WYROK SĄDU (szósta izba)
z dnia 11 lipca 2019 r.(*)
Wspólna polityka zagraniczna i bezpieczeństwa – Środki ograniczające przyjęte w związku z sytuacją na Ukrainie – Zamrożenie środków finansowych – Wykaz osób, podmiotów i organów, do których ma zastosowanie zamrożenie środków finansowych i zasobów gospodarczych – Pozostawienie nazwiska skarżącego w wykazie – Obowiązek Rady zbadania, czy decyzja organu państwa trzeciego została podjęta z poszanowaniem prawa do obrony i prawa do skutecznej ochrony sądowej
W sprawie T‑274/18
Oleksandr Viktorovych Klymenko, zamieszkały w Moskwie (Rosja), reprezentowany przez adwokat M. Phelippeau,
strona skarżąca,
przeciwko
Radzie Unii Europejskiej, reprezentowanej przez A. Vitra oraz P. Mahnič, działających w charakterze pełnomocników,
strona pozwana,
mającej za przedmiot oparte na art. 263 TFUE żądanie stwierdzenia nieważności decyzji Rady (WPZiB) 2018/333 z dnia 5 marca 2018 r. zmieniającej decyzję 2014/119/WPZiB w sprawie środków ograniczających skierowanych przeciwko niektórym osobom, podmiotom i organom w związku z sytuacją na Ukrainie (Dz.U. 2018, L 63, s. 48) i rozporządzenia wykonawczego Rady (UE) 2018/326 z dnia 5 marca 2018 r. dotyczącego wykonania rozporządzenia (UE) nr 208/2014 w sprawie środków ograniczających skierowanych przeciwko niektórym osobom, podmiotom i organom w związku z sytuacją na Ukrainie (Dz.U. 2018, L 63, s. 5) w zakresie, w jakim na mocy tych aktów nazwisko skarżącego pozostawiono w wykazie osób, podmiotów i organów, do których stosuje się środki ograniczające,
SĄD (szósta izba),
w składzie: G. Berardis (sprawozdawca), prezes, D. Spielmann i Z. Csehi, sędziowie,
sekretarz: E. Coulon,
wydaje następujący
Wyrok
Okoliczności powstania sporu
1 Niniejsza sprawa wpisuje się w ramy środków ograniczających przyjętych przeciwko niektórym osobom, podmiotom i organom w związku z sytuacją na Ukrainie w następstwie represji zastosowanych w odpowiedzi na demonstracje na placu Niepodległości w Kijowie (Ukraina) w lutym 2014 r.
2 Skarżący, Oleksandr Viktorovych Klymenko, zajmował stanowisko ministra ds. dochodów i opłat Ukrainy.
3 W dniu 5 marca 2014 r. Rada Unii Europejskiej przyjęła decyzję 2014/119/WPZiB w sprawie środków ograniczających skierowanych przeciwko niektórym osobom, podmiotom i organom w związku z sytuacją na Ukrainie (Dz.U. 2014, L 66, s. 26). W tym samym dniu Rada przyjęła rozporządzenie (UE) nr 208/2014 w sprawie środków ograniczających skierowanych przeciwko niektórym osobom, podmiotom i organom w związku z sytuacją na Ukrainie (Dz.U. 2014, L 66, s. 1).
4 W motywach 1 i 2 decyzji 2014/119 stwierdza się, co następuje:
„(1) W dniu 20 lutego 2014 r. Rada zdecydowanie potępiła wszelkie przypadki użycia przemocy na Ukrainie. Zaapelowała o natychmiastowe położenie kresu przemocy na Ukrainie oraz pełne poszanowanie praw człowieka i podstawowych wolności. Rada wezwała rząd Ukrainy do jak największej powściągliwości w działaniach, a przywódców opozycji – do odcięcia się od osób posuwających się do radykalnych działań, w tym do aktów przemocy.
(2) W dniu 3 marca 2014 r. Rada uzgodniła skoncentrowanie środków ograniczających na zamrożeniu i odzyskaniu aktywów osób wskazanych jako odpowiedzialne za defraudację ukraińskich funduszy państwowych oraz osób odpowiedzialnych za naruszenia praw człowieka w celu konsolidacji i wsparcia praworządności i poszanowania praw człowieka na Ukrainie”.
5 Artykuł 1 ust. 1 i 2 decyzji 2014/119 stanowi, co następuje:
„1. Zamrożone zostają wszystkie środki finansowe i zasoby gospodarcze należące do lub będące w posiadaniu, dyspozycji lub pod kontrolą wymienionych w załączniku osób wskazanych jako odpowiedzialne za defraudację ukraińskich funduszy państwowych oraz osób odpowiedzialnych za naruszenia praw człowieka na Ukrainie, a także osób fizycznych lub prawnych, podmiotów lub organów z nimi powiązanych.
2. Nie udostępnia się – bezpośrednio ani pośrednio – żadnych środków finansowych ani zasobów gospodarczych wymienionym w załączniku osobom fizycznym lub prawnym, podmiotom lub organom, ani na ich rzecz”.
6 Szczegółowe zasady tego zamrożenia środków finansowych określono w art. 1 ust. 3–6 decyzji 2014/119.
7 Zgodnie z decyzją 2014/119 rozporządzenie nr 208/2014 nakłada obowiązek przyjęcia rozpatrywanych środków ograniczających i określa szczegółowe zasady ich stosowania co do istoty w sposób identyczny jak wspomniana decyzja.
8 Nazwiska osób, których dotyczą decyzja 2014/119 i rozporządzenie nr 208/2014, znajdują się w wykazie zawartym w załączniku do wspomnianej decyzji i w załączniku I do wspomnianego rozporządzenia (zwanym dalej „wykazem”) wraz, między innymi, z uzasadnieniem ich umieszczenia. Początkowo nazwisko skarżącego nie figurowało w wykazie.
9 Decyzja 2014/119 i rozporządzenie nr 208/2014 zostały zmienione decyzją wykonawczą Rady 2014/216/WPZiB z dnia 14 kwietnia 2014 r. wykonującą decyzję 2014/119 (Dz.U. 2014, L 111, s. 91) i rozporządzeniem wykonawczym Rady (UE) nr 381/2014 z dnia 14 kwietnia 2014 r. wykonującym rozporządzenie nr 208/2014 (Dz.U. 2014, L 111, s. 33) (zwanymi dalej łącznie „aktami z kwietnia 2014 r.”).
10 Na mocy aktów z kwietnia 2014 r. nazwisko skarżącego zostało dodane do rozpatrywanego wykazu wraz z identyfikującymi go danymi – „były minister [Ukrainy] ds. dochodów i opłat” – oraz następującym uzasadnieniem:
„Osoba, wobec której prowadzone jest na Ukrainie dochodzenie w związku z udziałem w przestępstwach związanych ze sprzeniewierzeniem ukraińskich środków publicznych i ich nielegalnym przesyłaniem poza Ukrainę”.
11 Pismem złożonym w sekretariacie Sądu w dniu 30 czerwca 2014 r. skarżący wniósł skargę zarejestrowaną pod numerem T‑494/14, mającą na celu w szczególności stwierdzenie nieważności aktów z kwietnia 2014 r. w zakresie, w jakim go dotyczyły.
12 W dniu 29 stycznia 2015 r. Rada przyjęła decyzję (WPZiB) 2015/143 zmieniającą decyzję 2014/119 (Dz.U. 2015, L 24, s. 16) oraz rozporządzenie (UE) 2015/138 zmieniające rozporządzenie nr 208/2014 (Dz.U. 2015, L 24, s. 1).
13 Decyzja 2015/143 doprecyzowała – z dniem 31 stycznia 2015 r. – kryteria umieszczenia w wykazie nazwisk osób, których środki finansowe podlegają zamrożeniu. W szczególności art. 1 ust. 1 decyzji 2014/119 otrzymał następującą treść:
„1. Zamrożone zostają wszystkie środki finansowe i zasoby gospodarcze należące do lub będące w posiadaniu, dyspozycji lub pod kontrolą wymienionych w załączniku osób wskazanych jako odpowiedzialne za defraudację ukraińskich funduszy państwowych oraz osób odpowiedzialnych za naruszenia praw człowieka na Ukrainie, a także osób fizycznych lub prawnych, podmiotów lub organów z nimi powiązanych, zgodnie z wykazem zamieszczonym w załączniku.
Do celów niniejszej decyzji do osób wskazanych jako odpowiedzialne za defraudację ukraińskich funduszy państwowych zalicza się osoby, wobec których organy ukraińskie wszczęły dochodzenie:
a) w związku z defraudacją ukraińskich funduszy publicznych lub aktywów publicznych lub za współudział w tych działaniach; lub
b) w związku z nadużyciem stanowiska przez osobę piastującą funkcję publiczną w celu zapewnienia sobie lub osobie trzeciej nieuzasadnionych korzyści ze szkodą dla ukraińskich funduszy publicznych lub aktywów publicznych, lub za współudział w tych działaniach”.
14 Rozporządzenie 208/2014 zostało zmienione rozporządzeniem 2015/138 zgodnie z decyzją 2015/143.
15 W dniu 5 marca 2015 r. Rada przyjęła decyzję (WPZiB) 2015/364 zmieniającą decyzję 2014/119 (Dz.U. 2015, L 62, s. 25) oraz rozporządzenie wykonawcze (UE) 2015/357 dotyczące wykonania rozporządzenia nr 208/2014 (Dz.U. 2015, L 62, s. 1) (zwane dalej łącznie „aktami z marca 2015 r.”). Decyzja 2015/364, po pierwsze, zastąpiła art. 5 decyzji 2014/119, przedłużając stosowanie środków ograniczających w odniesieniu do skarżącego do dnia 6 marca 2016 r., a po drugie, zmieniła załącznik do tej ostatniej decyzji. Rozporządzeniem wykonawczym 2015/357 zmieniono w konsekwencji załącznik I do rozporządzenia nr 208/2014.
16 Na mocy aktów z marca 2015 r. nazwisko skarżącego zostało pozostawione w wykazie wraz z identyfikującymi go danymi – „były minister ds. dochodów i opłat” – oraz nowym uzasadnieniem:
„Osoba, wobec której władze Ukrainy wszczęły postępowanie karne w sprawie sprzeniewierzenia środków publicznych lub mienia publicznego oraz w sprawie nadużycia stanowiska przez osobę piastującą funkcję publiczną w celu zapewnienia sobie lub osobie trzeciej nieuzasadnionych korzyści ze szkodą dla środków budżetowych lub mienia publicznego Ukrainy”.
17 Pismem złożonym w sekretariacie Sądu w dniu 15 maja 2015 r. skarżący wniósł skargę zarejestrowaną pod numerem T‑245/15, mającą na celu w szczególności stwierdzenie nieważności aktów z marca 2015 r. w zakresie, w jakim go dotyczyły.
18 W dniu 4 marca 2016 r. Rada przyjęła decyzję (WPZiB) 2016/318 zmieniającą decyzję 2014/119 (Dz.U. 2016, L 60, s. 76) oraz rozporządzenie wykonawcze (UE) 2016/311 dotyczące wykonania rozporządzenia nr 208/2014 (Dz.U. 2016, L 60, s. 1) (zwane dalej łącznie „aktami z marca 2016 r.”).
19 W aktach z marca 2016 r. stosowanie środków ograniczających zostało przedłużone, m.in. w odniesieniu do skarżącego, do dnia 6 marca 2017 r., bez zmiany uzasadnienia umieszczenia jego nazwiska w wykazie w porównaniu z aktami z marca 2015 r.
20 Pismem złożonym w sekretariacie Sądu w dniu 28 kwietnia 2016 r. skarżący dostosował skargę w sprawie T‑245/15, zgodnie z art. 86 regulaminu postępowania przed Sądem, domagając się również stwierdzenia nieważności aktów z marca 2016 r. w zakresie, w jakim akty te go dotyczyły.
21 Postanowieniem z dnia 10 czerwca 2016 r., Klymenko/Rada (T‑494/14, EU:T:2016:360), wydanym na podstawie art. 132 regulaminu postępowania, Sąd uwzględnił skargę, o której mowa w pkt 11 powyżej, uznając ją za oczywiście zasadną i stwierdzając w związku z tym nieważność aktów z kwietnia 2014 r. w zakresie, w jakim akty te dotyczyły skarżącego.
22 W dniu 3 marca 2017 r. Rada przyjęła decyzję (WPZiB) 2017/381 zmieniającą decyzję 2014/119 (Dz.U. 2017, L 58, s. 34) oraz rozporządzenie wykonawcze (UE) 2017/374 dotyczące wykonania rozporządzenia nr 208/2014 (Dz.U. 2017, L 58, s. 1) (zwane dalej łącznie „aktami z marca 2017 r.”).
23 W aktach z marca 2017 r. stosowanie środków ograniczających zostało przedłużone do dnia 6 marca 2018 r., bez zmiany uzasadnienia umieszczenia nazwiska skarżącego w wykazie w porównaniu z aktami z marca 2015 r. i z marca 2016 r.
24 Pismem złożonym w sekretariacie Sądu w dniu 27 marca 2017 r. skarżący ponownie dostosował skargę w sprawie T‑245/15, domagając się również stwierdzenia nieważności aktów z marca 2017 r. w zakresie, w jakim akty te go dotyczyły.
25 Wyrokiem z dnia 8 listopada 2017 r., Klymenko/Rada (T‑245/15, niepublikowanym, EU:T:2017:792), Sąd oddalił wszystkie żądania skarżącego określone w pkt 17, 20 i 24 powyżej.
26 W okresie od grudnia 2017 r. do lutego 2018 r. Rada i skarżący przesłali do siebie szereg pism w przedmiocie ewentualnego przedłużenia obowiązywania rozpatrywanych środków ograniczających względem skarżącego. W szczególności Rada przekazała skarżącemu kilka pism biura prokuratora generalnego Ukrainy (zwanego dalej „BPG”) dotyczących postępowania karnego, które się wobec niego toczyło i które było zamierzoną podstawą uzasadniającą wspomniane przedłużenie stosowania środków ograniczających.
27 W dniu 5 marca 2018 r. Rada przyjęła decyzję (WPZiB) 2018/333 zmieniającą decyzję 2014/119 (Dz.U. 2018, L 63, s. 48) oraz rozporządzenie wykonawcze (UE) 2018/326 dotyczące wykonania rozporządzenia nr 208/2014 (Dz.U. 2018, L 63, s. 5) (zwane dalej łącznie „zaskarżonymi aktami”).
28 W zaskarżonych aktach stosowanie środków ograniczających zostało przedłużone do dnia 6 marca 2019 r., bez zmiany uzasadnienia umieszczenia nazwiska skarżącego w wykazie w porównaniu z uzasadnieniem zawartym w aktach z marca 2015 r., z marca 2016 r. i z marca 2017 r.
29 Pismem z dnia 8 marca 2018 r. Rada poinformowała skarżącego o utrzymaniu wobec niego w mocy środków ograniczających. Odpowiedziała na uwagi skarżącego zgłoszone we wcześniejszych pismach i przekazała mu zaskarżone akty. Ponadto wskazała termin na przedstawienie jej uwag przed podjęciem decyzji w sprawie ewentualnego pozostawienia nazwiska skarżącego w wykazie.
Postępowanie i żądania stron
30 Skargą złożoną w sekretariacie Sądu w dniu 30 kwietnia 2018 r. skarżący wniósł skargę w niniejszej sprawie, żądając stwierdzenia nieważności zaskarżonych aktów.
31 Pisemny etap postępowania został zamknięty w dniu 19 września 2018 r., ponieważ skarżący nie złożył repliki w wyznaczonym terminie.
32 Wyrokiem z dnia 19 grudnia 2018 r., Azarov/Rada (C‑530/17 P, EU:C:2018:1031), Trybunał uchylił wyrok z dnia 7 lipca 2017 r., Azarov/Rada (T‑215/15, EU:T:2017:479), a także stwierdził nieważność aktów z marca 2015 r. w zakresie, w jakim akty te dotyczyły strony skarżącej w sprawie, w której zapadł wspomniany wyrok.
33 Ze względu na potencjalny wpływ rozstrzygnięcia przyjętego przez Trybunał w wyroku z dnia 19 grudnia 2018 r., Azarov/Rada (C‑530/17 P, EU:C:2018:1031), na niniejszą sprawę, w ramach środków organizacji postępowania przewidzianych w art. 89 regulaminu postępowania Sąd (szósta izba) postanowił skierować do stron pytanie na piśmie w celu wezwania ich do wyjaśnienia na piśmie, jakie konsekwencje należy ich zdaniem wyciągnąć z tego wyroku w niniejszym przypadku. Strony zastosowały się do tego wezwania w wyznaczonym terminie.
34 Na mocy art. 106 § 3 regulaminu postępowania w braku złożenia przez strony, w terminie trzech tygodni od doręczenia stronom powiadomienia o zamknięciu pisemnego etapu postępowania, wniosku o przeprowadzenie rozprawy Sąd może zdecydować o wydaniu rozstrzygnięcia w przedmiocie skargi z pominięciem ustnego etapu postępowania. W niniejszej sprawie Sąd uznaje, że akta sprawy wystarczająco wyjaśniają okoliczności zawisłej przed nim sprawy, i w braku wspomnianego wniosku postanawia orzec bez przeprowadzenia ustnego etapu postępowania.
35 Skarżący wnosi zasadniczo do Sądu o:
– stwierdzenie nieważności zaskarżonych aktów w zakresie, w jakim one go dotyczą;
– obciążenie Rady kosztami postępowania.
36 Rada wnosi do Sądu o:
– oddalenie skargi;
– obciążenie skarżącego kosztami postępowania;
– tytułem ewentualnym, na wypadek stwierdzenia nieważności zaskarżonych aktów w zakresie dotyczącym skarżącego – utrzymanie w mocy skutków decyzji 2018/333 do czasu, gdy stwierdzenie częściowej nieważności rozporządzenia wykonawczego 2018/326 stanie się skuteczne.
Co do prawa
37 W uzasadnieniu skargi skarżący podnosi pięć zarzutów, dotyczących: po pierwsze, naruszenia obowiązku uzasadnienia, po drugie, naruszenia prawa do obrony i prawa do skutecznego środka prawnego, po trzecie, braku podstawy prawnej, po czwarte, błędu co do okoliczności faktycznych i po piąte, naruszenia prawa własności. W odpowiedzi na pytanie, o którym mowa w pkt 33 powyżej, skarżący podnosi, że w niniejszej sprawie zasady wynikające z wyroku z dnia 19 grudnia 2018 r., Azarov/Rada (C‑530/17 P, EU:C:2018:1031), prowadzą do konieczności stwierdzenia nieważności zaskarżonych aktów.
38 Natomiast Rada w odpowiedzi na skargę kwestionuje zasadność zarzutów skarżącego wymienionych w pkt 37 powyżej. W odpowiedzi na pytanie, o którym mowa w pkt 33 powyżej, podnosi, że wyrok z dnia 19 grudnia 2018 r., Azarov/Rada (C‑530/17 P, EU:C:2018:1031), nie ma wpływu na niniejszą sprawę, ponieważ skarżący nie podniósł w skardze zarzutu podobnego do zarzutu uwzględnionego przez Trybunał we wspomnianym wyroku, a zarzut ten nie dotyczy bezwzględnych przeszkód procesowych. Tytułem ewentualnym Rada podnosi, że wspomniany zarzut jest w każdym razie w niniejszej sprawie bezzasadny.
39 Na wstępie należy zatem przypomnieć zasady wynikające w szczególności z wyroku z dnia 19 grudnia 2018 r., Azarov/Rada (C‑530/17 P, EU:C:2018:1031), które mogą mieć decydujące znaczenie dla niniejszej sprawy.
Uwagi wstępne
40 Z utrwalonego orzecznictwa wynika, że podczas dokonywania kontroli środków ograniczających sądy Unii powinny zapewnić co do zasady pełną kontrolę zgodności z prawem ogółu aktów Unii w świetle praw podstawowych stanowiących integralną część porządku prawnego Unii, do których to praw zaliczają się w szczególności poszanowanie prawa do obrony i prawo do skutecznej ochrony sądowej (zob. wyrok z dnia 19 grudnia 2018 r., Azarov/Rada, C‑530/17 P, EU:C:2018:1031, pkt 20, 21 i przytoczone tam orzecznictwo).
41 Skuteczność kontroli sądowej gwarantowanej przez art. 47 Karty praw podstawowych Unii Europejskiej wymaga, by w ramach kontroli zgodności z prawem powodów uzasadniających decyzję o umieszczeniu lub pozostawieniu nazwiska osoby w wykazie osób objętych środkami ograniczającymi sąd Unii upewnił się, że decyzja ta, która ma dla tej osoby skutek indywidualny, opiera się na wystarczająco solidnej podstawie faktycznej. Oznacza to sprawdzenie okoliczności faktycznych podnoszonych w uzasadnieniu, które leży u podstaw wspomnianej decyzji, tak aby kontrola sądowa nie była ograniczona do oceny abstrakcyjnego prawdopodobieństwa przywołanych powodów, ale by dotyczyła kwestii, czy powody te – lub co najmniej jeden z nich, uważany za sam w sobie wystarczający do wsparcia wspomnianych aktów – są wykazane (zob. wyrok z dnia 19 grudnia 2018 r., Azarov/Rada, C‑530/17 P, EU:C:2018:1031, pkt 22 i przytoczone tam orzecznictwo).
42 Przyjęcie i utrzymanie środków ograniczających takich jak te przewidziane w decyzji 2014/119 i rozporządzeniu nr 208/2014, ze zmianami, podjętych w stosunku do osoby, która została zidentyfikowana jako odpowiedzialna za sprzeniewierzenie środków należących do państwa trzeciego, opierają się zasadniczo na decyzji organu tego państwa, właściwego w tym względzie, o wszczęciu i prowadzeniu przeciwko tej osobie postępowania karnego w związku z przestępstwem sprzeniewierzenia środków publicznych (zob. podobnie wyrok z dnia 19 grudnia 2018 r., Azarov/Rada, C‑530/17 P, EU:C:2018:1031, pkt 25).
43 A zatem, o ile przypomniane w pkt 13 powyżej kryterium umieszczenia w wykazie pozwala Radzie oprzeć przyjęcie środków ograniczających na decyzji państwa trzeciego, o tyle z ciążącego na tej instytucji obowiązku przestrzegania prawa do obrony i prawa do skutecznej ochrony sądowej wynika obowiązek upewnienia się przez nią o poszanowaniu wspomnianych praw przez organy państwa trzeciego, które wydały wspomnianą decyzję (zob. podobnie wyrok z dnia 19 grudnia 2018 r., Azarov/Rada, C‑530/17 P, EU:C:2018:1031, pkt 26, 27, 35).
44 W tym względzie Trybunał uściśla, że wymóg zweryfikowania przez Radę okoliczności, czy decyzje państw trzecich, na których zamierza się oprzeć, zostały podjęte z poszanowaniem wspomnianych praw, ma na celu zapewnienie, by przyjęcie lub przedłużenie środków ograniczających odbywało się wyłącznie na wystarczająco solidnej podstawie faktycznej, a także, zapewnienie przez to ochrony danych osób lub podmiotów. Rada może bowiem uznać, że przyjęcie lub utrzymanie takich środków opiera się na wystarczająco solidnej podstawie faktycznej, dopiero po sprawdzeniu, że przy przyjmowaniu przez dane państwo trzecie decyzji, na której zamierza się ona oprzeć, były przestrzegane prawo do obrony i prawo do skutecznej ochrony sądowej (zob. podobnie wyrok z dnia 19 grudnia 2018 r., Azarov/Rada, C‑530/17 P, EU:C:2018:1031, pkt 28, 34 i przytoczone tam orzecznictwo).
45 Ponadto o ile prawdą jest, że okoliczność, iż państwo trzecie należy do państw, które przystąpiły do Konwencji o ochronie praw człowieka i podstawowych wolności, podpisanej w Rzymie w dniu 4 listopada 1950 r. (zwanej dalej „EKPC”), oznacza kontrolę przez Europejski Trybunał Praw Człowieka praw podstawowych gwarantowanych w EKPC, które zgodnie z art. 6 ust. 3 TUE stanowią część prawa Unii jako zasady ogólne, o tyle nie może ona wyeliminować przypomnianego w pkt 44 powyżej wymogu zweryfikowania (zob. podobnie wyrok z dnia 19 grudnia 2018 r., Azarov/Rada, C‑530/17 P, EU:C:2018:1031, pkt 36).
46 Trybunał uznaje również, że w uzasadnieniu dotyczącym przyjęcia lub utrzymania środków ograniczających wobec osoby lub podmiotu Rada jest zobowiązana wykazać, choćby w zwięzły sposób, powody, dla których uważa, że decyzja państwa trzeciego, na której zamierza się oprzeć, została wydana z poszanowaniem prawa do obrony i prawa do skutecznej ochrony sądowej. Tak więc w celu spełnienia obowiązku uzasadnienia w decyzji nakładających środki ograniczające Rada powinna wykazać, że sprawdziła, iż decyzja państwa trzeciego, na której opiera te środki, została wydana z poszanowaniem tych praw (zob. podobnie wyrok z dnia 19 grudnia 2018 r., Azarov/Rada, C‑530/17 P, EU:C:2018:1031, pkt 29, 30 i przytoczone tam orzecznictwo).
47 Ostatecznie, w przypadku gdy Rada opiera przyjęcie lub utrzymanie środków ograniczających, takich jak w niniejszym przypadku, na decyzji państwa trzeciego w sprawie wszczęcia i prowadzenia postępowania karnego dotyczącego sprzeniewierzenia środków finansowych lub aktywów publicznych przez daną osobę, Rada powinna, po pierwsze, upewnić się, że w momencie wydania wspomnianej decyzji organy tego państwa trzeciego przestrzegały prawa do obrony i prawa do skutecznej ochrony sądowej osoby, wobec której toczy się dane postępowanie karne, a po drugie, wskazać w decyzji nakładającej środki ograniczające powody, dla których uważa, że wspomniana decyzja państwa trzeciego została wydana z poszanowaniem tych praw.
48 W niniejszym przypadku w odpowiedzi na pytanie, o którym mowa w pkt 33 powyżej, skarżący podnosi, że podobnie jak w sprawie, w której zapadł wyrok z dnia 19 grudnia 2018 r., Azarov/Rada (C‑530/17 P, EU:C:2018:1031), Rada nie przedstawiła w zaskarżonych aktach żadnego dowodu potwierdzającego, że zweryfikowała poszanowanie przez ukraiński organ sądowy w ramach toczącego się przeciwko niemu postępowania prawa do obrony i prawa do ochrony sądowej. Sąd nie jest zatem w stanie upewnić się co do zgodności z prawem zaskarżonych aktów, których nieważność należy w konsekwencji stwierdzić. Skarżący dodaje, że zaskarżone akty nie zawierają żadnego uzasadnienia, choćby zwięzłego, powodów, dla których Rada uznała, że akty te zostały przyjęte z poszanowaniem wyżej wymienionych praw. Argument ten wzmacnia podniesiony w skardze zarzut pierwszy, dotyczący naruszenia obowiązku uzasadnienia.
49 Rada twierdzi natomiast, że wyrok z dnia 19 grudnia 2018 r., Azarov/Rada (C‑530/17 P, EU:C:2018:1031), nie ma wpływu na niniejszą sprawę, ponieważ skarżący nie podniósł w skardze zarzutu naruszenia ciążącego na niej obowiązku zweryfikowania, czy decyzja organu państwa trzeciego o wszczęciu i prowadzeniu postępowania karnego w związku z przestępstwem polegającym na sprzeniewierzeniu środków publicznych została wydana z poszanowaniem prawa do obrony i prawa do skutecznej ochrony sądowej. Zdaniem Rady tego rodzaju zarzut nie dotyczy bezwzględnych przeszkód procesowych i nie może być zatem podniesiony przez Sąd z urzędu. Ponadto Rada wyjaśnia, że o ile skarżący wspomniał o naruszeniu art. 6 EKPC, a także o naruszeniu prawa do obrony i do prawa do skutecznego środka prawnego, to jednak odniósł się do postępowania, które toczyło się przed Radą w celu przedłużenia stosowania wobec niego środków ograniczających, a nie do braku zweryfikowania przez Radę praw przysługujących skarżącemu na Ukrainie.
50 W tych okolicznościach należy orzec w przedmiocie zarzutu niedopuszczalności, który Rada zasadniczo podniosła w odniesieniu do argumentacji powołanej przez skarżącego w odpowiedzi na pytanie, o którym mowa w pkt 33 powyżej.
W przedmiocie podniesionego przez Radę zarzutu niedopuszczalności
51 Powołany przez Radę zarzut niedopuszczalności polega w istocie na twierdzeniu, że skarżący, powołując się na wyrok z dnia 19 grudnia 2018 r., Azarov/Rada (C‑530/17 P, EU:C:2018:1031), podnosi nowy zarzut, przy czym nie zostały spełnione przesłanki przewidziane w tym celu w art. 84 regulaminu postępowania, a zarzut ten nie stanowi bezwzględnej przeszkody procesowej.
52 Artykuł 84 regulaminu postępowania przewiduje:
„§ 1. Nie można podnosić nowych zarzutów w toku postępowania, chyba że opierają się one na okolicznościach prawnych lub faktycznych ujawnionych dopiero po jego wszczęciu.
§ 2. Nowe zarzuty podnosi się w razie potrzeby w ramach drugiej wymiany pism procesowych i oznacza jako takie. Jeżeli okoliczności prawne lub faktyczne uzasadniające podniesienie nowych zarzutów stały się znane po drugiej wymianie pism procesowych lub po podjęciu decyzji o niedopuszczeniu takiej wymiany, zainteresowana strona główna przedstawia nowe zarzuty niezwłocznie po powzięciu wiadomości o tych okolicznościach […]”.
53 W tym względzie w pierwszej kolejności należy zauważyć, że co do zasady przedstawienie nowego zarzutu powinno być zgodne z wymogami przewidzianymi w art. 84 regulaminu postępowania. Jednakże wymogi te nie mają zastosowania w przypadku, gdy zarzut, który może zostać uznany za nowy, stanowi bezwzględną przeszkodę procesową (zob. podobnie wyroki: z dnia 15 września 2016 r., La Ferla/Komisja i ECHA, T‑392/13, EU:T:2016:478, pkt 65; z dnia 20 lipca 2017 r., Badica i Kardiam/Rada, T‑619/15, EU:T:2017:532, pkt 40–43).
54 Zgodnie bowiem z utrwalonym orzecznictwem w ramach skargi o stwierdzenie nieważności strony mogą powoływać się na bezwzględną przeszkodę procesową na każdym etapie postępowania, jeżeli taki zarzut może, a nawet powinien zostać podniesiony przez sąd z urzędu (wyroki: z dnia 8 lipca 2004 r., Mannesmannröhren-Werke/Komisja, T‑44/00, EU:T:2004:218, pkt 210; z dnia 14 kwietnia 2015 r., Ayadi/Komisja, T‑527/09 RENV, niepublikowany, EU:T:2015:205, pkt 44; zob. także podobnie wyroki: z dnia 20 lutego 1997 r., Komisja/Daffix, C‑166/95 P, EU:C:1997:73, pkt 23–25; z dnia 3 maja 2018 r., Malta/Komisja, T‑653/16, EU:T:2018:241, pkt 47, 48). Zgodnie z tym samym orzecznictwem zarzut oparty na braku uzasadnienia lub niewystarczającym uzasadnieniu aktu Unii stanowi bezwzględną przeszkodę procesową.
55 Tymczasem w wyroku z dnia 19 grudnia 2018 r., Azarov/Rada (C‑530/17 P, EU:C:2018:1031), Trybunał, uznawszy, że należy uchylić wyrok z dnia 7 lipca 2017 r., Azarov/Rada (T‑215/15, EU:T:2017:479), uznał, że stan postępowania pozwala na wydanie orzeczenia, i stwierdził nieważność spornych aktów. W tym zakresie Trybunał podkreślił, że z ich uzasadnienia w żaden sposób nie wynika, iż Rada zweryfikowała przestrzeganie przez ukraińską administrację sądową prawa do obrony i prawa do ochrony sądowej danej osoby, i odesłał do uzasadnienia przedstawionego w pkt 25–30 i 34–42 swego wyroku (zob. podobnie wyrok z dnia 19 grudnia 2018 r., Azarov/Rada, C‑530/17 P, EU:C:2018:1031, pkt 43–46).
56 W szczególności w pkt 30 wyroku z dnia 19 grudnia 2018 r., Azarov/Rada (C‑530/17 P, EU:C:2018:1031), wyraźnie stwierdzono, że „w celu spełnienia obowiązku uzasadnienia w decyzji nakładających środki ograniczające Rada powinna wykazać, że sprawdziła, iż decyzja państwa trzeciego, na której opiera te środki, została wydana z poszanowaniem [prawa do obrony i prawa do skutecznej ochrony sądowej]”.
57 Ponadto w pkt 30 wyroku z dnia 19 grudnia 2018 r., Azarov/Rada (C‑530/17 P, EU:C:2018:1031), Trybunał przytacza pkt 37 wyroku z dnia 26 lipca 2017 r., Rada/LTTE (C‑599/14 P, EU:C:2017:583), w którym wyraźnie stwierdził, że „[zaskarżone] rozporządzenia […] nie wskazują na żadną okoliczność pozwalającą na uznanie, że Rada [wywiązała się z ciążącego na niej obowiązku weryfikacji]”, aby w pkt 38 tego ostatniego wyroku podsumować, że Sąd słusznie uznał, iż „uzasadnienie spornych aktów jest niewystarczające”.
58 Z powyższego wynika, że w wyroku z dnia 19 grudnia 2018 r., Azarov/Rada (C‑530/17 P, EU:C:2018:1031), Trybunał ostatecznie stwierdził, że sporne akty nie są wystarczająco uzasadnione w odniesieniu do sposobu, w jaki Rada zweryfikowała poszanowanie prawa do obrony i prawa do skutecznej ochrony sądowej przez organy ukraińskie w ramach postępowania karnego w sprawie sprzeniewierzenia środków publicznych, które było podstawą środków ograniczających przyjętych i utrzymanych przez Radę względem strony skarżącej w sprawie, w której zapadł wspomniany wyrok.
59 Prawdą jest, że wybór dokonany przez Trybunał w wyroku z dnia 19 grudnia 2018 r., Azarov/Rada (C‑530/17 P, EU:C:2018:1031), aby rozważyć kwestię poszanowania przez organy ukraińskie rozpatrywanych praw pod kątem przestrzegania przez Radę obowiązku uzasadnienia, nie odpowiada argumentom, jakie strona skarżąca w sprawie, w której zapadł wyrok z dnia 7 lipca 2017 r., Azarov/Rada (T‑215/15, EU:T:2017:479), podniosła w odniesieniu do obowiązku zweryfikowania przez Radę, czy zapewniany na Ukrainie poziom ochrony praw podstawowych był równoważny z poziomem istniejącym w Unii. Argumenty te odnoszą się bowiem nie do zarzutu opartego na naruszeniu obowiązku uzasadnienia, lecz do zarzutu opartego na tym, że Rada popełniła oczywisty błąd w ocenie, jak wynika to z pkt 166 wspomnianego wyroku, podobnie jak zresztą z pkt 41 wyroku z dnia 19 grudnia 2018 r., Azarov/Rada (C‑530/17 P, EU:C:2018:1031).
60 Jednakże w świetle okoliczności przedstawionych w pkt 55–58 powyżej oczywiste jest, że w wyroku z dnia 19 grudnia 2018 r., Azarov/Rada (C‑530/17 P, EU:C:2018:1031), Trybunał skupił się na obowiązku uzasadnienia.
61 W związku z tym, skoro w wyroku z dnia 19 grudnia 2018 r., Azarov/Rada (C‑530/17 P, EU:C:2018:1031), Trybunał stwierdził nieważność spornych aktów w oparciu bezwzględną przeszkodę procesową, należy oddalić podniesiony przez Radę opisany w pkt 49 powyżej zarzut niedopuszczalności.
62 W każdym razie w drugiej kolejności należy przypomnieć, że zgodnie z utrwalonym orzecznictwem, o ile podnoszenie nowych zarzutów w toku postępowania jest co do zasady zakazane, o tyle zarzut lub twierdzenie, które stanowią rozwinięcie zarzutu lub twierdzenia podniesionych wcześniej, wyraźnie lub w sposób dorozumiany, w skardze i które pozostają z nimi w ścisłym związku, należy uznać za dopuszczalne (zob. podobnie wyroki: z dnia 11 lipca 2013 r., Ziegler/Komisja, C‑439/11 P, EU:C:2013:513, pkt 46; z dnia 26 lutego 2016 r., Bodson i in./EBI, T‑240/14 P, EU:T:2016:104, pkt 30).
63 W niniejszym przypadku w pkt 83 i 84 skargi skarżący podniósł zasadniczo, że postępowanie karne, na którym Rada oparła się w celu utrzymania wobec niego środków ograniczających, trwało już od czterech lat, bez jakiegokolwiek widocznego rozstrzygnięcia, o którym informowałoby BPG, i że ta niezmienna sytuacja świadczy o tym, iż organy ukraińskie zamierzały utrzymać tę presję i nadal podnosiły istnienie takiego postępowania w celu stosowania zamrożenia środków finansowych wynikającego ze wspomnianych środków. Zdaniem skarżącego sytuacja ta sprawia, że wspomniane postępowanie jest sprzeczne z art. 6 EKPC, i powinna skłonić Radę do zastanowienia się nad zasadnością postępowania, na które się ona powołuje.
64 Należy stwierdzić, że streszczone w pkt 48 powyżej argumenty, przedstawione przez skarżącego w odpowiedzi na pytanie, o którym mowa w pkt 33 powyżej, pozostają w ścisłym związku z punktami skargi, które zostały wymienione w pkt 63 powyżej. W związku z tym, niezależnie od kwestii, czy chodzi o bezwzględną przeszkodę procesową, nie można uznać, że skarżący nie może zwrócić się do Sądu o przyjęcie w niniejszym przypadku takiego samego podejścia jak podejście przyjęte przez Trybunał we wspomnianym wyroku.
65 W trzeciej kolejności należy przypomnieć, że od zasady zakazu podnoszenia nowych zarzutów istnieje wyjątek, ponieważ takie zarzuty są dopuszczalne w sytuacji, gdy opierają się na okolicznościach prawnych lub faktycznych ujawnionych dopiero w toku postępowania, co przewiduje art. 84 regulaminu postępowania (zob. pkt 52 powyżej).
66 W tym względzie orzeczono, że o ile orzecznictwa sądu Unii, w którym potwierdzono jedynie sytuację prawną, którą co do zasady strona skarżąca znała w chwili wniesienia skargi, nie można uznać za nową okoliczność umożliwiającą przedstawienie nowego zarzutu, o tyle inaczej jest w sytuacji, gdy chodzi o orzecznictwo, które dostarcza nowych wyjaśnień (zob. podobnie wyrok z dnia 22 marca 2018 r., Stavytskyi/Rada, T‑242/16, niepublikowany, EU:T:2018:166, pkt 125 i przytoczone tam orzecznictwo).
67 W niniejszej sprawie, kiedy skarżący wniósł skargę w niniejszej sprawie, istniało orzecznictwo Sądu, zgodnie z którym, po pierwsze, stanowisko przyjęte w wyroku z dnia 16 października 2014 r., LTTE/Rada (T‑208/11 i T‑508/11, EU:T:2014:885), nie znajdowało zastosowania w odniesieniu do środków ograniczających przyjętych przez Radę w związku z sytuacją na Ukrainie, a po drugie, tylko w sytuacji, gdyby decyzja polityczna Rady o popieraniu nowego reżimu ukraińskiego okazała się oczywiście błędna, ewentualny brak zgodności między ochroną praw podstawowych na Ukrainie a ochroną praw podstawowych w Unii mógłby mieć wpływ na zgodność z prawem tych środków (zob. podobnie wyroki: z dnia 7 lipca 2017 r., Azarov/Rada, T‑215/15, EU:T:2017:479, pkt 166–178; z dnia 8 listopada 2017 r., Klymenko/Rada, T‑245/15, niepublikowany, odwołanie w toku, EU:T:2017:792, pkt 218–232). Jednakże w wyroku z dnia 19 grudnia 2018 r., Azarov/Rada (C‑530/17 P, EU:C:2018:1031), Trybunał uchylił to orzecznictwo Sądu, co należy uznać za okoliczność prawną, która może uzasadniać podniesienie nowego zarzutu lub twierdzenia.
68 Z powyższych rozważań wynika, że argument skarżącego oparty na zasadach wynikających w szczególności z wyroku z dnia 19 grudnia 2018 r., Azarov/Rada (C‑530/17 P, EU:C:2018:1031), o którym mowa w pkt 40–47 powyżej, jest dopuszczalny.
69 Ponadto należy wyjaśnić, że poprzez pytanie, o którym mowa w pkt 33 powyżej, zapewniono poszanowanie prawa stron do bycia wysłuchanym. Z orzecznictwa wynika bowiem, że gdy Sąd wzywa strony sprawy do ustosunkowania się na piśmie do konsekwencji, jakie należy wyciągnąć z wyroku wydanego w innej sprawie, należy uznać, że strony są świadome faktu, że Sąd rozważa możliwość zastosowania w niniejszej sprawie, nawet z urzędu, rozwiązania przyjętego we wspomnianym wyroku (zob. podobnie postanowienie z dnia 4 grudnia 2013 r., Forgital Italy/Rada, T‑438/10, niepublikowane, EU:T:2013:648, pkt 59, 60).
Co do istoty
70 Argumenty, które skarżący wywodzi z wyroku z dnia 19 grudnia 2018 r., Azarov/Rada (C‑530/17 P, EU:C:2018:1031), zostały pokrótce przedstawione w pkt 48 powyżej.
71 Rada twierdzi, że chociaż nie uczyniono tego wyraźnie w motywach zaskarżonych aktów w momencie ich przyjęcia, to wiedziała, że kontrola sądowa miała miejsce na Ukrainie, co wynika z licznych pism BPG. Pisma te poświadczają bowiem wiele orzeczeń sądowych, które zostały wydane na Ukrainie w stosunku do skarżącego, takich jak wydanie przez sędziego śledczego sądu rejonowego w Peczersku w Kijowie pozwolenia na aresztowanie w celu zapewnienia stawiennictwa w sądzie. Ponadto poszanowanie na Ukrainie prawa skarżącego do obrony i jego prawa do skutecznej ochrony sądowej zostało wykazane na przykład przez potwierdzony przez skarżącego fakt, że organy ukraińskie udzieliły mu dostępu do akt postępowania karnego, na którym Rada oparła się w celu utrzymania w mocy rozpatrywanych środków ograniczających.
72 Na wstępie należy przypomnieć, że skarżący jest objęty nowymi środkami ograniczającymi przyjętymi na mocy zaskarżonych aktów na podstawie kryterium umieszczenia w wykazie zawartego w art. 1 ust. 1 decyzji 2014/119, uściślonym w decyzji 2015/143, oraz w art. 3 rozporządzenia nr 208/2014, uściślonym w rozporządzeniu 2015/138 (zob. pkt 13 i 14 powyżej). Kryterium to przewiduje zamrożenie środków finansowych osób, które zostały wskazane jako odpowiedzialne za sprzeniewierzenie środków publicznych, w tym osób, wobec których organy ukraińskie wszczęły dochodzenie.
73 Bezsporne jest, że w celu podjęcia decyzji o pozostawieniu nazwiska skarżącego w wykazie Rada oparła się na okoliczności, że było wobec niego prowadzone „postępowanie karne […] przez organy ukraińskie w sprawie sprzeniewierzenia środków publicznych lub mienia publicznego”, a istnienie tego postępowania zostało wykazane przez pisma BPG, których kopię skarżący otrzymał (zob. pkt 26 powyżej).
74 Utrzymanie środków ograniczających przyjętych wobec skarżącego opierało się zatem, podobnie jak miało to miejsce w sprawie, w której zapadł wyrok z dnia 19 grudnia 2018 r., Azarov/Rada (C‑530/17 P, EU:C:2018:1031), na decyzji BPG o wszczęciu i prowadzeniu postępowania karnego w związku z przestępstwem sprzeniewierzenia środków należących do państwa ukraińskiego.
75 Tymczasem w pierwszej kolejności należy stwierdzić, że uzasadnienie zaskarżonych aktów w odniesieniu do skarżącego (zob. pkt 16 i 28 powyżej) nie zawiera żadnego odniesienia do faktu, że Rada zweryfikowała przestrzeganie przez ukraińską administrację sądową prawa do obrony i prawa do skutecznej ochrony sądowej, i że w związku z tym taki brak uzasadnienia stanowi pierwszą wskazówkę, iż Rada nie przeprowadziła takiej weryfikacji.
76 W drugiej kolejności należy zauważyć, że żadna informacja zawarta w piśmie z dnia 8 marca 2018 r. (zob. pkt 29 powyżej) nie pozwala przyjąć, że Rada posiadała informacje na temat przestrzegania spornych praw przez organy ukraińskie w odniesieniu do postępowania karnego dotyczącego skarżącego, tym bardziej że Rada dokonała oceny tych okoliczności w celu zbadania, czy ukraińska administracja sądowa przy podejmowaniu decyzji o wszczęciu i prowadzeniu dochodzenia w związku z przestępstwem sprzeniewierzenia przez skarżącego środków publicznych lub mienia publicznego przestrzegała w dostatecznym stopniu wspomnianych praw. W piśmie tym bowiem, podobnie jak w sprawie, w której zapadł wyrok z dnia 19 grudnia 2018 r., Azarov/Rada (C‑530/17 P, EU:C:2018:1031, pkt 24), Rada ograniczyła się zasadniczo do wskazania, że przekazane wcześniej skarżącemu (zob. pkt 26 powyżej) pisma BPG poświadczały, że nadal toczy się wobec niego postępowanie karne w sprawie sprzeniewierzenia środków publicznych lub mienia publicznego.
77 W trzeciej kolejności należy zauważyć, że Rada była zobowiązana do przeprowadzenia weryfikacji poszanowania prawa do obrony i prawa do skutecznej ochrony sądowej niezależnie od wszelkich dowodów przedstawionych przez skarżącego w celu wykazania, że w niniejszym przypadku jego sytuacja osobista doznała uszczerbku w związku z problemami, które wskazał w odniesieniu do funkcjonowania systemu sądownictwa na Ukrainie. Tymczasem w odpowiedzi na skargę Rada zasadniczo wskazała, że na jakiekolwiek zarzucane naruszenie przez organy ukraińskie prawa skarżącego do obrony można powołać się wyłącznie przed sądami tego państwa.
78 W czwartej kolejności należy przypomnieć, że w odpowiedzi na pytanie dotyczące wyroku z dnia 19 grudnia 2018 r., Azarov/Rada (C‑530/17 P, EU:C:2018:1031), Rada ograniczyła się co do istoty do przedstawienia argumentów streszczonych w pkt 71 powyżej.
79 W tym względzie, po pierwsze, należy stwierdzić, że Rada przyznaje, iż uzasadnienie zaskarżonych aktów nie dotyczy kwestii poszanowania prawa do obrony i prawa do skutecznej ochrony sądowej w świetle decyzji o wszczęciu i prowadzeniu postępowania karnego, które uzasadniało umieszczenie i pozostawienie nazwiska skarżącego w wykazie.
80 Po drugie, należy zauważyć, że Rada twierdzi, iż z akt niniejszej sprawy jasno wynika, że podczas prowadzenia dochodzeń była sprawowana na Ukrainie kontrola sądowa. W szczególności, zdaniem Rady, istnienie wielu orzeczeń sądowych wydanych w związku z postępowaniem karnym dotyczącym skarżącego wskazuje, że gdy oparła się na decyzji organów ukraińskich, o której mowa w pismach BPG, mogła sprawdzić, czy decyzja ta została podjęta z poszanowaniem prawa do obrony i prawa do skutecznej ochrony sądowej, a także upewniła się, iż pewna liczba orzeczeń sądowych w ramach wspomnianego postępowania karnego została wydana w poszanowaniu tych praw.
81 Tymczasem wszystkie wspomniane przez Radę orzeczenia sądowe wpisują się w ramy postępowania karnego, które uzasadniało umieszczenie i pozostawienie nazwiska skarżącego w wykazie, i są jedynie wpadkowe w stosunku do niego, ponieważ mają charakter bądź zabezpieczający, bądź proceduralny. Prawdą jest, że orzeczenia te mogą potwierdzać tezę Rady dotyczącą istnienia wystarczająco solidnej podstawy faktycznej, to znaczy fakt, że zgodnie z kryterium umieszczenia w wykazie wobec skarżącego toczyło się postępowanie karne dotyczące w szczególności przestępstwa sprzeniewierzenia środków publicznych lub mienia publicznego należących do państwa ukraińskiego. Jednakże takie orzeczenia nie mogą z natury rzeczy same w sobie dowodzić, jak twierdzi Rada, że decyzja ukraińskiej administracji sądowej o wszczęciu i prowadzeniu wspomnianego postępowania karnego, na której opiera się zasadniczo utrzymanie środków ograniczających wobec skarżącego, została podjęta z poszanowaniem prawa do obrony i prawa do skutecznej ochrony sądowej skarżącego.
82 W każdym razie, po pierwsze, Rada nie jest w stanie wskazać najmniejszego dokumentu z akt sprawy postępowania, które doprowadziło do przyjęcia zaskarżonych aktów, z którego wynikałoby, że zbadała przywoływane przez nią teraz orzeczenia sądów ukraińskich oraz że mogła z nich wywieść, iż prawo skarżącego do obrony i jego prawo do skutecznej ochrony sądowej były przestrzegane w swej istocie.
83 Po drugie, Rada nawet nie próbuje wyjaśnić, w jaki sposób istnienie tych orzeczeń pozwala uznać, że ochrona rozpatrywanych praw została zapewniona, mimo że – jak podniósł skarżący w szczególności w piśmie do Rady z dnia 26 stycznia 2018 r. – postępowanie to, które toczyło się od marca 2014 r., znajdowało się jeszcze na etapie dochodzenia wstępnego i nie zostało przekazane do sądu ukraińskiego w odniesieniu do istoty sprawy, lecz co najwyżej wyłącznie co do kwestii proceduralnych.
84 W tym względzie należy przypomnieć, że art. 6 ust. 1 EKPC stanowi, że każdy ma prawo do sprawiedliwego i publicznego rozpatrzenia jego sprawy w rozsądnym terminie przez niezawisły i bezstronny sąd ustanowiony ustawą przy rozstrzyganiu o jego prawach i obowiązkach o charakterze cywilnym albo o zasadności każdego oskarżenia w wytoczonej przeciwko niemu sprawie karnej. Prawo to jest związane z zasadą skutecznej ochrony sądowej, która zresztą została potwierdzona w art. 47 karty praw podstawowych (zob. podobnie wyrok z dnia 16 lipca 2009 r., Der Grüne Punkt – Duales System Deutschland/Komisja, C‑385/07 P, EU:C:2009:456, pkt 177, 179).
85 Ponadto Europejski Trybunał Praw Człowieka wskazał już, że można stwierdzić naruszenie tej zasady w szczególności, gdy etap dochodzenia w ramach postępowania karnego charakteryzował się pewną liczbą etapów bezczynności, które można przypisać organom właściwym w zakresie tego postępowania (zob. podobnie wyroki ETPC: z dnia 6 stycznia 2004 r. w sprawie Rouille przeciwko Francji, CE:ECHR:2004:0106JUD 005026899, pkt 29–31; z dnia 27 września 2007 r. w sprawie Reiner i in. przeciwko Rumunii, CE:ECHR:2007:0927JUD 000150502, pkt 57–59; z dnia 12 stycznia 2012 r. w sprawie Borisenko przeciwko Ukrainie, CE:ECHR:2012:0112JUD 002572502, pkt 58–62).
86 Ponadto z orzecznictwa wynika, że w przypadku gdy osoba jest objęta środkami ograniczającymi od wielu lat w związku z tym samym postępowaniem karnym prowadzonym przez BPG, Rada ma obowiązek dogłębnego zbadania kwestii ewentualnego naruszenia praw podstawowych tej osoby przez organy ukraińskie (zob. podobnie wyrok z dnia 30 stycznia 2019 r., Stavytskyi/Rada, T‑290/17, EU:T:2019:37, pkt 132).
87 W związku z tym w niniejszej sprawie Rada powinna była przynajmniej wskazać powody, dla których pomimo argumentu skarżącego przytoczonego w pkt 83 powyżej mogła uznać, że jego prawo do skutecznej ochrony sądowej przed ukraińskim organem sądowym, które jest w oczywisty sposób prawem podstawowym, było przestrzegane w odniesieniu do kwestii rozpatrzenia jego sprawy w rozsądnym terminie.
88 Po trzecie, jeśli chodzi o wskazanie przez Radę faktu, że skarżący przyznał, iż w dniu 21 kwietnia 2017 r. miał dostęp do akt, którymi dysponuje BPG w dotyczącym go zakresie, należy stwierdzić, że jest to warunek konieczny, ale z pewnością nie wystarczający, by uznać, że były przestrzegane prawo skarżącego do obrony i jego prawo do skutecznej ochrony sądowej.
89 Nie można zatem uznać, że materiał dowodowy, którym dysponowała Rada w chwili przyjęcia zaskarżonych aktów, umożliwił jej zweryfikowanie, czy decyzja ukraińskiego wymiaru sprawiedliwości, na której opiera się zasadniczo utrzymanie środków ograniczających wobec skarżącego, została podjęta z poszanowaniem wspomnianych praw.
90 Ponadto w tym względzie należy również zauważyć, jak wskazano w wyroku z dnia 19 grudnia 2018 r., Azarov/Rada (C‑530/17 P, EU:C:2018:1031), że orzecznictwa Trybunału, zgodnie z którym w przypadku przyjęcia decyzji o zamrożeniu środków finansowych takiej jak ta, która dotyczy skarżącego, zadaniem Rady lub Sądu jest zweryfikowanie zasadności nie dochodzeń, które toczą się wobec osoby objętej tymi środkami na Ukrainie, lecz wyłącznie decyzji o zamrożeniu środków finansowych w świetle dokumentu lub dokumentów, na których decyzja ta została oparta (zob. podobnie wyroki: z dnia 5 marca 2015 r., Ezz i in./Rada, C‑220/14 P, EU:C:2015:147, pkt 77; z dnia 19 października 2017 r., Yanukovych/Rada, C‑599/16 P, niepublikowany, EU:C:2017:785, pkt 69; z dnia 19 października 2017 r., Yanukovych/Rada, C‑598/16 P, niepublikowany, EU:C:2017:786, pkt 72), nie można interpretować w ten sposób, że Rada nie ma obowiązku zweryfikowania, czy decyzja państwa trzeciego, na której zamierza oprzeć przyjęcie środków ograniczających, została podjęta z poszanowaniem prawa do obrony i prawa do skutecznej ochrony sądowej (zob. podobnie wyrok z dnia 19 grudnia 2018 r., Azarov/Rada, C‑530/17 P, EU:C:2018:1031, pkt 40 i przytoczone tam orzecznictwo).
91 W świetle całości powyższych rozważań należy stwierdzić, że nie zostało wykazane, iż przed przyjęciem zaskarżonych aktów Rada zweryfikowała przestrzeganie przez ukraińską administrację sądową prawa do obrony i prawa do skutecznej ochrony sądowej skarżącego.
92 W tych okolicznościach należy stwierdzić nieważność zaskarżonych aktów w zakresie, w jakim dotyczą one skarżącego, bez konieczności badania pozostałych podniesionych przez niego zarzutów i argumentów.
93 W świetle żądania przedstawionego przez Radę tytułem ewentualnym (zob. pkt 36 tiret trzecie powyżej), mającego na celu utrzymanie skutków decyzji 2018/333 aż do upływu terminu przewidzianego na wniesienie odwołania, a w przypadku wniesienia odwołania – do wydania orzeczenia w przedmiocie odwołania, wystarczy podnieść, że decyzja 2018/333 wywierała skutki tylko do dnia 6 marca 2019 r. W rezultacie stwierdzenie na mocy niniejszego wyroku nieważności tej decyzji nie wywiera skutków w odniesieniu do okresu po tej dacie, tak że nie jest koniecznie orzekanie w przedmiocie kwestii utrzymania skutków tej decyzji (zob. podobnie wyrok z dnia 6 czerwca 2018 r., Arbuzov/Rada, T‑258/17, niepublikowany, EU:T:2018:331, pkt 107 i przytoczone tam orzecznictwo).
W przedmiocie kosztów
94 Zgodnie z art. 134 § 1 regulaminu postępowania kosztami zostaje obciążona, na żądanie strony przeciwnej, strona przegrywająca sprawę. Ponieważ Rada przegrała sprawę, należy obciążyć ją kosztami postępowania, zgodnie z żądaniami skarżącego.
Z powyższych względów
SĄD (szósta izba)
orzeka, co następuje:
1) Stwierdza się nieważność decyzji Rady (WPZiB) 2018/333 z dnia 5 marca 2018 r. zmieniającej decyzję 2014/119/WPZiB w sprawie środków ograniczających skierowanych przeciwko niektórym osobom, podmiotom i organom w związku z sytuacją na Ukrainie oraz rozporządzenia wykonawczego Rady (UE) 2018/326 z dnia 5 marca 2018 r. dotyczącego wykonania rozporządzenia (UE) nr 208/2014 w sprawie środków ograniczających skierowanych przeciwko niektórym osobom, podmiotom i organom w związku z sytuacją na Ukrainie w zakresie, w jakim nazwisko Oleksandra Viktorovycha Klymenki zostało pozostawione w wykazie osób, podmiotów i organów, do których mają zastosowanie te środki ograniczające.
2) Rada Unii Europejskiej zostaje obciążona kosztami postępowania.
Wyrok ogłoszono na posiedzeniu jawnym w Luksemburgu w dniu 11 lipca 2019 r.
Podpisy