Sprawa C‑393/21
Lufthansa Technik AERO Alzey GmbH
(wniosek o wydanie orzeczenia w trybie prejudycjalnym złożony przez Lietuvos Aukščiausiasis Teismas)
Wyrok Trybunału (czwarta izba) z dnia 16 lutego 2023 r.
Odesłanie prejudycjalne – Współpraca sądowa w sprawach cywilnych i handlowych – Rozporządzenie (WE) nr 805/2004 – Europejski tytuł egzekucyjny dla roszczeń bezspornych – Artykuł 23 lit. c) – Zawieszenie wykonania orzeczenia, któremu nadano zaświadczenie europejskiego tytułu egzekucyjnego – Wyjątkowe okoliczności – Pojęcie
1. Współpraca sądowa w sprawach cywilnych – Utworzenie europejskiego tytułu egzekucyjnego dla roszczeń bezspornych – Rozporządzenie nr 805/2004 – Zaskarżenie przez dłużnika, w państwie członkowskim wydania, orzeczenia, któremu nadano zaświadczenie europejskiego tytułu egzekucyjnego, lub złożenie przez niego wniosku o sprostowanie lub cofnięcie zaświadczenia – Postępowanie egzekucyjne dotyczące tego orzeczenia – Zawieszenie lub ograniczenie wykonania – Pojęcie wyjątkowych okoliczności – Rzeczywiste ryzyko szczególnie poważnej szkody dla dłużnika – Niemożliwe lub nadmiernie utrudnione naprawienie tej szkody – Włączenie – Okoliczności związane z postępowaniem sądowym toczącym się w państwie członkowskim wydania przeciwko wspomnianemu orzeczeniu lub przeciwko zaświadczeniu – Wyłączenie
(rozporządzenie nr 805/2004 Parlamentu Europejskiego i Rady, art. 23)
(zob. pkt 31, 33–38, 42–46, pkt 1 sentencji)
2. Współpraca sądowa w sprawach cywilnych – Utworzenie europejskiego tytułu egzekucyjnego dla roszczeń bezspornych – Rozporządzenie nr 805/2004 – Zawieszenie lub ograniczenie wykonania – Jednoczesne zastosowanie przez właściwy sąd lub organ w państwie członkowskim wykonania środków ograniczających i ustanowienia zabezpieczenia – Dopuszczalność – Jednoczesne zastosowanie przez ten sam sąd lub ten sam organ jednego z tych dwóch środków oraz środka zawieszenia postępowania egzekucyjnego – Niedopuszczalność
(rozporządzenie nr 805/2004 Parlamentu Europejskiego i Rady, art. 23)
(zob. pkt 49, 50, 52, 53, pkt 2 sentencji)
3. Współpraca sądowa w sprawach cywilnych – Utworzenie europejskiego tytułu egzekucyjnego dla roszczeń bezspornych – Rozporządzenie nr 805/2004 – Wymagania dotyczące nadania zaświadczenia europejskiego tytułu egzekucyjnego – Zawieszenie w państwie członkowskim wydania wykonalności orzeczenia, któremu nadano zaświadczenie europejskiego tytułu egzekucyjnego – Przedstawienie zaświadczenia przewidzianego w art. 6 ust. 2 rozporządzenia nr 805/2004 sądowi państwa członkowskiego wykonania – Sąd, któremu przedstawiono owo zaświadczenie, zobowiązany zawiesić, na podstawie tego orzeczenia, postępowanie egzekucyjne wszczęte w państwie członkowskim wykonania
(rozporządzenie nr 805/2004 Parlamentu Europejskiego i Rady, art. 6 ust. 1, 2, art. 11)
(zob. pkt 56, 58–64, pkt 3 sentencji)
Streszczenie
Trybunał wyjaśnił pojęcie „wyjątkowych okoliczności” pozwalających właściwemu organowi sądowemu na zawieszenie wykonania orzeczenia, któremu nadano zaświadczenie europejskiego tytułu egzekucyjnego
Sąd krajowy państwa członkowskiego wykonania powinien upewnić się co do zawieszenia postępowania, w przypadku gdy wykonalność orzeczenia, któremu nadano zaświadczenie europejskiego tytułu egzekucyjnego, została zawieszona w państwie członkowskim wydania
W dniu 14 czerwca 2019 r. Amtsgericht Hünfeld (sąd rejonowy w Hünfeld, Niemcy) doręczył spółce Arik Air Limited nakaz zapłaty w celu odzyskania wierzytelności w wysokości 2 292 993,32 EUR na rzecz spółki Lufthansa Technik AERO Alzey GmbH (zwanej dalej „Lufthansą”), następnie wydał w dniu 24 października 2019 r. europejski tytuł egzekucyjny, a w dniu 2 grudnia 2019 r. – zaświadczenie europejskiego tytułu egzekucyjnego.
Lufthansa zwróciła się do komornika sądowego prowadzącego działalność na Litwie (zwanego dalej „komornikiem”) o wykonanie tego tytułu egzekucyjnego w stosunku do spółki Arik Air.
Ta ostatnia spółka wystąpiła do Landgericht Frankfurt am Main (sądu krajowego we Frankfurcie nad Menem, Niemcy) z żądaniem(1) cofnięcia zaświadczenia europejskiego tytułu egzekucyjnego i wstrzymania egzekucji należności. Zdaniem tej spółki sąd rejonowy w Hünfeld nieprawidłowo doręczył jej dokumenty procesowe, co spowodowało niedotrzymanie terminu na wniesienie sprzeciwu od wspomnianego nakazu zapłaty.
Spółka Arik Air złożyła również na Litwie do komornika wniosek o zawieszenie postępowania egzekucyjnego do czasu wydania przez sąd krajowy we Frankfurcie nad Menem prawomocnego orzeczenia, lecz komornik odmówił uwzględnienia tego wniosku, uznając, że przepisy krajowe nie pozwalają w tych okolicznościach na zawieszenie postępowania.
Postanowieniem z kwietnia 2020 r. sąd krajowy we Frankfurcie nad Menem uzależnił zawieszenie wykonania przedmiotowego europejskiego tytułu egzekucyjnego od złożenia przez spółkę Arik Air zabezpieczenia w wysokości 2 000 000 EUR, uznawszy w szczególności, że spółka ta nie wykazała, iż wspomniany tytuł został wydany niezgodnie z prawem.
Postanowieniem z czerwca 2020 r. Kauno apylinkės teismas (sąd rejonowy w Kownie, Litwa) oddalił wniesioną przez spółkę Arik Air skargę na postanowienie komornika odmawiające zawieszenia tego postępowania egzekucyjnego.
W postępowaniu apelacyjnym Kauno apygardos teismas (sąd okręgowy w Kownie, Litwa) uchylił to postanowienie, zawieszając omawiane postępowanie egzekucyjne do czasu wydania przez sąd niemiecki prawomocnego orzeczenia w przedmiocie wniosków spółki Arik Air. Ów sąd uznał, że z uwagi na ryzyko nieproporcjonalnej szkody, jaka mogłaby wyniknąć z postępowania egzekucyjnego wszczętego przeciwko spółce Arik Air, wniesienie odwołania od zaświadczenia europejskiego tytułu egzekucyjnego do sądu państwa członkowskiego wydania stanowi wystarczającą podstawę do zawieszenia tego postępowania. Uznał on również, że nie ma żadnego powodu, by uznać, iż do sądu krajowego we Frankfurcie nad Menem należy wydanie rozstrzygnięcia w przedmiocie zasadności wniosku o zawieszenie czynności w ramach postępowania egzekucyjnego.
Lufthansa wniosła wówczas do Lietuvos Aukščiausiasis Teismas (sądu najwyższego Litwy) skargę kasacyjną na to orzeczenie.
Trybunał, do którego zwrócił się ten sąd, wyjaśnił znaczenie i zakres pojęcia „wyjątkowych okoliczności” pozwalających właściwemu sądowi lub organowi w państwie członkowskim wykonania, na podstawie art. 23 rozporządzenia nr 805/2004(2), na zawieszenie wykonania orzeczenia, któremu w państwie członkowskim wydania nadano zaświadczenie europejskiego tytułu egzekucyjnego.
Ocena Trybunału
W pierwszej kolejności Trybunał wskazał, że zawarte w art. 23 lit. c) rozporządzenia nr 805/2004 pojęcie „wyjątkowych okoliczności” odnosi się do sytuacji, w której dalsze prowadzenie postępowania w sprawie wykonania orzeczenia, któremu nadano zaświadczenie europejskiego tytułu egzekucyjnego, w przypadku gdy dłużnik wniósł w państwie członkowskim wydania środek zaskarżenia od tego orzeczenia lub złożył wniosek o sprostowanie lub cofnięcie zaświadczenia europejskiego tytułu egzekucyjnego, naraziłoby tego dłużnika na rzeczywiste ryzyko szczególnie poważnej szkody. Naprawienie takiej szkody byłoby – w razie uchylenia tego orzeczenia albo sprostowania lub cofnięcia zaświadczenia europejskiego tytułu egzekucyjnego – niemożliwe lub nadmiernie utrudnione. Pojęcie to nie odnosi się do okoliczności związanych z postępowaniem sądowym toczącym się w państwie członkowskim wydania przeciwko orzeczeniu, któremu nadano zaświadczenie europejskiego tytułu egzekucyjnego, lub przeciwko zaświadczeniu europejskiego tytułu egzekucyjnego.
Aby dojść do takiego wniosku, Trybunał zauważył przede wszystkim, że pojęcie „wyjątkowych okoliczności” jest autonomicznym pojęciem prawa Unii. W tym względzie użycie przez prawodawcę Unii tego pojęcia wskazuje, że nie zamierzał on ograniczyć zakresu tego przepisu wyłącznie do sytuacji siły wyższej, które wynikają co do zasady ze zdarzeń niemożliwych do przewidzenia i niemożliwych do uniknięcia z przyczyn niezależnych od dłużnika. W konsekwencji możliwość zawieszenia postępowania w sprawie wykonania orzeczenia, któremu nadano zaświadczenie europejskiego tytułu egzekucyjnego, powinna być zastrzeżona dla przypadków, w których kontynuacja wykonania naraziłaby dłużnika na rzeczywiste ryzyko szczególnie poważnej szkody, której naprawienie byłoby niemożliwe lub nadmiernie utrudnione w przypadku pomyślnego zakończenia postępowania odwoławczego lub uwzględnienia wniosku złożonego przez niego w państwie członkowskim wydania. Wszczęcie takiego postępowania sądowego przez dłużnika stanowi zresztą warunek wstępny zbadania kwestii istnienia wyjątkowych okoliczności przez właściwy sąd lub organ państwa członkowskiego wykonania.
Ponadto dokonany rozporządzeniem nr 805/2004 podział kompetencji między sądami i organami państwa członkowskiego wydania oraz sądami i organami państwa członkowskiego wykonania skutkuje tym, że te ostatnie nie są właściwe do badania, w ramach wniosku o zawieszenie postępowania egzekucyjnego, orzeczenia dotyczącego roszczenia bezspornego wydanego w państwie członkowskim wydania lub opatrzenia go zaświadczeniem europejskiego tytułu egzekucyjnego. Tak więc sądy lub organy państwa członkowskiego wykonania dysponują ograniczonym zakresem uznania w odniesieniu do oceny okoliczności, w świetle których można uwzględnić wniosek o zawieszenie wykonania. Rozpatrując taki wniosek, owe sądy lub organy powinny ograniczyć się, w celu ustalenia istnienia wyjątkowych okoliczności w rozumieniu tego przepisu, do wyważenia interesu wierzyciela, polegającego na natychmiastowym wykonaniu orzeczenia dotyczącego jego wierzytelności, oraz interesu dłużnika, polegającego na uniknięciu szczególnie poważnej i niemożliwej do naprawienia lub trudnej do naprawienia szkody.
W drugiej kolejności Trybunał wyjaśnił, że art. 23 rozporządzenia nr 805/2004 pozwala na jednoczesne zastosowanie środków ograniczających i ustanowienia zabezpieczenia przewidzianych w lit. a) i b) tego artykułu(3), lecz nie pozwala on na jednoczesne zastosowanie jednego z tych dwóch środków wraz z przewidzianym w jego lit. c) zawieszeniem postępowania egzekucyjnego.
Wreszcie w trzeciej kolejności Trybunał orzekł, że jeżeli wykonalność orzeczenia, któremu nadano zaświadczenie europejskiego tytułu egzekucyjnego, została zawieszona w państwie członkowskim wydania, a zaświadczenie przewidziane w art. 6 ust. 2 rozporządzenia nr 805/2004 zostało przedstawione sądowi państwa członkowskiego wykonania, ów sąd jest zobowiązany zawiesić, na podstawie tego orzeczenia, postępowanie egzekucyjne wszczęte w tymże państwie wykonania(4).