ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ ΤΟΥ ΓΕΝΙΚΟΥ ΕΙΣΑΓΓΕΛΕΑ
JÁN MAZÁK
της 18ης Σεπτεμβρίου 2008 (1)
Υπόθεση C‑442/07
Verein Radetzky-Orden
κατά
Bundesvereinigung Kameradschaft ‘Feldmarschall Radetzky’
[αίτηση του Oberster Patent- und Markensenat (Αυστρία) για την έκδοση προδικαστικής αποφάσεως]
«Εμπορικά σήματα – Οδηγία 89/104/ΕΟΚ – Άρθρο 12, παράγραφος 1 – Ακύρωση κοινοτικού σήματος – Έννοια της φράσεως «ουσιαστική χρήση σήματος» – Χρήση σήματος από μη κερδοσκοπική ένωση»
1. Με την αίτησή του για την έκδοση προδικαστικής αποφάσεως, το Oberster Patent- und Markensenat (Αυστρία) (ανώτατο όργανο αρμόδιο για υποθέσεις διπλωμάτων ευρεσιτεχνίας και σημάτων) ζητεί να ερμηνευθεί το άρθρο 12, παράγραφος 1, της πρώτης οδηγίας 89/104/ΕΟΚ του Συμβουλίου, της 21ης Δεκεμβρίου 1988, για την προσέγγιση των νομοθεσιών των κρατών μελών περί σημάτων (2). Η αίτηση αυτή υποβλήθηκε στο πλαίσιο διαφοράς μεταξύ του Verein Radetzky-Orden (στο εξής: Radetzky-Orden) και της Bundesvereinigung Kameradschaft «Feldmarschall Radetzky» (στο εξής: BKFR), η οποία αφορά την ακύρωση σήματος του οποίου δικαιούχος είναι η τελευταία, η οποία είναι μη κερδοσκοπική ένωση, λόγω μη ουσιαστικής χρήσεως. Το αιτούν δικαστήριο ερωτά κατ’ ουσίαν αν η χρήση σημάτων από μη κερδοσκοπική ένωση για την ανακοίνωση εκδηλώσεων, στα έγγραφά της εργασίας και στο διαφημιστικό της υλικό, και το γεγονός ότι τα μέλη της ενώσεως φέρουν διακριτικά που αναπαριστούν τα εν λόγω σήματα κατά τον έρανο και τη διανομή δωρεών συνιστούν ουσιαστική χρήση σύμφωνα με το άρθρο 12, παράγραφος 1, της οδηγίας 89/104.
I – Το κοινοτικό δίκαιο
2. Το άρθρο 12 της οδηγίας 89/104 με τίτλο «Λόγοι έκπτωσης» προβλέπει τα εξής:
«1. Ο δικαιούχος του σήματος είναι δυνατόν να κηρυχθεί έκπτωτος των δικαιωμάτων του εάν, επί διάστημα πέντε συνεχών ετών, δεν έχει γίνει ουσιαστική χρήση του σήματος στο οικείο κράτος μέλος για τα προϊόντα ή τις υπηρεσίες για τις οποίες έχει καταχωριστεί και δεν υπάρχει νόμιμη αιτία για τη μη χρήση· […]».
II – Το εθνικό δίκαιο
3. Σύμφωνα με το άρθρο 10a του νόμου του 1970, περί προστασίας των σημάτων (Markenschutzgesetz 1970, BGBl. 260/1970, στο εξής: MSchG), η χρήση σημείου που δηλώνει προϊόν ή υπηρεσία αφορά, μεταξύ άλλων:
«1. την τοποθέτηση του σημείου επί των προϊόντων, επί της συσκευασίας τους ή επί των αντικειμένων για τα οποία παρέχεται ή πρόκειται να παρασχεθεί η υπηρεσία·
2. την προσφορά των προϊόντων τη διάθεσή τους στο εμπόριο ή την κατοχή τους για τους σκοπούς αυτούς, ή την προσφορά ή την παροχή των υπηρεσιών υπό το συγκεκριμένο σημείο·
3. την εισαγωγή ή την εξαγωγή των προϊόντων υπό το συγκεκριμένο σημείο·
4. τη χρήση του σημείου στα έγγραφα εργασίας, στις ανακοινώσεις ή στη διαφήμιση».
4. Το άρθρο 33a, παράγραφος 1, του MSchG ορίζει τα εξής:
«Οιοσδήποτε μπορεί να ζητήσει την ακύρωση της καταχωρίσεως σήματος που έχει, προ πέντε τουλάχιστον ετών, καταχωριστεί στην Αυστρία ή προστατεύεται στην Αυστρία, σύμφωνα με το άρθρο 2, παράγραφος 2, αν δεν έγινε από τον δικαιούχο του σήματος, ή από τρίτο πρόσωπο με τη συναίνεση του δικαιούχου, ουσιαστική χρήση του εν λόγω σήματος εντός της Αυστρίας για τα προϊόντα ή τις υπηρεσίες για τις οποίες καταχωρίστηκε (άρθρο 10a) εντός των τελευταίων πέντε ετών πριν από την ημερομηνία καταθέσεως της αιτήσεως περί ακυρώσεως, εκτός αν ο δικαιούχος του σήματος μπορεί να δικαιολογήσει τη μη χρήση του σήματος.»
III – Η διαδικασία της κύριας δίκης και η απόφαση περί παραπομπής
5. Η BKFR είναι μη κερδοσκοπική ένωση, η οποία δεν πωλεί προϊόντα ούτε παρέχει υπηρεσίες έναντι αμοιβής. Η δραστηριότητά της συνίσταται, αφενός, στη διατήρηση στρατιωτικών παραδόσεων, όπως είναι η διοργάνωση εορτών εις μνήμη στρατιωτών που πέθαναν στη μάχη, η διοργάνωση επιμνημόσυνων λειτουργιών, οι συναντήσεις στρατιωτών και η συντήρηση πολεμικών μνημείων, και, αφετέρου, σε φιλανθρωπικά έργα, όπως είναι η συγκέντρωση χρημάτων και δωρεών σε είδος και η διανομή τους σε απόρους.
6. Η BKFR είναι δικαιούχος των εικονιστικών και λεκτικών σημάτων που έχουν καταχωριστεί στο μητρώο σημάτων του αυστριακού Γραφείου Ευρεσιτεχνίας και Σημάτων με τους αριθμούς 161.744 έως 161.749, με προτεραιότητα από τις 22 Μαΐου 1995. Έκαστο των λεκτικών και εικονιστικών σημάτων καταχωρίστηκε για προϊόντα και υπηρεσίες των ακολούθων κλάσεων: 37: συντήρηση πολεμικών μνημείων· 41: εκπαίδευση· επιμόρφωση· ψυχαγωγία· αθλητικές και πολιτιστικές δραστηριότητες· διοργάνωση στρατιωτικών συγκεντρώσεων· 45 (πρώην 42): αγαθοεργίες για τους απόρους, σύμφωνα με τον διακανονισμό της Νίκαιας για τη διεθνή ταξινόμηση των προϊόντων και των υπηρεσιών με σκοπό την καταχώριση των σημάτων, της 15ης Ιουνίου (3) (Διακανονισμός της Νίκαιας). Κατόπιν αιτήματος της δικαιούχου, οι υπηρεσίες «εκπαίδευση· επιμόρφωση» της κλάσεως 41 ακυρώθηκαν σε σχέση με όλα τα αμφισβητούμενα σήματα.
7. Η BKFR ίδρυσε το Radetzky Order, στο πλαίσιο του οποίου απονέμονται παράσημα και τιμητικές διακρίσεις που αντιστοιχούν στα σήματα που έχουν καταχωριστεί υπό τους αριθ. 161.745, 161.746, 161.748 και 161.749. Η εν λόγω ένωση απονέμει επίσης στα μέλη της και στους δωρητές την τιμητική διάκριση που αντιστοιχεί στο σήμα που έχει καταχωριστεί με τον αριθμό 161.744 καθώς και το έμβλημα του μπερέ που αντιστοιχεί στο σήμα που έχει καταχωριστεί με τον αριθ. 161.746. Τα μέλη φέρουν τα παράσημα αυτά σε διάφορες εκδηλώσεις καθώς και κατά τη διεξαγωγή εράνου και διανομής χρηματικών δωρεών και δωρεών σε είδος. Τα σήματα είναι τυπωμένα επί των προσκλήσεων σε εκδηλώσεις, στο χαρτί αλληλογραφίας και στο διαφημιστικό υλικό της ενώσεως.
8. Με αιτήσεις της 17ης Αυγούστου 2004, το Radetzky Orden ζήτησε την ακύρωση των οικείων σημάτων λόγω μη χρήσεως κατ’ εφαρμογήν του άρθρου 33a του MSchG. Ισχυρίστηκε ότι η BKFR δεν τα χρησιμοποίησε στις συναλλαγές κατά τη διάρκεια των πέντε προηγουμένων ετών.
9. Στις 21 Απριλίου 2006, το αυστριακό Γραφείο Διπλωμάτων Ευρεσιτεχνίας ακύρωσε τα οικεία σήματα με αποτέλεσμα από τις 8 Ιανουαρίου 2001. Η BKFR άσκησε έφεση κατά της αποφάσεως του τμήματος ακυρώσεων του εν λόγω γραφείου ενώπιον του Oberster Patent- und Markensenat.
10. Με απόφαση της 27ης Ιουνίου 2007, η οποία περιήλθε στη Γραμματεία του Δικαστηρίου στις 27 Σεπτεμβρίου 2007, το Oberster Patent- und Markensenat αποφάσισε να αναστείλει τη διαδικασία και να υποβάλει στο Δικαστήριο προδικαστικό ερώτημα:
«Έχει το άρθρο 12, παράγραφος 1, της οδηγίας περί σημάτων την έννοια ότι ένα σήμα χρησιμοποιείται (ουσιαστικά) για να διακρίνονται τα προϊόντα και οι υπηρεσίες μιας επιχειρήσεως από τα προϊόντα και τις υπηρεσίες άλλων επιχειρήσεων, αν μια μη κερδοσκοπική ένωση χρησιμοποιεί το σήμα σε ανακοινώσεις εκδηλώσεων, στα έγγραφά της καθώς και στο διαφημιστικό της υλικό και τα μέλη της φέρουν διακριτικά που παριστούν το εν λόγω σήμα κατά τη συγκέντρωση και τη διανομή δωρεών;»
IV – Η ενώπιον του Δικαστηρίου διαδικασία
11. Το Radetzky-Orden, η BKFR, η Ιταλική Κυβέρνηση και η Επιτροπή των Ευρωπαϊκών Κοινοτήτων υπέβαλαν γραπτές παρατηρήσεις. Το Radetzky-Orden, η BKFR και η Επιτροπή ανέπτυξαν προφορικά τις παρατηρήσεις τους κατά την επ’ ακροατηρίου συζήτηση της 24ης Ιουνίου 2008.
V – Κύρια επιχειρήματα των διαδίκων
12. Το Radetzky-Orden ισχυρίζεται ότι καταφατική απάντηση στο υποβληθέν από το αιτούν δικαστήριο ερώτημα θα καθιστούσε άνευ ουσίας τον σκοπό του δικαίου περί σημάτων και θα υπονόμευε τις συμφυείς με το δίκαιο αυτό απαιτήσεις ασφάλειας δικαίου. Σύμφωνα με το άρθρο 5 της οδηγίας 89/104, το οποίο καθορίζει τα δικαιώματα που παρέχει η προστασία του σήματος, η προστασία αυτή συνδέεται στενά με την προσφορά προϊόντων και υπηρεσιών στο πλαίσιο των εμπορικών συναλλαγών. Κατά το Radetzky-Orden, η έκφραση «ουσιαστική χρήση» κατά την έννοια του άρθρου 12 της οδηγίας 89/104 εφαρμόζεται στις κερδοσκοπικές εμπορικές ή επιχειρηματικές δραστηριότητες. Οι αποκλειστικώς μη κερδοσκοπικές δραστηριότητες δεν εμπίπτουν στο πεδίο εφαρμογής της προστασίας που παρέχει το σήμα. Τα σήματα έχουν ως σκοπό να εγγυώνται την προέλευση των προϊόντων ή των υπηρεσιών, διασφαλίζοντας με τον τρόπο αυτό τη σταθερή ποιότητα της οικείας οικονομικής παροχής. Η παρεχόμενη από το σήμα προστασία προϋποθέτει επομένως παροχή επ’ ανταλλάγματι.
13. Το Radetzki-Orden παρατηρεί ότι διάφορες φιλανθρωπικές ενώσεις έχουν εμφανιστεί στη σύγχρονη κοινωνία, όπως ενώσεις που παρέχουν ιατρική περίθαλψη ή μεταφορά των αρρώστων, και οι οποίες φαίνονται εκ πρώτης όψεως να παρέχουν τις υπηρεσίες τους δωρεάν. Στην πραγματικότητα, εντούτοις, οι ενώσεις αυτές επιβιώνουν με κρατικές επιδοτήσεις και πληρωμές και δραστηριοποιούνται εμπορικώς και ανταγωνιστικώς στην εν λόγω αγορά ως προμηθευτές. Το Orden θεωρεί ότι αυτές οι ενώσεις αναπτύσσουν μία σαφώς επιχειρησιακή δραστηριότητα χρησιμοποιώντας μόνιμους υπαλλήλους. Η αρχή της επαχθούς παροχής εφαρμόζεται σ’ αυτές τις περιπτώσεις ακόμη και αν η τιμή δεν καταβάλλεται από τους πραγματικούς δικαιούχους αλλά από τους οργανισμούς κοινωνικής ασφαλίσεως, τα νοσοκομεία, τις δημόσιες αρχές, κ.λπ. Αν ένα σήμα δεν χρησιμοποιείται με σκοπό να δημιουργήσει ή να διατηρήσει ένα μερίδιο της αγοράς για αγαθά ή υπηρεσίες προστατευόμενες από το εν λόγω σήμα, αυτή η χρήση πρέπει να θεωρηθεί ότι έχει ως μόνο σκοπό να αποτρέψει την ακύρωση του σήματος.
14. Η BKFR θεωρεί ότι οι φιλανθρωπικές οργανώσεις (μη κερδοσκοπικές ενώσεις) ανταγωνίζονται αναμεταξύ τους στον τομέα της δραστηριότητάς τους και έτσι ενεργούν όπως οι επιχειρηματίες στο πλαίσιο των συναλλαγών ακόμη και στην περίπτωση που τα προϊόντα τους και οι υπηρεσίες τους διατίθενται σε απόρους. Τα σημεία αυτών των οργανώσεων, όπως τα σήματα, τα παράσημα, τα διακριτικά, οι θυρεοί, δηλώνουν την προέλευση των προϊόντων και των υπηρεσιών ώστε να διακρίνονται αυτά από εκείνα άλλων οργανώσεων. Επί πλέον, η χορήγηση σε άτομα εκτός της οργανώσεως παρασήμων και διακρίσεων που παριστούν το σήμα αποτελεί ένα είδος διαφημίσεως ή «marchandising» καθόσον αυτό συμβάλλει στην προώθηση της οργανώσεως.
15. Ουσιαστική χρήση δεν αποκλείεται όταν φιλανθρωπικές οργανώσεις χρησιμοποιούν το σήμα τους για να προσφέρουν τις υπηρεσίες τους.
16. Η BKFR, επομένως, ισχυρίζεται ότι, σύμφωνα με το άρθρο 12, παράγραφος 1, της οδηγίας 89/104, ένα σήμα πρέπει να θεωρείται ότι αποτελεί αντικείμενο ουσιαστικής χρήσεως αν χρησιμοποιείται από φιλανθρωπική οργάνωση για τα προϊόντα και τις υπηρεσίες για τις οποίες αυτό έχει καταχωρηθεί και αν τα εν λόγω προϊόντα και υπηρεσίες διανέμονται δωρεάν και/ή αυθορμήτως.
17. Η Ιταλική Κυβέρνηση θεωρεί ότι πρέπει να δοθεί καταφατική απάντηση στο ερώτημα που έθεσε το Oberster Patent- und Markensenat. Δεδομένου ότι την καταχώριση σήματος μπορεί να επιτύχει οιοδήποτε πρόσωπο που χρησιμοποιεί ή προτίθεται να χρησιμοποιήσει το διακριτικό σημείο στο πλαίσιο παραγωγικής ή εμπορικής –αλλά όχι επιχειρηματικής– δραστηριότητας, η εν λόγω κυβέρνηση θεωρεί ότι η χρήση του σήματος εκ μέρους της BKFR πρέπει να θεωρείται ουσιαστική.
18. Η Επιτροπή θεωρεί ότι το άρθρο 12, παράγραφος 1, της οδηγίας 89/104 έχει την έννοια ότι ένα σήμα αποτελεί αντικείμενο ουσιαστικής χρήσεως αν χρησιμοποιείται για υπηρεσίες που παρέχονται δωρεάν στο μέτρο που η απουσία επιβάρυνσης ανταποκρίνεται στη φύση των υπηρεσιών αυτών. Σύμφωνα με τη νομολογία του Δικαστηρίου (4), ουσιαστική χρήση ενός σήματος σύμφωνα με το άρθρο 12, παράγραφος 1, της οδηγίας 89/104 γίνεται αν το εν λόγω σήμα χρησιμοποιείται στην αγορά των προϊόντων ή των υπηρεσιών που προστατεύονται από αυτό κατά τρόπο που συνηθίζεται στην εν λόγω αγορά για τη διατήρηση ή τη δημιουργία μεριδίου στην αγορά για τα εν λόγω προϊόντα ή υπηρεσίες. Για τον λόγο αυτό πρέπει να ληφθούν υπόψη όλες οι περιστάσεις της υποθέσεως, μεταξύ άλλων το είδος των προϊόντων ή των υπηρεσιών, τα χαρακτηριστικά της οικείας αγοράς καθώς και η έκταση και η συχνότητα της χρήσεως του σήματος.
19. Η Επιτροπή τονίζει ότι ορισμένες υπηρεσίες, όπως η δημόσια μέριμνα για τις παραδόσεις και τα φιλανθρωπικά έργα, προσφέρονται δωρεάν λόγω της φύσεώς τους. Είναι αναμφισβήτητο ότι ένα διακριτικό σημείο μπορεί να προστατευθεί ως σήμα για τις εν λόγω υπηρεσίες. Ως προς το ερώτημα της ουσιαστικής χρήσεως του σήματος, θα ήταν επομένως αντιφατικό να ληφθεί υπόψη μόνον η χρήση του σήματος για τις υπηρεσίες που παρέχονται επ’ ανταλλάγματι. Η Επιτροπή θεωρεί ότι οι φιλανθρωπικές οργανώσεις ανταγωνίζονται προκειμένου να λάβουν δωρεές. Επί πλέον, τα φιλανθρωπικά έργα αναφέρονται ρητώς σε διάφορες κλάσεις του Διακανονισμού της Νίκαιας, μεταξύ άλλων στις κλάσεις 36, 41 (διδασκαλία σε απόρους μαθητές) και 43 (φιλανθρωπική παροχή καταλύματος σε αστέγους).
VI – Εκτίμηση
20. Σύμφωνα με την απόφαση περί παραπομπής, η ενώπιον του αιτούντος δικαστηρίου υπόθεση αφορά κατ’ ουσίαν το ερώτημα αν ορισμένα σήματα που καταχωρήθηκαν από την BKFR, μη κερδοσκοπική ένωση, αποτέλεσαν αντικείμενο ουσιαστικής χρήσεως κατά την έννοια του άρθρου 33a, παράγραφος 1, του MSchG. Επειδή η διάταξη αυτή στηρίζεται στο άρθρο 12, παράγραφος 1, της οδηγίας 89/104, το αιτούν δικαστήριο ερωτά το Δικαστήριο αν ορισμένες χρήσεις ενός σήματος από μη κερδοσκοπική ένωση συνιστούν ουσιαστική χρήση κατά την έννοια του άρθρου 12, παράγραφος 1, της εν λόγω οδηγίας.
21. Επειδή η καταχώριση σημείου ως σήματος απονέμει στον δικαιούχο του, δυνάμει του άρθρου 5 της οδηγίας 89/104, ευρύ αποκλειστικό δικαίωμα βάσει του οποίου μπορεί να απαγορεύει σε κάθε τρίτο να το χρησιμοποιεί στις συναλλαγές χωρίς τη συγκατάθεσή του, ο κοινοτικός νομοθέτης επεδίωξε να εξασφαλίσει ότι τα σήματα πράγματι χρησιμοποιούνται σύμφωνα με τον προορισμό τους (5).
22. Στην προπαρατεθείσα απόφαση Ansul, το Δικαστήριο έκρινε ότι ουσιαστική χρήση σημαίνει πραγματική χρήση του σήματος. Ουσιαστική χρήση του σήματος προϋποθέτει τη χρήση του στην αγορά των προϊόντων ή των υπηρεσιών που προστατεύει το εν λόγω σήμα (6) και όχι μόνον εντός της οικείας επιχειρήσεως (7). Η ουσιαστική χρήση πρέπει να συνάδει με τη βασική λειτουργία του σήματος, που είναι η εγγύηση στον καταναλωτή ή στον τελικό χρήστη ενός προϊόντος ή μιας υπηρεσίας της ταυτότητας προελεύσεως του προϊόντος ή υπηρεσίας, δίνοντάς του τη δυνατότητα να διακρίνει, χωρίς κίνδυνο συγχύσεως, το εν λόγω προϊόν ή την εν λόγω υπηρεσία από αυτά που έχουν άλλη προέλευση (8).
23. Κατά την εκτίμηση του ουσιαστικού χαρακτήρα της χρήσεως, πρέπει να ληφθεί υπόψη το σύνολο των γεγονότων και περιστάσεων που μπορούν να αποδείξουν το υπαρκτό της εμπορικής του εκμεταλλεύσεως, ιδίως η χρήση που θεωρείται δικαιολογημένη στον οικείο οικονομικό τομέα για τη διατήρηση ή δημιουργία μεριδίων αγοράς υπέρ των προϊόντων ή των υπηρεσιών που προστατεύει το σήμα. Κατά την εκτίμηση των περιστάσεων στην παρούσα υπόθεση μπορεί να ληφθούν υπόψη, μεταξύ άλλων, η φύση του εν λόγω προϊόντος ή υπηρεσίας, τα χαρακτηριστικά της οικείας αγοράς, η έκταση και η συχνότητα χρήσεως του σήματος. Έτσι, για να χαρακτηριστεί η χρήση του σήματος ουσιαστική, δεν χρειάζεται να είναι πάντοτε ποσοτικά σημαντική, διότι ο χαρακτηρισμός αυτός εξαρτάται από τα χαρακτηριστικά του εν λόγω προϊόντος ή υπηρεσίας στην αντίστοιχη αγορά (9).
24. Φαίνεται ότι τα επίδικα στο πλαίσιο της κύριας δίκης σήματα χρησιμοποιούνται από την BKFR, μεταξύ άλλων, επί των διακριτικών που έχουν χορηγηθεί στα μέλη της ενώσεως και στους δωρητές, για την ανακοίνωση εκδηλώσεων, στα έγγραφά της εργασίας ή στο χαρτί αλληλογραφίας και στο διαφημιστικό της υλικό. Τα σήματα χρησιμοποιούνται επίσης από τα μέλη της ενώσεως για τη συγκέντρωση και τη διανομή δωρεών, καθόσον τα μέλη της ενώσεως φέρουν στις περιπτώσεις αυτές διακριτικά που αναπαριστούν τα εν λόγω σήματα. Πάντως, σύμφωνα με την απόφαση περί παραπομπής, η BKFR δεν παρέχει προϊόντα ή υπηρεσίες επ’ ανταλλάγματι.
25. Κατά τη γνώμη μου, κατά την εξέταση του ζητήματος της ουσιαστικής χρήσεως σήματος από μη κερδοσκοπική ένωση (10), ο σκοπός (11) και η φύση των δραστηριοτήτων των εν λόγω ενώσεων, καθώς και ο τρόπος με τον οποίον αυτές παρέχουν τα προϊόντα και τις υπηρεσίες, πρέπει να λαμβάνονται υπόψη. Η προσέγγιση αυτή είναι σύμφωνη προς τις προπαρατεθείσες αποφάσεις Ansul και La Mer Technology, οι οποίες, πράγματι, αποδεικνύουν ότι το ζήτημα της ουσιαστικής χρήσεως ενός σήματος πρέπει να εξετάζεται κατά περίπτωση, λαμβάνοντας υπόψη όλες τις συναφείς περιστάσεις και, ειδικότερα, τη φύση και τα χαρακτηριστικά της αγοράς στην οποία το σήμα χρησιμοποιείται (12).
26. Όσον αφορά το ζήτημα ότι τα μέλη μη κερδοσκοπικών ενώσεων φέρουν διακριτικά τα οποία αναπαριστούν ένα σήμα κατά τη συγκέντρωση και διανομή δωρεών, το εθνικό δικαστήριο ανέφερε ότι θεωρεί αυτή τη χρήση ως ουσιαστική για τους σκοπούς του άρθρου 12, παράγραφος 1, της οδηγίας 89/104. Σύμφωνα με το εν λόγω δικαστήριο, η συγκέντρωση και η διανομή δωρεών αποτελούν παροχή υπηρεσιών για την οποία υφίστανται πολυάριθμοι «παρέχοντες» οι οποίοι είναι ανταγωνιστές μεταξύ τους.
27. Η άποψη ότι οι μη κερδοσκοπικές ενώσεις μπορούν να είναι ανταγωνιστικές προκειμένου να προσελκύσουν δωρεές από το κοινό και έτσι να ασκούν επιχειρηματική ή εμπορική δραστηριότητα, υπό ευρεία έννοια των όρων αυτών, όταν συγκεντρώνουν και διανέμουν δωρεές, μου φαίνεται ότι είναι κατ’ αρχήν ορθή. Επί πλέον, θεωρώ ότι οι μη κερδοσκοπικές ενώσεις συμμετέχουν κατ’ αρχήν στην αγορά αποκτώντας και παρέχοντας προϊόντα και υπηρεσίες (13). Παρ’ όλον ότι η τοποθέτηση ορισμένων μη κερδοσκοπικών ενώσεων σε ένα εμπορικό ή επιχειρηματικό πλαίσιο μπορεί να φαίνεται ότι δύσκολα συμβιβάζεται με τη γενική μας αντίληψη για τις εν λόγω οργανώσεις, θεωρώ ότι δεν θα ήταν ρεαλιστικό (14) το να αγνοήσει κανείς πλήρως το εμπορικό και επιχειρηματικό περιβάλλον εντός του οποίου αυτές δρουν και θα μπορούσε ενδεχομένως να υποσκάψει τις δραστηριότητές τους.
28. Ο ισχυρισμός του Radetzki-Orden ότι η καθαρά αφιλοκερδής δραστηριότητα συγκεντρώσεως και διανομής δωρεών δεν μπορεί να προστατεύεται από το δίκαιο περί σημάτων είναι κατά τη γνώμη μου αβάσιμος. Σχετικώς παρατηρώ, μεταξύ άλλων, ότι οι «έρανοι αγαθοεργίας» αναφέρονται ειδικώς στην κλάση 36 (15) του Διακανονισμού της Νίκαιας (16). Επί πλέον, αντίθετα προς τους ισχυρισμούς του Radetzki-Orden, δεν θεωρώ ότι η φράση «να χρησιμοποιεί στις συναλλαγές» που περιλαμβάνεται στο άρθρο 5 της οδηγίας 89/104, το οποίο απαριθμεί τα δικαιώματα που παρέχει το σήμα, επιβάλλει να παρέχονται τα προϊόντα και οι υπηρεσίες με σκοπό το κέρδος ή έστω επαχθώς. Συνεπώς, το ερώτημα αν ο δικαιούχος σήματος χρησιμοποιεί το εν λόγω σημείο για σκοπούς προσωπικού πλουτισμού στερείται λυσιτελείας για να εκτιμηθεί αν το σήμα αποτελεί αντικείμενο ουσιαστικής χρήσεως κατά την έννοια του άρθρου 12, παράγραφος 1, της οδηγίας 89/104.
29. Σχετικώς, θεωρώ ότι η χρήση σήματος εκ μέρους μη κερδοσκοπικής ενώσεως κατά τη συγκέντρωση χρημάτων από το κοινό και κατά τη διανομή αυτών (17), οσάκις το σήμα έχει καταχωριστεί για τις εν λόγω υπηρεσίες, αποτελεί ένδειξη που καθιστά δυνατό στους δωρητές και τους δυνητικούς δωρητές να αναγνωρίζουν την οικεία ένωση και τη χρήση για την οποία προορίζονται τα χρήματα. Επομένως, αυτή η χρήση αποτελεί ουσιαστική χρήση σήματος κατά την έννοια του άρθρου 12, παράγραφος 1, της οδηγίας 89/104.
30. Εντούτοις, υπό το φως της αποφάσεως του Δικαστηρίου στην προπαρατεθείσα υπόθεση Ansul, θεωρώ ότι η χρήση σήματος από μη κερδοσκοπική ένωση κατά τη διάρκεια καθαρά ιδιωτικών τελετών ή εκδηλώσεων, ή για την ανακοίνωσή τους ή για να καταστούν γνωστές, στις οποίες συμμετέχουν μέλη της εν λόγω ενώσεως, αποτελεί εσωτερική χρήση του σήματος αυτού και, επομένως, δεν αποτελεί αντικείμενο ουσιαστικής χρήσεως σήματος για τους σκοπούς του άρθρου 12, παράγραφος 1, της οδηγίας 89/104. Θεωρώ επομένως ότι το γεγονός της απονομής διακριτικών που αναπαριστούν ένα σήμα στα μέλη μη κερδοσκοπικής ενώσεως κατά τις συγκεντρώσεις από τις οποίες το κοινό αποκλείεται συνιστά εσωτερική χρήση του σήματος (18). Επί πλέον, θεωρώ ότι η χρήση σήματος επί των εγγράφων εργασίας που απευθύνονται στα μέλη μη κερδοσκοπικής ενώσεως αποτελεί κατ’ αρχήν εσωτερική χρήση του οικείου σήματος, η οποία δεν συνιστά ουσιαστική χρήση σήματος (19). Υπό αυτές τις περιστάσεις, το καταχωρηθέν σήμα χρησιμοποιείται για καθαρώς ιδιωτικούς λόγους και όχι στο πλαίσιο των συναλλαγών.
VII – Πρόταση
31. Ενόψει όλων των προεκτεθέντων, προτείνω στο Δικαστήριο να απαντήσει στο ερώτημα που υπέβαλε το Oberster Patent- und Markensenat ως εξής:
«Το άρθρο 12, παράγραφος 1, της πρώτης οδηγίας 89/104/ΕΟΚ του Συμβουλίου, της 21ης Δεκεμβρίου 1988, για την προσέγγιση των νομοθεσιών των κρατών μελών περί σημάτων, έχει την έννοια ότι ένα σήμα αποτελεί αντικείμενο ουσιαστικής χρήσεως αν μη κερδοσκοπική ένωση χρησιμοποιεί το εν λόγω σήμα, μεταξύ άλλων, για να αναγγείλει δημόσιες εκδηλώσεις που αποσκοπούν στη συγκέντρωση χρημάτων, για να συγκεντρώσει δωρεές από το κοινό και να τις διανείμει, επί των εγγράφων εργασίας που απευθύνονται στο κοινό και επί του διαφημιστικού υλικού με το οποίο ζητούνται από το κοινό οι δωρεές, εφόσον το σήμα έχει καταχωριστεί για αυτές τις υπηρεσίες. Συνεπώς, στο αιτούν δικαστήριο (Oberster Patent- und Markensenat) απόκειται να εκτιμήσει τα πραγματικά στοιχεία της υποθέσεως της κύριας δίκης υπό το φως αυτών των οδηγιών».