Υπόθεση C-27/17
AB «flyLAL-Lithunian Airlines»
κατά
«Starptautiskā lidosta “Rīga”» VAS και «Air Baltic Corporation» AS
[αίτηση του Lietuvos apeliacinis teismas (Λιθουανία)
για την έκδοση προδικαστικής αποφάσεως]
«Προδικαστική παραπομπή – Δικαστική συνεργασία σε αστικές υποθέσεις – Κανονισμός (ΕΚ) 44/2001 – Ειδικές βάσεις διεθνούς δικαιοδοσίας – Άρθρο 5, σημείο 3 – Αδικοπραξίες ή οιονεί αδικοπραξίες – Τόπος όπου συνέβη το ζημιογόνο γεγονός – Τόπος επελεύσεως της ζημίας και τόπος όπου συνέβη το γενεσιουργό της ζημίας γεγονός – Αξίωση αποκαταστάσεως της ζημίας που υποστηρίζεται ότι προκλήθηκε από πράξεις αντίθετες προς τους κανόνες του ανταγωνισμού οι οποίες τελέσθηκαν σε διαφορετικά κράτη μέλη – Άρθρο 5, σημείο 5 – Εκμετάλλευση υποκαταστήματος – Έννοια»
Περίληψη – Απόφαση του Δικαστηρίου (δεύτερο τμήμα) της 5ης Ιουλίου 2018
1. Δικαστική συνεργασία σε αστικές υποθέσεις – Διεθνής δικαιοδοσία και εκτέλεση αποφάσεων σε αστικές και εμπορικές υποθέσεις – Κανονισμός 44/2001 – Ειδικές βάσεις διεθνούς δικαιοδοσίας – Διεθνής δικαιοδοσία ως προς τις ενοχές εξ αδικοπραξίας ή οιονεί αδικοπραξίας – Τόπος επελεύσεως του ζημιογόνου γεγονότος – Έννοια – Τόπος επελεύσεως της ζημίας και τόπος όπου συνέβη το γενεσιουργό της ζημίας γεγονός
(Κανονισμός 44/2001 του Συμβουλίου, άρθρο 5, σημείο 3)
2. Δικαστική συνεργασία σε αστικές υποθέσεις – Διεθνής δικαιοδοσία και εκτέλεση αποφάσεων σε αστικές και εμπορικές υποθέσεις – Κανονισμός 44/2001 – Ειδικές βάσεις διεθνούς δικαιοδοσίας – Διεθνής δικαιοδοσία ως προς τις ενοχές εξ αδικοπραξίας ή οιονεί αδικοπραξίας – Τόπος επελεύσεως του ζημιογόνου γεγονότος – Τόπος επελεύσεως της ζημίας – Ζημία – Έννοια – Απώλεια πωλήσεων την οποία υπέστη ο ζημιωθείς συνεπεία συμπεριφορών αντίθετων προς τους κανόνες τους ανταγωνισμού – Εμπίπτει
(Κανονισμός 44/2001 του Συμβουλίου, άρθρο 5, σημείο 3)
3. Δικαστική συνεργασία σε αστικές υποθέσεις – Διεθνής δικαιοδοσία και εκτέλεση αποφάσεων σε αστικές και εμπορικές υποθέσεις – Κανονισμός 44/2001 – Ειδικές βάσεις διεθνούς δικαιοδοσίας – Διεθνής δικαιοδοσία ως προς τις ενοχές εξ αδικοπραξίας ή οιονεί αδικοπραξίας – Τόπος επελεύσεως του ζημιογόνου γεγονότος – Ζημία που προκλήθηκε από πράξεις αντίθετες προς τους κανόνες του ανταγωνισμού – Τόπος της αγοράς που θίγεται από τις εν λόγω πράξεις
(Κανονισμός 44/2001 του Συμβουλίου, άρθρο 5, σημείο 3)
4. Δικαστική συνεργασία σε αστικές υποθέσεις – Διεθνής δικαιοδοσία και εκτέλεση αποφάσεων σε αστικές και εμπορικές υποθέσεις – Κανονισμός 44/2001 – Ειδικές βάσεις διεθνούς δικαιοδοσίας – Διεθνής δικαιοδοσία ως προς τις ενοχές εξ αδικοπραξίας ή οιονεί αδικοπραξίας – Τόπος επελεύσεως του ζημιογόνου γεγονότος – Ζημία που προκλήθηκε από πράξεις αντίθετες προς τους κανόνες του ανταγωνισμού – Τόπος συνάψεως συμφωνίας αντίθετης προς τους κανόνες του ανταγωνισμού ή τόπος εφαρμογής των ιδιαιτέρως χαμηλών τιμών
(Κανονισμός 44/2001 του Συμβουλίου, άρθρο 5, σημείο 3)
5. Δικαστική συνεργασία σε αστικές υποθέσεις – Διεθνής δικαιοδοσία και εκτέλεση αποφάσεων σε αστικές και εμπορικές υποθέσεις – Κανονισμός 44/2001 – Ειδικές βάσεις διεθνούς δικαιοδοσίας – Διαφορά σχετική με την εκμετάλλευση υποκαταστήματος, πρακτορείου ή κάθε άλλης εγκατάστασης – Κριτήρια καθορίζοντα αν αγωγή συνδέεται με κράτος μέλος
(Κανονισμός 44/2001 του Συμβουλίου, άρθρο 5, σημείο 5)
6. Δικαστική συνεργασία σε αστικές υποθέσεις – Διεθνής δικαιοδοσία και εκτέλεση αποφάσεων σε αστικές και εμπορικές υποθέσεις – Κανονισμός 44/2001 – Ειδικές βάσεις διεθνούς δικαιοδοσίας – Διαφορά σχετική με την εκμετάλλευση υποκαταστήματος, πρακτορείου ή κάθε άλλης εγκατάστασης – Έννοια – Αγωγή με αίτημα την αποκατάσταση ζημίας η οποία προκλήθηκε λόγω καταχρήσεως δεσπόζουσας θέσεως εκ μέρους επιχειρήσεως της οποίας υποκατάστημα συμμετείχε στην καταχρηστική πρακτική αυτή – Εμπίπτει
(Κανονισμός 44/2001 του Συμβουλίου, άρθρο 5, σημείο 5)
1. Βλ. το κείμενο της αποφάσεως.
(βλ. σκέψεις 28, 46)
2. Όπως υπενθύμισε ο γενικός εισαγγελέας με το σημείο 37 των προτάσεών του, πρέπει να γίνει διάκριση μεταξύ της αρχικής ζημίας, η οποία απορρέει άμεσα από το γενεσιουργό της ζημίας γεγονός και της οποίας ο τόπος επελεύσεως μπορεί να θεμελιώσει τη διεθνή δικαιοδοσία βάσει του άρθρου 5, σημείο 3, του κανονισμού 44/2001, από τις συνακόλουθες ζημιογόνες συνέπειες οι οποίες δεν δύνανται να θεμελιώσουν διεθνή δικαιοδοσία βάσει της διατάξεως αυτής. Συναφώς, στις σκέψεις 14 και 15 της αποφάσεως της 19ης Σεπτεμβρίου 1995, Marinari (C-364/93, EU:C:1995:289), το Δικαστήριο αποφάνθηκε ότι η έννοια του «τόπου όπου συνέβη το ζημιογόνο γεγονός» δεν μπορεί να ερμηνευθεί διασταλτικώς, ώστε να περιλαμβάνει κάθε τόπο στον οποίο θα μπορούσαν να γίνουν αισθητές οι επιζήμιες συνέπειες ενός γεγονότος που έχει ήδη προκαλέσει ζημία, η οποία έχει πράγματι επέλθει σε άλλον τόπο. Κατά συνέπεια, το Δικαστήριο διευκρίνισε ότι η έννοια αυτή δεν μπορεί να ερμηνευθεί ως περιλαμβάνουσα τον τόπο στον οποίο ο ζημιωθείς διατείνεται ότι υπέστη περιουσιακή ζημία που αποτελεί τη συνέπεια της αρχικώς επελθούσας ζημίας την οποία υπέστη εντός άλλου κράτους.
Πρέπει επίσης να γίνει δεκτό ότι διαφυγόν κέρδος το οποίο συνίσταται, μεταξύ άλλων, σε απώλεια πωλήσεων την οποία υποστηρίζει ότι υπέστη ο ζημιωθείς συνεπεία συμπεριφορών αντίθετων προς τους κανόνες τους ανταγωνισμού, ιδίως δε προς τα άρθρα 101 και 102 ΣΛΕΕ, μπορεί να χαρακτηρισθεί ως «ζημία» για την εφαρμογή του άρθρου 5, σημείο 3, του κανονισμού 44/2001, θεμελιώνουσα, καταρχήν, τη διεθνή δικαιοδοσία των δικαστηρίων του κράτους μέλους εντός του οποίου συνέβη το ζημιογόνο γεγονός.
(βλ. σκέψεις 31, 32, 36)
3. Το άρθρο 5, σημείο 3, του κανονισμού (ΕΚ) 44/2001 του Συμβουλίου, της 22ας Δεκεμβρίου 2000, για τη διεθνή δικαιοδοσία, την αναγνώριση και την εκτέλεση αποφάσεων σε αστικές και εμπορικές υποθέσεις, έχει την έννοια ότι, στο πλαίσιο αγωγής με αίτημα την αποκατάσταση ζημίας προκληθείσας από συμπεριφορές αντίθετες προς τους κανόνες του ανταγωνισμού, ο «τόπος όπου συνέβη το ζημιογόνο γεγονός» αφορά σε περίπτωση όπως η επίμαχη στην υπόθεση της κύριας δίκης, μεταξύ άλλων, τον τόπο επελεύσεως της ζημίας που συνίσταται σε διαφυγόν κέρδος, συγκεκριμένα δε σε απώλεια πωλήσεων, δηλαδή τον τόπο της αγοράς που θίγεται από τις εν λόγω συμπεριφορές και στην οποία υποστηρίζει ο ζημιωθείς ότι υπέστη τις απώλειες αυτές.
Εν προκειμένω, όσον αφορά ζημίες αεροπορικής εταιρίας ως προς τις πτήσεις από και προς την πρωτεύουσα του κράτους μέλους όπου εδρεύει η εν λόγω εταιρία, πρέπει να γίνει δεκτό ότι η αγορά που θίγεται κυρίως είναι αυτή του εν λόγω κράτους μέλους όπου η ως άνω εταιρία ασκεί το κύριο μέρος των δραστηριοτήτων της πωλήσεων σχετικών με τέτοιες πτήσεις, συγκεκριμένα δε η λιθουανική αγορά.
(βλ. σκέψεις 39, 43, διατακτ. 1)
4. Το άρθρο 5, σημείο 3, του κανονισμού 44/2001 έχει την έννοια ότι, στο πλαίσιο αγωγής με αίτημα την αποκατάσταση ζημίας προκληθείσας από αντίθετες προς τους κανόνες του ανταγωνισμού συμπεριφορές, η φράση «τόπος όπου συνέβη το ζημιογόνο γεγονός» μπορεί να νοηθεί ως αφορώσα είτε τον τόπο συνάψεως συμφωνίας αντίθετης προς τους κανόνες του ανταγωνισμού η οποία αντιβαίνει στο άρθρο 101 ΣΛΕΕ είτε τον τόπο όπου προσφέρθηκαν και εφαρμόσθηκαν οι ιδιαιτέρως χαμηλές τιμές, εφόσον οι πρακτικές αυτές συνιστούσαν παράβαση του άρθρου 102 ΣΛΕΕ.
(βλ. σκέψη 57, διατακτ. 2)
5. Βλ. το κείμενο της αποφάσεως.
(βλ. σκέψη 59)
6. Το άρθρο 5, σημείο 5, του κανονισμού 44/2001 έχει την έννοια ότι η φράση «διαφορά σχετική με την εκμετάλλευση υποκαταστήματος» περιλαμβάνει και την περίπτωση αγωγής με αίτημα την αποκατάσταση ζημίας η οποία υποστηρίζεται ότι προκλήθηκε λόγω καταχρήσεως δεσπόζουσας θέσεως συνισταμένης στην εφαρμογή επιθετικής πολιτικής ιδιαιτέρως χαμηλών τιμών, εφόσον υποκατάστημα της επιχειρήσεως που κατέχει τη δεσπόζουσα θέση συμμετείχε, κατά τρόπο πραγματικό και ουσιώδη, στην καταχρηστική πρακτική αυτή.
(βλ. σκέψη 66, διατακτ. 3)