WYROK TRYBUNAŁU (wielka izba)
z dnia 9 listopada 2010 r.(*)
Dyrektywa 2005/29/WE – Nieuczciwe praktyki handlowe – Przepisy krajowe z zasady zakazujące praktyk handlowych uzależniających oferowanie dodatków konsumentom od nabycia towarów lub usług
W sprawie C‑540/08
mającej za przedmiot wniosek o wydanie, na podstawie art. 234 WE, orzeczenia w trybie prejudycjalnym, złożony przez Oberster Gerichtshof (Austria) postanowieniem z dnia 18 listopada 2008 r., które wpłynęło do Trybunału w dniu 4 grudnia 2008 r., w postępowaniu:
Mediaprint Zeitungs- und Zeitschriftenverlag GmbH & Co. KG
przeciwko
„Österreich”-Zeitungsverlag GmbH,
TRYBUNAŁ (wielka izba),
w składzie: V. Skouris, prezes, A. Tizzano (sprawozdawca), J.N. Cunha Rodrigues, K. Lenaerts, J.C. Bonichot, A. Arabadjiev, prezesi izb, E. Juhász, G. Arestis, A. Borg Barthet, P. Lindh i T. von Danwitz, sędziowie,
rzecznik generalny: V. Trstenjak,
sekretarz: K. Malacek, administrator,
uwzględniając procedurę pisemną i po przeprowadzeniu rozprawy w dniu 19 stycznia 2010 r.,
rozważywszy uwagi przedstawione:
– w imieniu Mediaprint Zeitungs- und Zeitschriftenverlag GmbH & Co. KG przez S. Korna oraz G. Korna, Rechtsanwälte,
– w imieniu „Österreich”-Zeitungsverlag GmbH przez P. Zöchbauera, Rechtsanwalt, oraz W. Zekerta, Geschäftsführer,
– w imieniu rządu austriackiego przez C. Pesendorfer oraz A. Poscha, działających w charakterze pełnomocników,
– w imieniu rządu belgijskiego przez T. Materne’a, działającego w charakterze pełnomocnika,
– w imieniu rządu niemieckiego przez M. Lummę, J. Möllera oraz S. Unzeitig, działających w charakterze pełnomocników,
– w imieniu Komisji Europejskiej przez F. Erlbachera oraz W. Wilsa, działających w charakterze pełnomocników,
po zapoznaniu się z opinią rzecznika generalnego na posiedzeniu w dniu 24 marca 2010 r.,
wydaje następujący
Wyrok
1 Wniosek o wydanie orzeczenia w trybie prejudycjalnym dotyczy wykładni art. 3 ust. 1 i art. 5 ust. 2 i 5 dyrektywy 2005/29/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 11 maja 2005 r. dotyczącej nieuczciwych praktyk handlowych stosowanych przez przedsiębiorstwa wobec konsumentów na rynku wewnętrznym oraz zmieniającej dyrektywę Rady 84/450/EWG, dyrektywy 97/7/WE, 98/27/WE i 2002/65/WE Parlamentu Europejskiego i Rady oraz rozporządzenie (WE) nr 2006/2004 Parlamentu Europejskiego i Rady („dyrektywy o nieuczciwych praktykach handlowych”) (Dz.U. L 149, s. 22, zwanej dalej „dyrektywą”).
2 Wniosek ten został złożony w ramach sporu pomiędzy Mediaprint Zeitungs- und Zeitschriftenverlag GmbH & Co. KG (zwaną dalej „Mediaprint”) a „Österreich”-Zeitungsverlag GmbH, przedsiębiorstwami prasowymi, w przedmiocie zgodności z prawem sprzedaży z dodatkami organizowanej przez pozwaną.
Ramy prawne
Prawo Unii
3 Motywy 6, 8, 9 i 17 dyrektywy stanowią:
„(6) Niniejsza dyrektywa zbliża […] przepisy prawne państw członkowskich w zakresie nieuczciwych praktyk handlowych, w tym nieuczciwej reklamy, które bezpośrednio wyrządzają szkodę interesom gospodarczym konsumentów, a tym samym szkodzą pośrednio interesom gospodarczym konkurentów działających zgodnie z prawem. Zgodnie z zasadą proporcjonalności niniejsza dyrektywa chroni konsumentów przed konsekwencjami takich nieuczciwych praktyk handlowych w przypadku, gdy konsekwencje te są istotne, ale uznaje, że w niektórych przypadkach skutki dla konsumentów mogą być znikome. Niniejsza dyrektywa nie obejmuje przepisów prawa krajowego ani nie wpływa na nie w zakresie, w jakim odnoszą się one do nieuczciwych praktyk handlowych szkodzących jedynie interesom gospodarczym konkurentów lub dotyczących transakcji między przedsiębiorcami; uwzględniając w pełni zasadę pomocniczości, państwa członkowskie, jeżeli tak postanowią, nadal będą mogły regulować takie praktyki, w zgodzie z prawem wspólnotowym […].
[…]
(8) Niniejsza dyrektywa chroni bezpośrednio interesy gospodarcze konsumentów przed nieuczciwymi praktykami handlowymi stosowanymi wobec nich przez przedsiębiorstwa […].
(9) Niniejsza dyrektywa nie stanowi uszczerbku dla indywidualnych powództw wnoszonych przez osoby, które ucierpiały na skutek nieuczciwej praktyki handlowej. Nie stanowi ona również uszczerbku dla wspólnotowych i krajowych przepisów w zakresie prawa zobowiązań umownych, praw własności intelektualnej, przepisów dotyczących aspektów zdrowia i bezpieczeństwa produktów, warunków przedsiębiorczości i regulacji dotyczących zezwoleń, w tym takich, które zgodnie z prawem wspólnotowym odnoszą się do organizacji gier losowych, wspólnotowych przepisów w dziedzinie konkurencji i wprowadzających je w życie przepisów prawa krajowego. Państwa członkowskie będą zatem mogły utrzymywać lub wprowadzać na swoim terytorium ograniczenia i zakazy praktyk handlowych w celu ochrony zdrowia i bezpieczeństwa konsumentów, np. w odniesieniu do alkoholu, tytoniu lub produktów farmaceutycznych, bez względu na to, gdzie przedsiębiorca ma swoją siedzibę […].
[…]
(17) W celu zapewnienia większej pewności prawnej wskazane jest zidentyfikowanie tych praktyk handlowych, które są nieuczciwe w każdych okolicznościach. W związku z tym załącznik I zawiera pełen wykaz tego typu praktyk. Są to jedyne praktyki handlowe, które można uznać za nieuczciwe bez konieczności oceny konkretnego przypadku w świetle przepisów art. 5–9. Wykaz ten może być zmodyfikowany wyłącznie poprzez poddanie niniejszej dyrektywy przeglądowi”.
4 Artykuł 1 dyrektywy stanowi:
„Celem niniejszej dyrektywy jest przyczynienie się do właściwego funkcjonowania rynku wewnętrznego i osiągnięcie wysokiego poziomu ochrony konsumentów poprzez zbliżenie przepisów ustawowych, wykonawczych i administracyjnych państw członkowskich odnoszących się do nieuczciwych praktyk handlowych szkodzących interesom gospodarczym konsumentów”.
5 Artykuł 2 lit. d) dyrektywy przewiduje:
„Do celów niniejszej dyrektywy:
[…]
d) »praktyki handlowe stosowane przez przedsiębiorstwa wobec konsumentów« (zwane dalej również »praktykami handlowymi«) oznaczają każde działanie przedsiębiorcy, jego zaniechanie, sposób postępowania, oświadczenie lub komunikat handlowy, w tym reklamę i marketing, bezpośrednio związane z promocją, sprzedażą lub dostawą produktu do konsumentów”.
6 Zgodnie z art. 3 dyrektywy:
„1. Niniejszą dyrektywę stosuje się do nieuczciwych praktyk handlowych w rozumieniu art. 5, stosowanych przez przedsiębiorstwa wobec konsumentów przed zawarciem transakcji handlowej dotyczącej produktu, w trakcie jej zawierania oraz po jej zawarciu.
2. Niniejsza dyrektywa pozostaje bez uszczerbku dla przepisów prawa zobowiązań umownych, w szczególności dla postanowień dotyczących ważności, zawierania lub skutków umowy.
3. Niniejsza dyrektywa pozostaje bez uszczerbku dla wspólnotowych i krajowych przepisów prawnych dotyczących aspektów produktów związanych z bezpieczeństwem i zdrowiem.
[…]”.
7 Artykuł 4 dyrektywy stanowi:
„Państwa członkowskie nie mogą ograniczać swobody świadczenia usług ani swobodnego przepływu towarów z przyczyn związanych z dziedziną zbliżoną niniejszą dyrektywą [w której niniejsza dyrektywa dokonuje zbliżenia przepisów]”.
8 Artykuł 5 dyrektywy, zatytułowany „Zakaz nieuczciwych praktyk handlowych”, brzmi następująco:
„1. Nieuczciwe praktyki handlowe są zabronione.
2. Praktyka handlowa jest nieuczciwa, jeżeli:
a) jest sprzeczna z wymogami staranności zawodowej;
i
b) w sposób istotny zniekształca lub może w sposób istotny zniekształcić zachowanie gospodarcze względem produktu przeciętnego konsumenta, do którego dociera bądź do którego jest skierowana, lub przeciętnego członka grupy konsumentów, jeżeli praktyka handlowa skierowana jest do określonej grupy konsumentów.
[...]
4. Za nieuczciwe uznaje się w szczególności praktyki handlowe, które
a) wprowadzają błąd w rozumieniu art. 6 i 7;
lub
b) są agresywne w rozumieniu art. 8 i 9.
5. Załącznik I zawiera wykaz praktyk handlowych, które uznaje się za nieuczciwe w każdych okolicznościach. Wykaz ten obowiązuje jednolicie we wszystkich państwach członkowskich i może zostać zmodyfikowany wyłącznie poprzez zmianę niniejszej dyrektywy”.
Prawo krajowe
9 Paragraf 9a Bundesgesetz gegen den unlauteren Wettbewerb 1984 (ustawy federalnej o nieuczciwej konkurencji z 1984 r.) (BGBl. I, 448/1984), w brzmieniu wynikającym z BGBl. I, 136/2001, (zwanej dalej „UWG”) brzmi następująco:
„1) Kto w obrocie handlowym w celach konkurencyjnych:
1. zapowiada w publicznych ogłoszeniach lub innych komunikatach skierowanych do większego kręgu osób, że obok towarów i usług przyzna konsumentom nieodpłatne dodatki (premie), lub oferuje, zapowiada lub przyznaje konsumentom obok druków periodycznych nieodpłatne dodatki (premie) lub
2. oferuje, zapowiada lub przyznaje przedsiębiorcom obok towarów lub usług nieodpłatne dodatki (premie),
może zostać pozwany o zaniechanie i odszkodowanie. Stosuje się to również wtedy, gdy nieodpłatność dodatku jest zakamuflowana ceną ogólną towarów i usług, ceną pozorną dodatku lub w inny sposób”.
2) Ustępu 1 nie stosuje się, gdy dodatek obejmuje:
1. powszechnie stosowaną w praktyce kupieckiej przynależność towaru lub powszechnie stosowane w praktyce kupieckiej świadczenia pomocnicze;
2. próbki towarów;
3. przedmioty reklamowe, które jako takie oznakowane są bardzo widocznym i trwałym oznaczeniem reklamującego się przedsiębiorstwa;
4. korzyści o niskiej wartości (premie) lub drobne przedmioty o niskiej wartości, z zastrzeżeniem że te drobne przedmioty nie są przeznaczone do stworzenia zestawu, którego wartość przekracza sumę wartości poszczególnych ofiarowanych przedmiotów;
5. kwotę pieniężną, która jest już określona lub też ma być ustalona w określony sposób i która nie towarzyszy towarowi;
6. ilość tego samego towaru, która jest już określona lub też ma być ustalona jedynie jako część ułamkowa;
7. udzielanie informacji lub porad;
8. umożliwienie udziału w konkursie z nagrodami (grze), w ramach którego wartość pojedynczego kuponu uczestnictwa (losu) wynikająca z łącznej wartości nagród do zdobycia w stosunku do liczby wydanych kuponów uczestnictwa nie przekracza 0,36 EUR, a łączna wartość nagród do zdobycia nie przekracza 21 600 EUR; może to nastąpić wyłącznie na podstawie własnych kuponów uczestnictwa. Punkt 8 nie stosuje się do dodatków do druków periodycznych”.
Postępowanie przed sądem krajowym i pytania prejudycjalne
10 Od dnia 25 listopada do dnia 6 grudnia 2007 r. dziennik Österreich, należący do pozwanej w postępowaniu przed sądem krajowym, organizował wybory „piłkarza roku” i zapraszał czytelników do udziału w tym konkursie za pośrednictwem internetu lub kuponu do głosowania dołączonego do dziennika. Udział we wspomnianym konkursie umożliwiał wygranie kolacji z wybranym piłkarzem.
11 Uznając, że ta możliwość wygranej, uzależniona od zakupu gazety, stanowi niedozwolony dodatek w rozumieniu § 9a ust. 1 pkt 1 UWG, Mediaprint zwróciła się do Handelsgericht Wien (sądu handlowego w Wiedniu) o nakazanie pozwanej w postępowaniu przed sądem krajowym zaniechania wspomnianej praktyki. Sąd ten uwzględnił ten wniosek, natomiast Oberlandesgericht Wien (wyższy sąd krajowy w Wiedniu), do którego wniesiono apelację, orzekł, że zakaz sprzedaży z dodatkami może mieć zastosowanie wyłącznie, jeśli zapowiedziana nagroda może zachęcać czytelników do kupowania gazety. Jednakże według sądu apelacyjnego taki „efekt przyciągający” nie miał miejsca w niniejszym przypadku przy uwzględnieniu w szczególności okoliczności, że można było brać udział w konkursie również za pośrednictwem internetu.
12 Mediaprint wniosła przeciwko temu orzeczeniu nadzwyczajną skargę rewizyjną przed Oberster Gerichtshof. W postanowieniu odsyłającym sąd ten uściśla przede wszystkim, że § 9a ust. 1 pkt 1 UWG przewiduje ogólny zakaz sprzedaży z dodatkami, który ma na celu zapewnienie zarówno ochrony konsumentów, jak i utrzymania sprawnie funkcjonujących relacji rynkowych. Uściśliwszy to, sąd ten zastanawia się, czy takiemu przepisowi nie stoi na przeszkodzie dyrektywa, która ma natomiast na celu ochronę konsumentów i reguluje wyłącznie stosunki pomiędzy nimi a przedsiębiorstwami.
13 Uznając, że wydanie orzeczenia zależy od wykładni dyrektywy, Oberster Gerichtshof postanowił zawiesić postępowanie i zwrócić się do Trybunału z następującymi pytaniami prejudycjalnymi:
„1) Czy art. 3 ust. 1 i art. 5 ust. 5 [dyrektywy] lub inne przepisy tej dyrektywy stoją na przeszkodzie uregulowaniu krajowemu, zgodnie z którym zapowiadanie, oferowanie lub przyznawanie nieodpłatnych dodatków do druków periodycznych, jak również zapowiadanie nieodpłatnych dodatków do innych towarów lub usług, z zastrzeżeniem wymienionych enumeratywnie wyjątków, jest niedozwolone bez konieczności sprawdzania w indywidualnym przypadku wprowadzającego w błąd, agresywnego lub w inny sposób nieuczciwego charakteru praktyki handlowej również wtedy, gdy uregulowanie to służy nie tylko ochronie konsumentów, lecz także innym celom, które nie są objęte przedmiotowym zakresem zastosowania [dyrektywy], przykładowo utrzymaniu pluralizmu mediów lub ochronie słabszych konkurentów?
2) W przypadku odpowiedzi twierdzącej na pytanie pierwsze: czy umożliwienie udziału w grze związane z zakupem gazety stanowi nieuczciwą praktykę w rozumieniu art. 5 ust. 2 [dyrektywy] z samego tego powodu, że przynajmniej dla części zainteresowanego kręgu odbiorców ta możliwość udziału stanowi wprawdzie nie jedyny, ale decydujący powód zakupu gazety?”.
14 Pismem złożonym w sekretariacie Trybunału w dniu 27 lipca 2009 r. rząd austriacki wniósł na podstawie art. 44 § 3 akapit drugi regulaminu postępowania przed Trybunałem o rozstrzygnięcie sprawy przez wielką izbę.
W przedmiocie pytań prejudycjalnych
W przedmiocie pytania pierwszego
15 Stawiając pytanie pierwsze, sąd krajowy dąży w istocie do ustalenia, czy dyrektywę należy interpretować w ten sposób, że stoi ona na przeszkodzie przepisowi krajowemu, który przewiduje ogólny zakaz sprzedaży z dodatkami i który ma na celu nie tylko ochronę konsumentów, ale zmierza także do innych celów, takich jak przykładowo utrzymanie pluralizmu mediów lub ochrona słabszych konkurentów.
16 Aby udzielić odpowiedzi na to pytanie, należy na wstępie ustalić, czy sprzedaż z dodatkami, objęta zakazem będącym przedmiotem sporu w postępowaniu przed sądem krajowym, stanowi praktykę handlową w rozumieniu art. 2 lit. d) dyrektywy i podlega wobec tego jej przepisom.
17 W tym względzie należy zauważyć, że art. 2 lit. d) dyrektywy definiuje w sposób szczególnie szeroki pojęcie praktyki handlowej jako „każde działanie przedsiębiorcy, jego zaniechanie, sposób postępowania, oświadczenie lub komunikat handlowy, w tym reklamę i marketing, bezpośrednio związane z promocją, sprzedażą lub dostawą produktu do konsumentów”.
18 Tymczasem kampanie promocyjne, takie jak kampania będąca przedmiotem sporu w sprawie zawisłej przed sądem krajowym, wiążące bezpłatny udział konsumenta w konkursie z nabyciem towarów lub usług, wyraźnie wpisują się w ramy strategii handlowej podmiotu gospodarczego, a ich bezpośrednim celem jest promocja i zwiększenie sprzedaży prowadzonej przez te podmioty. Wynika z tego, że są one praktykami handlowymi w rozumieniu art. 2 lit. d) dyrektywy, a zatem są objęte jej przedmiotowym zakresem stosowania (zob. wyrok z dnia 14 stycznia 2010 r. w sprawie C‑304/08 Plus Warenhandelsgesellschaft, Zb.Orz. s. I‑217, pkt 37 i przytoczone tam orzecznictwo).
19 Wniosku tego nie mogą podważać uwagi przedstawione przez Mediaprint oraz rządy austriacki i belgijski, zgodnie z którymi dyrektywa nie dotyczy praktyk z zakresu promocji sprzedaży będących przedmiotem sporu przed sądem krajowym, ponieważ w sposób wyraźny stanowiły one przedmiot projektu Komisji rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady [COM (2001) 546 wersja ostateczna], który to projekt został zmieniony [COM (2002) 585 wersja ostateczna]. W tym względzie wystarczy bowiem stwierdzić, że okoliczność ta nie może sama w sobie wykluczać – zwłaszcza przy uwzględnieniu faktu, że projekt ten został wycofany w 2006 r., a zatem nie doszło do uchwalenia rozporządzenia – by takie praktyki mogły stanowić przy obecnym kształcie prawa Unii nieuczciwe praktyki handlowe w rozumieniu wspomnianej dyrektywy i mieścić się w jej zakresie przedmiotowym (ww. wyrok Plus Warenhandelsgesellschaft, pkt 33).
20 Po dokonaniu tych ustaleń należy jeszcze zbadać, czy przepis krajowy taki jak § 9a ust. 1 pkt 1 UWG może być objęty zakresem stosowania dyrektywy bez względu na okoliczność, że – jak uściśla sąd krajowy – jego cel jest szerszy niż cel dyrektywy, ponieważ ma on na celu nie tylko ochronę konsumentów, ale zmierza także do innych celów.
21 W tym względzie należy zauważyć, że – jak podkreślono w pkt 17 niniejszego wyroku – dyrektywa cechuje się szczególnie szerokim zakresem przedmiotowym, obejmującym wszystkie praktyki handlowe mające bezpośredni związek z promocją, sprzedażą lub dostawą jakiegoś produktu konsumentom. Tym samym z tego zakresu wykluczone są, jak wynika z motywu 6 wspomnianej dyrektywy, wyłącznie uregulowania krajowe dotyczące nieuczciwych praktyk handlowych szkodzących „jedynie” interesom gospodarczym konkurentów lub dotyczących transakcji między przedsiębiorcami.
22 Tymczasem w oczywisty sposób nie odnosi się to do przepisu krajowego rozpatrywanego w postępowaniu przed sądem krajowym.
23 Jak podkreśla bowiem sąd krajowy, § 9a ust. 1 pkt 1 UWG wyraźnie ma na celu ochronę konsumentów, a nie tylko konkurentów i innych uczestników rynku.
24 Ponadto z akt sprawy wynika, że UWG, stanowiąca ustawę krajową o nieuczciwej konkurencji, została zmieniona ustawą z dnia 13 grudnia 2007 r. (BGBl. I, 79/2007) – przy czym nie został zresztą zmieniony § 9a – właśnie po to, by zapewnić transpozycję dyrektywy w Austrii. W rezultacie ustawodawca krajowy uznał, że ustawa ta może gwarantować zgodność prawa krajowego z dyrektywą i tym samym pozwala, tak jak przewiduje to motyw 8 dyrektywy, chronić „bezpośrednio interesy gospodarcze konsumentów przed nieuczciwymi praktykami handlowymi stosowanymi wobec nich przez przedsiębiorstwa” i zapewnić, jak stanowi w szczególności art. 1 tej dyrektywy, „wysoki poziom ochrony konsumentów”.
25 W tym kontekście należy przypomnieć, że podczas rozprawy rząd austriacki podniósł, iż przepis krajowy rozpatrywany w postępowaniu przed sądem krajowym nie jest objęty zakresem stosowania dyrektywy, jako że zasadniczo zmierza on do utrzymania pluralizmu mediów w Austrii. Odszedł tym samym od dokonanej przez sąd krajowy oceny celów tego przepisu, jaka wynika z pkt 12 i 20 niniejszego wyroku.
26 Tymczasem nawet przy założeniu, że przepis krajowy rozpatrywany w postępowaniu przed sądem krajowym zasadniczo zmierza do utrzymania pluralizmu mediów w Austrii, należy zauważyć, iż możliwość utrzymywania lub wprowadzenia przez państwa członkowskie na swoim terytorium środków, których celem lub skutkiem jest uznanie praktyk handlowych za nieuczciwe ze względów wiążących się z utrzymaniem pluralizmu mediów, nie widnieje pośród odstępstw od zakresu stosowania dyrektywy wymienionych w motywach 6 i 9 oraz w art. 3 tej dyrektywy.
27 W tym względzie należy podkreślić, że dyrektywa dokonuje pełnej harmonizacji regulacji dotyczących nieuczciwych praktyk handlowych przedsiębiorstw w stosunku do konsumentów.
28 Z tego względu rząd austriacki nie może skutecznie twierdzić, że art. 9a ust. 1 pkt 1 UWG pozostaje poza zakresem stosowania dyrektywy, ponieważ zasadniczo dąży on do celów wiążących się z utrzymaniem pluralizmu mediów.
29 Skoro zostało to ustalone, należy sprawdzić, czy dyrektywa stoi na przeszkodzie zakazowi sprzedaży z dodatkami, takiemu jak określony w § 9a ust. 1 pkt 1 UWG.
30 W tym względzie należy przypomnieć przede wszystkim, że ponieważ dyrektywa dokonuje pełnej harmonizacji regulacji dotyczących nieuczciwych praktyk handlowych przedsiębiorstw w stosunku do konsumentów, państwa członkowskie nie mogą – jak wyraźnie stanowi art. 4 dyrektywy – przyjmować środków bardziej restrykcyjnych niż środki określone w tej dyrektywie, nawet w celu zapewnienia wyższego poziomu ochrony konsumentów (ww. wyrok w sprawie Plus Warenhandelsgesellschaft, pkt 41 i przytoczone tam orzecznictwo).
31 Następnie należy również zauważyć, że art. 5 dyrektywy, który ustanawia zakaz nieuczciwych praktyk handlowych, wymienia kryteria pozwalające na ustalenie, czy dana praktyka jest nieuczciwa.
32 Tym samym zgodnie z art. 5 ust. 2 dyrektywy praktyka handlowa jest nieuczciwa, jeżeli jest sprzeczna z wymogami staranności zawodowej i w sposób istotny zniekształca lub może zniekształcić zachowanie gospodarcze przeciętnego konsumenta względem produktu.
33 Ponadto art. 5 ust. 4 dyrektywy definiuje dwie konkretne kategorie nieuczciwych praktyk handlowych, a mianowicie „praktyki wprowadzające w błąd” oraz „praktyki agresywne”, odpowiadające kryteriom wymienionym odpowiednio w art. 6 i 7 oraz art. 8 i 9 dyrektywy.
34 Wreszcie dyrektywa zawiera także w załączniku I wyczerpujące wyliczenie 31 praktyk handlowych, które zgodnie z art. 5 ust. 5 tej dyrektywy uważane są za nieuczciwe „w każdych okolicznościach”. Co za tym idzie, jak wyjaśnia także w sposób wyraźny motyw 17 dyrektywy, jedynie te praktyki handlowe mogą być uznane za nieuczciwe bez poddania ich ocenie w ramach konkretnego przypadku na podstawie art. 5–9 dyrektywy.
35 Co się tyczy przepisów krajowych rozpatrywanych w postępowaniu przed sądem krajowym, bezsporne jest, że praktyki polegające na oferowaniu konsumentom dodatków związanych z zakupem towarów lub usług nie widnieją w załączniku I do dyrektywy. Z tego względu nie mogą one być zakazane w każdych okolicznościach, ale wyłącznie w następstwie konkretnej analizy pozwalającej na stwierdzenie ich nieuczciwego charakteru.
36 Jednakże należy stwierdzić, że § 9a ust. 1 pkt 1 UWG zakazuje jakichkolwiek działań handlowych wiążących oferowanie dodatków z nabyciem towarów lub usług. Innymi słowy, ten rodzaj działań zakazany jest w sposób ogólny, bez konieczności ustalania, w świetle okoliczności faktycznych każdego przypadku, czy sporne działanie handlowe jest „nieuczciwe” na podstawie kryteriów wymienionych w art. 5–9 dyrektywy.
37 Ponadto uregulowanie krajowe przewidujące środki bardziej restrykcyjne niż środki określone w dyrektywie jest niezgodne z treścią art. 4 dyrektywy, który w sposób wyraźny zakazuje państwom członkowskim utrzymywania w mocy lub przyjmowania takich przepisów, nawet jeśli miałyby one na celu zapewnienie wyższego poziomu ochrony konsumentów.
38 W tych okolicznościach należy stwierdzić, że dyrektywa stoi na przeszkodzie zakazowi ofert handlowych wiążących nabycie towarów lub usług z przyznaniem dodatków, takiemu jak zakaz ustanowiony w przepisach krajowych będących przedmiotem sporu w postępowaniu przed sądem krajowym.
39 Okoliczność, że art. 9a ust. 2 UWG przewiduje pewną liczbę wyjątków od wspomnianego zakazu sprzedaży z dodatkami nie może podważać powyższego wniosku.
40 Otóż, tak jak Trybunał już orzekł, nawet jeżeli wyjątki te mogą ograniczyć zakres zakazu praktyk handlowych polegających na wiązaniu oferty dodatków z nabyciem towarów lub usług, niemniej jednak w sytuacji gdy, tak jak w sprawie zawisłej przed sądem krajowym, mamy do czynienia z praktyką, która nie jest wymieniona w załączniku I do dyrektywy, nie mogą one – ze względu na swój ograniczony i z góry określony charakter – zastąpić oceny tego, czy dana praktyka handlowa jest „nieuczciwa”, którą należy koniecznie przeprowadzić w odniesieniu do właściwych dla danego przypadku okoliczności faktycznych w świetle kryteriów określonych w art. 5–9 dyrektywy (zob. ww. wyrok w sprawie Plus Warenhandelsgesellschaft, pkt 53 i przytoczone tam orzecznictwo).
41 Z uwagi na powyższe na pytanie pierwsze należy odpowiedzieć, iż dyrektywę należy interpretować w ten sposób, że stoi ona na przeszkodzie przepisowi krajowemu, takiemu jak ten rozpatrywany w postępowaniu przed sądem krajowym, który przewiduje ogólny zakaz sprzedaży z dodatkami i który ma na celu nie tylko ochronę konsumentów, ale zmierza także do innych celów.
W przedmiocie pytania drugiego
42 Stawiając pytanie drugie, sąd krajowy dąży do ustalenia w przypadku odpowiedzi twierdzącej na pytanie pierwsze, czy sprzedaż z dodatkami należy uważać za nieuczciwą praktykę handlową w rozumieniu art. 5 ust. 2 dyrektywy z samego tego względu, że przynajmniej dla części zainteresowanego kręgu odbiorców możliwość wygranej stanowi decydujący powód zakupu głównego towaru.
43 Tak jak zauważono w pkt 35 niniejszego wyroku, gdy praktyka handlowa objęta zakresem zastosowania dyrektywy nie widnieje w załączniku I do tej dyrektywy, praktyka ta może być uważana za nieuczciwą i tym samym zostać zakazana tylko w następstwie konkretnej analizy, w szczególności w świetle kryteriów wymienionych w art. 5–9 dyrektywy.
44 Tymczasem okoliczność, że przynajmniej dla części zainteresowanego kręgu odbiorców możliwość udziału w konkursie stanowi decydujący powód zakupu gazety, jest jednym z elementów, które sąd krajowy może wziąć pod uwagę w ramach takiej analizy.
45 Okoliczność ta mogłaby bowiem doprowadzić sąd krajowy do uznania, że rozpatrywana praktyka krajowa w sposób istotny zniekształca lub może w sposób istotny zniekształcić zachowanie gospodarcze konsumenta w rozumieniu art. 5 ust. 2 lit. b) dyrektywy.
46 Jednakże w żaden sposób sama ta okoliczność nie pozwala na uznanie sprzedaży z dodatkami za nieuczciwą praktykę handlową w rozumieniu dyrektywy. W tym celu należy również sprawdzić, czy rozpatrywana praktyka jest sprzeczna z wymogami staranności zawodowej w rozumieniu art. 5 ust. 2 lit. a) dyrektywy.
47 W tych okolicznościach na pytanie drugie należy odpowiedzieć, że możliwość udziału w konkursie z nagrodami związana z zakupem gazety nie stanowi nieuczciwej praktyki handlowej w rozumieniu art. 5 ust. 2 dyrektywy z samego tego względu, że przynajmniej dla części zainteresowanych konsumentów możliwość udziału w grze stanowi decydujący powód skłaniający ich do zakupu tej gazety.
W przedmiocie kosztów
48 Dla stron postępowania przed sądem krajowym niniejsze postępowanie ma charakter incydentalny, dotyczy bowiem kwestii podniesionej przed tym sądem, do niego zatem należy rozstrzygnięcie o kosztach. Koszty poniesione w związku z przedstawieniem uwag Trybunałowi, inne niż poniesione przez strony postępowania przed sądem krajowym, nie podlegają zwrotowi.
Z powyższych względów Trybunał (wielka izba) orzeka, co następuje:
1) Dyrektywę 2005/29/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 11 maja 2005 r. dotyczącą nieuczciwych praktyk handlowych stosowanych przez przedsiębiorstwa wobec konsumentów na rynku wewnętrznym oraz zmieniającą dyrektywę Rady 84/450/EWG, dyrektywy 97/7/WE, 98/27/WE i 2002/65/WE Parlamentu Europejskiego i Rady oraz rozporządzenie (WE) nr 2006/2004 Parlamentu Europejskiego i Rady („dyrektywę o nieuczciwych praktykach handlowych”) należy interpretować w ten sposób, że stoi ona na przeszkodzie przepisowi krajowemu, takiemu jak ten rozpatrywany w postępowaniu przed sądem krajowym, który przewiduje ogólny zakaz sprzedaży z dodatkami i który ma na celu nie tylko ochronę konsumentów, ale zmierza także do innych celów.
2) Możliwość udziału w konkursie z nagrodami związana z zakupem gazety nie stanowi nieuczciwej praktyki handlowej w rozumieniu art. 5 ust. 2 dyrektywy 2005/29 z samego tego względu, że przynajmniej dla części zainteresowanych konsumentów możliwość udziału w grze stanowi decydujący powód skłaniający ich do zakupu tej gazety.
Podpisy