Sprawy połączone C‑682/18 i C‑683/18
Frank Peterson
przeciwko
Google LLC i in.
i
Elsevier Inc.
przeciwko
Cyando AG
(wnioski o wydanie orzeczenia w trybie prejudycjalnym złożone przez Bundesgerichtshof)
Wyrok Trybunału (wielka izba) z dnia 22 czerwca 2021 r.
Odesłanie prejudycjalne – Własność intelektualna – Prawo autorskie i prawa pokrewne – Oferowanie platformy do udostępniania filmów lub platformy do przechowywania i udostępniania plików oraz zarządzanie tymi platformami – Odpowiedzialność operatora za naruszenia praw własności intelektualnej dokonywane przez użytkowników jego platformy – Dyrektywa 2001/29/WE – Artykuł 3 i art. 8 ust. 3 – Pojęcie „publicznego udostępniania” – Dyrektywa 2000/31/WE – Artykuły 14 i 15 – Przesłanki korzystania ze zwolnienia od odpowiedzialności – Brak wiadomości o konkretnych naruszeniach – Zawiadomienie o takich naruszeniach jako warunek uzyskania nakazu sądowego
1. Zbliżanie ustawodawstw – Prawo autorskie i prawa pokrewne – Dyrektywa 2001/29 – Harmonizacja niektórych aspektów prawa autorskiego i praw pokrewnych w społeczeństwie informacyjnym – Cel
[Karta praw podstawowych Unii Europejskiej, art. 11, art. 17 ust. 2; dyrektywa 2001/29 Parlamentu Europejskiego i Rady, motywy 3, 9, 10, 23, 31]
(zob. pkt 63–65)
2. Zbliżanie ustawodawstw – Prawo autorskie i prawa pokrewne – Dyrektywa 2001/29 – Harmonizacja niektórych aspektów prawa autorskiego i praw pokrewnych w społeczeństwie informacyjnym – Publiczne udostępnianie – Pojęcie – Operator platformy do udostępniania filmów lub platformy do przechowywania i udostępniania plików – Bezprawne podawanie do publicznej wiadomości treści chronionych przez użytkowników tej platformy – Wyłączenie – Wyjątek – Zakres
(dyrektywa 2001/29 Parlamentu Europejskiego i Rady, art. 3 ust. 1)
(zob. pkt 66–75, 77–86, 92–102; pkt 1 sentencji)
3. Zbliżanie ustawodawstw – Handel elektroniczny – Dyrektywa 2000/31 – Odpowiedzialność usługodawców będących pośrednikami – Zakres stosowania – Odpowiedzialność operatora platformy do udostępniania filmów lub platformy do przechowywania i udostępniania plików za naruszenia praw własności intelektualnej dokonywane przez użytkowników jego platformy – Objęcie zakresem stosowania – Warunek – Brak wiadomości o konkretnych naruszeniach
[dyrektywa 2000/31 Parlamentu Europejskiego i Rady, art. 14 ust. 1 lit. a]
(zob. pkt 106, 107, 109, 111, 112, 114, 116–118; pkt 2 sentencji)
4. Zbliżanie ustawodawstw – Prawo autorskie i prawa pokrewne – Dyrektywa 2001/29 – Harmonizacja niektórych aspektów prawa autorskiego i praw pokrewnych w społeczeństwie informacyjnym – Środki odwoławcze – Możliwość uzyskania przez podmiot praw autorskich lub praw pokrewnych nakazu sądowego przeciwko operatorowi platformy internetowej – Platforma wykorzystywana przez osoby trzecie w celu naruszania praw podmiotu praw autorskich bez wiedzy tego operatora – Dopuszczalność – Warunek – Ustalenie spoczywające na sądzie krajowym
[Karta praw podstawowych Unii Europejskiej, art. 11, 16, art. 17 ust. 2; dyrektywa 2000/31 Parlamentu Europejskiego i Rady, art. 14 ust. 1 lit. a); dyrektywa 2001/29 Parlamentu Europejskiego i Rady, art. 8 ust. 3]
(zob. pkt 128–130, 133, 136–143; pkt 3 sentencji)
Streszczenie
W obecnym stanie prawa Unii operatorzy platform internetowych co do zasady sami nie dokonują publicznego udostępniania treści chronionych prawem autorskim bezprawnie zamieszczanych na tych platformach przez ich użytkowników.
Niemniej jednak owi operatorzy dokonują tej czynności z naruszeniem prawa autorskiego, jeżeli przyczyniają się – w inny sposób niż samo udostępnienie tych platform – do publicznego udostępniania takich treści.
W sporze, którego dotyczy pierwsza sprawa (C‑682/18), Frank Peterson, producent muzyczny, wytoczył przeciwko YouTube i Google, jego przedstawicielowi prawnemu, przed sądami niemieckimi powództwo dotyczące zamieszczenia na platformie YouTube, w 2008 r., kilku fonogramów, do których, jak twierdzi, posiada różne prawa. Wspomniane fonogramy zostały zamieszczone na tej platformie przez jej użytkowników bez jego zgody. Chodzi o utwory pochodzące z albumu artystki Sary Brightman A Winter Symphony oraz prywatne nagrania dźwiękowe zarejestrowane podczas jej trasy koncertowej „Symphony Tour”.
W sporze, którego dotyczy druga sprawa (C‑683/18), wydawnictwo Elsevier wytoczyło przeciwko Cyando przed sądami niemieckimi powództwo dotyczące zamieszczania na jego platformie do przechowywania i udostępniania plików „Uploaded”, w 2013 r., różnych utworów, do których Elsevier posiada wyłączne prawa. Wspomniane utwory zostały zamieszczone na tej platformie przez jej użytkowników bez jego zgody. Chodzi o utwory Gray’s Anatomy for Students, Atlas of Human Anatomy i Campbell-Walsh Urology, do których można było uzyskać dostęp na Uploaded za pośrednictwem zbioru linków rehabgate.com, avaxhome.ws i bookarchive.ws.
Bundesgerichtshof (federalny trybunał sprawiedliwości, Niemcy), przed którym toczą się obie sprawy, skierował do Trybunału szereg pytań koncentrujących się między innymi na problematyce odpowiedzialności operatorów platform internetowych, w sytuacji gdy użytkownicy tych platform bezprawnie publikują na nich utwory chronione prawem autorskim.
Trybunał zajął się tą problematyką na gruncie poprzedniego systemu mającego zastosowanie do przedmiotowych okoliczności faktycznych, czyli systemu wynikającego z dyrektywy 2001/29 o prawach autorskich(1), dyrektywy 2000/31 o handlu elektronicznym(2) oraz dyrektywy 2004/48 w sprawie egzekwowania praw własności intelektualnej(3). Zadane pytania prejudycjalne nie dotyczą aktualnego systemu, a mianowicie systemu ustanowionego przez dyrektywę 2019/790 w sprawie prawa autorskiego i praw pokrewnych na jednolitym rynku cyfrowym(4).
W swoim wyroku, wydanym w składzie wielkiej izby, Trybunał orzekł w szczególności, że w obecnym stanie prawa Unii operatorzy platform internetowych sami nie dokonują publicznego udostępniania treści chronionych prawem autorskim bezprawnie zamieszczonych na tych platformach przez ich użytkowników, chyba że przyczyniają się oni – w inny sposób niż samo udostępnienie tych platform – do publicznego udostępniania takich treści z naruszeniem prawa autorskiego. Trybunał orzekł ponadto, że owi operatorzy mogą korzystać ze zwolnienia od odpowiedzialności w rozumieniu dyrektywy 2000/31 o handlu elektronicznym pod warunkiem, że nie odgrywają oni aktywnej roli, dzięki której wiedzą o treściach zamieszczanych na ich platformach i mogą je kontrolować.
Ocena Trybunału
W pierwszej kolejności Trybunał zajął się kwestią, czy w okolicznościach takich jak rozpatrywane w niniejszych sprawach operator platformy do udostępniania filmów lub platformy do przechowywania i udostępniania plików, na której użytkownicy mogą bezprawnie podawać do publicznej wiadomości treści chronione, sam dokonuje „publicznego udostępniania” tych treści w rozumieniu dyrektywy 2001/29 o prawie autorskim(5). Na początku Trybunał przypomniał cele i definicję pojęcia „publicznego udostępniania” oraz dalsze kryteria, które należy wziąć pod uwagę w ramach indywidualnej oceny, którą należy przeprowadzić na gruncie tego pojęcia.
Wśród tych kryteriów Trybunał podkreślił nieodzowną rolę użytkownika i zamierzony charakter jego działania. Czynność udostępniania ma bowiem miejsce wtedy, gdy użytkownik podejmuje działania – z pełną świadomością ich konsekwencji – mające na celu udzielenie swoim klientom dostępu do chronionego utworu, w szczególności w sytuacji, gdy wobec braku takich działań jego klienci co do zasady nie mogliby korzystać z nadawanego utworu.
W tym kontekście Trybunał orzekł, że operator platformy do udostępniania filmów lub platformy do przechowywania i udostępniania plików, na której użytkownicy mogą bezprawnie podawać do publicznej wiadomości treści chronione, nie dokonuje „publicznego udostępniania” tych treści w rozumieniu dyrektywy o prawach autorskich, chyba że przyczynia się – w inny sposób niż samo udostępnienie tej platformy – do publicznego udostępniania takich treści z naruszeniem praw autorskich.
Jest tak zwłaszcza w przypadku, gdy ów operator posiada wiarygodne wiadomości o bezprawnym udostępnieniu na swojej platformie treści chronionych prawem autorskim, a mimo to niezwłocznie ich nie usuwa lub nie blokuje do nich dostępu, bądź gdy ów operator, mimo iż wie lub powinien wiedzieć, że co do zasady użytkownicy jego platformy bezprawnie podają do publicznej wiadomości chronione treści za jej pośrednictwem, nie wdraża odpowiednich rozwiązań technicznych, których można oczekiwać od operatora wykazującego należytą staranność w jego sytuacji, w celu wiarygodnego i skutecznego przeciwdziałania naruszeniom praw autorskich na tej platformie, bądź też gdy ów operator uczestniczy w wyborze treści chronionych bezprawnie udostępnianych publicznie, udostępnia na swojej platformie specjalne narzędzia umożliwiające bezprawne udostępnianie takich treści lub świadomie wspiera takie udostępnianie, o czym może świadczyć przyjęty przez tego operatora model biznesowy, który zachęca użytkowników jego platformy do bezprawnego publicznego udostępniania na niej chronionych treści.
W drugiej kolejności Trybunał zajął się kwestią tego, czy operator platform internetowych może korzystać ze zwolnienia od odpowiedzialności przewidzianego w dyrektywie 2000/31 o handlu elektronicznym(6) w odniesieniu do treści chronionych, które użytkownicy tych platform bezprawnie udostępniają publicznie za ich pośrednictwem. W tym kontekście Trybunał zbadał, czy rola tego operatora jest neutralna, to znaczy czy jego działalność przybiera charakter czysto techniczny, automatyczny i bierny, który zakłada, że wspomniany operator nie wie o przechowywanych tam treściach lub ich nie kontroluje, czy też odgrywa on aktywną rolę, dzięki której wie o tych treściach lub może je kontrolować. W tym względzie Trybunał orzekł, że ów operator może korzystać ze zwolnienia od odpowiedzialności pod warunkiem, że nie odgrywa aktywnej roli, dzięki której wie o treściach zamieszczanych na jego platformie lub może je kontrolować. Trybunał wyjaśnił, że brak możliwości skorzystania przez operatora ze zwolnienia od odpowiedzialności przewidzianego w tej dyrektywie, jest uzależniony od posiadania przez niego wiadomości o konkretnych bezprawnych działaniach ze strony użytkowników tej platformy dotyczących zamieszczonych na niej treści chronionych.
W trzeciej kolejności Trybunał uściślił warunki, w jakich podmioty praw autorskich mogą na podstawie dyrektywy 2001/29 o prawach autorskich(7) uzyskać nakaz sądowy przeciwko operatorowi platformy internetowej. Trybunał orzekł, że dyrektywa ta nie stoi na przeszkodzie sytuacji, w której podmiot praw autorskich może na podstawie prawa krajowego uzyskać nakaz sądowy przeciwko operatorowi, którego usługi zostały wykorzystane przez osobę trzecią do naruszenia przysługujących mu praw bez wiedzy owego operatora w rozumieniu dyrektywy 2000/31 o handlu elektronicznym(8), dopiero wówczas, gdy przed wszczęciem postępowania sądowego ów operator został powiadomiony o tym naruszeniu i nie podjął niezwłocznie działań, aby usunąć dane treści lub zablokować do nich dostęp i zapewnić, by takie naruszenia nie powtarzały się.
Do sądów krajowych należy jednakże zapewnienie, aby stosowanie takiego warunku nie powodowało opóźnienia rzeczywistego zaprzestania naruszenia w sposób powodujący nieproporcjonalną szkodę dla tego podmiotu.