Sprawa T‑450/12

Alexios Anagnostakis

przeciwko

Komisji Europejskiej

Prawo instytucjonalne – Europejska inicjatywa obywatelska – Polityka gospodarcza i pieniężna – Niespłacenie długu publicznego – Uznanie zasady „stanu wyższej konieczności” – Odmowa rejestracji – Uprawnienia Komisji – Obowiązek uzasadnienia

Streszczenie – wyrok Sądu (pierwsza izba) z dnia 30 września 2015 r.

1.      Skarga o stwierdzenie nieważności – Właściwość sądu Unii – Żądania wydania nakazu wobec instytucji – Niedopuszczalność

(art. 263 TFUE)

2.      Skarga o stwierdzenie nieważności – Zarzuty – Naruszenie istotnych wymogów proceduralnych – Brak lub niewystarczający charakter uzasadnienia – Badanie z urzędu przez sąd

(art. 263 TFUE, 296 TFUE)

3.      Akty instytucji – Uzasadnienie – Obowiązek – Zakres – Decyzja Komisji odmawiająca zarejestrowania proponowanej inicjatywy obywatelskiej

(art. 24 akapit pierwszy TFUE, art. 296 TFUE; rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady nr 211/2011, motyw 1, art. 4 ust. 3)

4.      Skarga o stwierdzenie nieważności – Zarzuty – Brak lub niewystarczający charakter uzasadnienia – Zarzut odrębny od zarzutu braku materialnej zgodności z prawem

(art. 263 TFUE, 296 TFUE)

5.      Polityka gospodarcza i pieniężna – Polityka gospodarcza – Kompetencja Unii do udzielenia pomocy finansowej państwu członkowskiemu napotykającemu trudności – Zakres – Przyjęcie przepisów uznających zasadę stanu wyższej konieczności, pozwalających państwu członkowskiemu stojącemu w obliczu poważnych trudności związanych z finansowaniem na niespłacenie całości lub części swojego długu – Wyłączenie

(art. 122 TFUE)

6.      Polityka gospodarcza i pieniężna – Polityka gospodarcza – Koordynacja polityk gospodarczych – Kompetencja Unii – Zakres – Przyjęcie przepisów uznających zasadę stanu wyższej konieczności, pozwalających państwu członkowskiemu stojącemu w obliczu poważnych trudności związanych z finansowaniem na niespłacenie całości lub części swojego długu – Wyłączenie

(art. 136 TFUE)

7.      Traktaty Unii – Klauzula solidarności – Zakres stosowania – Obowiązek przyjęcia przepisów uznających zasadę stanu wyższej konieczności, pozwalających państwu członkowskiemu stojącemu w obliczu poważnych trudności związanych z finansowaniem na niespłacenie całości lub części swojego długu – Brak

(art. 222 TFUE)

8.      Komisja – Kompetencje – Prawo inicjatywy prawodawczej – Możliwość oparcia inicjatywy prawodawczej na zasadzie prawa międzynarodowego wobec braku przewidzenia stosownej kompetencji w traktatach – Wyłączenie

(art. 13 ust. 2 TUE)

1.      Zobacz tekst orzeczenia.

(por. pkt 12)

2.      Zobacz tekst orzeczenia.

(por. pkt 21)

3.      Wynikający z art. 296 TFUE obowiązek uzasadnienia indywidualnej decyzji ma na celu zapewnić zainteresowanemu wskazówki wystarczające do oceny zasadności decyzji lub ewentualnie istnienia błędu powodującego możliwość żądania stwierdzenia jej nieważności, a sądowi Unii zapewnić możliwość kontroli zgodności z prawem tej decyzji.

Co się tyczy odmownej decyzji w sprawie wniosku o zarejestrowanie europejskiej inicjatywy obywatelskiej, fakt, iż wniosek nie został zarejestrowany, może wpłynąć na samą skuteczność ustanowionego w art. 24 akapit pierwszy TFUE prawa obywateli do przedłożenia inicjatywy obywatelskiej. W związku z tym decyzja taka powinna wyraźnie przedstawiać względy uzasadniające wspomnianą odmowę. Obywatelowi, który wystąpił z proponowaną inicjatywą, należy bowiem umożliwić zrozumienie powodów, dla których nie została ona zarejestrowana przez Komisję. Zadaniem Komisji, do której złożono taką inicjatywę, jest ocena, lecz także uzasadnienie swej decyzji odmownej, zważywszy na jej wpływ na skuteczne wykonywanie prawa ustanowionego przez traktat. Wynika to z samego charakteru tego prawa, które, jak wynika z motywu 1 rozporządzenia nr 211/2011 w sprawie inicjatywy obywatelskiej, ma wzmacniać obywatelstwo Unii i usprawniać demokratyczne funkcjonowanie Unii poprzez uczestnictwo obywateli w życiu demokratycznym Unii.

(por. pkt 22, 25, 26)

4.      Zobacz tekst orzeczenia.

(por. pkt 33)

5.      Artykuł 122 ust. 1 TFUE nie może stanowić odpowiedniej podstawy prawnej do przyjęcia w przepisach prawa Unii zasady stanu wyższej konieczności, w myśl której to zasady państwo członkowskie byłoby uprawnione do jednostronnego podjęcia decyzji o niespłaceniu całości lub części swego długu z tego względu, że musi stawić czoła poważnym trudnościom związanym z finansowaniem. W tym względzie o ile prawdą jest, że z brzmienia tego postanowienia nie wynika, iż musi ograniczać się ono do wprowadzenia środków przez Radę jedynie w przypadku wystąpienia poważnych trudności w zaopatrzeniu w niektóre produkty, zwłaszcza w obszarze energii, o tyle duch solidarności między państwami członkowskimi, na którym powinno opierać się wprowadzenie przez Radę środków stosownych do sytuacji gospodarczej w rozumieniu wspomnianego postanowienia, wskazuje, że środki te są oparte na pomocy między państwami członkowskimi.

Przyjęcie takiej zasady stanu wyższej konieczności w sposób oczywisty nie wchodzi też w zakres środków pomocy finansowej, do których podjęcia Rada jest uprawniona na podstawie art. 122 ust. 2 TFUE. Chociaż bowiem postanowienie to pozwala Unii na udzielanie państwom członkowskim pod określonymi warunkami jednostkowej pomocy finansowej, to nie może ono uzasadniać włączenia do przepisów mechanizmu zwolnienia z długu, choćby ze względu na ogólny i stały charakter takiego mechanizmu.

Ponadto, jako że art. 122 TFUE dotyczy wyłącznie pomocy finansowej przyznanej przez Unię, a nie przez państwa członkowskie, przyjęcie zasady stanu wyższej konieczności – gdyby założyć, że zasada taka może mieścić się w pojęciu pomocy finansowej w rozumieniu wspomnianego postanowienia – nie może wchodzić w zakres środków pomocy przyznanych przez Unię na podstawie wyżej wymienionego postanowienia w szczególności dlatego, że przyjęcie takiej zasady dotyczyłoby nie tylko długu państwa członkowskiego wobec Unii, ale także długów zaciągniętych przez wspomniane państwo wobec innych osób prawnych lub fizycznych, podmiotów publicznych lub prywatnych, podczas gdy sytuacja ta w sposób oczywisty nie jest objęta zakresem rozpatrywanego postanowienia.

(por. pkt 42, 43, 48–50)

6.      Rola Unii w dziedzinie polityki gospodarczej jest ograniczona do podejmowania działań koordynacyjnych. W tym względzie przyjęcie aktu legislacyjnego zezwalającego na niespłacenie długu przez państwo członkowskie, zamiast mieścić się w pojęciu kierunku polityki gospodarczej w rozumieniu art. 136 ust. 1 lit. b) TFUE, skutkowałoby w rzeczywistości zastąpieniem woli stron umowy mechanizmem prawnym jednostronnego zwolnienia z długu publicznego, czego postanowienie to w sposób oczywisty nie umożliwia.

(por. pkt 58)

7.      Odmowa włączenia do aktów prawa Unii zasady stanu wyższej konieczności, zgodnie z którą państwo członkowskie byłoby uprawnione do jednostronnego podjęcia decyzji o niespłaceniu całości lub części swego długu z tego względu, że musi ono stawić czoła poważnym trudnościom związanym z finansowaniem, nie jest niezgodna z klauzulą solidarności określoną w art. 222 TFUE, choćby dlatego, że ta klauzula solidarności w sposób oczywisty nie dotyczy polityki gospodarczej i pieniężnej ani sytuacji gospodarczej lub trudności budżetowych państw członkowskich.

(por. pkt 60)

8.      Nawet przy założeniu, że istnieje norma prawa międzynarodowego ustanawiająca zasadę stanu wyższej konieczności, zgodnie z którą to zasadą państwo członkowskie jest uprawnione do niespłacania długu publicznego w nadzwyczajnych sytuacjach, samo istnienie takiej zasady prawa międzynarodowego byłoby niewystarczające do uzasadnienia inicjatywy prawodawczej ze strony Komisji, ponieważ w traktatach brakuje przyznania kompetencji w tym celu.

(por. pkt 65)