Sprawa C‑560/20
CR i in.
przeciwko
Landeshauptmann von Wien,
(wniosek o wydanie orzeczenia w trybie prejudycjalnym złożony przez Verwaltungsgericht Wien)
Wyrok Trybunału (wielka izba) z dnia 30 stycznia 2024 r.
Odesłanie prejudycjalne – Przestrzeń wolności, bezpieczeństwa i sprawiedliwości – Polityka imigracyjna – Prawo do łączenia rodzin – Dyrektywa 2003/86/WE – Artykuł 10 ust. 3 lit. a) – Łączenie rodziny w przypadku małoletniego uchodźcy pozbawionego opieki i jego wstępnych pierwszego stopnia w prostej linii – Artykuł 2 lit. f) – Pojęcie „osoby małoletniej pozbawionej opieki” – Członek rodziny rozdzielonej, który był małoletni w momencie złożenia wniosku, lecz stał się pełnoletni w toku procedury łączenia rodziny – Data właściwa dla oceny posiadania statusu małoletniego – Termin do złożenia wniosku o łączenie rodziny – Pełnoletnia siostra członka rodziny rozdzielonej wymagająca stałej opieki rodziców z powodu poważnej choroby – Skuteczność (effet utile) prawa do łączenia rodziny przysługującego małoletniemu uchodźcy pozbawionemu opieki – Artykuł 7 ust. 1 – Artykuł 12 ust. 1 akapity pierwszy i trzeci – Możliwość uzależnienia łączenia rodziny od dodatkowych warunków
1. Kontrole graniczne, azyl i imigracja – Polityka imigracyjna – Prawo do łączenia rodzin – Dyrektywa 2003/86 – Łączenie rodzin uchodźców – Wniosek rodziców o dołączenie do małoletniego uchodźcy pozbawionego opieki – Członek rodziny rozdzielonej, który był małoletni w momencie złożenia wniosku i stał się pełnoletni w toku procedury – Obowiązek złożenia wniosku w terminie trzech miesięcy po nadaniu statusu uchodźcy małoletniemu członkowi rodziny rozdzielonej – Brak
[dyrektywa Rady 2003/86, art. 10 ust. 3 lit. a), art. 12 ust. 1 akapit trzeci]
(zob. pkt 37, 39–43; pkt 1 sentencji)
2. Kontrole graniczne, azyl i imigracja – Polityka imigracyjna – Prawo do łączenia rodzin – Dyrektywa 2003/86 – Łączenie rodzin uchodźców – Wniosek rodziców o dołączenie do małoletniego uchodźcy pozbawionego opieki – Obowiązek zapewnienia skuteczności (effet utile) tego prawa – Obowiązek udzielenia zezwolenia na pobyt pełnoletniej siostrze małoletniego uchodźcy pozbawionego opieki, która z powodu poważnej choroby wymaga stałej opieki rodziców
[Karta praw podstawowych Unii Europejskiej, art. 7, art. 24 ust. 2, 3; dyrektywa Rady 2003/86, art. 10 ust. 3 lit. a)]
(zob. pkt 54–58, 61; pkt 2 sentencji)
3. Kontrole graniczne, azyl i imigracja – Polityka imigracyjna – Prawo do łączenia rodzin – Dyrektywa 2003/86 – Łączenie rodzin uchodźców – Wniosek rodziców o dołączenie do małoletniego uchodźcy pozbawionego opieki – Warunki – Obowiązek posiadania przez małoletniego uchodźcę pozbawionego opieki lub przez jego rodziców zakwaterowania, ubezpieczenia chorobowego i wystarczających środków – Niedopuszczalność
[Karta praw podstawowych Unii Europejskiej, art. 7, art. 24 ust. 2, 3; dyrektywa Rady 2003/86, art. 4 ust. 2 lit. a), art. 7 ust. 1, art. 10 ust. 3 lit. a), art. 12 ust. 1]
(zob. pkt 72–80, pkt 3 sentencji)
Streszczenie
W odpowiedzi na wniosek o wydanie orzeczenia w trybie prejudycjalnym Trybunał, orzekając w składzie wielkiej izby, doprecyzował przesłanki kwalifikujące do łączenia rodzin na podstawie dyrektywy 2003/86(1) rodziców i poważnie chorą siostrę małoletniego uchodźcy pozbawionego opieki, który osiągnął pełnoletność w toku procedury łączenia rodziny.
RI, który przybył do Austrii w 2015 r. jako małoletni pozbawiony opieki, w styczniu 2017 r. uzyskał tam status uchodźcy. Trzy miesiące i jeden dzień po doręczeniu tej decyzji, kiedy RI wciąż był małoletni, CR i GF, jego rodzice, oraz TY, jego pełnoletnia siostra cierpiąca na mózgowe porażenie dziecięce, złożyli po raz pierwszy w ambasadzie Republiki Austrii w Syrii wnioski o zezwolenie na wjazd i pobyt w celu dołączenia do RI. Ambasada Austrii oddaliła owe wnioski w drodze decyzji, która stała się prawomocna, ponieważ w toku procedury łączenia rodziny RI osiągnął pełnoletniość.
W lipcu 2018 r. CR, GF i TY ponownie złożyli do Landeshauptmann von Wien (premiera kraju związkowego Wiedeń, Austria) wnioski o zezwolenie na wjazd i pobyt w celu dołączenia do RI. Wnioski te po raz kolejny nie zostały uwzględnione, a w uzasadnieniu wskazano, że nie złożono ich w terminie trzech miesięcy po nadaniu RI statusu uchodźcy.
Verwaltungsgericht Wien (sąd administracyjny w Wiedniu, Austria) do którego CR, GF i TY zaskarżyli te decyzje, postanowił zwrócić się do Trybunału o dokonanie wykładni dyrektywy 2003/86. W szczególności sąd odsyłający dążył do ustalenia, czy złożenie wniosku o dołączenie do małoletniego uchodźcy pozbawionego opieki może być obwarowane określonym terminem, w przypadku gdy ten uchodźca osiąga pełnoletność w toku procedury łączenia rodziny. Sąd ten zastanawiał się również nad zakresem przewidzianej w dyrektywie 2003/86(2) i transponowanej do prawa austriackiego możliwości wymagania przez państwa członkowskie, aby uchodźca posiadał dla siebie i członków swojej rodziny zakwaterowanie, ubezpieczenie chorobowe oraz wystarczające środki. Ponadto sąd ten zauważył, że prawo austriackie nie przewiduje prawa do łączenia rodziny w odniesieniu do siostry członka rodziny rozdzielonej. Ze względu na to jednak, że TY jest całkowicie i trwale zależna od opieki rodziców, nie mogliby oni dołączyć do swojego syna w Austrii bez zabrania z nimi TY.
Ocena Trybunału
W pierwszej kolejności, co się tyczy ustanowionego w wyroku A i S(3) wymogu, aby wniosek o łączenie rodziny małoletniego uchodźcy pozbawionego opieki obejmujące jego rodziców(4) oparty na art. 10 ust. 3 lit. a) dyrektywy 2003/86 został złożony w terminie trzech miesięcy od nadania małoletniemu statusu uchodźcy, Trybunał podkreślił, że termin ten ma na celu uniknięcie ryzyka, że na prawo do łączenia rodzin będzie można powoływać się bez żadnych ograniczeń czasowych, w sytuacji gdy uchodźca osiągnął pełnoletność już w toku procedury azylowej, a zatem nawet przed złożeniem wniosku o łączenie rodziny.
Takie ryzyko nie istnieje jednak, gdy uchodźca staje się pełnoletni w toku procedury łączenia rodziny. Ponadto w świetle celu art. 10 ust. 3 lit. a) dyrektywy 2003/86, którym jest wspieranie w ramach łączenia rodzin dołączania do małoletnich uchodźców pozbawionych opieki ich rodziców i zapewnienie tym małoletnim wzmocnionej ochrony, wniosku o łączenie rodziny na podstawie tego przepisu nie można uznać za złożony po terminie, jeżeli wpłynął on, gdy dany uchodźca był jeszcze małoletni. W związku z tym termin na złożenie takiego wniosku nie może rozpocząć biegu, zanim dany uchodźca nie stanie się pełnoletni. W konsekwencji, dopóki uchodźca jest małoletni, jego rodzice mogą złożyć wniosek o zezwolenie na wjazd i pobyt w celu dołączenia do niego bez obowiązku dochowania określonego terminu.
W drugiej kolejności Trybunał zauważył, że z postanowienia odsyłającego wynika, iż ze względu na swoją chorobę TY jest całkowicie i trwale zależna od pomocy materialnej swoich rodziców, którzy nie mogą zatem pozostawić jej samej w Syrii. W tych okolicznościach, gdyby TY nie kwalifikowała się do skorzystania z możliwości dołączenia do RI jednocześnie ze swoimi rodzicami, RI zostałby de facto pozbawiony prawa do łączenia rodziny obejmującego jego rodziców. Tymczasem taki rezultat byłby niezgodny z bezwarunkowym charakterem tego prawa i podważałby jego skuteczność (effet utile), co naruszałoby zarówno cel art. 10 ust. 3 lit. a) dyrektywy 2003/86, jak i wymogi wynikające z art. 7 Karty praw podstawowych Unii Europejskiej (zwanej dalej „Kartą”), mające na celu poszanowanie życia prywatnego i rodzinnego, oraz z art. 24 ust. 2 i 3 Karty(5), dotyczącego praw dziecka, których przestrzeganie ta dyrektywa powinna zapewniać.
Wynika z tego, że w świetle wyjątkowych okoliczności sprawy w postępowaniu głównym skuteczność (effet utile) prawa RI do łączenia rodziny obejmującego jego rodziców i poszanowanie wspomnianych postanowień Karty wymagają, aby zezwolenie na wjazd i pobyt zostało udzielone w Austrii również pełnoletniej siostrze RI, wymagającej stałej opieki rodziców z powodu poważnej choroby.
Wreszcie w świetle dyrektywy 2003/86 i wyżej wskazanych praw podstawowych Trybunał stwierdził, że państwo członkowskie nie może wymagać, aby w celu skorzystania na podstawie art. 10 ust. 3 lit. a) dyrektywy 2003/86 z prawa do łączenia rodziny obejmującego jego rodziców małoletni uchodźca pozbawiony opieki lub jego rodzice posiadali, w rozumieniu art. 7 ust. 1 tej dyrektywy, zakwaterowanie, ubezpieczenie chorobowe oraz stałe, regularne i wystarczające środki, i to niezależnie od kwestii, czy wniosek o łączenie rodziny został złożony w ciągu trzech miesięcy od nadania statusu uchodźcy(6).
Spełnienie tych warunków jest bowiem praktycznie niemożliwe dla małoletniego uchodźcy pozbawionego opieki. Podobnie wyjątkowo trudno jest rodzicom takiego małoletniego spełnić owe warunki jeszcze przed dołączeniem do ich dziecka w danym państwie członkowskim. Tym samym uzależnienie możliwości łączenia rodzin obejmującego rodziców małoletnich uchodźców pozbawionych opieki od spełnienia tych warunków sprowadzałoby się w rzeczywistości do pozbawienia tych małoletnich ich prawa do takiego łączenia.
Ponadto w zakresie, w jakim w świetle sytuacji TY skuteczność (effet utile) prawa RI do łączenia rodziny obejmującego jego rodziców wymaga udzielenia zezwolenia na wjazd i pobyt również TY, dane państwo członkowskie nie może także wymagać, aby RI lub jego rodzice spełniali warunki przewidziane w art. 7 ust. 1 tej dyrektywy w odniesieniu do poważnie chorej siostry tego małoletniego uchodźcy.