Sprawy połączone T‑268/08 i T‑281/08

Land Burgenland (Austria)

i

Republika Austrii

przeciwko

Komisji Europejskiej

Pomoc państwa – Pomoc przyznana przez władze austriackie grupie Grazer Wechselseitige (GRAWE) w ramach prywatyzacji Banku Burgenland – Decyzja uznająca pomoc za niezgodną ze wspólnym rynkiem i nakazująca jej odzyskanie – Kryterium rozważnego inwestora w gospodarce rynkowej – Obowiązywanie w sytuacji, w której państwo działa w charakterze sprzedającego – Ustalenie ceny rynkowej

Streszczenie wyroku

1.      Pomoc przyznawana przez państwa – Pojęcie – Sprzedaż rzeczy przez podmiot publiczny osobie prywatnej na preferencyjnych warunkach – Włączenie – Ocena według kryterium inwestora prywatnego

(art. 87 ust. 1 WE)

2.      Pomoc przyznawana przez państwa – Pojęcie – Ocena według kryterium inwestora prywatnego – Sprzedaż przedsiębiorstwa – Ustalenie ceny – Pierwszeństwo, jakie należy przyznać wynikom procedury otwartego przetargu, przejrzystego i bezwarunkowego w stosunku do ekspertyzy

(art. 87 ust. 1 WE)

3.      Pomoc przyznawana przez państwa – Pojęcie – Ocena według kryterium inwestora prywatnego – Sprzedaż przedsiębiorstwa – Niepewny rezultat i okres trwania postępowania w przedmiocie zezwolenia nieoznaczający z góry wykluczenia nabywcy przez inwestora prywatnego

(art. 87 ust. 1 WE)

4.      Pomoc przyznawana przez państwa – Pojęcie – Ocena według kryterium inwestora prywatnego – Sprzedaż przedsiębiorstwa – Konieczność niestosowania reguł nakładanych na organ władzy publicznej przy wykonywaniu prerogatyw władzy publicznej ingerujących w wybory dokonywane przez ten organ przy wykonywaniu działalności gospodarczej

(art. 87 ust. 1 WE)

5.      Pomoc przyznawana przez państwa – Pojęcie – Ocena według kryterium inwestora prywatnego – Uwzględnienie przy ustalaniu ceny sprzedaży przedsiębiorstwa ryzyka w postaci istniejącego systemu gwarancji prawnej, którego beneficjentem jest przedsiębiorstwo, które ma zostać sprzedane – Wyłączenie

(art. 87 ust. 1 WE)

1.      Dostawa towarów lub usług na warunkach preferencyjnych może stanowić pomoc państwa w rozumieniu art. 87 ust. 1 WE. W przypadku sprzedaży rzeczy osobie prywatnej przez podmiot publiczny zasada ta skutkuje koniecznością ustalenia, czy w normalnych warunkach rynkowych nabywca mógłby uzyskać tę samą cenę. W tej perspektywie Komisja winna zastosować kryterium inwestora prywatnego działającego w warunkach gospodarki rynkowej, aby sprawdzić, czy cena zapłacona przez domniemanego beneficjenta pomocy odpowiada cenie, jaką inwestor prywatny działający w normalnych warunkach konkurencji mógłby ustalić. Konkretne zastosowanie tego kryterium pociąga za sobą zasadniczo złożoną ocenę ekonomiczną.

(por. pkt 47, 48)

2.      Cena rynkowa przedsiębiorstwa, która generalnie stanowi funkcję gry podaży i popytu, odpowiada najwyższej cenie, jaką byłby w stanie za nie zapłacić inwestor prywatny działający w normalnych warunkach konkurencji. Gdy podmiot publiczny zamierza sprzedać należące do niego przedsiębiorstwo i sięga w tym celu do procedury przetargu o charakterze otwartym, przejrzystym i bezwarunkowym można stąd domniemywać, że cena rynkowa odpowiada najwyższej ofercie, mając na uwadze, że należy ustalić, po pierwsze, że ta oferta ma walor zobowiązania i że jest wiarygodna oraz, po drugie, czy uwzględnienie czynników ekonomicznych innych niż cena, takich jak pozabilansowe istniejące między ofertami, nie jest uzasadnione. Stąd Komisja nie popełnia oczywistego błędu w ocenie, wnioskując, że element pomocy można oceniać według ceny rynkowej, która sama w sobie zasadniczo jest funkcją ofert konkretnie złożonych w ramach przetargu. W takich okolicznościach nie można zarzucać Komisji, że nie wzięła pod uwagę niezależnych ekspertyz.

Sięgnięcie bowiem po takie ekspertyzy celem ustalenia ceny rynkowej przedsiębiorstwa miałoby sens jedynie w przypadku, kiedy nie przeprowadzono żadnego postępowania przetargowego w celu jego sprzedaży lub, ewentualnie, w przypadku gdyby przyjęto, że przeprowadzony przetarg nie miał charakteru otwartego, przejrzystego i bezwarunkowego. W tym względzie jest niezaprzeczalne, że oferty złożone faktycznie oraz zgodnie z procedurą w ramach postępowania w przedmiocie przetargu wszczętego celem prywatyzacji danego przedsiębiorstwa zasadniczo stanowią najlepszą wartość w przybliżeniu ceny rynkowej tego podmiotu w porównaniu z niezależnymi ekspertyzami. Takie ekspertyzy niezależnie od wybranych czynników i metody w celu ich opracowania opierają się na prognozowanej analizie i prowadzą stąd do oceny ceny rynkowej danego przedsiębiorstwa o wartości mniejszej niż ta wynikająca z ofert złożonych konkretnie oraz zgodnie z procedurą w ramach prawidłowo zorganizowanego przetargu. Z tych samych powodów nie można zarzucić Komisji, że nie uznała za konieczne zlecenia opracowania analizy ex post przez niezależnego eksperta ani że uchybiła swojemu obowiązkowi przeprowadzenia starannej i bezstronnej analizy środków, do których znajomości jest zobowiązana.

Ponadto z perspektywy prywatnego sprzedawcy działającego w warunkach gospodarki rynkowej nie mają decydującego znaczenia subiektywne względy strategiczne, które doprowadziły danego oferenta do przedstawienia oferty określonej kwoty. Prywatny sprzedawca działający w warunkach gospodarki rynkowej będzie optował zasadniczo na rzecz najwyższej oferty zakupu i to niezależnie od powodów, które doprowadziły potencjalnych nabywców do złożenia ofert na pewną kwotę.

(por. pkt 69–73, 89)

3.      Jeżeli chodzi o kryterium inwestora prywatnego, celem ustalenia czy sprzedaż danego przedsiębiorstwa przez podmiot publiczny osobie prywatnej posiada charakter pomocy państwa, należy stwierdzić, że sprzedawca działający według zasad gospodarki rynkowej może wybrać ofertę najniższą, jeżeli jest jasne, że sprzedaż na rzecz oferenta proponującego najwyższą cenę jest niemożliwa do realizacji. W tym względzie sprzedawca działający w gospodarce rynkowej nie optowałby na rzecz nabywcy, który według wszelkiego prawdopodobieństwa nie otrzyma od właściwych organów wymaganych zezwoleń.

Niemniej jednak ani niepewny wynik, ani przewidywalny czas trwania postępowania w przedmiocie zezwolenia nie uzasadnia wykluczenia kandydata na kupującego, jako nabywcy. Jeżeli chodzi o sprzedaż przedsiębiorstwa w ramach prywatyzacji, to ma to miejsce między innymi w przypadku, gdy brak jest szczególnie pilnego charakteru uzasadniającego sprzedaż przedsiębiorstwa innemu nabywcy i gdy nie zostało wykazane, że długość postępowania poważnie zagroziłaby szansie prywatyzacji.

(por. pkt 107, 132, 133)

4.      W ramach ustalenia istnienia korzyści w rozumieniu art. 87 ust. 1 WE należy dokonać rozróżnienia między zobowiązaniami, jakie państwo może wziąć na siebie jako prowadzące działalność gospodarczą przedsiębiorstwo, a zobowiązaniami, jakie mogą ciążyć na nim jako na władzy publicznej. Kiedy państwo występuje w charakterze podmiotu prywatnego działającego w warunkach gospodarki rynkowej w ramach decyzji dotyczącej sprzedaży, to opiera się na swoich uprawnieniach władzy publicznej jako organ odpowiedzialny za ocenę nabycia i podwyższenia udziałów w podmiotach z sektora finansowego.

W takim przypadku Komisja niesłusznie zatem opiera odmowę uwzględnienia, że prawdopodobnie dłuższy czas trwania postępowania w przedmiocie zezwolenia przed właściwym organem w przypadku sprzedaży przedsiębiorstwa na rzecz określonego oferenta byłby w stanie stanowić przeszkodę dla takiej sprzedaży, na istnieniu ryzyka nierównego traktowania oferentów. Istnieje więc sprzeczność między, z jednej strony, faktem zbadania zachowania danego państwa w świetle kryterium podmiotu prywatnego w gospodarce rynkowej i, z drugiej strony, przeciwstawienia mu naruszenia zasady niedyskryminacji ze względu na różnicę w czasie między trwaniem postępowaniem w przedmiocie zezwolenia w przypadku sprzedaży przedsiębiorstwa na rzecz danego oferenta i trwaniem takiego postępowania w przypadku sprzedaży na rzecz innego oferenta.

(por. pkt 128–130)

5.      System gwarancji prawnej, który w przypadku niewypłacalności lub likwidacji danych instytucji kredytowych zawiera obowiązek interwencji władz państwowych, zwłaszcza regionalnych, zgodnie z którym wierzyciele banków mogą wysuwać roszczenia bezpośrednio wobec poręczającej władzy publicznej, w przypadku gdy bank znajduje się w stanie likwidacji lub niewypłacalności a aktywa tego banku nie wystarczają do ich pokrycia, nie może zostać uwzględniony w przypadku gdy chodzi o zbadanie danej transakcji w świetle zasady podmiotu prywatnego działającego w gospodarce rynkowej.

Determinujący charakter w ramach stosowania kryterium podmiotu prywatnego ma bowiem kwestia, czy analizowane środki są środkami, które mógł przyznać podmiot gospodarczy działający w gospodarce rynkowej, zamierzający osiągnąć zyski w bliższej lub dalszej perspektywie. Niezależnie o kwalifikacji spornych zobowiązań powstaje zasadnicza kwestia, czy te zobowiązania są takimi zobowiązaniami, które zaciągnąłby podmiot prywatny w gospodarce rynkowej. Stąd system gwarancji prawnej o opisanej powyżej charakterystyce nie może stanowić zobowiązania zaciąganego w normalnych warunkach rynku i nie podlega zatem uwzględnieniu przy ocenie zachowania tych organów w świetle kryterium prywatnego inwestora w gospodarce rynkowej.

(por. pkt 149, 157, 158)