wydanego w przedmiocie powództwa wzajemnego, ewentualne połączenie postępowań w sprawie naruszenia i roszczenia wzajemnego oraz ukształtowanie postępowania odwoławczego powinno się oceniać jedynie przez pryzmat krajowego prawa procesowego.
18 Sąd odsyłający zauważa ponadto, że sugerowana przez niego Trybunałowi opcja umożliwia zapewnienie, że zarzut nieważności lub wygaśnięcia inter partes podnoszony w postępowaniu dotyczącym naruszenia jest skuteczny tylko wtedy, gdy z tego samego powodu w postępowaniu z powództwa wzajemnego znak towarowy zostaje unieważniony lub zostaje stwierdzone jego wygaśnięcie ze skutkiem erga omnes. W szczególności powód w postępowaniu głównym, który przegrał sprawę w pierwszej instancji, musi – aby odnieść sukces w postępowaniu przed sądami wyższej instancji – zaskarżyć zarówno orzeczenie w przedmiocie powództwa w sprawie naruszenia, jak i orzeczenie w przedmiocie powództwa wzajemnego. Jeżeli podważy on jedynie orzeczenie w przedmiocie powództwa w sprawie naruszenia, to jego środek zaskarżenia zostanie odrzucony, ponieważ wówczas na przeszkodzie skuteczności powództwa w sprawie naruszenia stanęłoby już na wstępie orzeczenie w przedmiocie powództwa wzajemnego, które stałoby się prawomocne.
19 Oberster Gerichtshof (sąd najwyższy) przyznaje jednak, że dosłowne brzmienie lub cel art. 99 rozporządzenia nr 207/2009 mogą prowadzić również do przyjęcia wykładni odmiennej od tej, którą proponuje.
20 W tych okolicznościach Oberster Gerichtshof (sąd najwyższy) postanowił zawiesić postępowanie i zwrócić się do Trybunału z następującymi pytaniami prejudycjalnymi:
„1) Czy powództwo mające na celu ustanowienie zakazu używania z powodu naruszenia praw do unijnego znaku towarowego [art. 96 lit. a) rozporządzenia nr 207/2009] może zostać oddalone z uwagi na zgłoszenie znaku towarowego w złej wierze [art. 52 ust. 1 lit. b) rozporządzenia nr 207/2009], jeżeli pozwany wytoczył wprawdzie oparte na tej podstawie powództwo wzajemne o unieważnienie prawa do unijnego znaku towarowego (art. 99 ust. 1 rozporządzenia nr 207/2009), ale sąd nie orzekł jeszcze w przedmiocie tego powództwa wzajemnego?
2) W przypadku udzielenia na pytanie pierwsze odpowiedzi przeczącej: czy sąd może oddalić powództwo w sprawie naruszenia z uwagi na zgłoszenie znaku towarowego w złej wierze, poprzestając na jednoczesnym uwzględnieniu powództwa wzajemnego o unieważnienie, czy też musi wstrzymać się z wydaniem orzeczenia w przedmiocie powództwa w sprawie naruszenia do chwili uprawomocnienia się orzeczenia w przedmiocie powództwa wzajemnego?”.
W przedmiocie pytań prejudycjalnych
W przedmiocie pytania pierwszego
21 Poprzez pytanie pierwsze sąd odsyłający zmierza w istocie do ustalenia, czy art. 99 ust. 1 rozporządzenia nr 207/2009 należy interpretować w ten sposób, że wniesione przed sąd orzekający w sprawach unijnych znaków towarowych zgodnie z art. 96 lit. a) tego rozporządzenia powództwo w sprawie naruszenia może zostać oddalone z powodu istnienia bezwzględnej podstawy unieważnienia takiej jak ta przewidziana w art. 52 ust. 1 lit. b) wspomnianego rozporządzenia bez konieczności uwzględnienia przez ten sąd powództwa wzajemnego o unieważnienie, wniesionego przez pozwanego w postępowaniu z powództwa w sprawie naruszenia na podstawie art. 100 ust. 1 rzeczonego rozporządzenia i opartego na tej samej podstawie unieważnienia.
22 Zgodnie z utrwalonym orzecznictwem Trybunału przy dokonywaniu wykładni przepisów prawa Unii należy mieć na uwadze nie tylko ich brzmienie, lecz także kontekst, w jakim zostały umieszczone, oraz cele regulacji, której część stanowią (wyroki: z dnia 19 września 2000 r., Niemcy/Komisja, C‑156/98, EU:C:2000:467, pkt 50; z dnia 25 października 2011 r., eDate Advertising i in., C‑509/09, C‑161/10, EU:C:2011:685, pkt 54; a także z dnia 26 lipca 2017 r., Jafari, C‑646/16, EU:C:2017:586, pkt 73).
23 Co się tyczy brzmienia w art. 99 rozporządzenia nr 207/2009, zatytułowanego „Domniemanie ważności – obrona co do istoty sprawy” i zawartego w sekcji 2 tytułu X tego rozporządzenia odnoszącej się do sporów dotyczących naruszenia oraz ważności unijnych znaków towarowych, artykuł ten w ust. 1 stanowi, że sądy orzekające w sprawach unijnych znaków towarowych uznają unijny znak towarowy za ważny, jeżeli jego ważność nie jest kwestionowana przez pozwanego w roszczeniu wzajemnym o stwierdzenie wygaśnięcia lub unieważnienie.
24 Nawet jeżeli z tego przepisu wynika również, że unijny znak towarowy korzysta z domniemania ważności, które może zostać obalone w ramach powództwa w sprawie naruszenia w drodze roszczenia wzajemnego o stwierdzenie nieważności, to należy jednak stwierdzić, że samo brzmienie wspomnianego przepisu nie pozwala na ustalenie, czy w przypadku gdy pozwany w postępowaniu w sprawie naruszenia podniesie w tym postępowaniu podstawę unieważnienia i dodatkowo wniesie powództwo wzajemne o unieważnienie oparte na tej samej podstawie unieważnienia, sąd orzekający w sprawach unijnych znaków towarowych jest zobowiązany uwzględnić to ostatnie powództwo, zanim będzie mógł oddalić powództwo w sprawie naruszenia.
25 W odniesieniu do kontekstu, w jaki wpisuje się art. 99 ust. 1 rozporządzenia nr 207/2009, należy zauważyć, że art. 104 ust. 1 tego rozporządzenia wymaga, by z wyjątkiem wystąpienia szczególnych podstaw do kontynuowania postępowania, sąd orzekający w sprawach unijnych znaków towarowych, przed którym wytoczono powództwo, o którym mowa w art. 96 wspomnianego rozporządzenia, zawiesił postępowanie, jeżeli ważność unijnego znaku towarowego została już zakwestionowana przed innym sądem orzekającym w sprawach unijnych znaków towarowych lub jeżeli do EUIPO wpłynął już wniosek o stwierdzenie wygaśnięcia lub unieważnienie tego znaku.
26 W rezultacie wykładnia art. 99 ust. 1 rozporządzenia nr 207/2009, zgodnie z którą samo wystąpienie z powództwem wzajemnym o unieważnienie do sądu orzekającego w sprawach unijnych znaków towarowych wystarczyłoby do tego, by sąd ten, jeszcze przed wydaniem orzeczenia w przedmiocie tego powództwa, mógł orzec w przedmiocie powództwa w sprawie naruszenia wniesionego na podstawie art. 96 lit. a) tego rozporządzenia w oparciu o tę samą podstawę unieważnienia co podstawa podnoszona w ramach powództwa wzajemnego, prowadziłaby w sposób sprzeczny z logiką do tego, że zasady wspomnianego rozporządzenia dotyczące powiązania pomiędzy sprawami zawisłymi przed różnymi sądami orzekającymi w sprawach unijnych znaków towarowych byłyby bardziej restrykcyjne niż zasady dotyczące powiązania spraw zawisłych przed tym samym sądem orzekającym w sprawach unijnych znaków towarowych.
27 Jeżeli chodzi o cel rozporządzenia nr 207/2009, to należy przypomnieć, że art. 1 ust. 2 tego rozporządzenia ustanawia zasadę jednolitego charakteru unijnego znaku towarowego. Unijny znak towarowy, wywołując te same skutki w całej Unii, może być przedmiotem rejestracji, zbycia, zrzeczenia się lub decyzji stwierdzającej wygaśnięcie praw właściciela znaku lub unieważnienie znaku jedynie w odniesieniu do całej Unii, także jego używanie może być zakazane wyłącznie w odniesieniu do całego obszaru Unii.
28 W tym względzie motyw 16 tego wspomnianego rozporządzenia przewiduje, że orzeczenia dotyczące ważności unijnego znaku towarowego są skuteczne i obejmują całe terytorium Unii, jako że jest to jedyny sposób uniknięcia sprzecznych rozstrzygnięć ze strony sądów i EUIPO, jak również zapewnienia, że jednolity charakter unijnych znaków towarowych nie zostanie naruszony.
29 A zatem z celu rozporządzenia nr 207/2009 wynika, że aby zapewnić jednolity charakter unijnego znaku towarowego, orzeczenie sądu orzekającego w sprawach unijnych znaków towarowych unieważniające unijny znak towarowy w ramach powództwa wzajemnego o unieważnienie wniesionego na podstawie art. 100 ust. 1 tego rozporządzenia w sposób konieczny wywołuje skutek erga omnes w całej Unii.
30 Wywoływanie przez takie orzeczenie skutku erga omnes znajduje zresztą potwierdzenie zarówno w art. 100 ust. 6 rozporządzenia nr 207/2009, zgodnie z którym sąd orzekający w sprawach unijnych znaków towarowych przekazuje EUIPO odpis prawomocnego orzeczenia w przedmiocie powództwa wzajemnego o stwierdzenie wygaśnięcia lub unieważnienia praw do unijnego znaku towarowego, jak i w zasadach dotyczących powiązania powództw, zawartych w art. 104 tego rozporządzenia i przypomnianych w pkt 25 niniejszego wyroku.
31 I odwrotnie, jak wskazał rzecznik generalny w pkt 64 opinii, orzeczenie takiego sądu wydane w postępowaniu w sprawie naruszenia wywołuje jedynie skutki inter partes, w związku z czym po ich uprawomocnieniu się takie orzeczenie wiąże wyłącznie strony danego postępowania.
32 Jest tak wówczas, gdy tak jak w sprawie w postępowaniu głównym sąd orzekający w sprawach unijnych znaków towarowych oddala powództwo w sprawie naruszenia z powodu istnienia bezwzględnej podstawy unieważnienia, jaką jest zgłoszenie znaku towarowego w złej wierze w rozumieniu art. 52 ust. 1 lit. b) rozporządzenia nr 207/2009, bez uprzedniego orzeczenia w przedmiocie powództwa wzajemnego o unieważnienie, wniesionego przez pozwanego w tym pierwszym postępowaniu.
33 Należy jednak wskazać, że z uwagi na jednolity charakter unijnego znaku towarowego, a także cel unikania sprzecznych orzeczeń w dziedzinie unijnych znaków towarowych, unieważnienie praw do unijnego znaku towarowego oparte na takiej bezwzględnej podstawie unieważnienia musi wywoływać skutki w odniesieniu do całego obszaru Unii, a nie jedynie między stronami postępowania w sprawie naruszenia. Wymóg ten oznacza, że sąd orzekający w sprawach unijnych znaków towarowych powinien orzec w przedmiocie powództwa wzajemnego przed wydaniem orzeczenia w postępowaniu w sprawie naruszenia.
34 W rezultacie sąd orzekający w sprawach unijnych znaków towarowych jest zobowiązany najpierw uwzględnić roszczenie wzajemne o unieważnienie praw do unijnego znaku towarowego podnoszone zgodnie z art. 100 ust. 1 rozporządzenia nr 207/2009 w ramach powództwa w sprawie naruszenia praw do tego znaku w rozumieniu art. 96 lit. a) tego rozporządzenia, zanim będzie mógł oddalić to ostatnie powództwo w oparciu o istnienie tej samej bezwzględnej podstawy unieważnienia.
35 Z powyższych rozważań wynika, iż art. 99 ust. 1 rozporządzenia nr 207/2009 należy interpretować w ten sposób, że wniesione przed sąd orzekający w sprawach unijnych znaków towarowych zgodnie z art. 96 lit. a) tego rozporządzenia powództwo w sprawie naruszenia nie może zostać oddalone z powodu istnienia bezwzględnej podstawy unieważnienia takiej jak ta przewidziana w art. 52 ust. 1 lit. b) wspomnianego rozporządzenia, jeżeli wcześniej nie zostanie uwzględnione przez ten sąd powództwo wzajemne o unieważnienie, wniesione przez pozwanego w postępowaniu z powództwa w sprawie naruszenia na podstawie art. 100 ust. 1 rzeczonego rozporządzenia i oparte na tej samej podstawie unieważnienia.
W przedmiocie pytania drugiego
36 W pytaniu drugim sąd odsyłający dąży w istocie do ustalenia, czy przepisy rozporządzenia nr 207/2009 należy interpretować w ten sposób, że sąd orzekający w sprawach unijnych znaków towarowych może oddalić powództwo w sprawie naruszenia w rozumieniu art. 96 lit. a) tego rozporządzenia z powodu istnienia bezwzględnej podstawy unieważnienia, takiej jak ta przewidziana w art. 52 ust. 1 lit. b) wspomnianego rozporządzenia, mimo że orzeczenie w przedmiocie powództwa wzajemnego o unieważnienie, wniesionego zgodnie z art. 100 ust. 1 rzeczonego rozporządzenia i opartego na tej samej podstawie unieważnienia, nie stało się prawomocne.
37 Z odpowiedzi udzielonej na pytanie pierwsze wynika, że w celu zapewnienia jednolitego charakteru unijnego znaku towarowego i uniknięcia prawdopodobieństwa wydania sprzecznych orzeczeń art. 99 ust. 1 rozporządzenia nr 207/2009 nakłada na sąd orzekający w sprawach unijnych znaków towarowych obowiązek uprzedniego uwzględnienia powództwa wzajemnego wniesionego na podstawie art. 100 ust. 1 tego rozporządzenia przed oddaleniem powództwa w sprawie naruszenia w rozumieniu art. 96 lit. a) wspomnianego rozporządzenia.
38 Jednakże, jak zauważył rzecznik generalny w pkt 80 opinii, rozporządzenie nr 207/2009 nie zawiera żadnego przepisu wymagającego, by orzeczenie uwzględniające powództwo wzajemne stało się prawomocne, zanim sąd orzekający w sprawach unijnych znaków towarowych będzie mógł oddalić powództwo w sprawie naruszenia. Nie zawiera ono również przepisu, który zabraniałby temu sądowi wstrzymać się z oddaleniem powództwa w sprawie naruszenia do czasu uprawomocnienia się orzeczenia uwzględniającego owo powództwo wzajemne.
39 Żaden z przepisów tego rozporządzenia nie uzależnia bowiem możliwości oddalenia przez sąd orzekający w sprawach unijnych znaków towarowych powództwa w sprawie naruszenia praw do znaku towarowego z powodu istnienia bezwzględnej podstawy unieważnienia od tego, by orzeczenie, na mocy którego w oparciu o tę samą podstawę unieważnienia uwzględnił on powództwo wzajemne o unieważnienie praw do tego znaku, stało się prawomocne, mimo że taki wymóg został przewidziany w innych przypadkach uregulowanych w art. 100 wspomnianego rozporządzenia.
40 W tym kontekście należy przypomnieć, że zgodnie z utrwalonym orzecznictwem Trybunału w braku uregulowań Unii w danej dziedzinie zadaniem wewnętrznego porządku prawnego każdego z państw członkowskich, na mocy zasady ich autonomii proceduralnej, jest wyznaczenie właściwych sądów i określenie zasad postępowania w sprawach skarg mających na celu zapewnienie ochrony praw, które jednostki wywodzą z prawa Unii, przy czym państwa członkowskie ponoszą odpowiedzialność za zapewnienie w każdym przypadku skutecznej ochrony tych praw (zob. podobnie wyroki: z dnia 30 września 2003 r., Köbler, C‑224/01, EU:C:2003:513, pkt 47; z dnia 27 czerwca 2013 r., Agrokonsulting, C‑93/12, EU:C:2013:432, pkt 35).
41 W tym kontekście zgodnie z zasadą lojalnej współpracy ustanowioną w art. 4 ust. 3 TUE szczegółowe zasady postępowania w sprawach skarg mających na celu zapewnienie ochrony praw, które jednostki wywodzą z prawa Unii, nie mogą być mniej korzystne niż w przypadku podobnych postępowań o charakterze wewnętrznym (zasada równoważności) i nie mogą powodować w praktyce, by korzystanie z praw przyznanych w porządku prawnym Unii stało się w praktyce niemożliwe lub nadmiernie utrudnione (zasada skuteczności) (wyroki: z dnia 16 grudnia 1976 r., Rewe-Zentralfinanz i Rewe-Zentral, 33/76, EU:C:1976:188, pkt 5; z dnia 14 grudnia 1995 r., Peterbroeck, C‑312/93, EU:C:1995:437, pkt 12; a także z dnia 27 czerwca 2013 r., Agrokonsulting, C‑93/12, EU:C:2013:432, pkt 36).
42 W myśl orzecznictwa Trybunału wymogi wypływające z zasad równoważności i skuteczności obowiązują w szczególności w zakresie określenia szczegółowych zasad postępowania stosujących się do powództw opartych na prawie Unii (zob. podobnie wyrok z dnia 27 czerwca 2013 r., Agrokonsulting, C‑93/12, EU:C:2013:432, pkt 37 i przytoczone tam orzecznictwo).
43 W niniejszym wypadku z postanowienia odsyłającego wynika, że w prawie austriackim, zgodnie z orzecznictwem Oberster Gerichtshof (sądu najwyższego), powództwo w sprawie naruszenia może zostać oddalone z uwagi na istnienie podstawy unieważnienia praw do unijnego znaku towarowego jedynie wówczas, gdy najpóźniej w tym samym momencie znak ten zostaje unieważniony w ramach powództwa wzajemnego. Zdaniem tego sądu taki wymóg gwarantuje, że zarzut nieważności podnoszony w ramach powództwa w sprawie naruszenia, które wywołuje skutki jedynie inter partes, będzie mógł zostać uwzględniony wyłącznie wtedy, gdy unijny znak towarowy zostanie unieważniony z tego samego powodu w ramach powództwa wzajemnego ze skutkiem erga omnes.
44 W tym względzie należy zauważyć, jak wskazał też rzecznik generalny w pkt 86 opinii, że w przypadku gdy – jak w sprawie w postępowaniu głównym – ten sam sąd orzeka zarówno w przedmiocie powództwa w sprawie naruszenia praw do znaku, jak i w przedmiocie powództwa wzajemnego o unieważnienie praw do tego znaku, spójność z orzeczeniem wydanym przez ten sąd w ramach powództwa wzajemnego zapobiegnie wydaniu przez niego sprzecznego orzeczenia w ramach powództwa w sprawie naruszenia.
45 Sąd orzekający w sprawach unijnych znaków towarowych jest wprawdzie zobowiązany wstrzymać się od wydania orzeczenia w przedmiocie powództwa w sprawie naruszenia do czasu rozstrzygnięcia powództwa wzajemnego o unieważnienie, jednak – jak słusznie zauważył sąd odsyłający – powiązanie rozstrzygnięcia postępowania dotyczącego naruszenia z zachowaniem się stron w kwestii zaskarżenia orzeczenia uwzględniającego powództwo wzajemne o unieważnienie prowadziłoby z dużym prawdopodobieństwem do istotnych opóźnień w tym postępowaniu. Należy bowiem przypomnieć, jak wskazał również rzecznik generalny w pkt 89 opinii, że ponieważ stronami w obu tych postępowaniach są te same podmioty, dysponują one tymi samymi środkami obrony i muszą ponosić konsekwencje swoich działań. Hipotetyczna możliwość, że jedna ze stron będzie próbowała w drodze kolejnych środków zaskarżenia opóźnić uprawomocnienie się orzeczeń wydanych w poszczególnych instancjach, nie może przeważyć nad ciążącym na sądzie obowiązkiem rozstrzygnięcia zawisłego przed nim sporu.
46 A zatem fakt, że sąd orzekający w sprawach unijnych znaków towarowych rozpatruje równocześnie powództwo wzajemne o unieważnienie, oparte na art. 100 ust. 1 rozporządzenia nr 207/2009, i powództwo w sprawie naruszenia, wniesione na podstawie art. 96 lit. a) tego rozporządzenia, pozwala na poszanowanie zasady skuteczności.
47 W odniesieniu do zasady równoważności należy wskazać, że w niniejszym wypadku Trybunał nie dysponuje informacjami, które pozwalałyby na powzięcie wątpliwości co do zgodności z tą zasadą praktyki orzeczniczej tego rodzaju jak przypomniana w pkt 43 niniejszego wyroku praktyka Oberster Gerichtshof (sądu najwyższego), przy czym zweryfikowanie tego stanu rzeczy leży w gestii sądu odsyłającego.
48 W tych okolicznościach odpowiedź na pytanie drugie powinna brzmieć: przepisy rozporządzenia nr 207/2009 należy interpretować w ten sposób, że nie stoją one na przeszkodzie temu, by sąd orzekający w sprawach unijnych znaków towarowych mógł oddalić powództwo w sprawie naruszenia w rozumieniu art. 96 lit. a) tego rozporządzenia z powodu istnienia bezwzględnej podstawy unieważnienia, takiej jak ta przewidziana w art. 52 ust. 1 lit. b) wspomnianego rozporządzenia, mimo że orzeczenie w przedmiocie powództwa wzajemnego o unieważnienie, wniesionego zgodnie z art. 100 ust. 1 rzeczonego rozporządzenia i opartego na tej samej podstawie unieważnienia, nie stało się prawomocne.
W przedmiocie kosztów
49 Dla stron w postępowaniu głównym niniejsze postępowanie ma charakter incydentalny, dotyczy bowiem kwestii podniesionej przed sądem odsyłającym, do niego zatem należy rozstrzygnięcie o kosztach. Koszty poniesione w związku z przedstawieniem uwag Trybunałowi, inne niż koszty stron w postępowaniu głównym, nie podlegają zwrotowi.
Z powyższych względów Trybunał (dziewiąta izba) orzeka, co następuje:
1) Artykuł 99 ust. 1 rozporządzenia Rady (WE) nr 207/2009 z dnia 26 lutego 2009 r. w sprawie znaku towarowego Unii Europejskiej należy interpretować w ten sposób, że wniesione przed sąd orzekający w sprawach unijnych znaków towarowych zgodnie z art. 96 lit. a) tego rozporządzenia powództwo w sprawie naruszenia nie może zostać oddalone z powodu istnienia bezwzględnej podstawy unieważnienia takiej jak ta przewidziana w art. 52 ust. 1 lit. b) wspomnianego rozporządzenia, jeżeli wcześniej nie zostanie uwzględnione przez ten sąd powództwo wzajemne o unieważnienie, wniesione przez pozwanego w postępowaniu z powództwa w sprawie naruszenia na podstawie art. 100 ust. 1 rzeczonego rozporządzenia i oparte na tej samej podstawie unieważnienia.
2) Przepisy rozporządzenia nr 207/2009 należy interpretować w ten sposób, że nie stoją one na przeszkodzie temu, by sąd orzekający w sprawach unijnych znaków towarowych mógł oddalić powództwo w sprawie naruszenia w rozumieniu art. 96 lit. a) tego rozporządzenia z powodu istnienia bezwzględnej podstawy unieważnienia, takiej jak ta przewidziana w art. 52 ust. 1 lit. b) wspomnianego rozporządzenia, mimo że orzeczenie w przedmiocie powództwa wzajemnego o unieważnienie, wniesionego zgodnie z art. 100 ust. 1 rzeczonego rozporządzenia i opartego na tej samej podstawie unieważnienia, nie stało się prawomocne.
Podpisy