Sprawa C‑27/17

AB „flyLAL-Lithuanian Airlines”

przeciwko

„Starptautiskā lidosta »Rīga«” VAS
i
„Air Baltic Corporation” AS

(wniosek o wydanie orzeczenia w trybie prejudycjalnym złożony przez Lietuvos apeliacinis teismas)

Odesłanie prejudycjalne – Współpraca sądowa w sprawach cywilnych – Rozporządzenie (WE) nr 44/2001 – Jurysdykcja szczególna – Artykuł 5 pkt 3 – Postępowanie, którego przedmiotem jest czyn niedozwolony lub czyn podobny do czynu niedozwolonego albo roszczenia wynikające z takiego czynu – Miejsce, gdzie nastąpiło zdarzenie wywołujące szkodę – Miejsce urzeczywistnienia się szkody i miejsce zdarzenia powodującego powstanie szkody – Żądanie naprawienia szkody, jaka miała zostać spowodowana w wyniku zachowań antykonkurencyjnych stosowanych w różnych państwach członkowskich – Artykuł 5 pkt 5 – Działalność filii – Pojęcie

Streszczenie – wyrok Trybunału (druga izba) z dnia 5 lipca 2018 r.

1.        Współpraca sądowa w sprawach cywilnych – Jurysdykcja i wykonywanie orzeczeń sądowych w sprawach cywilnych i handlowych – Rozporządzenie nr 44/2001 – Jurysdykcja szczególna – Jurysdykcja w przypadku odpowiedzialności z tytułu czynu niedozwolonego lub czynu podobnego do czynu niedozwolonego – Miejsce, w którym szkoda się zmaterializowała – Pojęcie – Miejsce, w którym szkoda się urzeczywistniła i miejsce, w którym nastąpiło zdarzenie powodujące powstanie szkody

(rozporządzenie Rady nr 44/2001, art. 5 pkt 3)

2.        Współpraca sądowa w sprawach cywilnych – Jurysdykcja i wykonywanie orzeczeń sądowych w sprawach cywilnych i handlowych – Rozporządzenie nr 44/2001 – Jurysdykcja szczególna – Jurysdykcja w przypadku odpowiedzialności z tytułu czynu niedozwolonego lub czynu podobnego do czynu niedozwolonego – Miejsce, w którym szkoda się zmaterializowała – Miejsce, w którym szkoda się urzeczywistniła – Szkoda – Pojęcie – Utrata sprzedaży wskutek zachowań antykonkurencyjnych – Włączenie

(rozporządzenie Rady nr 44/2001, art. 5 pkt 3)

3.        Współpraca sądowa w sprawach cywilnych – Jurysdykcja i wykonywanie orzeczeń sądowych w sprawach cywilnych i handlowych – Rozporządzenie nr 44/2001 – Jurysdykcja szczególna – Jurysdykcja w przypadku odpowiedzialności z tytułu czynu niedozwolonego lub czynu podobnego do czynu niedozwolonego – Miejsce, w którym szkoda się zmaterializowała – Szkoda wyrządzona w wyniku zachowań antykonkurencyjnych – Miejsce rynku, na który miały wpływ owe zachowania

(rozporządzenie Rady nr 44/2001, art. 5 pkt 3)

4.        Współpraca sądowa w sprawach cywilnych – Jurysdykcja i wykonywanie orzeczeń sądowych w sprawach cywilnych i handlowych – Rozporządzenie nr 44/2001 – Jurysdykcja szczególna – Jurysdykcja w przypadku odpowiedzialności z tytułu czynu niedozwolonego lub czynu podobnego do czynu niedozwolonego – Miejsce, w którym szkoda się zmaterializowała – Szkoda wyrządzona w wyniku zachowań antykonkurencyjnych – Miejsce zawarcia porozumienia antykonkurencyjnego albo miejsce stosowania drapieżnych cen

(rozporządzenie Rady nr 44/2001, art. 5 pkt 3)

5.        Współpraca sądowa w sprawach cywilnych – Jurysdykcja i wykonywanie orzeczeń sądowych w sprawach cywilnych i handlowych – Rozporządzenie nr 44/2001 – Jurysdykcja szczególna – Spór wynikający z działalności filii, agencji lub innego oddziału – Kryteria rozstrzygające o związku powództwa z państwem członkowskim

(rozporządzenie Rady nr 44/2001, art. 5 pkt 5)

6.        Współpraca sądowa w sprawach cywilnych – Jurysdykcja i wykonywanie orzeczeń sądowych w sprawach cywilnych i handlowych – Rozporządzenie nr 44/2001 – Jurysdykcja szczególna – Spór wynikający z działalności filii, agencji lub innego oddziału – Pojęcie – Powództwo o odszkodowanie z tytułu szkody spowodowanej wskutek nadużycia pozycji dominującej przedsiębiorstwa, mającego filię, która uczstniczyła w tej praktyce – Włączenie

(rozporządzenie Rady nr 44/2001, art. 5 pkt 5)

1.      Zobacz tekst orzeczenia.

(zob. pkt 28, 46)

2.      Jak przypomniał rzecznik generalny w pkt 37 opinii, należy odróżnić szkodę pierwotną, wynikającą bezpośrednio ze zdarzenia powodującego powstanie szkody, której miejsce wystąpienia może uzasadniać jurysdykcję w świetle art. 5 pkt 3 rozporządzenia nr 44/2001, od późniejszych negatywnych konsekwencji, które nie mogą uzasadniać przyznania jurysdykcji na podstawie tego przepisu. W powyższym względzie w pkt 14 i 15 wyroku z dnia 19 września 1995 r., Marinari (C‑364/93, EU:C:1995:289), Trybunał orzekł, że pojęcie „miejsca, gdzie nastąpiło zdarzenie wywołujące szkodę”, nie może być interpretowane w tak szeroki sposób, że obejmowałoby ono jakiekolwiek miejsce, w którym mogą być odczuwane negatywne konsekwencje zdarzenia, które spowodowało już szkodę, która rzeczywiście wystąpiła w innym miejscu. W związku z tym Trybunał doprecyzował, że pojęcia tego nie można interpretować jako obejmującego miejsce, w którym poszkodowany poniósł – zgodnie ze swym twierdzeniem – szkodę majątkową wynikającą z pierwotnej szkody, która wystąpiła i została poniesiona przez niego w innym państwie.

Należy także uznać, że utrata dochodu polegająca głównie na utracie sprzedaży, jaka miała nastąpić wskutek zachowań antykonkurencyjnych sprzecznych z art. 101 i 102 TFUE, może zostać uznana za „szkodę” do celów zastosowania art. 5 pkt 3 rozporządzenia nr 44/2001, pozwalającego uzasadnić co do zasady jurysdykcję sądów państwa członkowskiego, na którego terytorium nastąpiło zdarzenie wywołujące szkodę.

(zob. pkt 31, 32, 36)

3.      Artykuł 5 pkt 3 rozporządzenia Rady (WE) nr 44/2001 z dnia 22 grudnia 2000 r. w sprawie jurysdykcji i uznawania orzeczeń sądowych oraz ich wykonywania w sprawach cywilnych i handlowych należy interpretować w ten sposób, że w ramach powództwa o naprawienie szkody spowodowanej w wyniku zachowań antykonkurencyjnych „miejsce, gdzie nastąpiło zdarzenie wywołujące szkodę” obejmuje – w sytuacji takiej jak ta rozpatrywana w postępowaniu głównym – w szczególności miejsce urzeczywistnienia się utraty dochodu polegającej na utracie sprzedaży, to jest miejsce rynku, na który miały wpływ owe zachowania, i na którym – jak twierdzi osoba poszkodowana – poniosła ona te straty.

W niniejszym przypadku, jeśli chodzi o straty poniesione przez przewoźnika lotniczego w związku z lotami wykonywanymi z i do stolicy państwa członkowskiego, w którym siedzibę ma ten przewoźnik, za rynek, na który miały głównie wpływ powyższe zachowania, należy uznać rynek wspomnianego państwa członkowskiego, na którym ów przewoźnik prowadzi zasadniczą część działalności sprzedaży związanej z takimi lotami, czyli rynek litewski.

(zob. pkt 39, 43; pkt 1 sentencji)

4.      Artykuł 5 pkt 3 rozporządzenia nr 44/2001 należy interpretować w ten sposób, że w ramach powództwa o naprawienie szkody spowodowanej w wyniku zachowań antykonkurencyjnych pojęcie „miejsca, gdzie nastąpiło zdarzenie wywołujące szkodę” może być rozumiane albo jako miejsce zawarcia porozumienia antykonkurencyjnego sprzecznego z art. 101 TFUE, albo jako miejsce, w którym były proponowane i stosowane drapieżne ceny, jeżeli praktyki te stanowiły naruszenie w świetle art. 102 TFUE.

(zob. pkt 57; pkt 2 sentencji)

5.      Zobacz tekst orzeczenia.

(zob. pkt 59)

6.      Artykuł 5 pkt 5 rozporządzenia nr 44/2001 należy interpretować w ten sposób, że pojęcie „spra[w] dotyczących sporów wynikających z działalności filii” obejmuje powództwo o odszkodowanie z tytułu szkody, jaka miała zostać spowodowana wskutek nadużycia pozycji dominującej polegającego na stosowaniu drapieżnych cen, w przypadku gdy filia przedsiębiorstwa zajmującego pozycję dominującą uczestniczyła w rzeczywisty i istotny sposób w tej praktyce stanowiącej nadużycie.

(zob. pkt 66; pkt 3 sentencji)