Απόφαση του Δικαστηρίου (τμήμα μείζονος συνθέσεως) της 21ης Ιουνίου 2022 [αίτηση του Cour constitutionnelle (Βέλγιο) για την έκδοση προδικαστικής αποφάσεως] – Ligue des droits humains κατά Conseil des ministres

(Υπόθεση C-817/19)¹

[Προδικαστική παραπομπή – Επεξεργασία των δεδομένων προσωπικού χαρακτήρα – Καταστάσεις ονομάτων επιβατών (PNR) – Κανονισμός (ΕE) 2016/679 – Άρθρο 2, παράγραφος 2, στοιχείο δ´ – Πεδίο εφαρμογής – Οδηγία (ΕE) 2016/681 – Χρήση των δεδομένων PNR των επιβατών πτήσεων πραγματοποιούμενων μεταξύ της Ευρωπαϊκής Ένωσης και τρίτων χωρών – Δυνατότητα να συμπεριλαμβάνονται τα δεδομένων επιβατών αεροπορικών πτήσεων πραγματοποιούμενων εντός της Ένωσης – Αυτοματοποιημένη επεξεργασία των δεδομένων αυτών – Χρονική περίοδος διατήρησης των δεδομένων – Καταπολέμηση των τρομοκρατικών και σοβαρών εγκλημάτων – Κύρος – Χάρτης των Θεμελιωδών Δικαιωμάτων της Ευρωπαϊκής Ένωσης – Άρθρα 7, 8 και 21 καθώς και άρθρο 52, παράγραφος 1 – Εθνική νομοθεσία που επεκτείνει την εφαρμογή του συστήματος PNR σε άλλες μεταφορές προσώπων πραγματοποιούμενες με άλλα μέσα εντός της Ένωσης – Ελεύθερη κυκλοφορία εντός της Ένωσης – Χάρτης των Θεμελιωδών Δικαιωμάτων – Άρθρο 45]

Γλώσσα διαδικασίας: η γαλλική

Αιτούν δικαστήριο

Cour constitutionnelle

Διάδικοι στην υπόθεση της κύριας δίκης

Ligue des droits humains

κατά

Conseil des ministres

Διατακτικό

Το άρθρο 2, παράγραφος 2, στοιχείο δ´, και το άρθρο 23 του κανονισμού (ΕΕ) 2016/679 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου, της 27ης Απριλίου 2016, για την προστασία των φυσικών προσώπων έναντι της επεξεργασίας των δεδομένων προσωπικού χαρακτήρα και για την ελεύθερη κυκλοφορία των δεδομένων αυτών και την κατάργηση της οδηγίας 95/46/ΕΚ (Γενικός Κανονισμός για την Προστασία Δεδομένων), έχουν την έννοια ότι ο κανονισμός εφαρμόζεται σε επεξεργασίες δεδομένων προσωπικού χαρακτήρα προβλεπόμενες από εθνική νομοθεσία με την οποία μεταφέρονται συγχρόνως στο εσωτερικό δίκαιο οι διατάξεις οδηγίας 2004/82/ΕΚ του Συμβουλίου, της 29ης Απριλίου 2004, σχετικά με την υποχρέωση των μεταφορέων να κοινοποιούν τα στοιχεία των επιβατών, της οδηγίας 2010/65/ΕΕ του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου, της 20ής Οκτωβρίου 2010, σχετικά με τις διατυπώσεις υποβολής δηλώσεων για τα πλοία κατά τον κατάπλου ή/και απόπλου από λιμένες των κρατών μελών και για την κατάργηση της οδηγίας 2002/6/ΕΚ, και της οδηγίας (EE) 2016/681 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου, της 27ης Απριλίου 2016, σχετικά με τη χρήση των δεδομένων που περιέχονται στις καταστάσεις ονομάτων επιβατών (PNR) για την πρόληψη, ανίχνευση, διερεύνηση και δίωξη τρομοκρατικών και σοβαρών εγκλημάτων, η εφαρμογή δε του κανονισμού αφορά, αφενός, επεξεργασίες δεδομένων προσωπικού χαρακτήρα διενεργούμενες από ιδιώτες και, αφετέρου, επεξεργασίες δεδομένων προσωπικού χαρακτήρα διενεργούμενες από δημόσιες αρχές οι οποίες εμπίπτουν είτε στην οδηγία 2004/82 είτε στην οδηγία 2010/65 είτε σε αμφότερες. Αντιθέτως, ο κανονισμός δεν έχει εφαρμογή σε επεξεργασίες δεδομένων προσωπικού χαρακτήρα προβλεπόμενες από εθνική νομοθεσία οι οποίες εμπίπτουν μόνο στην οδηγία 2016/681 και διενεργούνται από μονάδα στοιχείων επιβατών (ΜΣΕ) ή από τις αρμόδιες αρχές για τους σκοπούς του άρθρου 1, παράγραφος 2, της οδηγίας αυτής.

Δεδομένου ότι η ερμηνεία της οδηγίας 2016/681 υπό το πρίσμα των άρθρων 7, 8 και 21 καθώς και του άρθρου 52, παράγραφος 1, του Χάρτη των Θεμελιωδών Δικαιωμάτων της Ευρωπαϊκής Ένωσης διασφαλίζει τη συμβατότητα της οδηγίας αυτής με τα εν λόγω άρθρα του Χάρτη των Θεμελιωδών Δικαιωμάτων, από την εξέταση του δεύτερου, του τρίτου του τέταρτου και του δεκάτου έκτου προδικαστικού ερωτήματος δεν προέκυψε κανένα στοιχείο που να θίγει το κύρος της οδηγίας αυτής.

Το άρθρο 6 της οδηγίας 2016/681, συνδυαζόμενο με τα άρθρα 7 και 8 καθώς και το άρθρο 52, παράγραφος 1, του Χάρτη των Θεμελιωδών Δικαιωμάτων, έχει την έννοια ότι αντιτίθεται σε εθνική νομοθεσία η οποία επιτρέπει την επεξεργασία δεδομένων από καταστάσεις ονομάτων επιβατών (δεδομένα PNR) τα οποία έχουν συλλεγεί κατά τα οριζόμενα στην οδηγία για σκοπούς άλλους από αυτούς που ρητώς αναφέρονται στο άρθρο 1, παράγραφος 2, της οδηγίας.

Το άρθρο 12, παράγραφος 3, στοιχείο β΄, της οδηγίας 2016/681 έχει την έννοια ότι αντιτίθεται σε εθνική νομοθεσία δυνάμει της οποίας η αρχή που έχει συσταθεί ως μονάδα στοιχείων επιβατών (ΜΣΕ) είναι επίσης η αρμόδια αρχή για την έγκριση της κοινολόγησης των δεδομένων PNR μετά την πάροδο έξι μηνών από τη διαβίβαση των δεδομένων αυτών στη ΜΣΕ.

Το άρθρο 12, παράγραφος 1, της οδηγίας 2016/681, συνδυαζόμενο με τα άρθρα 7 και 8 καθώς και το άρθρο 52, παράγραφος 1, του Χάρτη των Θεμελιωδών Δικαιωμάτων, έχει την έννοια ότι αντιτίθεται σε εθνική νομοθεσία η οποία προβλέπει γενικώς πενταετή περίοδο διατήρησης των δεδομένων PNR, εφαρμοζόμενη αδιακρίτως σε όλους τους επιβάτες αεροπορικών μεταφορών, συμπεριλαμβανομένων εκείνων για τους οποίους ούτε από την προβλεπόμενη στο άρθρο 6, παράγραφος 2, στοιχείο α΄, της οδηγίας προηγούμενη αξιολόγηση ούτε από ενδεχόμενους ελέγχους που διενεργήθηκαν κατά την προβλεπόμενη στο άρθρο 12, παράγραφος 2, αρχική εξάμηνη περίοδο διατήρησης, ούτε από άλλες περιστάσεις διαπιστώθηκε η ύπαρξη αντικειμενικών στοιχείων που να τεκμηριώνουν κίνδυνο τρομοκρατικών εγκλημάτων ή σοβαρών εγκλημάτων αντικειμενικώς συνδεόμενων, έστω εμμέσως, με το αεροπορικό ταξίδι των εν λόγω επιβατών.

Η οδηγία 2004/82 έχει την έννοια ότι δεν έχει εφαρμογή σε πτήσεις, τακτικές ή μη τακτικές, οι οποίες αναχωρούν από το έδαφος κράτους μέλους και προβλέπεται να προσγειωθούν στο έδαφος ενός ή περισσοτέρων από τα λοιπά κράτη μέλη, χωρίς ενδιάμεσες στάσεις στο έδαφος τρίτης χώρα από αερομεταφορέα (πτήσεις εντός της Ένωσης).

Το δίκαιο της Ένωσης και συγκεκριμένα το άρθρο 2 της οδηγίας 2016/681, συνδυαζόμενο με το άρθρο 3, παράγραφος 2, ΣΕΕ, το άρθρο 67, παράγραφος 2, ΣΛΕΕ και το άρθρο 45 του Χάρτη των Θεμελιωδών Δικαιωμάτων, έχει την έννοια ότι αντιτίθεται:

– σε εθνική νομοθεσία η οποία, ακόμη και αν το οικείο κράτος μέλος δεν αντιμετωπίζει πραγματική και παρούσα ή προβλέψιμη τρομοκρατική απειλή, προβλέπει, με σκοπό την καταπολέμηση τρομοκρατικών εγκλημάτων και σοβαρών εγκλημάτων, σύστημα διαβίβασης, από τους αερομεταφορείς και τους ταξιδιωτικούς πράκτορες, καθώς και σύστημα επεξεργασίας, από τις αρμόδιες αρχές, των δεδομένων PNR για το σύνολο των πτήσεων εντός της Ένωσης, και των μεταφορών που πραγματοποιούνται με άλλα μέσα εντός της Ένωσης, οι οποίες προέρχονται από το εν λόγω κράτος μέλος, κατευθύνονται σε αυτό ή διέρχονται από αυτό. Σε μια τέτοια περίπτωση, η εφαρμογή του συστήματος που θεσπίζει η οδηγία 2016/681 πρέπει να περιορίζεται στη διαβίβαση και επεξεργασία των δεδομένων PNR πτήσεων ή/και μεταφορών που αφορούν ορισμένα αεροπορικά δρομολόγια, ορισμένα ταξίδια ή ακόμη ορισμένους αερολιμένες, σταθμούς ή λιμένες, για τους οποίους υπάρχουν ενδείξεις που να δικαιολογούν την εφαρμογή του συστήματος αυτού. Εναπόκειται στο οικείο κράτος μέλος να διαπιστώνει για ποιες πτήσεις εντός της Ένωσης και/ή μεταφορές πραγματοποιούμενες με άλλα μέσα υπάρχουν τέτοιες ενδείξεις και να επανεξετάζει τα τακτικά της εφαρμογή του συστήματος της οδηγίας 2016/681 ανάλογα με την εξέλιξη των συνθηκών που δικαιολόγησαν ως άνω διαπίστωση, ούτως ώστε να διασφαλίζεται ότι η εφαρμογή του συστήματος αυτού στις εν λόγω πτήσεις ή μεταφορές διατηρείται περιορισμένη στο απολύτως αναγκαίο μέτρο, και

– σε εθνική νομοθεσία η οποία προβλέπει τέτοιο σύστημα διαβίβασης και επεξεργασίας δεδομένων PNR με σκοπό τη βελτίωση των συνοριακών ελέγχων και την καταπολέμηση της παράνομης μετανάστευσης.

Το δίκαιο της Ένωσης έχει την έννοια ότι αντιτίθεται σε εθνική νομοθεσία η οποία περιορίζει χρονικά τα αποτελέσματα της αναγνώρισης της έλλειψης νομιμότητας στην οποία οφείλει να προβεί το οικείο κράτος μέλος, δυνάμει της εθνικής νομοθεσίας, όσον αφορά εθνική ρύθμιση η οποία καθιστά υποχρεωτική για τους αεροπορικούς, σιδηροδρομικούς και χερσαίους μεταφορείς τη διαβίβαση δεδομένων PNR και προβλέπει την επεξεργασία και διατήρηση των δεδομένων αυτών, κατά παράβαση των διατάξεων της οδηγίας 2016/681, συνδυαζόμενων με το άρθρο 3, παράγραφος 2, ΣΕΕ, το άρθρο 67, παράγραφος 2, ΣΛΕΕ, τα άρθρα 7, 8 και 45 καθώς και το άρθρο 52, παράγραφος 1, του Χάρτη των Θεμελιωδών Δικαιωμάτων. Το παραδεκτό των αποδεικτικών στοιχείων που συλλέγονται με τον τρόπο αυτόν διέπεται, σύμφωνα με την αρχή της διαδικαστικής αυτονομίας των κρατών μελών, από το εθνικό δίκαιο, με την επιφύλαξη της τηρήσεως ιδίως των αρχών της ισοδυναμίας και της αποτελεσματικότητας.

____________

¹ ΕΕ C 36 της 3.2.2020.