Sprawy połączone T‑546/13, T‑108/14 i T‑109/14
Ante Šumelj i in.
przeciwko
Komisji Europejskiej
Odpowiedzialność pozaumowna – Przystąpienie Chorwacji do Unii – Uchylenie ustawodawstwa krajowego przewidującego utworzenie zawodu komornika publicznego przed przystąpieniem do Unii – Szkoda poniesiona przez osoby, które uprzednio mianowano komornikami publicznymi – Nieprzyjęcie przez Komisję środków mających na celu przestrzeganie zobowiązań związanych z przystąpieniem – Wystarczająco istotne naruszenie normy prawnej przyznającej uprawnienia jednostkom – Artykuł 36 aktu o przystąpieniu
Streszczenie – wyrok Sądu (druga izba) z dnia 26 lutego 2016 r.
1. Odpowiedzialność pozaumowna – Naruszenie przez instytucje Unii prawnego obowiązku działania – Nieprzyjęcie przez Komisję środków mających na celu przestrzeganie zobowiązań związanych z przystąpieniem Republiki Chorwacji w odniesieniu do systemu sądownictwa w tym państwie – Nieprzyjęcie środków pozwalających zapobiec uchyleniu ustawy o komornikach publicznych – Spoczywający na Komisji obowiązek działania – Brak – Brak bezprawności mogącej powodować powstanie odpowiedzialności pozaumownej Unii
(art. 17 ust. 1 TUE; art. 340 akapit drugi TFUE; akt o przystąpieniu z 2012 r., art. 36, załącznik VII)
2. Umowy międzynarodowe – Umowy Unii – Przestrzeganie przez państwo trzecie zawartych zobowiązań – Kontrola przez Komisję właściwego stosowania umowy
(art. 17 ust. 1 TUE)
3. Prawo Unii Europejskiej – Zasady – Ochrona uzasadnionych oczekiwań – Przesłanki – Nieprzyjęcie przez Komisję środków pozwalających powstrzymać państwo przystępujące do Unii od uchylenia ustawy wpisującej się w ramy reformy systemu sądownictwa przewidzianej w akcie o przystąpieniu tego państwa do Unii – Wsparcie Komisji przy przyjmowaniu ustawy – Brak obowiązku utrzymania przez państwo przystępujące obowiązującej ustawy – Brak uzasadnionych oczekiwań
(akt o przystąpieniu z 2012 r., art. 36, załącznik VII)
1. W dziedzinie odpowiedzialności pozaumownej Unii zaniechania instytucji mogą skutkować powstaniem odpowiedzialności Unii wyłącznie w zakresie, w jakim wspomniane instytucje naruszyły prawny obowiązek działania wynikający z przepisu prawa Unii. W tym względzie wymóg naruszenia normy prawnej przyznającej uprawnienia jednostkom ma zastosowanie także w wypadku zawinionego zaniechania.
Co się tyczy zobowiązań podjętych przez Republikę Chorwacji w ramach załącznika VII do aktu o przystąpieniu do Unii, odnoszących się do ustanowienia niezależnego i skutecznego systemu sądownictwa oraz do przestrzegania praw podstawowych, wyłącznie nieprzestrzeganie tych zobowiązań może uzasadnić obowiązek działania Komisji. W tym zakresie, jeżeli chodzi o zobowiązanie nr 1, które odnosi się w sposób ogólny, bez dalszego uściślenia, do strategii reformy sądownictwa i do planu działania chorwackich władz, to nie wynika z niego dla chorwackich władz żaden obowiązek ustanowienia urzędu komornika publicznego. Strategia reformy i plan działania, o których mowa w załączniku VII do aktu o przystąpieniu, nie odnoszą się do strategii reformy sądownictwa i do planu działania obowiązujących w dacie podpisania aktu o przystąpieniu przewidujących ustanowienie urzędu komornika publicznego, głównie dlatego, że w okresie monitorowania zobowiązań związanych z przystąpieniem często przyjmowane są przez przystępujące państwo środki uzupełniające lub naprawcze, zwłaszcza w wypadku stwierdzenia przez Komisję niezadowalających rezultatów. Z powyższego nie można jednak wnioskować, że chorwackie władze mają pełną swobodę zmiany strategii reformy i planu działania obowiązujących w dacie podpisania aktu o przystąpieniu. Mając na względzie przepisy aktu o przystąpieniu, a w szczególności jego art. 36 i załącznik VII do tego aktu, na władzach tych ciąży obowiązek przestrzegania nie tylko zobowiązania nr 1, lecz także wszystkich innych zobowiązań określonych we wspomnianym załączniku, a w szczególności zobowiązań nr 2, 3, 6 i 9.
Jeśli chodzi o zobowiązanie nr 3, to dotyczy ono jedynie skuteczności sądownictwa i nie nakłada wcale obowiązku przyznania właściwości do wykonywania orzeczeń sądowych szczególnemu organowi zgodnie z uprzednio ustalonymi procedurami. System wykonywania orzeczeń sądowych w państwach członkowskich nie jest bowiem regulowany prawem Unii i nie jest zatem objęty acquis Unii, które powinno przyjąć przystępujące państwo. W traktatach oraz w Karcie praw podstawowych Unii Europejskiej określono jedynie pewne zasady, które powinny regulować wymiar sprawiedliwości w państwach członkowskich, takie jak bezstronność sądów lub domniemanie niewinności, a także pewne reguły mające na celu zapewnienie współpracy sądowej między państwami członkowskimi, w razie potrzeby poprzez zbliżanie krajowych ustawodawstw. Ze zobowiązania nr 3 nie można zatem wywodzić obowiązku powierzenia postępowań egzekucyjnych komornikom publicznym. Jedynym nałożonym na chorwackie władze obowiązkiem jest obowiązek zapewnienia skuteczności postępowań egzekucyjnych, niezależnie od sposobów przyjętych, aby to uczynić.
W konsekwencji z żadnego ze zobowiązań określonych w załączniku VII do aktu o przystąpieniu nie wynika obowiązek ustanowienia przez Republikę Chorwacji zawodu komornika publicznego ani tym bardziej obowiązek podjęcia na tej podstawie przez Komisję określonych w art. 36 aktu o przystąpieniu działań w celu zapobieżenia uchyleniu ustawy przewidującej ustanowienie komorników publicznych. Stąd też nie można zarzucać Komisji, iż – bez podjęcia tych działań – zatwierdziła zmianę zobowiązań związanych z przystąpieniem, naruszając traktat dotyczący przystąpienia i art. 26 Konwencji wiedeńskiej o prawie traktatów z dnia 23 maja 1969 r., zatytułowany „Pacta sunt servanda”. Jednocześnie skoro wspomniany art. 36 ma na celu uściślenie określonych w art. 17 TUE obowiązków Komisji w kontekście przystąpienia Republiki Chorwacji do Unii, tym bardziej nie można stwierdzić, że to ostatnie postanowienie zostało naruszone.
(por. pkt 42, 46–49, 51–54, 57, 71)
2. Zobacz tekst orzeczenia.
(por. pkt 70)
3. Osoba nie może powoływać się na naruszenie zasady ochrony uzasadnionych oczekiwań, gdy brak jest dokładnych zapewnień, które zostałyby jej przekazane przez organy administracji. Zapewnienia takie stanowią informacje dokładne, bezwarunkowe, spójne oraz pochodzące z oficjalnych i wiarygodnych źródeł.
Co się tyczy podnoszonego nieprzyjęcia przez Komisję środków mających na celu przestrzeganie zobowiązań związanych z przystąpieniem przez państwo, które uchyliło ustawę o komornikach publicznych, a której uchwalenie wynikało z obowiązującego w momencie podpisania traktatu o przystąpieniu do Unii i przywołanego w akcie o przystąpieniu tego państwa planu działania dotyczącego reformy sądownictwa w tym państwie, okoliczność, że Komisja uczestniczyła w opracowaniu wspomnianej ustawy, finansowała tę ustawę, a nawet była jej inicjatorem, nie może sama w sobie stanowić udzielonego przez Komisję dokładnego zapewnienia, iż uznaje ona instytucję komorników publicznych za jedyną, która będzie mogła zapewnić przestrzeganie zobowiązań związanych z przystąpieniem. Aby wykazać takie zapewnienia, owe pierwotne akty wsparcia ustawy o komornikach publicznych powinny – z uwagi na brak we wspomnianym akcie o przystąpieniu obowiązku utworzenia przez przystępujące państwo zawodu komornika publicznego – zostać uzupełnione dalszymi, spójnymi i wyraźnymi aktami o takim znaczeniu.
(por. pkt 73, 75)