Υπόθεση C‑560/20
CR κ.λπ.
κατά
Landeshauptmann von Wien
(αίτηση του Verwaltungsgericht Wien για την έκδοση προδικαστικής αποφάσεως)
Απόφαση του Δικαστηρίου (τμήμα μείζονος συνθέσεως) της 30ής Ιανουαρίου 2024
«Προδικαστική παραπομπή – Χώρος ελευθερίας, ασφάλειας και δικαιοσύνης – Μεταναστευτική πολιτική – Δικαίωμα οικογενειακής επανένωσης – Οδηγία 2003/86/ΕΚ – Άρθρο 10, παράγραφος 3, στοιχείο αʹ – Οικογενειακή επανένωση ασυνόδευτου ανήλικου πρόσφυγα με τους εξ αίματος πρώτου βαθμού ανιόντες του – Άρθρο 2, στοιχείο στʹ – Έννοια “ασυνόδευτου ανηλίκου” – Συντηρών ο οποίος ήταν ανήλικος κατά τον χρόνο υποβολής της αίτησης, αλλά ενηλικιώθηκε κατά τη διάρκεια της διαδικασίας οικογενειακής επανένωσης – Κρίσιμη ημερομηνία για την εκτίμηση της ανηλικότητας – Προθεσμία για την υποβολή αίτησης οικογενειακής επανένωσης – Ενήλικη αδελφή του συντηρούντος η οποία χρειάζεται τη μόνιμη βοήθεια των γονέων της λόγω σοβαρής πάθησης – Πρακτική αποτελεσματικότητα του δικαιώματος οικογενειακής επανένωσης ασυνόδευτου ανήλικου πρόσφυγα – Άρθρο 7, παράγραφος 1 – Άρθρο 12, παράγραφος 1, πρώτο και τρίτο εδάφιο – Δυνατότητα να εξαρτηθεί η οικογενειακή επανένωση από πρόσθετες προϋποθέσεις»
1. Συνοριακοί έλεγχοι, άσυλο και μετανάστευση – Μεταναστευτική πολιτική – Δικαίωμα οικογενειακής επανένωσης – Οδηγία 2003/86 – Οικογενειακή επανένωση προσφύγων – Αίτηση επανένωσης γονέων με ασυνόδευτο ανήλικο πρόσφυγα – Συντηρών ο οποίος ήταν ανήλικος κατά τον χρόνο υποβολής της αίτησης και ενηλικιώθηκε κατά τη διάρκεια της διαδικασίας – Υποχρέωση υποβολής της αίτησης εντός τριμήνου από τη χορήγηση του καθεστώτος του πρόσφυγα στον ανήλικο συντηρούντα – Δεν συντρέχει
(Οδηγία 2003/86 του Συμβουλίου, άρθρα 10 § 3, στοιχείο αʹ, και 12 § 1, τρίτο εδάφιο)
(βλ. σκέψεις 37, 39-43, διατακτ. 1)
2. Συνοριακοί έλεγχοι, άσυλο και μετανάστευση – Μεταναστευτική πολιτική – Δικαίωμα οικογενειακής επανένωσης – Οδηγία 2003/86 – Οικογενειακή επανένωση προσφύγων – Αίτηση επανένωσης γονέων με ασυνόδευτο ανήλικο πρόσφυγα – Υποχρέωση διασφάλισης της πρακτικής αποτελεσματικότητας του δικαιώματος αυτού – Υποχρέωση χορήγησης άδειας διαμονής στην ενήλικη αδελφή του ασυνόδευτου ανήλικου πρόσφυγα, η οποία χρειάζεται τη μόνιμη βοήθεια των γονέων της λόγω σοβαρής πάθησης
(Χάρτης των Θεμελιωδών Δικαιωμάτων της Ευρωπαϊκής Ένωσης, άρθρα 7 και 24 §§ 2 και 3· οδηγία 2003/86 του Συμβουλίου, άρθρο 10 § 3, στοιχείο αʹ)
(βλ. σκέψεις 54-58, 61, διατακτ. 2)
3. Συνοριακοί έλεγχοι, άσυλο και μετανάστευση – Μεταναστευτική πολιτική – Δικαίωμα οικογενειακής επανένωσης – Οδηγία 2003/86 – Οικογενειακή επανένωση προσφύγων – Αίτηση επανένωσης γονέων με ασυνόδευτο ανήλικο πρόσφυγα – Προϋποθέσεις – Υποχρέωση του ασυνόδευτου ανήλικου πρόσφυγα ή των γονέων του να διαθέτουν κατάλυμα, ασφάλιση ασθενείας και επαρκείς πόρους – Δεν επιτρέπεται
(Χάρτης των Θεμελιωδών Δικαιωμάτων της Ευρωπαϊκής Ένωσης, άρθρα 7 και 24 §§ 2 και 3· οδηγία 2003/86 του Συμβουλίου, άρθρα 4 § 2, στοιχείο αʹ, 7 § 1, 10 § 3, στοιχείο αʹ, και 12 § 1)
(βλ. σκέψεις 72-80, διατακτ. 3)
Σύνοψη
Το τμήμα μείζονος συνθέσεως του Δικαστηρίου, αποφαινόμενο στο πλαίσιο προδικαστικής παραπομπής, αποσαφηνίζει τις προϋποθέσεις υπό τις οποίες οι γονείς και η πάσχουσα από σοβαρή πάθηση ενήλικη αδελφή ασυνόδευτου ανήλικου πρόσφυγα ο οποίος ενηλικιώθηκε κατά τη διάρκεια της διαδικασίας οικογενειακής επανένωσης μπορούν να τύχουν του ευεργετήματος της οικογενειακής επανένωσης δυνάμει της οδηγίας 2003/86 (1).
O RI αφίχθη στην Αυστρία το 2015 ως ασυνόδευτος ανήλικος και τον Ιανουάριο του 2017 του χορηγήθηκε το καθεστώς του πρόσφυγα. Τρεις μήνες και μία ημέρα μετά την κοινοποίηση της εν λόγω απόφασης και ενώ ο RI ήταν ακόμη ανήλικος, οι CR και GF, γονείς του RI, καθώς και η TY, ενήλικη αδελφή του RI η οποία πάσχει από εγκεφαλική πάρεση, υπέβαλαν για πρώτη φορά, στην πρεσβεία της Δημοκρατίας της Αυστρίας στη Συρία, αιτήσεις εισόδου και διαμονής για λόγους οικογενειακής επανένωσης με τον RI. Οι εν λόγω αιτήσεις απορρίφθηκαν με οριστική απόφαση, με το σκεπτικό ότι ο RI είχε ενηλικιωθεί κατά τη διάρκεια της διαδικασίας οικογενειακής επανένωσης.
Τον Ιούλιο του 2018, οι CR, GF και TY υπέβαλαν εκ νέου, ενώπιον του Landeshauptmann von Wien (προέδρου της κυβερνήσεως του ομόσπονδου κράτους της Βιέννης, Αυστρία), αιτήσεις εισόδου και διαμονής για λόγους οικογενειακής επανένωσης με τον RI. Οι αιτήσεις αυτές απορρίφθηκαν εκ νέου, με το σκεπτικό ότι δεν είχαν υποβληθεί εντός τριμήνου από τη χορήγηση του καθεστώτος του πρόσφυγα στον RI.
Κατόπιν προσφυγής των CR, GF και TY, το Verwaltungsgericht Wien (διοικητικό πρωτοδικείο Βιέννης, Αυστρία) αποφάσισε να ζητήσει διευκρινίσεις από το Δικαστήριο σχετικά με την ερμηνεία της οδηγίας 2003/86. Ειδικότερα, το αιτούν δικαστήριο διερωτάται εάν η υποβολή αίτησης οικογενειακής επανένωσης με ασυνόδευτο ανήλικο πρόσφυγα υπόκειται σε προθεσμία σε περίπτωση που ο πρόσφυγας ενηλικιώνεται κατά τη διάρκεια της διαδικασίας οικογενειακής επανένωσης. Διερωτάται επίσης σχετικά με την έκταση της ευχέρειας που έχουν τα κράτη μέλη να απαιτήσουν από τον πρόσφυγα να διαθέτει, για τον ίδιο και τα μέλη της οικογένειάς του, κατάλυμα, ασφάλιση ασθενείας καθώς και επαρκείς πόρους, όπως προβλέπεται από την οδηγία 2003/86 (2), ευχέρεια της οποίας έχει γίνει χρήση στο αυστριακό δίκαιο. Επιπλέον, το αιτούν δικαστήριο επισημαίνει ότι το αυστριακό δίκαιο δεν προβλέπει δικαίωμα οικογενειακής επανένωσης για την αδελφή του συντηρούντος. Πλην όμως, η TY εξαρτάται πλήρως και σε μόνιμη βάση από τη βοήθεια των γονέων της, οι οποίοι δεν θα μπορούσαν να επανενωθούν με τον υιό τους στην Αυστρία χωρίς να φέρουν μαζί τους την TY.
Εκτίμηση του Δικαστηρίου
Πρώτον, όσον αφορά την απαίτηση την οποία προβλέπει η απόφαση A και S (3) και κατά την οποία η αίτηση οικογενειακής επανένωσης ασυνόδευτου ανήλικου πρόσφυγα με τους γονείς του (4), δυνάμει του άρθρου 10, παράγραφος 3, στοιχείο αʹ, της οδηγίας 2003/86, πρέπει να υποβάλλεται εντός τριμήνου από τη χορήγηση του καθεστώτος του πρόσφυγα στον ανήλικο, το Δικαστήριο υπογραμμίζει ότι σκοπός της προθεσμίας αυτής είναι να αποσοβηθεί ο κίνδυνος επίκλησης του δικαιώματος οικογενειακής επανένωσης χωρίς κανένα χρονικό περιορισμό στην περίπτωση κατά την οποία ο πρόσφυγας έχει ενηλικιωθεί κατά τη διάρκεια της διαδικασίας παροχής ασύλου και επομένως πριν καν υποβληθεί η αίτηση οικογενειακής επανένωσης.
Εντούτοις, τέτοιος κίνδυνος δεν υφίσταται στην περίπτωση κατά την οποία ο πρόσφυγας ενηλικιώνεται κατά τη διάρκεια της διαδικασίας οικογενειακής επανένωσης. Επιπλέον, λαμβανομένου υπόψη του σκοπού του άρθρου 10, παράγραφος 3, στοιχείο αʹ, της οδηγίας 2003/86, που είναι να διευκολύνει την επανένωση των ασυνόδευτων ανηλίκων προσφύγων με τους γονείς τους και να τους διασφαλίσει αυξημένη προστασία, η αίτηση οικογενειακής επανένωσης δυνάμει της διάταξης αυτής δεν μπορεί να θεωρηθεί εκπρόθεσμη εφόσον υποβλήθηκε σε χρονικό σημείο κατά το οποίο ο οικείος πρόσφυγας ήταν ακόμη ανήλικος. Επομένως, η προθεσμία για την υποβολή τέτοιας αίτησης δεν μπορεί να αρχίσει να τρέχει πριν ενηλικιωθεί ο πρόσφυγας. Κατά συνέπεια, ενόσω ο πρόσφυγας είναι ανήλικος, οι γονείς του μπορούν να υποβάλουν αίτηση εισόδου και διαμονής για λόγους οικογενειακής επανένωσης με αυτόν χωρίς να χρειάζεται να τηρήσουν ορισμένη προθεσμία.
Δεύτερον, το Δικαστήριο επισημαίνει ότι από την απόφαση περί παραπομπής προκύπτει ότι, λόγω της πάθησής της, η TY εξαρτάται πλήρως και σε μόνιμη βάση από την υλική βοήθεια των γονέων της, οι οποίοι κατά συνέπεια δεν μπορούν να την αφήσουν μόνη της στη Συρία. Υπό τις συνθήκες αυτές, αν δεν χορηγηθεί στην TY, συγχρόνως με τους γονείς της, το ευεργέτημα της οικογενειακής επανένωσης με τον RI, αυτός θα στερηθεί εκ των πραγμάτων το δικαίωμα οικογενειακής επανένωσης με τους γονείς του. Ένα τέτοιο αποτέλεσμα θα ήταν όμως ασυμβίβαστο με τον ανεπιφύλακτο χαρακτήρα του δικαιώματος αυτού και θα υπονόμευε την πρακτική αποτελεσματικότητά του, καθόσον θα αγνοούσε τόσο τον σκοπό του άρθρου 10, παράγραφος 3, στοιχείο αʹ, της οδηγίας 2003/86 όσο και τις απαιτήσεις που απορρέουν από το άρθρο 7 του Χάρτη των Θεμελιωδών Δικαιωμάτων της Ευρωπαϊκής Ένωσης (στο εξής: Χάρτης), σχετικά με τον σεβασμό της ιδιωτικής και οικογενειακής ζωής, και από το άρθρο 24, παράγραφοι 2 και 3, του Χάρτη (5), σχετικά με τα δικαιώματα του παιδιού, τις οποίες πρέπει να κατοχυρώνει η εν λόγω οδηγία.
Συνεπώς, δεδομένων των εξαιρετικών περιστάσεων που συντρέχουν στο πλαίσιο της υποθέσεως της κύριας δίκης, πρέπει, με σκοπό τόσο τη διασφάλιση της πρακτικής αποτελεσματικότητας του δικαιώματος του RI για οικογενειακή επανένωση με τους γονείς του όσο και την τήρηση των ως άνω διατάξεων του Χάρτη, να χορηγηθεί άδεια εισόδου και διαμονής στην Αυστρία και στην ενήλικη αδελφή του RI, η οποία χρειάζεται τη μόνιμη βοήθεια των γονέων της λόγω σοβαρής πάθησης.
Τέλος, με βάση την οδηγία 2003/86 και τα προαναφερθέντα θεμελιώδη δικαιώματα, το Δικαστήριο αποφαίνεται ότι το κράτος μέλος δεν μπορεί να απαιτεί, προκειμένου να αναγνωρίσει στον ασυνόδευτο ανήλικο πρόσφυγα το δικαίωμα οικογενειακής επανένωσης με τους γονείς του βάσει του άρθρου 10, παράγραφος 3, στοιχείο αʹ, της οδηγίας 2003/86, να διαθέτουν ο εν λόγω ανήλικος ή οι γονείς του κατάλυμα, ασφάλιση ασθενείας καθώς και σταθερούς, τακτικούς και επαρκείς πόρους, κατά την έννοια του άρθρου 7, παράγραφος 1, της οδηγίας αυτής, ανεξαρτήτως του αν η αίτηση οικογενειακής επανένωσης υποβλήθηκε εντός τριμήνου από τη χορήγηση του καθεστώτος του πρόσφυγα (6).
Ειδικότερα, είναι πρακτικώς αδύνατο για τον ασυνόδευτο ανήλικο πρόσφυγα να πληροί τις προϋποθέσεις αυτές. Ομοίως, είναι εξαιρετικά δύσκολο για τους γονείς ενός τέτοιου ανηλίκου να πληρούν τις εν λόγω προϋποθέσεις πριν καν επανενωθούν με το τέκνο τους στο οικείο κράτος μέλος. Ως εκ τούτου, το να εξαρτάται η δυνατότητα οικογενειακής επανένωσης των ασυνόδευτων ανήλικων προσφύγων με τους γονείς τους από την τήρηση των εν λόγω προϋποθέσεων θα σήμαινε στην πραγματικότητα ότι οι ως άνω ανήλικοι θα στερούνταν το δικαίωμά τους στην επανένωση αυτή.
Επιπλέον, στο μέτρο που, δεδομένης της κατάστασης της TY, απαιτείται, προς διασφάλιση της πρακτικής αποτελεσματικότητας του δικαιώματος του RI για οικογενειακή επανένωση με τους γονείς του, να χορηγηθεί άδεια εισόδου και διαμονής και στην TY, το οικείο κράτος μέλος δεν έχει τη δυνατότητα να απαιτήσει από τον RI ή από τους γονείς του να πληρούν τις προϋποθέσεις του άρθρου 7, παράγραφος 1, της οδηγίας αυτής ούτε όσον αφορά την πάσχουσα από σοβαρή πάθηση αδελφή του εν λόγω ανήλικου πρόσφυγα.