WYROK SĄDU PIERWSZEJ INSTANCJI (piąta izba w składzie powiększonym)

z dnia 24 września 2008 r.(*)

Pomoc państwa – Pomoc istniejąca lub nowa pomoc – Przedsiębiorstwo przeżywające trudności – Zasada pewności prawa – Zasada ochrony uzasadnionych oczekiwań – Kryterium inwestora prywatnego – Zgodność ze wspólnym rynkiem – Przesłanki

W sprawie T‑20/03

Kahla/Thüringen Porzellan GmbH, z siedzibą w Kahla (Niemcy), reprezentowana przez M. Schüttego oraz S. Zühlke, Rechtsanwälte,

strona skarżąca,

popierana przez

Freistaat Thüringen (Niemcy), początkowo reprezentowany przez A. Weitbrechta oraz A. van Ysendyck, a następnie przez A. Weitbrechta oraz M. Núñeza-Müllera, Rechtsanwälte,

oraz przez

Republikę Federalną Niemiec, reprezentowaną przez W.D. Plessinga oraz M. Lummę, działających w charakterze pełnomocników,

interwenienci,

przeciwko

Komisji Wspólnot Europejskich, reprezentowanej przez V. Kreuschitza oraz V. Di Bucciego, działających w charakterze pełnomocników, wspieranych przez profesora C. Koeniga,

strona pozwana,

mającej za przedmiot skargę o stwierdzenie nieważności decyzji Komisji 2003/643/WE z dnia 13 maja 2003 r. w sprawie pomocy państwa przyznanej przez Niemcy na rzecz Kahla Porzellan GmbH i Kahla/Thüringen Porzellan GmbH (Dz.U. L 227, s. 12) w zakresie, w jakim decyzja ta dotyczy środków finansowych przekazanych Kahla/Thüringen Porzellan GmbH,

SĄD PIERWSZEJ INSTANCJI WSPÓLNOT EUROPEJSKICH
(piąta izba w składzie powiększonym),

w składzie: M. Vilaras, prezes, M.E. Martins Ribeiro, F. Dehousse, D. Šváby i K. Jürimäe, sędziowie,

sekretarz: K. Andová, administrator,

uwzględniając procedurę pisemną i po przeprowadzeniu rozprawy w dniu 19 października 2006 r.,

wydaje następujący

Wyrok

 Okoliczności faktyczne leżące u podstaw sporu

1        Przedsiębiorstwo Kahla Porzellan GmbH (zwane dalej „Kahla I”), które produkuje naczynia z porcelany oraz ceramikę szlachetną, jest zlokalizowane w kraju związkowym Turyngia, jednym z regionów mogących zostać ewentualnie objętych pomocą na podstawie art. 87 ust. 3 lit. a) WE.

2        Kahla I została utworzona w 1990 r. wskutek przekształcenia kombinatu dawnej Niemieckiej Republiki Demokratycznej (NRD), VEB Vereinigte Porzellanwerke Kahla, w dwie spółki, z których jedną była Kahla I, która została sprywatyzowana w kwietniu 1991 r. przez Treuhandanstalt (urząd powierniczy, zwany dalej „THA”). W dniu 9 sierpnia 1993 r. Kahla I złożyła wniosek o przeprowadzenie egzekucji z całego majątku. W dniu 29 września 1993 r. wszczęto postępowanie egzekucyjne z całego majątku.

3        Przedsiębiorstwo Kahla/Thüringen Porzellan GmbH (zwane dalej „Kahla II” lub „skarżącą”) zostało utworzone w listopadzie 1993 r. przez pana G.R. W styczniu 1994 r. przejęło ono nieruchomości gruntowe, maszyny i urządzenia oraz 380 pracowników od Kahla I w ramach egzekucji z całego majątku tej spółki.

4        Sprzedaż nieruchomości Kahla I została zatwierdzona przez THA, na który nieruchomości te zostały z powrotem przeniesione, jak również przez organ będący jego następcą prawnym, Bundesanstalt für vereinigungsbedingte Sonderaufgaben (BvS – federalny urząd do zadań szczególnych związanych ze zjednoczeniem).

5        Umowa sprzedaży aktywów Kahla I przewidywała łączną cenę w wysokości 7,391 mln marek niemieckich (DEM). Cena w wysokości 2,05 mln DEM za urządzenia miała zostać sfinansowana z subwencji kraju związkowego Turyngia w wysokości 2,5 mln DEM. Prawa ustawowe, znaki towarowe, zarejestrowane wzory oraz know‑how przeniesiono za symboliczną 1 DEM, zaś listę klientów oraz otrzymane zlecenia przeniesiono bezpłatnie. Cena żądana za zapasy magazynowe wynosiła 2,136 mln DEM, a nieruchomości gruntowe miały być zbyte bez obciążeń podatkowych za 3,205 mln DEM. Jako że cena za zapasy magazynowe została później zmniejszona, zapłacona łączna cena wyniosła 6,727 mln DEM.

6        W dniu 5 marca 1994 r. przedsiębiorstwo państwowe Thüringen Industriebeteiligungs GmbH & Co. KG (zwane dalej „TIB”), kontrolowane przez kraj związkowy Turyngia, objęło udział w kapitale skarżącej wynoszący 49%. W dniu 31 grudnia 1999 r. TIB sprzedało ten udział panu G.R. i jego synowi H.R. za cenę wyższą niż cena, jaką TIB zapłaciło w marcu 1994 r.

7        Po otrzymaniu skarg oraz po wymianie korespondencji i odbyciu spotkań z przedstawicielami Republiki Federalnej Niemiec Komisja wszczęła w dniu 15 listopada 2000 r. postępowanie przewidziane w art. 88 ust. 2 WE w sprawie pomocy ad hoc na rzecz Kahla I i skarżącej. Decyzja Komisji o wszczęciu postępowania została doręczona Republice Federalnej Niemiec w dniu 9 stycznia 2001 r. i opublikowana w Dzienniku Urzędowym Wspólnot Europejskich w dniu 30 czerwca 2001 r. (Dz.U. C 185, s. 45). Komisja nakazała Republice Federalnej Niemiec przekazanie jej wszelkich dokumentów, wskazówek i danych koniecznych do oceny zgodności pomocy ze wspólnym rynkiem. W szczególności chodziło o dane pozwalające ustalić, czy Kahla I i skarżąca stanowiły niezależne przedsiębiorstwa oraz czy skarżącą należało uznać za następcę przedsiębiorstwa czy też za „Auffanglösung” (spółkę stanowiącą rozwiązanie mające na celu reorganizację i sanację przejętego przedsiębiorstwa). Ponadto chodziło o informacje pozwalające ustalić, czy niektóre przypadki pomocy były zgodne z zatwierdzonymi systemami pomocy. Wreszcie chodziło o wszelkie istniejące plany restrukturyzacji dotyczące Kahla I i skarżącej, opisujące zrealizowane lub planowane inwestycje oraz całość innych kosztów restrukturyzacji sfinansowanych przy użyciu pomocy państwa, komentujące bilanse i rachunki wyników (w odniesieniu do Kahla I), opisujące rozwój mocy produkcyjnych, jak również dane pozwalające dowiedzieć się, czy inwestor wniósł wkład. Komisja wezwała zainteresowane strony do przedstawienia jej uwag na temat spornej pomocy.

8        Pismem z dnia 26 marca 2001 r. Republika Federalna Niemiec odpowiedziała na nakaz udzielenia informacji, dostarczyła dane na temat spornej pomocy i poinformowała Komisję o nowej pomocy. W dniu 28 maja 2001 r. Komisja zażądała udzielenia dodatkowych informacji, które otrzymała w dniach 30 czerwca 2001 r. i 9 sierpnia 2001 r. W dniu 31 lipca 2001 r. Komisja otrzymała uwagi od skarżącej.

9        Pismem z dnia 28 listopada 2001 r. (Dz.U. 2002, C 26, s. 19) Komisja poinformowała Republikę Federalną Niemiec o tym, że postanowiła rozszerzyć formalne postępowanie wyjaśniające na pomoc, która nie była zgodna z zatwierdzonymi systemami pomocy, jak również na pomoc, która nie została wcześniej zgłoszona. Komisja wezwała zainteresowane strony do przedstawienia uwag.

10      W dniu 10 grudnia 2001 r. sprawa została omówiona z przedstawicielami Republiki Federalnej Niemiec i przedsiębiorstwa.

11      W dniu 30 stycznia 2002 r. Republika Federalna Niemiec przedstawiła uwagi na temat decyzji o rozszerzeniu postępowania oraz przekazała szczegółowe informacje. Pismem z dnia 28 lutego 2002 r. skarżąca przekazała Komisji swoje uwagi.

12      Po otrzymaniu nowej skargi, z której wynikało, że skarżąca otrzymała dalszą pomoc, pismem z dnia 30 kwietnia 2002 r. Komisja zażądała od Republiki Federalnej Niemiec dodatkowych informacji, które otrzymała w dniu 29 maja 2002 r.

13      Po spotkaniu w dniu 24 lipca 2002 r. z przedstawicielami Republiki Federalnej Niemiec dodatkowe wyjaśnienia zostały przekazane przez to państwo w dniu 7 sierpnia 2002 r. W dniu 30 lipca 2002 r. skarżąca przedłożyła uwagi oraz pismem z dnia 1 października 2002 r. Republika Federalna Niemiec przekazała kolejne uwagi.

14      Po zakończeniu formalnego postępowania wyjaśniającego Komisja wydała w dniu 30 października 2002 r. decyzję C(2002) 4040 wersja ostateczna w sprawie pomocy państwa przyznanej Kahla I i Kahla II przez Niemcy, notyfikowaną w dniu 4 listopada 2002 r. Niemcom i podaną do wiadomości skarżącej w dniu 12 listopada 2002 r.

15      Na skutek wniesienia skargi będącej przedmiotem niniejszego postępowania (zob. pkt 39 poniżej) Komisja poinformowała Republikę Federalną Niemiec, pismem z dnia 13 maja 2003 r., o zmianie decyzji z dnia 30 października 2002 r., a w szczególności jej art. 1 w zakresie, w jakim nakaz odzyskania pomocy dotyczy środka nr 22, motywów 34, 37, 99, 101, 103 i 171 dotyczących środka nr 16 oraz motywów 146 i 147 dotyczących środka nr 32. W związku z tym Komisja wydała nową decyzję 2003/643/WE z dnia 13 maja 2003 r. w sprawie pomocy państwa przyznanej przez Niemcy na rzecz Kahla I i Kahla II (zwaną dalej „zaskarżoną decyzją”). Zaskarżona decyzja została podana do wiadomości skarżącej w dniu 16 maja 2003 r. i opublikowana w dniu 11 września 2003 r. (Dz.U. L 227, s. 12).

 Zaskarżona decyzja

16      W zaskarżonej decyzji Komisja dokonuje oddzielnej oceny środków finansowych przyznanych przez władze publiczne Kahla I i skarżącej. W motywie 85 zaskarżonej decyzji przypomina ona, że w ramach rozszerzenia postępowania wyjaśniającego doszła do wniosku, iż Kahla I i skarżąca są różnymi jednostkami prawnymi oraz że skarżąca była postrzegana jako „Auffanggesellschaft” (spółka przejmująca), ponieważ pan G.R. założył ją jako „spółkę fasadową” (Mantelgesellschaft), aby kontynuować działalność Kahla I będącej w likwidacji oraz przejąć jej aktywa.

17      Jeśli chodzi o Kahla I, to w motywie 22 zaskarżonej decyzji Komisja wskazała, że od momentu jej utworzenia do ogłoszenia jej upadłości władze publiczne przyznały jej środki finansowe w łącznej wysokości 115,736 mln DEM (środki nr 1–10).

18      Jeśli chodzi o skarżącą, to Komisja wymienia 23 środki finansowe, które zostały jej przyznane w latach 1994–1999 na łączną kwotę 39,028 mln DEM (środki nr 11–33). Wśród tych środków, które zostały opisane w motywach 34–59 zaskarżonej decyzji, figurują między innymi następujące środki:

–        środek nr 11: objęcie w dniu 5 marca 1994 r. przez TIB udziału w kapitale skarżącej wynoszącego 49% w zamian za zapłatę 1,975 mln DEM;

–        środek nr 12: pożyczka z prawem do udziału w zysku w wysokości 6 mln DEM udzielona w marcu 1994 r. przez TIB;

–        środek nr 13: poręczenie kredytu udzielone w marcu 1994 r. przez kraj związkowy Turyngia za kredyty inwestycyjne, które pokryło pożyczki będące przedmiotem środków nr 18–22;

–        środek nr 14: poręczenie w wysokości 90% udzielone w marcu 1994 r. przez kraj związkowy Turyngia za kredyty operacyjne w wysokości 6,5 mln DEM otwarte we wrześniu 1995 r. przez bank prywatny;

–        środek nr 15: subwencja inwestycyjna w początkowej wysokości 2 mln DEM, podwyższona do 2,5 mln DEM, wypłacona w maju 1994 r. przez kraj związkowy Turyngia;

–        środek nr 16: pożyczka banku publicznego na utworzenie kapitału własnego (zwana dalej „pożyczką EKH”) w wysokości 0,2 mln DEM udzielona w czerwcu 1994 r. panu G.R. w ramach utworzenia skarżącej;

–        środek nr 21: pożyczka inwestycyjna w wysokości 3,45 mln DEM udzielona w kwietniu 1995 r.;

–        środek nr 23: poręczenie wskazane w środku nr 13, które pokryło pożyczkę w wysokości 1 mln DEM przyznaną w lutym 1996 r. przez bank prywatny;

–        środek nr 26: subwencje na wsparcie zatrudnienia związane z inwestycjami na rzecz ochrony środowiska naturalnego w wysokości 1,549 mln DEM, przyznane przez federalną dyrekcję ds. zatrudnienia w latach 1994–1996;

–        środek nr 27: różne subwencje na udział w targach, na reklamę, badania i rozwój oraz integrację pracowników, przyznane w latach 1994–1996 w wysokości 0,492 mln DEM;

–        środek nr 30: poręczenie wskazane w środku nr 13, które pokryło pożyczkę w wysokości 2,32 mln DEM przyznaną przez bank prywatny w maju 1999 r.;

–        środek nr 32: różne subwencje na udział w targach, na reklamę, badania i rozwój oraz integrację pracowników i koszty personalne powstałe w związku z badaniami i rozwojem, przyznane w latach 1997–1999 w wysokości 0,352 mln DEM.

19      Po pierwsze, Komisja uważa, iż środki finansowe przyznane skarżącej stanowią pomoc w rozumieniu art. 87 ust. 1 WE i uznaje w tym kontekście, że instytucje publiczne nie zachowywały się zgodnie z zasadą inwestora rynkowego.

20      W sposób ogólny Komisja zauważa w motywach 94–97 zaskarżonej decyzji, że z dwóch ekspertyz sporządzonych przez biura konsultingowe, to jest ekspertyzy Rölfs Bühler Stümpges Hauck & Partner (zwanego dalej „RBSH&P”) z listopada 1993 r. oraz ekspertyzy Arthur Andersen (zwanego dalej „AA”) ze stycznia 1994 r. wynika, iż cel rządu kraju związkowego i jego instytucji finansowych polegał na zachowaniu miejsc pracy. Ponadto konsultanci przewidywali straty przez okres co najmniej dwóch lat i nie przeanalizowali żadnej możliwości świadczenia zwrotnego za udział władz publicznych.

21      Odnosząc się w szczególności do udziału TIB w kapitale skarżącej wynoszącego 49% (środek nr 11), Komisja stwierdza w motywach 98–99 zaskarżonej decyzji, iż według konsultantów potencjalne ryzyko było wysokie. W tym względzie zauważa ona, że nie podjęto żadnych działań, by mu zapobiec, oraz że nie przeprowadzono żadnej analizy przyszłych przychodów. Ponadto warunków udziału TIB nie można porównać z warunkami przyznanymi panu G.R. W tym kontekście Komisja dodaje, że wbrew oświadczeniom Republiki Federalnej Niemiec pan G.R. nie zainwestował w skarżącą 2,055 mln DEM, lecz jedynie 0,055 mln DEM. Pozostała kwota 2 mln DEM pochodziła z zasobów państwowych w postaci dwóch pożyczek przyznanych panu G.R., które Komisja uznaje za dwa przykłady pomocy na rzecz skarżącej (zob. pkt 24 powyżej), przy czym jedna z tych pożyczek była objęta poręczeniem udzielonym przez państwo bankowi, który przyznał pożyczkę (środek nr 16), zaś druga była zabezpieczona hipoteką ustanowioną na nieruchomościach gruntowych skarżącej (pożyczka w wysokości 1,8 mln DEM, która była przedmiotem środka nr 17). Ryzyko przejęte przez TIB, które oddało do dyspozycji skarżącej 1,975 mln DEM w postaci udziału, było zdecydowanie wyższe aniżeli ryzyko ponoszone przez inwestora prywatnego. Ten ostatni miał ponadto prawo do odstąpienia od umowy, gdyby udział TIB lub inne środki nie zostały wniesione.

22      Jeśli chodzi o pozostałe środki na rzecz skarżącej, Komisja zauważa w motywie 100 zaskarżonej decyzji, iż biorąc pod uwagę szczególną sytuację przedsiębiorstwa oraz fakt, że działa ono na rynku cechującym się przerostem mocy produkcyjnych, inwestor rynkowy udzieliłby wsparcia finansowego wyłącznie wtedy, gdyby miało ono odpowiednie odzwierciedlenie w warunkach udzielenia wsparcia.

23      Jeśli chodzi w szczególności o pożyczkę z prawem do udziału w zysku udzieloną przez TIB (środek nr 12), Komisja zauważa w motywie 102 zaskarżonej decyzji, że uzgodnione oprocentowanie wynosiło 12%, ale że pożyczka została udzielona bez żądania jakichkolwiek zabezpieczeń oraz z zastrzeżeniem oprocentowania w wysokości 0% przez co najmniej dwa pierwsze lata, jako że wysokość odsetek ograniczono do 50% zysku netto roku obrotowego. Co więcej, pożyczka nie wiązała się z żadnymi dodatkowymi prawami głosu i nie uzgodniono żadnej premii za ryzyko w celu rekompensaty ryzyka przewidzianego przez konsultantów.

24      Odnośnie do różnych pożyczek udzielonych przez banki państwowe (w tym dwóch pożyczek udzielonych panu G.R. i środka nr 21) Komisja zauważa w motywie 102 zaskarżonej decyzji, że wszystkie te pożyczki przewidywały niższe oprocentowanie niż referencyjna stopa procentowa oraz że zabezpieczenia, jeśli były ustanawiane, pochodziły od władz państwowych, albo że za zabezpieczenie różnych pożyczek wielokrotnie posłużyły te same aktywa. Jeśli chodzi w szczególności o pożyczkę EKH (środek nr 16), Komisja zauważa w motywie 103 zaskarżonej decyzji, że została ona zabezpieczona gwarancją państwową, a nie osobistą oraz że nawet gdyby udzielono poręczenia osobistego, miałoby ono pierwszeństwo niższe aniżeli wszystkie inne zabezpieczenia i pokrywałoby tylko dużo mniejszą część potencjalnie wysokiego ryzyka nieściągalności wierzytelności. W motywie 130 zaskarżonej decyzji Komisja zauważa, że pożyczkę tę przyznano wprawdzie bezpośrednio panu G.R., ale miała ona na celu wsparcie przedsiębiorstwa, w związku z czym należy ją uznać za pomoc na rzecz skarżącej.

25      W drugiej kolejności Komisja bada trudną sytuację skarżącej.

26      W motywach 106 i 107 zaskarżonej decyzji precyzuje ona najpierw, że skarżąca stanowi „Auffanglösung”, to jest nowo utworzone przedsiębiorstwo we wschodniej części Niemiec, które przejęło aktywa przedsiębiorstwa, w stosunku do którego toczy się egzekucja z całego majątku. Zdaniem Komisji „Auffanglösungen” nie można porównywać z innymi nowo utworzonymi przedsiębiorstwami, ponieważ spółki te, przejmując aktywa przedsiębiorstwa, w stosunku do którego toczy się egzekucja z całego majątku, i kontynuując jego działalność, zwykle bez wcześniejszego przeprowadzenia jakiejkolwiek akceptowalnej restrukturyzacji, „dziedziczą” szereg problemów strukturalnych oraz wymagają głęboko idących zmian, aby móc działać w warunkach gospodarki rynkowej. Komisja wyjaśnia, że biorąc pod uwagę szczególną sytuację nowych krajów związkowych, zaakceptowała ona elastyczny i liberalny plan umożliwiający „Auffanglösungen” korzystanie z pomocy na restrukturyzację oraz zauważa, że to rozwiązanie unormowano w przypisie 10 do komunikatu Komisji 1999/C 288/02 w sprawie wspólnotowych wytycznych dotyczących pomocy państwa na rzecz wspomagania i restrukturyzacji przedsiębiorstw przeżywających trudności (Dz.U. C 288, s. 2, zwanego dalej „wytycznymi z 1999 r. w sprawie pomocy na rzecz wspomagania i restrukturyzacji”).

27      Następnie w motywach 108–118 zaskarżonej decyzji Komisja uściśla, że skarżąca przeżywała trudności od 1994 r. do końca 1996 r., aż do momentu, gdy odnotowała ona po raz pierwszy nieznaczny wynik dodatni i wzrost udziału kapitału własnego, co prawdopodobnie miało miejsce dzięki przyznanej pomocy.

28      W motywach 108 i 109 zaskarżonej decyzji Komisja zauważa, że spełnione jest ogólne kryterium określone w pkt 2.1 komunikatu Komisji 94/C 368/05 w sprawie wspólnotowych wytycznych dotyczących pomocy państwa na rzecz wspomagania i restrukturyzacji przedsiębiorstw przeżywających trudności (Dz.U. C 368, s. 12, zwanego dalej „wytycznymi z 1994 r. w sprawie pomocy na rzecz wspomagania i restrukturyzacji”) oraz przypomina, że przez przedsiębiorstwo przeżywające trudności należy rozumieć przedsiębiorstwo niezdolne do naprawy sytuacji za pomocą własnych środków lub środków uzyskanych od jego właścicieli/akcjonariuszy lub w drodze pożyczki. Zdaniem Komisji sytuacja taka została stwierdzona z jednej strony w momencie utworzenia skarżącej i w momencie przyznania pomocy w ekspertyzach opracowanych przez RBSH&P i AA, w których skarżąca została uznana za przedsiębiorstwo przeżywające trudności i w których zalecono jej restrukturyzację, z drugiej strony zaś sytuację tę potwierdza okoliczność, że przedsiębiorstwo nigdy nie uzyskało środków finansowych od banków prywatnych bez pomocy państwa.

29      Przypomniawszy w motywie 110 zaskarżonej decyzji, że niektóre czynniki przedstawione w wytycznych z 1994 r. w sprawie pomocy na rzecz wspomagania i restrukturyzacji nie mają zastosowania do nowo utworzonych przedsiębiorstw, Komisja dodaje w motywach 111–113, że niska wartość księgowa netto, zbyt duża liczba pracowników, przepływy pieniężne i wysokie zadłużenie przedsiębiorstwa świadczą o tym, że skarżąca znajdowała się w trudnej sytuacji w momencie przyznania pomocy. Ponadto Komisja wyjaśnia w motywie 114 zaskarżonej decyzji, że choć zastosowanie specjalnego uregulowania w sprawie amortyzacji (środek nr 33) pociągnęło być może za sobą wyższe straty, ale bez wsparcia ze strony państwa, skarżąca odnotowałaby zdecydowanie wyższe straty i prawdopodobnie zniknęłaby z rynku.

30      W motywach 115 i 116 zaskarżonej decyzji Komisja zauważa, iż jej wniosku nie można zmienić ex‑post w związku z tym, że skarżąca przezwyciężyła trudności w krótkim okresie dzięki przyznaniu znacznej pomocy. Kwestionuje ona również treść ekspertyzy z dnia 21 stycznia 2002 r. przedstawionej przez Republikę Federalną Niemiec i przypomina, że w ekspertyzach dostępnych w 1994 r. wyciągnięty został wniosek, iż wsparcie ze strony państwa było niewątpliwie decydujące dla przywrócenia rentowności przedsiębiorstwa.

31      W trzeciej kolejności Komisja bada, czy pomoc przyznana skarżącej była zgodna z zatwierdzonymi systemami pomocy, na które powołuje się Republika Federalna Niemiec.

32      W wyniku tego badania Komisja doszła do wniosku w motywie 148 zaskarżonej decyzji, że wiele ze środków przyznanych skarżącej, w tym środek nr 17 (zob. pkt 21 powyżej), stanowią pomoc istniejącą, której nie musi ona ponownie oceniać.

33      Natomiast w motywach 128 i 129 zaskarżonej decyzji Komisja uważa, że subwencja inwestycyjna kraju związkowego Turyngia (środek nr 15) nie jest zgodna z systemem, na którego podstawie została ona rzekomo przyznana, zważywszy, że w momencie przyznania tej subwencji skarżąca była przedsiębiorstwem przeżywającym trudności. Dodaje ona, że w ramach rozszerzenia formalnego postępowania wyjaśniającego stwierdziła błędnie, iż zatwierdzony system odnosi się jedynie do małych i średnich przedsiębiorstw (MŚP), ale że Republika Federalna Niemiec słusznie zwróciła uwagę, że również duże przedsiębiorstwa mogą zostać objęte pomocą w ramach tego systemu pod pewnymi warunkami. Komisja zauważa, iż w systemie, o którym mowa, przedsiębiorstwa przeżywające trudności zostały jednak wyraźnie wyłączone z jego zakresu zastosowania, oraz przypomina, że wydała negatywną decyzję w sprawie tego systemu z powodu jego nadużycia, ponieważ został on zastosowany między innymi do przedsiębiorstw przeżywających trudności wbrew zatwierdzonym przez Komisję postanowieniom szczególnym [decyzja Komisji 2003/225/WE z dnia 19 czerwca 2002 r. dotycząca programu kraju związkowego Turyngia na rzecz inwestycji dla MŚP oraz jego zastosowania w poszczególnych przypadkach (Dz.U. 2003, L 91, s. 1)].

34      W odniesieniu do pożyczki EKH (środek nr 16) Komisja stwierdza w motywie 130 zaskarżonej decyzji, iż nie jest ona zgodna z systemem pomocy na tworzenie kapitału własnego, w którego ramach została ona rzekomo przyznana, ponieważ skarżąca nie była MŚP.

35      Jeśli chodzi o subwencje na wsparcie zatrudnienia związane z inwestycjami na rzecz ochrony środowiska naturalnego (środek nr 26), Komisja stwierdza w motywach 134–139 zaskarżonej decyzji, że nie wchodzą one w zakres § 249h Arbeitsförderungsgesetz (ustawy o wspieraniu zatrudnienia, zwanej dalej „AFG”), tj. systemu, który zaaprobowała ona jako niestanowiący systemu pomocy. Komisja zauważa, iż – jak Republika Federalna Niemiec wyjaśniła to w piśmie z dnia 29 lipca 1994 r. – po pierwsze, środki wymienione w § 249h AFG w zakresie uzdrowienia i poprawy środowiska naturalnego są adresowane do osób prawnych prawa publicznego, a w szczególności do jednostek samorządu terytorialnego (miast, powiatów, gmin itp.) oraz do przedsiębiorstw zarządzanych przez THA, a po drugie, środki, które leżą w interesie przedsiębiorstwa prywatnego, nie mogą korzystać z pomocy. Otóż w momencie przyznania subwencji skarżąca była przedsiębiorstwem prywatnym. Ponadto Komisja zauważa, iż część subwencji została przyznana przez kraj związkowy Turyngia, podczas gdy jedynie Bundesanstalt für Arbeit (federalny urząd pracy) jest uprawniony do ich udzielenia. Co więcej, subwencje przysporzyły korzyść skarżącej, ponieważ zostały one przyznane w celu usunięcia starych urządzeń. Ponadto – zdaniem Komisji – ustawa niemiecka zawiera jednoznacznie selektywny element, który nie pozwala na uznanie omawianego środka za środek ogólny.

36      W czwartej kolejności Komisja bada środki objęte rzekomo tzw. zasadą „de minimis”. Jeśli chodzi w szczególności o okres od 1997 r. do 1999 r. (motywy 152–154 zaskarżonej decyzji), Komisja kwestionuje, jakoby środek nr 30 i część środka nr 32 były objęte zasadą „de minimis”. W związku z tym stanowią one pomoc w rozumieniu art. 87 ust. 1 WE.

37      W piątej kolejności w odniesieniu do zgodności pomocy ze wspólnym rynkiem Komisja przypomina w motywach 157–174 zaskarżonej decyzji, że jeśli chodzi o pomoc przyznaną do końca 1996 r., to skarżąca była przedsiębiorstwem przeżywającym trudności do 1996 r. W związku z tym uważa ona, że ta pomoc nie stanowi pomocy regionalnej zgodnej ze wspólnym rynkiem. Następnie Komisja stwierdza, iż przesłanki określone w wytycznych z 1994 r. w sprawie pomocy na rzecz wspomagania i restrukturyzacji, na które powołuje się Republika Federalna Niemiec – co wynika również z motywu 80 zaskarżonej decyzji – nie są spełnione w niniejszym przypadku. Komisja wyjaśnia z jednej strony, że mimo wielokrotnych wezwań z jej strony Republika Federalna Niemiec nigdy nie przedłożyła ostatecznej wersji jakiegokolwiek planu restrukturyzacji ani nie udzieliła informacji o tym, jakie działania restrukturyzacyjne faktycznie podjęto, z drugiej strony zaś, że prywatny wkład na poczet łącznych kosztów restrukturyzacji nie może być uznany za znaczny, jako że czysto prywatny charakter miał jedynie wkład pana G.R. w wysokości 0,055 mln DEM. W odniesieniu do pomocy ad hoc przyznanej po 1997 r. Komisja stwierdza w motywach 175–184 zaskarżonej decyzji, że nie mogą one zostać uznane za zgodne ze wspólnym rynkiem w rozumieniu wytycznych w sprawie krajowej pomocy regionalnej [wytycznych w sprawie pomocy państwa na cele regionalne] (Dz.U. 1998, C 74, s. 9).

38      Mając na uwadze dokonane powyżej oceny, w art. 1 ust. 2 zaskarżonej decyzji Komisja uznaje za niezgodne ze wspólnym rynkiem udział kapitałowy TIB i pożyczkę z prawem do udziału w zysku udzieloną przez TIB (środki nr 11 i 12), poręczenia kraju związkowego Turyngia w wysokości 90% (środki nr 13, 14, 23 i 30), subwencję kraju związkowego Turyngia (środek nr 15), pożyczkę na utworzenie kapitału własnego udzieloną przez bank państwowy (środek nr 16), pożyczkę udzieloną przez bank państwowy (środek nr 21), subwencje na wsparcie zatrudnienia (środek nr 26), środki na integrację pracowników, udział w targach i na reklamę (środek nr 27) oraz środki na badania i rozwój, integrację pracowników, udział w targach oraz redukcję kosztów (środek nr 32). W art. 2 ust. 1 zaskarżonej decyzji Komisja nakazuje Republice Federalnej Niemiec podjęcie wszelkich działań koniecznych do odzyskania od skarżącej pomocy wskazanej w art. 1 ust. 2 tej decyzji.

 Przebieg postępowania i żądania stron

39      Pismem złożonym w sekretariacie Sądu w dniu 22 stycznia 2003 r. skarżąca wniosła niniejszą skargę.

40      Pismem złożonym w sekretariacie Sądu w dniu 30 kwietnia 2003 r. Republika Federalna Niemiec wniosła o dopuszczenie do sprawy w charakterze interwenienta w celu poparcia żądań skarżącej.

41      Pismem złożonym w sekretariacie Sądu w dniu 5 maja 2003 r. kraj związkowy Turyngia (Freistaat Thüringen) wniósł o dopuszczenie do sprawy w charakterze interwenienta w celu poparcia żądań skarżącej.

42      Postanowieniem z dnia 9 lipca 2003 r. prezes piątej izby w składzie powiększonym uwzględnił te wnioski.

43      Po wprowadzeniu zmiany w decyzji Komisji z dnia 30 października 2002 r. skarżąca wniosła, pismem złożonym w sekretariacie Sądu w dniu 16 lipca 2003 r., replikę uwzględniającą tę zmianę.

44      Republika Federalna Niemiec jako interwenient przedłożyła swe uwagi w dniu 25 sierpnia 2003 r.

45      Kraj związkowy Turyngia jako interwenient przedłożył swe uwagi w dniu 10 września 2003 r.

46      Na podstawie sprawozdania sędziego sprawozdawcy Sąd (piąta izba w składzie powiększonym) postanowił, po pierwsze, przyjąć środki organizacji postępowania i wezwał strony do udzielenia odpowiedzi na piśmie na pytania oraz do przedstawienia dokumentów, a po drugie, zdecydował o otwarciu procedury ustnej. Strony spełniły żądania Sądu w wyznaczonym terminie.

47      Na rozprawie w dniu 19 października 2006 r. wysłuchane zostały wystąpienia stron i ich odpowiedzi na pytania Sądu.

48      Skarżąca wnosi do Sądu o:

–        stwierdzenie nieważności art. 1 ust. 2 zaskarżonej decyzji;

–        stwierdzenie nieważności art. 2 zaskarżonej decyzji w zakresie, w jakim dotyczy on środków wskazanych w art. 1 ust. 2 tej decyzji;

–        obciążenie Komisji kosztami postępowania;

–        obciążenie Komisji kosztami wynikającymi ze zmiany decyzji z dnia 30 października 2002 r., i to niezależnie od wyniku sporu.

49      Republika Federalna Niemiec, interwenient, wnosi do Sądu o:

–        stwierdzenie nieważności art. 1 ust. 2 i art. 2 ust. 1 zaskarżonej decyzji, przynajmniej w części odnoszącej się do subwencji kraju związkowego Turyngia;

–        obciążenie Komisji kosztami postępowania.

50      Kraj związkowy Turyngia, interwenient, wnosi do Sądu o:

–        stwierdzenie nieważności art. 1 ust. 2 zaskarżonej decyzji;

–        stwierdzenie nieważności art. 2 zaskarżonej decyzji w zakresie, w jakim dotyczy on środków wskazanych w art. 1 ust. 2 tej decyzji;

–        obciążenie Komisji kosztami postępowania;

–        obciążenie Komisji kosztami wynikającymi ze zmiany decyzji z dnia 30 października 2002 r., i to niezależnie od wyniku sporu;

–        obciążenie Komisji kosztami interwencji.

51      Komisja wnosi do Sądu o:

–        oddalenie skargi jako bezzasadnej;

–        obciążenie skarżącej kosztami postępowania.

 Co do prawa

52      Na poparcie swojej skargi skarżąca podnosi cztery zarzuty.

53      Trzy pierwsze zarzuty są oparte, odpowiednio, na naruszeniu art. 87 WE i 88 WE, zasady pewności prawa i zasady ochrony uzasadnionych oczekiwań, jeśli chodzi o subwencję inwestycyjną kraju związkowego Turyngia (środek nr 15) i subwencje na wsparcie zatrudnienia związane z inwestycjami na rzecz ochrony środowiska naturalnego (środek nr 26).

54      Zarzut czwarty jest zasadniczo oparty na błędach dotyczących okoliczności faktycznych i oczywistych błędach w ocenie. Skarżąca dzieli zarzut czwarty na sześć części odnoszących się, po pierwsze, do nieścisłości materialnej okoliczności faktycznych; po drugie, do kwalifikacji jako przedsiębiorstwo przeżywające trudności; po trzecie, do oceny zachowania TIB w świetle kryterium inwestora prywatnego; po czwarte, do wytycznych w sprawie pomocy na rzecz wspomagania i restrukturyzacji; po piąte, do odzyskania pożyczki będącej przedmiotem środka nr 22, i po szóste, do tzw. pomocy „de minimis” w okresie od 1997 r. do 1999 r. (środek nr 32). Niemniej wydając zaskarżoną decyzję, Komisja między innymi zniosła nakaz odzyskania pożyczki będącej przedmiotem środka nr 22 (zob. pkt 15 powyżej). Ponadto po wydaniu zaskarżonej decyzji strony doszły do porozumienia w kwestii obliczenia subwencji będących przedmiotem środka nr 32. W odpowiedzi na pytanie Sądu potwierdziły one, że nie ma już punktów spornych w odniesieniu do środka nr 32 (tzw. pomocy „de minimis” między 1997 r. a 1999 r.), co zostało odnotowane w protokole. W związku z tym nie trzeba już badać dwóch ostatnich części zarzutu czwartego.

55      Sąd zbada łącznie trzy pierwsze zarzuty, które mają wpływ wyłącznie na środki nr 15 i 26, a następnie zbada oddzielnie zarzut czwarty, który dotyczy pozostałych środków wskazanych w zaskarżonej decyzji.

A –  W przedmiocie zarzutów pierwszego, drugiego i trzeciego opartych na naruszeniu art. 87 WE i 88 WE, zasady pewności prawa i zasady ochrony uzasadnionych oczekiwań

1.     W przedmiocie subwencji inwestycyjnej kraju związkowego Turyngia (środek nr 15)

a)     Argumenty stron

 W przedmiocie naruszenia art. 87 WE i 88 WE

56      Skarżąca utrzymuje, że subwencja kraju związkowego Turyngia została przyznana zgodnie z zatwierdzonym ogólnym systemem pomocy i stanowi zatem pomoc istniejącą. Tytułem głównym twierdzi ona, że Komisja wprowadziła ze skutkiem wstecznym dodatkowe warunki do zatwierdzonego systemu, a tytułem ewentualnym, że nie może być ona uznawana za przedsiębiorstwo przeżywające trudności.

–       W przedmiocie przesłanek zastosowania systemu

57      Skarżąca twierdzi, że program kraju związkowego Turyngia na rzecz inwestycji MŚP miał zastosowanie do wszystkich przedsiębiorstw bez żadnych zastrzeżeń, a zatem do przedsiębiorstw przeżywających trudności i do „Auffanglösungen”. Takie zastrzeżenia nie wynikają ani z pisma Komisji z dnia 26 listopada 1993 r. w sprawie zatwierdzenia programu, ani z komunikatu opublikowanego w skróconej formie w Dzienniku Urzędowym. Z tej publikacji wynika natomiast, że program był adresowany właśnie do nowo utworzonych przedsiębiorstw, jak skarżąca, oraz że jednym z celów było dostarczenie pomocy na rozpoczęcie działalności.

58      Skarżąca uważa, że szczegółowe informacje udzielone przez Republikę Federalną Niemiec w piśmie z dnia 26 sierpnia 1993 r. miały wyłącznie na celu wyjaśnienie zgłoszonego systemu i nie mogą zmienić jasnej treści programu. Jeśli Komisja była zdania, że zgłoszony tekst dotyczył pewnych sytuacji, na które nie chciała ona zezwolić, powinna była wszcząć formalne postępowanie wyjaśniające i zażądać w jego ramach zmiany systemu lub przewidzieć obowiązek indywidualnego zgłoszenia. W każdym razie pismo z dnia 26 sierpnia 1993 r. nie wykluczało zastosowania programu do takich przypadków jak przypadek skarżącej, która nabyła składniki aktywów przedsiębiorstwa i je zmodernizowała.

59      Zdaniem skarżącej ograniczenie programu nie może również zostać wywiedzione z jego zatwierdzenia jako systemu pomocy na cele regionalne. Wręcz przeciwnie, zgodnie z praktyką decyzyjną Komisji przedsiębiorstwa przeżywające trudności mogą otrzymać pomoc na cele regionalne [decyzja Komisji 1999/157/WE z dnia 22 kwietnia 1998 r. w sprawie pomocy państwa na rzecz Triptis Porzellan GmbH i. GV., Turyngia (Dz.U. 1999, L 52, s. 48) i decyzja Komisji 2003/383/WE z dnia 2 października 2002 r. w sprawie pomocy państwa C 44/01 (ex NN 147/98) przyznanej Technische Glaswerke Ilmenau GmbH przez Niemcy (Dz.U. 2003, L 140, s. 30)], jak wynika to również z zaskarżonej decyzji. Podobnie „Auffanglösung” wchodząca w zakres przypisu 10 do wytycznych z 1999 r. w sprawie pomocy na rzecz wspomagania i restrukturyzacji mogła ubiegać się o subwencję kraju związkowego Turyngia, jako że przepis ten nie wyklucza wsparcia nowo utworzonych przedsiębiorstw tytułem pomocy regionalnej. Skarżąca zauważa w tym kontekście, że nie otrzymała subwencji inwestycyjnej na cele restrukturyzacji, ale na inwestycje kwalifikujące się do objęcia pomocą zgodnie z zatwierdzonym programem.

60      Zwraca ona również uwagę na to, że – jak wynika z zaskarżonej decyzji – program, mimo swojej nazwy, nie był ograniczony do MŚP, gdyż Komisja zatwierdziła go dla przedsiębiorstw o większych rozmiarach.

61      W odniesieniu do decyzji 2003/225 dotyczącej nieprawidłowego zastosowania programu skarżąca utrzymuje, iż Komisja wyraźnie zastrzegła dla zaskarżonej decyzji zbadanie zastosowania systemu pomocy do skarżącej, a zatem nie można powoływać się wobec niej na tę decyzję.

62      Skarżąca twierdzi wreszcie, że badanie Komisji powinno ograniczać się do sprawdzenia, czy ocena dokonana przez władze krajowe w odniesieniu do zgodności pomocy z systemem, na którego podstawie została ona przyznana, jest dotknięta oczywistym błędem.

63      Republika Federalna Niemiec utrzymuje, że nawet jeśli pismo rządu niemieckiego z dnia 26 sierpnia 1993 r. wykluczało pomoc na rzecz wspomagania i restrukturyzacji, Komisja nie wykazała, że sporna subwencja nie spełniała przesłanek zatwierdzonego programu pomocy. Według Republiki Federalnej Niemiec należy zbadać z perspektywy ex ante, tu: z perspektywy maja 1994 r., czy sporna subwencja inwestycyjna może zostać zakwalifikowana jako pomoc na rzecz wspomagania i restrukturyzacji, która jest wykluczona z zakresu zastosowania programu. Republika Federalna Niemiec uważa w tym względzie, że jeżeli mamy do czynienia z nowo utworzonym przedsiębiorstwem, które – z uwagi na to, że nie jest przedsiębiorstwem przeżywającym trudności – nie może skorzystać z pomocy na restrukturyzację, to przyznanie subwencji inwestycyjnej spełniało przesłanki programu, ponieważ nie chodziło o pomoc na restrukturyzację.

64      Kraj związkowy Turyngia popiera w pełni stanowisko skarżącej i krytykuje w szczególności okoliczność, że Komisja ustala sztuczną linię podziału między pomocą na cele regionalne a pomocą na restrukturyzację.

65      Komisja odpowiada, że Republika Federalna Niemiec wyraźnie wskazała w piśmie z dnia 26 sierpnia 1993 r., iż przedsiębiorstwa przeżywające trudności są wyłączone z zakresu zastosowania systemu pomocy oraz że z samego zgłoszonego systemu pomocy, jak również z odesłania opublikowanego w Dzienniku Urzędowym jasno wynika, że pomoc na rzecz wspomagania i restrukturyzacji nie była objęta tym systemem.

–       W przedmiocie kwalifikacji skarżącej jako przedsiębiorstwa przeżywającego trudności

66      Skarżąca utrzymuje, że jest nowo utworzonym przedsiębiorstwem, które nigdy – ani w fazie planu biznesowego, ani w fazie jego faktycznego rozwoju – nie było przedsiębiorstwem przeżywającym trudności.

67      W pierwszej kolejności twierdzi ona, że zgodnie z zasadą stale stosowaną przez Komisję nowo utworzone przedsiębiorstwo nie może zostać uznane za przedsiębiorstwo przeżywające trudności, nawet jeśli przejmuje ono aktywa niewypłacalnej spółki. Ponadto zakwalifikowanie wszystkich „Auffanglösungen” jako przedsiębiorstw przeżywających trudności nie może wynikać z przypisu 10 do wytycznych z 1999 r. w sprawie pomocy na rzecz wspomagania i restrukturyzacji. Zdaniem skarżącej uznawanie, że wszystkie „Auffanglösungen” ze wschodnich Niemiec, które nabyły aktywa w ramach prawnej likwidacji innych podmiotów, są przedsiębiorstwami przeżywającymi trudności, jest oczywiście błędne i prowadzi do dyskryminacji między nowo utworzonymi przedsiębiorstwami we wschodnich Niemczech a takimi przedsiębiorstwami z pozostałej części Unii Europejskiej.

68      W drugiej kolejności skarżąca twierdzi, że została utworzona przez niezależnego inwestora będącego uznanym ekspertem w swej dziedzinie, który nie miał nic wspólnego z trudnościami Kahla I. Komisja nie przedstawiła żadnego dowodu na poparcie swojego twierdzenia, zgodnie z którym skarżąca faktycznie „odziedziczyła” trudności niewypłacalnej spółki Kahla I. Zdaniem skarżącej nie ma żadnych poszlak materialnych pozwalających na dojście do wniosku, iż stanowiła ona część tej samej „jednostki rzeczowej” co Kahla I. Co więcej, zgodnie z orzecznictwem nie można traktować dwóch przedsiębiorstw jako stanowiących jedną i tę samą „jednostkę prawną” bez wprowadzenia jakiegokolwiek rozróżnienia. Skarżąca twierdzi, że nie kontynuowała działalności niewypłacalnego przedsiębiorstwa, lecz że po prostu nabyła po cenie rynkowej składniki aktywów przy okazji postępowania naprawczego i wykorzystała je w ramach spójnego i rozsądnego planu biznesowego, który odnosił się do całkowicie innego rynku przy wykorzystaniu całkowicie innej struktury i całkowicie innej strategii marketingowej dla całkiem innej klienteli. Zresztą fakt, że skarżąca nadal inwestowała w maszyny, które zakupiła z drugiej ręki, nie dowodzi wcale, iż skarżąca „odziedziczyła” trudności Kahla I.

69      W trzeciej kolejności skarżąca utrzymuje, że ekspertyza sporządzona przez RBSH&P, jak również ekspertyza AA, opisują utworzenie nowego przedsiębiorstwa. Ekspertyzy te nie stanowią planów restrukturyzacji i nie mogą zatem służyć do udowodnienia tezy, że skarżąca została od początku utworzona jako przedsiębiorstwo przeżywające trudności. Plany biznesowe wskazują – zdaniem skarżącej – że nie przewidywano, by nowe przedsiębiorstwo napotkało trudności. Wręcz przeciwnie, konsultanci stwierdzili ex ante, że plan biznesowy był realistyczny z gospodarczego punktu widzenia. Szacunki te były prawidłowe, a nawet bardzo skromne, zważywszy, że przedsiębiorstwo rozwijało się znacznie pomyślniej, aniżeli początkowo przewidywano, co potwierdza ekspertyza przygotowana przez biuro audytorów Saale/Revision. Skarżąca wnosi w replice o to, by biegły powołany przez Sąd został wysłuchany w tej kwestii.

70      W czwartej kolejności skarżąca twierdzi, że badanie kryteriów wymienionych w pkt 2.1 wytycznych z 1994 r. w sprawie pomocy na rzecz wspomagania i restrukturyzacji bądź w pkt 4 i nast. wytycznych z 1999 r. wskazuje, że nie była ona przedsiębiorstwem przeżywającym trudności.

71      Nie badając szczegółowo każdego z tych kryteriów, Komisja nie postąpiła zgodnie ze swoją utrwaloną praktyką decyzyjną. Zdaniem skarżącej Komisja w rzeczywistości uznała, iż większość kryteriów określonych w wytycznych w sprawie pomocy na rzecz wspomagania i restrukturyzacji, takie jak spadek rentowności, wzrastający poziom strat, zmniejszenie marży samofinansowania brutto, wzrost obciążeń finansowych, nie była spełniona w niniejszym przypadku lub stwierdziła, że nie były one decydujące, gdy chodzi o dokonanie oceny nowego przedsiębiorstwa.

72      Skarżąca uważa, że – wbrew temu, co twierdzi Komisja – dane zawarte w planie biznesowym nie odpowiadają niektórym z kryteriów określonych w wytycznych w sprawie pomocy na rzecz wspomagania i restrukturyzacji. Przeciwnie, wartość księgowa netto, marża samofinansowania brutto i obciążenia finansowe ewoluowały, jak wskazuje to ekspertyza biura Saale/Revision, zgodnie z przewidywaniami planu biznesowego.

73      Jeśli chodzi o wartość księgową netto, Komisja nie dostarczyła dowodów na to, że była ona niezwykle niska dla zdrowego przedsiębiorstwa. Tymczasem skarżąca wykazała już, że wartość księgowa netto nie wskazywała na żadne trudności finansowe bądź ekonomiczne. Skarżąca twierdzi, iż udowodniła, że nabyte składniki aktywów umożliwiły zbudowanie rentownego przedsiębiorstwa, zarówno na podstawie jego planów biznesowych (ex ante), jak i w drodze jeszcze bardziej obiecujących liczb przedstawiających jego faktyczne wyniki (ex post). Zdaniem skarżącej sposób finansowania składników aktywów nie daje żadnej wskazówki co do kwestii, czy wartość księgowa netto ewoluowała negatywnie, czy też od samego początku była zbyt niska dla przedsiębiorstwa zdolnego do utrzymania się na rynku. Co więcej, Komisja stwierdziła, że składniki aktywów zostały nabyte po cenie rynkowej i nie wyjaśniła, w jaki sposób ta wartość księgowa netto mogła być zbyt niska, choć odpowiadała wartości rynkowej.

74      Ponadto – zdaniem skarżącej – marża samofinansowania brutto i obciążenia finansowe uwzględnione w planie biznesowym powinny zostać uznane za normalne. Plan biznesowy z pewnością nie przewidywał, że marża samofinansowania brutto zmaleje lub że obciążenia finansowe staną się zbyt uciążliwe.

75      W odniesieniu do marży samofinansowania brutto skarżąca utrzymuje, że w przypadku „start up” zawsze jest ona słaba na początku, a nawet może być ujemna. Co więcej, skarżąca twierdzi, że nie istnieje żaden dowód na to, iż w świetle działalności operacyjnej skarżącej „cash‑flow” był zbyt niski. Trudności związane z płynnością finansową nie były przewidywane i rzeczywiście nie pojawiły się w momencie wykonania planu biznesowego. Zresztą – wbrew opinii Komisji – „cash‑flow” spółki pochodził z jej działalności operacyjnej, a nie z pomocy, a w każdym razie źródło „cash‑flow” nie może stanowić dowodu na to, że był on zbyt niski, jako że nawet po odliczeniu całej pomocy „cash‑flow” przedsiębiorstwa był nadal dodatni.

76      W kwestii obciążeń finansowych skarżąca utrzymuje, że nie wynikają one z kredytów, które musiały zostać zaciągnięte na skutek trudności gospodarczych zaistniałych w przeszłości, jak jest to zakładane w przypadku kryteriów wytycznych w sprawie pomocy na rzecz wspomagania i restrukturyzacji. Przeciwnie, obciążenia te wynikają wyłącznie z inwestycji w aktywa produkcyjne, które przy dobrym planie biznesowym przynoszą zysk w krótkim czasie, co potwierdza faktyczny rozwój jej działalności. Komisja stara się zatrzeć tę rzeczywistość, powołując się na rzekomą konieczność oceny ex ante.

77      Skarżąca kwestionuje również twierdzenie Komisji, zgodnie z którym liczba pracowników była zbyt wysoka. Przypomina ona, że podejmując na nowo swoją działalność, spółka przejęła jedynie 380 z 696 pracowników zatrudnionych przez Kahla I w 1993 r. Jeśli chodzi o niewielkie zmniejszenie personelu do 322 pracowników na początku 1996 r., to nie było ono spowodowane trudnościami ekonomicznymi, lecz wprowadzeniem bardziej skutecznej organizacji w wyniku pierwszej fazy działalności i po zrealizowaniu pierwszych inwestycji.

78      W odniesieniu do strat przewidzianych przez konsultantów w latach 1994–1996 skarżąca zarzuca Komisji, że nie zbadała, czy chodziło o straty związane ze strukturą przedsiębiorstwa, i utrzymuje, że chodziło o straty związane z rozpoczęciem działalności. Zdaniem skarżącej wykonaniu planu biznesowego nie towarzyszyły żadne straty operacyjne; jedyne straty, jakie zostały odnotowane, stanowiły straty księgowe wynikające z zastosowania wyjątkowej amortyzacji podatkowej zgodnie z zatwierdzonym systemem pomocy. Gdyby skarżąca dokonała amortyzacji zgodnie z ogólnymi przepisami mającymi zastosowanie w tej dziedzinie, odnotowałaby zysk już od pierwszego roku. Zdaniem skarżącej wynika to z wyjaśnień, jakich udzieliła w trakcie formalnego postępowania wyjaśniającego oraz z przedłożonej przez nią ekspertyzy biegłego księgowego.

79      W piątej kolejności skarżąca twierdzi, że przedsiębiorstwo nie przeżywa również trudności z samego tylko powodu, iż otrzymuje środki publiczne. To błędne koło doprowadziłoby do tego, że każde przedsiębiorstwo, które korzysta z pomocy inwestycyjnej na zakup dóbr z drugiej ręki, stanowiłoby przedsiębiorstwo przeżywające trudności. Tymczasem gdy ma się do czynienia z planem obejmującym program finansowania, który zawiera wystarczające postanowienia odnoszące się do przewidywalnego ryzyka, tak by po fazie rozruchu przedsiębiorstwo mogło istnieć bez pomocy, utworzonego w ten sposób przedsiębiorstwa nie można postrzegać jako przedsiębiorstwo przeżywające trudności.

80      Co więcej, TIB i pan G.R. oddali do dyspozycji przedsiębiorstwa własne środki w znacznej kwocie, których nie można utożsamiać z pomocą. Jeśli chodzi o środki wniesione przez pana G.R., skarżąca utrzymuje, iż aby odpowiedzieć na pytanie, czy przedsiębiorstwo jest przedsiębiorstwem przeżywającym trudności, kwestia, w jaki sposób osoba, która zainwestowała w przedsiębiorstwo, sfinansowała swój udział, nie może być decydująca. W odniesieniu do środków wniesionych przez TIB skarżąca uważa, że nie można ich traktować jako pomocy, oraz utrzymuje, że zakwalifikowanie tych środków jako pomocy państwa nie ma w każdym razie wpływu na zgodność z prawem innych subwencji lub na zgodność subwencji inwestycyjnej z systemem, na którego podstawie została ona przyznana.

81      Kraj związkowy Turyngia zauważa w szczególności, że okres, w którym skarżąca przeżywała rzekomo trudności, był wyjątkowo krótki, i wyjaśnia ponadto, że wpis skarżącej na listę przedsiębiorstw przeżywających trudności w ramach innego postępowania został dokonany przez omyłkę, przy czym Republika Federalna Niemiec następnie naprawiła ten błąd.

82      Komisja uważa, że argumentację przedstawioną przez skarżącą i kraj związkowy Turyngia należy oddalić w całości jako bezzasadną.

 W przedmiocie naruszenia zasady pewności prawa

83      Skarżąca twierdzi, że Komisja wprowadziła do zatwierdzonego systemu pomocy a posteriori nowe niekorzystne dla niej warunki i tym samym Komisja zmieniła ze skutkiem wstecznym pozycję prawną skarżącej ze szkodą dla niej, z naruszeniem zasady pewności prawa. Zważywszy, że pomoc udzielona w ramach zatwierdzonych programów nie wymaga zatwierdzenia, ewentualne ograniczenia powinny wynikać bądź z samego systemu pomocy, bądź z decyzji w sprawie jego zatwierdzenia.

84      Republika Federalna Niemiec uważa, iż sprzeczne z zasadą pewności prawa jest niezgodzenie się przez Komisję ex post z wykładnią dokonaną przez właściwy organ krajowy wynikającą z istotnej perspektywy ex ante, która opierała się na prawie w dziedzinie pomocy obowiązującym w momencie przyznania pomocy. W tym kontekście Republika Federalna Niemiec twierdzi, iż z perspektywy ex ante, tj. z perspektywy maja 1994 r. rozsądne było zakwalifikowanie skarżącej jako nowo utworzonego przedsiębiorstwa, które nie podlegało wytycznym z 1994 r. w sprawie pomocy na rzecz wspomagania i restrukturyzacji i które w związku z tym nie otrzymało pomocy na restrukturyzację w postaci subwencji inwestycyjnej. Ponadto zgodnie z pkt 18 lit. i) załącznika do komunikatu Komisji z 1979 r., zatytułowanego „Szczegółowe warunki stosowania zasad koordynacji systemów pomocy na cele regionalne” (Dz.U. 1979, C 31), „inwestycja w środki trwałe zrealizowana w formie przejęcia zakładu, który został zamknięty lub który zostałby zamknięty, gdyby to przejęcie nie miało miejsca, może być również traktowana jako inwestycja początkowa” [tłumaczenie nieoficjalne]. Wreszcie z uwagi na to, że skarżąca nabyła aktywa po cenie rynkowej, wytyczne z 1994 r. w sprawie pomocy na rzecz wspomagania i restrukturyzacji nie wykluczają zakwalifikowania spornej subwencji inwestycyjnej udzielonej na nabycie tych aktywów jako pomocy na cele regionalne.

85      Kraj związkowy Turyngia przyłącza się do argumentacji skarżącej i dodaje, że Komisja powinna ograniczyć się, zgodnie z zasadą pewności prawa, do stwierdzenia, czy ewentualnie organ krajowy zastosował niewłaściwie zatwierdzony program.

86      Komisja odpowiada, że zaskarżona decyzja nie zmieniła ze skutkiem wstecznym pozycji prawnej skarżącej, gdyż zakres zastosowania programu był ograniczony od samego początku.

 W przedmiocie naruszenia zasady ochrony uzasadnionych oczekiwań

87      Skarżąca powołuje się na naruszenie zasady ochrony uzasadnionych oczekiwań w zakresie, w jakim Komisja nie uwzględnia tego, iż zatwierdzenie programu – w formie, w jakiej zostało opublikowane – nie pozwalało na wykrycie surowych ograniczeń, które Komisja zastosowała w ramach zaskarżonej decyzji. Skarżąca uważa, że podmiot wykonujący działalność z należytą starannością może zakładać, iż ma do czynienia z pomocą istniejącą, gdy spełnione są wszystkie przesłanki zatwierdzonego programu.

88      Jako że tekst programu bądź zatwierdzenia nie zawiera żadnych zastrzeżeń, skarżąca nie mogła ich wykryć nawet przy dołożeniu należytej staranności. Publikacja dostępna w Dzienniku Urzędowym nie dawała skarżącej żadnego powodu do podania w wątpliwość treści zatwierdzonego programu. Wobec tego nie miała ona powodu ani obowiązku prawnego dowiedzenia się od Komisji, czy przesłanki programu były rzeczywiście spełnione.

89      Ponadto skarżąca uważa, iż staranny podmiot gospodarczy nie mógł przewidzieć, że Komisja – odchodząc od swojej utrwalonej praktyki i z naruszeniem samego brzmienia wytycznych opublikowanych przez nią samą – zakwalifikuje nowo utworzone przedsiębiorstwo jako przedsiębiorstwo przeżywające trudności.

90      Komisja kwestionuje całość argumentów przedstawionych przez skarżącą.

b)     Ocena Sądu

 W przedmiocie naruszenia art. 87 WE i 88 WE

91      Skarżąca kwestionuje zasadniczo ocenę Komisji, zgodnie z którą subwencja inwestycyjna będąca przedmiotem środka nr 15 nie jest objęta programem kraju związkowego Turyngia na rzecz inwestycji MŚP.

92      Tytułem wstępu należy przypomnieć, że zgodnie z utrwalonym orzecznictwem, w przypadku gdy ogólny system pomocy został raz zatwierdzony, indywidualne środki wykonawcze nie muszą być zgłaszane Komisji, chyba że wyraziła ona zastrzeżenia w tym względzie w decyzji w sprawie zatwierdzenia tego systemu. Skoro indywidualne przypadki przyznania pomocy stanowią po prostu środki mające na celu wykonanie ogólnego systemu pomocy, czynniki, które Komisja musiałaby wziąć pod uwagę w celu dokonania ich oceny, byłyby takie same jak czynniki, które zastosowała ona przy badaniu ogólnego systemu. W związku z tym nie jest konieczne, by indywidualna pomoc była poddawana badaniu Komisji (wyrok Trybunału z dnia 5 października 1994 r. w sprawie C‑47/91 Włochy przeciwko Komisji, Rec. s. I‑4635, pkt 21).

93      Pomoc, która stanowi rygorystyczne i przewidywalne zastosowanie warunków ustalonych w decyzji w sprawie zatwierdzenia ogólnego systemu, jest zatem uznawana za pomoc istniejącą, która nie musi być zgłaszana Komisji ani badana na podstawie art. 87 WE (wyrok Trybunału z dnia 16 maja 2002 r. w sprawie C‑321/99 P ARAP i in. przeciwko Komisji, Rec. s. I‑4287, pkt 83 i wyrok Sądu z dnia 18 listopada 2004 r. w sprawie T‑176/01 Ferriere Nord przeciwko Komisji, Rec. s. II‑3931, pkt 51).

94      Natomiast, jeśli środki te nie są objęte powołanymi systemami ogólnymi, stanowią one nową pomoc, której zgodność ze wspólnym rynkiem musi zostać poddana badaniu Komisji.

95      Ponadto należy zauważyć, że decyzja Komisji, w której rozstrzyga ona w przedmiocie zgodności pomocy z danym systemem, wchodzi w zakres obowiązku Komisji polegającego na zapewnieniu stosowania art. 87 WE i 88 WE. Z tego powodu badanie przez Komisję zgodności pomocy z tym systemem nie stanowi inicjatywy wykraczającej poza ramy przysługujących jej kompetencji. Wobec tego – wbrew temu, co twierdzi skarżąca – ocena Komisji nie może być ograniczona przez ocenę dokonaną przez władze krajowe, które przyznały pomoc.

96      Sąd uważa, że badanie innych twierdzeń opartych na naruszeniu art. 87 WE i 88 WE powinno zostać przeprowadzone dwuetapowo. Najpierw należy sprawdzić dokładny zakres programu kraju związkowego Turyngia, a następnie – w świetle tego badania – czy pomoc udzielona skarżącej spełniała przesłanki przyznania pomocy ustalone w tym programie.

–       W przedmiocie zakresu zatwierdzonego programu

97      Należy przypomnieć, że program kraju związkowego Turyngia na rzecz inwestycji MŚP został zgłoszony przez Republikę Federalną Niemiec w dniu 1 lipca 1993 r. jako system pomocy na cele regionalne.

98      Zgodnie z tekstem wytycznych regulujących program kraju związkowego Turyngia i informacjami zawartymi w formularzu zgłoszeniowym tego programu beneficjentami kwalifikującymi się do objęcia pomocą na podstawie tego systemu były MŚP z sektora wytwórczego oraz inne porównywalne przedsiębiorstwa z kraju związkowego Turyngia, co stanowiło regułę generalną. Przedsiębiorstwa o większych rozmiarach mogły jednak – w drodze wyjątku od wymienionej powyżej reguły – korzystać z pomocy na podstawie tego programu.

99      Zgodnie ze wspomnianymi powyżej wytycznymi pomoc ta obejmowała inwestycje wszelkiego rodzaju i przeznaczone na dowolny cel, z wyjątkiem pomocy na badania i rozwój. Koszty kwalifikujące się do objęcia pomocą na podstawie programu, takie jak koszty wymienione w pkt 11 formularza zgłoszeniowego, obejmowały zarówno inwestycje produkcyjne (z wyjątkiem nabycia gruntów), jak i inwestycje dokonane w ramach programu restrukturyzacyjnego.

100    Z tekstu wytycznych i formularza zgłoszeniowego wynika również, że pomoc była związana z planem oraz że mogła zostać udzielona jedynie pod warunkiem, że istniał „długoterminowy i solidny plan uwzględniający subwencje wypłacone na podstawie tych wytycznych oraz że było to potwierdzone przez bank przedsiębiorstwa w ramach całościowego finansowania”.

101    Republika Federalna Niemiec powołała się w zgłoszeniu programu na art. 87 ust. 2 lit. c) WE w związku z art. 87 ust. 3 lit. a) WE i uzasadniała zgodność pomocy ze wspólnym rynkiem, odsyłając do specyficznych trudności napotkanych przez MŚP we wschodnich Niemczech z powodu przejścia na gospodarkę rynkową. W tym kontekście oświadczyła ona, że „[o]płakany stan budynków i urządzeń odziedziczonych po dawnej gospodarce planowej i ogólny brak środków pieniężnych [s]powod[owały] dysproporcjonalne potrzeby finansowe [MŚP] z Turyngii i [postawiły] zatem pod znakiem zapytania […] ich dostęp do rynku na równych warunkach”. W tym kontekście środki miały na celu odbudowanie tradycyjnej struktury MŚP w kraju związkowym Turyngia.

102    Uznając, iż dodatkowe wyjaśnienia były konieczne co do pojęcia „program restrukturyzacyjny”, o którym mowa w pkt 11 formularza zgłoszeniowego (zob. pkt 99 powyżej), pismem z dnia 3 sierpnia 1993 r. Komisja zażądała od Republiki Federalnej Niemiec udzielenia dodatkowych informacji.

103    W odpowiedzi na to żądanie Republika Federalna Niemiec wskazała w swoim piśmie z dnia 26 sierpnia 1993 r. (zwanym dalej „pismem z dnia 26 sierpnia 1993 r.”), otrzymanym przez Komisję w dniu 30 sierpnia 1993 r., co następuje:

„Jeśli chodzi o pkt 11 zgłoszenia (pojęcie »restrukturyzacja«), mamy niewątpliwie do czynienia z porozumieniem. Rząd [niemiecki] precyzuje, że ten program pomocy nie pozwala na przyznanie pomocy na rzecz wspomagania i restrukturyzacji. Dla tych szczególnych celów kraj związkowy Turyngia zgłosił już oddzielnie dwa teksty wytycznych […]. Przesłanki kwalifikacji do objęcia pomocą są zgodne z duchem i literą rozporządzeń dotyczących funduszy strukturalnych Wspólnoty. […] Jak już przedstawiono w [zgłoszeniu] z dnia 1 lipca 1993 r., celem tych środków jest wsparcie koniecznych inwestycji i starań mających na celu dostosowanie do zwiększonych wymogów rynku [MŚP] sprywatyzowanych po 1989 r. i które, choć są zdrowe, znajdują się często w słabej sytuacji finansowej. »Program restrukturyzacyjny« powinien być postrzegany w tym kontekście jako program pomocy inwestycyjnej na cele utworzenia nowego przedsiębiorstwa, jego powiększenia i modernizacji”.

104    Wreszcie pismem z dnia 26 listopada 1993 r. Komisja postanowiła, odwołując się wyraźnie do pisma z dnia 26 sierpnia 1993 r., nie wnosić zastrzeżeń wobec wprowadzenia w życie zgłoszonego programu.

105    Z powyższych okoliczności wynika, że Republika Federalna Niemiec udzieliła Komisji przed zatwierdzeniem przez nią systemu pomocy informacji odnoszących się, po pierwsze, do sytuacji finansowej beneficjentów, do których program był adresowany, precyzując, iż chodzi o przedsiębiorstwa sprywatyzowane po 1989 r., które „choć są zdrowe, znajdują się często w słabej sytuacji finansowej”.

106    W tym względzie należy stwierdzić, że odwołanie się do „słabej sytuacji finansowej” przedsiębiorstw kwalifikujących się do objęcia pomocą, interpretowane w ścisły sposób zwłaszcza w świetle jego brzmienia, kontekstu i celów (zob. podobnie wyrok Trybunału z dnia 29 kwietnia 2004 r. w sprawie C‑277/00 Niemcy przeciwko Komisji, Rec. s. I‑3925, pkt 20 i 21 oraz przytoczone orzecznictwo), nie może być postrzegane jako odsyłające do sytuacji przedsiębiorstw przeżywających trudności. Należy bowiem podkreślić, że – jak wyjaśniła to również Republika Federalna Niemiec w zgłoszeniu systemu pomocy – przedsiębiorstwa w kraju związkowym Turyngia, jak zresztą większość przedsiębiorstw w byłej NRD, napotkały szczególne trudności z powodu przejścia od gospodarki planowej do gospodarki rynkowej. W tym oto kontekście należy rozumieć odwołanie się do „słabej sytuacji finansowej”, w której mogą się ewentualnie znaleźć beneficjenci kwalifikujący się do objęcia pomocą na podstawie programu. Użycie wyrażenia „słaba sytuacja finansowa” odwoływało się zatem do trudności związanych z przejściem od gospodarki planowej do gospodarki rynkowej, a nie do trudności charakterystycznych dla przedsiębiorstwa przeżywającego trudności. Wynika to również z nierozerwalnego związku między wyrażeniem „słaba sytuacja finansowa” a wyrażeniem „zdrowe przedsiębiorstwo” użytym w tym samym zdaniu. Wyrażenie „zdrowe przedsiębiorstwo” ma bowiem jasno wskazywać, że słabość finansowa przedsiębiorstw kwalifikujących się do objęcia pomocą nie może być tego rodzaju, że przedsiębiorstwa nie wolno już uznawać za zdrowe.

107    Należy również zauważyć, że w piśmie z dnia 26 sierpnia 1993 r. Republika Federalna Niemiec udzieliła informacji odnoszących się, po drugie, do rodzaju pomocy udzielonej na podstawie systemu, precyzując, że „program […] nie pozwala[ł] na przyznanie pomocy na rzecz wspomagania i restrukturyzacji”.

108    To uściślenie, związane z faktem, iż kraj związkowy Turyngia zgłosił również program przeznaczony specjalnie na wspomaganie i restrukturyzację przedsiębiorstw przeżywających trudności, w świetle okoliczności niniejszej sprawy powinien być interpretowany jako wskazówka świadcząca o tym, że program wykluczał przedsiębiorstwa przeżywające trudności. Nie byłoby bowiem logiczne twierdzenie, iż zamiarem Republiki Federalnej Niemiec nie było wykluczenie przedsiębiorstw przeżywających trudności z programu, choć wykluczyła ona wyraźnie pomoc, która jest przeznaczona specjalnie dla takich przedsiębiorstw.

109    Bez znaczenia jest zatem ustalenie, czy – jak twierdzą to skarżąca i Republika Federalna Niemiec – pomoc inwestycyjna na rzecz przedsiębiorstw przeżywających trudności mogła być w owym czasie udzielona na podstawie systemu pomocy na cele regionalne, ponieważ precyzując w piśmie z dnia 26 sierpnia 1993 r., iż po pierwsze, program był adresowany do zdrowych przedsiębiorstw i po drugie, nie pozwalał na przyznanie pomocy na rzecz wspomagania i restrukturyzacji, Republika Federalna Niemiec wyraźnie wykluczyła z programu przedsiębiorstwa przeżywające trudności.

110    Niemniej skarżąca uważa, że pismo z dnia 26 sierpnia 1993 r. nie może zmienić tekstu programu – tak jak został on zgłoszony Komisji w dniu 1 lipca 1993 r. Otóż pismo z dnia 26 sierpnia 1993 r. stanowi część zatwierdzonego programu w zakresie, w jakim zawarte w nim dodatkowe informacje i uściślenia zostały uznane przez Komisję za istotne do podjęcia decyzji o niewnoszeniu zastrzeżeń wobec wprowadzenia w życie zgłoszonego planu. Komisja nie była zatem zobowiązana do wszczęcia formalnego postępowania wyjaśniającego – jak twierdzi skarżąca – aby w jego ramach zażądać zmiany programu lub zgłoszenia niektórych przypadków jego zastosowania. Z uwagi na to bowiem, że Republika Federalna Niemiec dostarczyła wyjaśnień umożliwiających Komisji nabranie przekonania w wyniku pierwszego badania, że zgłoszony plan jest zgodny z traktatem, wszczęcie formalnego postępowania było zbędne, a wręcz bezprzedmiotowe.

111    Wobec powyższego należy stwierdzić, iż Komisja mogła zasadnie przyjąć, że przedsiębiorstwa przeżywające trudności były wykluczone z zakresu zastosowania programu kraju związkowego Turyngia.

–       W przedmiocie subwencji przyznanej skarżącej

112    Z zaskarżonej decyzji wynika, iż Komisja uważa, że subwencja przyznana skarżącej nie spełnia przesłanek programu kraju związkowego Turyngia z tego względu, że przeżywała ona trudności od 1994 r. do końca 1996 r., aż do momentu, gdy odnotowała ona po raz pierwszy nieznaczny wynik dodatni i wzrost udziału kapitału własnego (motywy 118 i 129 zaskarżonej decyzji).

113    Komisja oświadcza w zaskarżonej decyzji, że na podstawie ekspertyz dostępnych w momencie istotnym dla sprawy oraz zgodnie ze swoją utrwaloną praktyką uznała ona skarżącą, która była „Auffanglösung”, za przedsiębiorstwo przeżywające trudności (motyw 116 zaskarżonej decyzji).

114    Natomiast skarżąca twierdzi, że otrzymała subwencję przeznaczoną na wsparcie rozpoczęcia działalności przedsiębiorstwa i że od samego początku była ona zdolna do utrzymania się na rynku z gospodarczego punktu widzenia.

115    Należy w pierwszej kolejności przypomnieć, że badanie, które przeprowadza Komisja, wiąże się z koniecznością uwzględnienia i oceny faktów i okoliczności o złożonym charakterze ekonomicznym. Jako że sąd wspólnotowy nie może zastąpić swą oceną oceny faktów i okoliczności o złożonym charakterze ekonomicznym dokonanej przez Komisję, kontrola Sądu ograniczyć się musi w konsekwencji do sprawdzenia przestrzegania przepisów proceduralnych oraz przepisów dotyczących uzasadnienia, dokładności ustaleń faktycznych, jak również braku oczywistego błędu w ocenie oraz nadużycia władzy (zob. wyrok Sądu z dnia 11 maja 2005 r. w sprawach połączonych T‑111/01 i T‑133/01 Saxonia Edelmetalle przeciwko Komisji, Rec. s. II‑1579, pkt 91 i przytoczone tam orzecznictwo).

116    W niniejszym przypadku sytuacja finansowa skarżącej w momencie, gdy została przyznana sporna pomoc, zostaje oceniona w zaskarżonej decyzji na podstawie dwóch ekspertyz sporządzonych przez biura konsultingowe dostępnych w czasie utworzenia skarżącej, to jest ekspertyzy biura RBSH&P z dnia 29 listopada 1993 r. i ekspertyzy opracowanej przez AA z dnia 11 stycznia 1994 r.

117    Ekspertyza RBSH&P miała na celu opracowanie planu biznesowego przedsiębiorstwa w celu stworzenia „Auffanglösung” w miejsce upadłego przedsiębiorstwa Kahla I, które miało rozpocząć swoją działalność od dnia 1 stycznia 1994 r. Projekt ten, opracowany we współpracy z panem G.R., miał służyć za podstawę do dyskusji między zarządcą, krajem związkowym Turyngia, rządem federalnym, bankami i potencjalnymi inwestorami.

118    Plan biznesowy miał kilka charakterystycznych cech. W szczególności przewidywano, że „Auffanglösung” przejmie podstawową działalność gospodarczą Kahla I, to jest produkcję porcelany dla gospodarstw domowych, która miała być dalej rozwijana w sektorze wysokiej jakości porcelany dla gospodarstw domowych oraz w sektorze porcelany hotelowej. Plan ten przewidywał przejęcie całości zapasów magazynowych i 380 pracowników, jak również wykorzystanie środków trwałych Kahla I (gruntów, budynków, maszyn i urządzeń) uznawanych za konieczne do prawidłowego funkcjonowania „Auffanglösung”. W tej ostatniej kwestii konsultanci oświadczyli, że aby umożliwić przejście przez konieczną fazę restrukturyzacji w oczekiwaniu na potencjalnego inwestora, te środki trwałe powinny zostać oddane do dyspozycji przyszłej spółki nieodpłatnie w ciągu pierwszych czterech lat. Ponadto plan biznesowy przewidywał, że pierwsze inwestycje zostaną dokonane w celu zastąpienia, powiększenia i racjonalizacji. Opierał się on na udziale pana G.R. jako wspólnika odniesienia, którego wkład wynosił 50 000 DEM, oraz na wkładzie wspólnika bez prawa głosu w wysokości 9,5 mln DEM.

119    Jeśli chodzi o ekspertyzę AA, została ona przygotowana na wniosek TIB, aby ocenić jego udział jako potencjalnego wspólnika w „Auffanglösung”. W ekspertyzie tej zbadano plan biznesowy sporządzony przez RBSH&P z uwzględnieniem istotnych zmian, które nastąpiły w międzyczasie w podstawowej strukturze. W szczególności plan biznesowy opierał się na dwóch założeniach: po pierwsze, na udziale TIB bez prawa głosu i wkładzie finansowym w wysokości 7,95 mln DEM umożliwiającym, w razie powodzenia planu, zagwarantowanie 365 miejsc pracy przynajmniej do 1997 r., a po drugie, na nabyciu środków trwałych Kahla I wskazanych w pierwszej ekspertyzie za łączną kwotę 5,2 mln DEM. W ekspertyzie tej przewidywano, że część tych środków trwałych, to jest urządzenia i maszyny konieczne do funkcjonowania przedsiębiorstwa, zostanie sfinansowana ze spornej subwencji inwestycyjnej kraju związkowego Turyngia.

120    Należy podkreślić, że – wbrew temu, co twierdzi skarżąca – konsultanci ocenili ryzyko związane z planem biznesowym jako wysokie. Jak wynika bowiem z ekspertyzy sporządzonej przez RBSH&P, do zdefiniowania pozostało jeszcze wiele elementów strukturalnych i konsultanci podkreślali, że plan wiąże się z bardzo dużymi trudnościami. W ekspertyzie opracowanej przez AA uznano z kolei, że cele wyznaczone przedsiębiorstwu są bardzo ambitne i że istnieje różnego rodzaju ryzyko, które może pociągnąć za sobą niepowodzenie planu. Zdaniem konsultantów tej ostatniej ekspertyzy analizy wskazują, iż nawet niewielka rozbieżność w stosunku do określonych liczbowo celów może oznaczać niepowodzenie planu kontynuacji spółki.

121    W świetle tych ekspertyz Sąd uważa, iż Komisja nie popełniła oczywistego błędu w ocenie, uznając w motywie 117 zaskarżonej decyzji, że wsparcie władz państwowych było decydujące, by po zakończeniu procesu restrukturyzacji zapewnić zdolność skarżącej do utrzymania się na rynku.

122    Jak wynika bowiem jednoznacznie z ekspertyzy sporządzonej przez RBSH&P, przedsiębiorstwo „nie [było] w stanie – mając na uwadze spodziewane obroty – ponosić samo bardzo wysokich kosztów finansowych związanych z procesem restrukturyzacji (potrzeba inwestycji, nowe plany dla pomieszczeń, nadmierne rozmiary urządzeń produkcyjnych itd.)”. Konsultanci podkreślali ponadto, że „konieczność tego procesu restrukturyzacji [miała] źródło w przeszłości i »Auffanglösung« nie może zatem za to odpowiadać” oraz że „wsparcie władz państwowych w momencie, gdy niezbędne stawało się wyposażenie w kapitał, w postaci poręczeń kraju związkowego lub innych, [było] koniecznym warunkiem dostosowania struktur [Kahla] do wymogów gospodarki rynkowej”.

123    Okoliczność powołana przez skarżącą, zgodnie z którą była ona nowo utworzonym przedsiębiorstwem, które przejęło jedynie niektóre składniki Kahla I i którego działalność przybrała nowy kierunek, nie może podważyć wniosku, że skarżąca musiała poddać się restrukturyzacji, aby zapewnić swoją zdolność do utrzymania się na rynku. Z obu ekspertyz wynika bowiem, że reorientacja działalności w stronę bardziej opłacalnych sektorów wysokiej jakości porcelany dla gospodarstw domowych i porcelany hotelowej wymagała w szczególności dokonania wcześniejszych inwestycji w celu zastąpienia, powiększenia i racjonalizacji. Sami konsultanci traktowali ten czteroletni proces dostosowawczy jako restrukturyzację.

124    Jeśli chodzi o argumentację skarżącej, jakoby po pierwsze, przedsiębiorstwo dysponowało własnymi środkami w istotnej wysokości bez korzystania z pomocy, a po drugie, środki publiczne zostały przyznane w ramach zatwierdzonych systemów pomocy, to nie można jej uwzględnić.

125    Z jednej strony należy przypomnieć, że – jak stwierdziła to Komisja w zaskarżonej decyzji, czemu nie zaprzeczyła skarżąca – łączny koszt koniecznych środków zaproponowanych przez konsultantów wynosił 30,945 mln DEM zgodnie z ekspertyzą RBSH&P, a zgodnie z ekspertyzą AA – 27,727 mln DEM (motyw 167 zaskarżonej decyzji). Z tego wynika, że aby zapewnić zdolność skarżącej do utrzymania się na rynku, łączny koszt zaproponowanych środków był zdecydowanie wyższy od środków wniesionych przez jej udziałowców (zob. pkt 118 in fine powyżej).

126    Z drugiej strony rzekoma zgodność ze wspólnym rynkiem subwencji przyznanych skarżącej nie może podważyć wniosku, że zdolność skarżącej do utrzymania się na rynku zależała od wsparcia władz państwowych. W tym względzie należy stwierdzić, że Komisja nie wywiodła trudności, w jakich znajdowała się skarżąca, z faktu, iż otrzymała ona pomoc. Natomiast Komisja uznała, że ta okoliczność potwierdza jedynie to, że skarżąca przeżywała trudności. Ponadto fakt, że skarżąca nie mogła uzyskać środków finansowych od banków prywatnych bez pomocy państwa (zob. pkt 24 i 28 powyżej), czemu skarżąca nie zaprzeczyła, świadczy o tym, iż z powodu sytuacji przedsiębiorstwa instytucje finansowe nie były skłonne dostarczyć mu funduszy na warunkach rynkowych. Podobnie, jeśli chodzi o inwestora prywatnego, wkład pana G.R. nie był zapewniony, jako że miał on prawo do odstąpienia od umowy, jeżeli przedsiębiorstwo nie otrzyma spodziewanej pomocy.

127    Jeśli chodzi o przepisy obowiązujące w momencie przyznania subwencji inwestycyjnej przez kraj związkowy Turyngia, należy zauważyć, iż pewne jest, że wytyczne z 1994 r. w sprawie pomocy na rzecz wspomagania i restrukturyzacji, zastosowane przez Komisję w niniejszej sprawie, są wyrazem zwyczajowej praktyki Komisji w dziedzinie pomocy na restrukturyzację, tak jak została ona zdefiniowana w pkt 227, 228 i 177 ósmego sprawozdania Komisji dotyczącego polityki konkurencji za rok 1979 i zaaprobowana przez Trybunał Sprawiedliwości (zob. wyroki Trybunału: z dnia 14 listopada 1984 r. w sprawie 323/82 Intermills przeciwko Komisji, Rec. s. 3809; z dnia 10 lipca 1986 r. w sprawie 234/84 Belgia przeciwko Komisji, Rec. s. 2263, z dnia 14 lutego 1990 r. w sprawie C‑301/87 Francja przeciwko Komisji, Rec. s. I‑307).

128    Wobec powyższego Sąd uważa, że Komisja słusznie uznała, iż definicja figurująca w pkt 2.1 wytycznych z 1994 r. w sprawie pomocy na rzecz wspomagania i restrukturyzacji, zgodnie z którą przedsiębiorstwo przeżywające trudności jest „niezdolne do naprawy sytuacji za pomocą własnych środków lub środków uzyskanych od jego właścicieli/akcjonariuszy lub w drodze pożyczki”, pasowała do okoliczności faktycznych zaistniałych w niniejszym przypadku.

129    Jeśli chodzi o argumentację skarżącej opartą na wskaźnikach wymienionych w wytycznych z 1994 r. w sprawie pomocy na rzecz wspomagania i restrukturyzacji, należy przypomnieć, że waga przykładana przez Komisję do wskaźników dynamicznych nie oznacza koniecznie, że inne rodzaje wskaźników nie są istotne (wyrok Sądu z dnia 15 czerwca 2005 r. w sprawie T‑171/02 Regione autonoma della Sardegna przeciwko Komisji, Rec. s. II‑2123, pkt 111).

130    I tak Komisja mogła, nie popełniając przy tym oczywistego błędu w ocenie, oprzeć się na wskaźnikach takich jak niska wartość księgowa netto i marża samofinansowania brutto lub wysokie zadłużenie, aby stwierdzić, że skarżąca była przedsiębiorstwem przeżywającym trudności. Mając bowiem na uwadze łączny koszt koniecznych środków proponowanych przez konsultantów w sporządzonych przez nich ekspertyzach, ocena, zgodnie z którą wartość księgowa netto i marża samofinansowania brutto były zbyt niskie, aby zapewnić sfinansowanie tych środków i tym samym zdolność skarżącej do utrzymania się na rynku, nie może być uznawana za oczywiście błędną. Podobnie skarżąca nie wykazała, że Komisja popełniła oczywisty błąd w ocenie, uznając, iż bez wsparcia państwa skarżąca nie mogłaby ponieść takich obciążeń finansowych.

131    Jeśli chodzi o liczbę pracowników nowego przedsiębiorstwa, to zgodnie z ekspertyzami opracowanymi przez konsultantów była ona kompatybilna z powodzeniem planu biznesowego skarżącej. Niemniej – jak Komisja wskazała w motywie 112 zaskarżonej decyzji – wsparcie władz państwowych było związane z utrzymaniem liczby pracowników. Z obu ekspertyz sporządzonych przez konsultantów wynika ponadto, że na poziom zatrudnienia miały wpływ względy natury społecznej. W ekspertyzie RBSH&P jest zresztą mowa o tym, że obroty na pracownika, jakie skarżąca miała osiągnąć w pierwszym roku, były niższe od obrotów, jakie przemysł ceramiczny uzyskał w poprzednich latach. Obroty mieściły się zatem poniżej średniej. Nie jest to charakterystyczne dla podejścia przyjmowanego przez nowe przedsiębiorstwo, które dąży do rentowności.

132    Jeśli chodzi wreszcie o straty przewidywane przez konsultantów, należy przypomnieć, iż Komisja stwierdziła w motywie 114 zaskarżonej decyzji, że „bez wsparcia ze strony państwa skarżąca odnotowałaby zdecydowanie wyższe straty i prawdopodobnie zniknęłaby z rynku” oraz że w związku z tym fakt, iż zastosowanie specjalnego uregulowania w sprawie amortyzacji mogło pociągnąć za sobą wyższe straty, jest bez znaczenia. W tych okolicznościach twierdzenie skarżącej, że gdyby dokonała amortyzacji zgodnie z ogólnymi przepisami mającymi zastosowanie w tej dziedzinie, odnotowałaby zysk już od pierwszego roku, jest nieistotne. Co więcej, twierdzenie to pozostaje w sprzeczności z twierdzeniem, jakoby chodziło o straty związane z rozpoczęciem działalności.

133    Z całości powyższych rozważań wynika, iż Komisja nie popełniła oczywistego błędu w ocenie, stwierdzając, że skarżąca była przedsiębiorstwem przeżywającym trudności.

134    W związku z tym Sąd uważa, że Komisja miała prawo uznać, iż przesłanki pozwalające przyznać pomoc inwestycyjną MŚP nie były spełnione w niniejszym przypadku oraz że wypłata przez kraj związkowy Turyngia kwoty 2,5 mln DEM w postaci subwencji nie była zgodna z decyzją w sprawie zatwierdzenia systemu pomocy. W konsekwencji Komisja słusznie uznała, że ta subwencja powinna zostać zakwalifikowana jako nowa pomoc w rozumieniu art. 88 ust. 3 WE.

135    Wobec powyższego, jeśli chodzi o subwencję inwestycyjną udzieloną przez kraj związkowy Turyngia (środek nr 15), to należy oddalić całość argumentów dotyczących naruszenia art. 87 WE i 88 WE.

 W przedmiocie naruszenia zasady pewności prawa

136    Należy przypomnieć, że podstawowy wymóg pewności prawa, przejawiającej się w różnych formach, ma na celu zagwarantowanie przewidywalności sytuacji i stosunków prawnych podlegających prawu wspólnotowemu (wyrok Trybunału z dnia 15 lutego 1996 r. w sprawie C‑63/93 Duff i in., Rec. s. I‑569, pkt 20, i wyrok Sądu z dnia 19 marca 1997 r. w sprawie T‑73/95 Oliveira przeciwko Komisji, Rec. s. II‑381, pkt 29).

137    Sąd uważa, że w niniejszym przypadku nie doszło do naruszenia zasady pewności prawa.

138    Po pierwsze, twierdzenie skarżącej, jakoby Komisja wprowadziła ze skutkiem wstecznym, w drodze zaskarżonej decyzji, dodatkowe warunki w stosunku do warunków figurujących w decyzji w sprawie zatwierdzenia programu kraju związkowego Turyngia na rzecz inwestycji MŚP, nie jest zasadne. Z pkt 97–111 powyżej wynika bowiem, że dokonując oceny zgodności subwencji będącej przedmiotem środka nr 15, Komisja ograniczyła się ściśle do warunków ustanowionych w decyzji z dnia 26 listopada 1993 r. zatwierdzającej program kraju związkowego Turyngia.

139    Po drugie, należy oddalić argumentację Republiki Federalnej Niemiec, jakoby Komisja nie zgodziła się ex post z wykładnią dokonaną przez właściwy organ krajowy wynikającą z istotnej perspektywy ex ante, który to organ krajowy oparł się na prawie w dziedzinie pomocy obowiązującym w momencie przyznania pomocy i rozsądnie uznał skarżącą za nowo utworzone przedsiębiorstwo, które nie podlega wytycznym z 1994 r. w sprawie pomocy na rzecz wspomagania i restrukturyzacji.

140    W tym względzie należy przypomnieć kontekst, w jakim program kraju związkowego Turyngia został zatwierdzony przez Komisję. W szczególności należy przypomnieć, że precyzując, iż po pierwsze, program był adresowany do zdrowych przedsiębiorstw i po drugie, nie pozwalał na przyznanie pomocy na rzecz wspomagania i restrukturyzacji, Republika Federalna Niemiec wyraźnie wykluczyła z tego systemu pomocy przedsiębiorstwa przeżywające trudności (zob. pkt 109 powyżej).

141    Wobec tego, nawet jeśli – jak twierdzi Republika Federalna Niemiec – pomoc inwestycyjna na rzecz przedsiębiorstw przeżywających trudności mogła zostać udzielona na podstawie zgłoszonego programu jako systemu pomocy na cele regionalne, nie ulega wątpliwości, iż w świetle pisma z dnia 26 sierpnia 1993 r. takie przedsiębiorstwa nie mogły być beneficjentami pomocy zgodnie z zatwierdzonym programem.

142    Podobnie okoliczność, że nowe przedsiębiorstwa zazwyczaj nie kwalifikują się do objęcia pomocą na rzecz wspomagania i restrukturyzacji, nie może stanowić – na skutek pisma z dnia 26 sierpnia 1993 r. – elementu niepewności co do zakresu programu, który wyklucza ze swojego zakresu zastosowania przedsiębiorstwa przeżywające trudności niezależnie od tego, czy są one nowo utworzonymi przedsiębiorstwami.

143    W każdym razie podnoszony brak jasności, nawet w przypadku jego wykazania, z uwagi na jego bardzo niewielką skalę nie może skutkować naruszeniem pewności prawa.

144    Z tego wynika, iż Komisja nie postąpiła wbrew tej zasadzie, stwierdzając, że subwencja przyznana skarżącej nie spełniała przesłanek programu kraju związkowego Turyngia z tego powodu, że w owym czasie była ona przedsiębiorstwem przeżywającym trudności.

145    W konsekwencji, jeśli chodzi o subwencję inwestycyjną kraju związkowego Turyngia (środek nr 15), należy oddalić całość argumentów dotyczących naruszenia zasady pewności prawa.

 W przedmiocie naruszenia zasady ochrony uzasadnionych oczekiwań

146    Należy przypomnieć, że zgodnie z utrwalonym orzecznictwem prawo do domagania się ochrony uzasadnionych oczekiwań, które stanowi jedną z podstawowych zasad Wspólnoty, przysługuje każdej jednostce będącej w sytuacji, z której wynika, że administracja wspólnotowa, udzielając jej precyzyjnych zapewnień, doprowadziła do powstania u niej uzasadnionych oczekiwań. Takimi zapewnieniami są niezależnie od formy, w jakiej są one przekazywane, dokładne, bezwarunkowe i spójne informacje pochodzące z uprawnionych i wiarygodnych źródeł (wyrok Sądu z dnia 21 lipca 1998 r. w sprawach połączonych T‑66/96 i T‑221/97 Mellett przeciwko Trybunałowi Sprawiedliwości, RecFP s. I‑A‑449 i II‑1305, pkt 104 i 107). Natomiast nikt nie może powoływać się na naruszenie tej zasady w przypadku braku precyzyjnych zapewnień, których udzieliłaby mu administracja (wyroki Sądu: z dnia 18 stycznia 2000 r. w sprawie T‑290/97 Mehibas Dordtselaan przeciwko Komisji, Rec. s. II‑15, pkt 59, i z dnia 19 marca 2003 r. w sprawie T‑273/01 Innova Privat‑Akademie przeciwko Komisji, Rec. s. II‑1093, pkt 26).

147    W niniejszej sprawie skarżąca powołuje się głównie na to, że pomoc będąca w tym przypadku pomocą istniejącą stanowi podstawę jej uzasadnionych oczekiwań.

148    W tym względzie należy przypomnieć, że Sąd stwierdził, iż nie można zaakceptować tego, że Komisja nakłada sankcję zwrotu pomocy ze szkodą dla beneficjenta pomocy, który spełnił przesłanki pomocy, tak jak zostały one ustanowione przez Komisję w decyzjach w sprawie zatwierdzenia danej pomocy (wyrok Sądu z dnia 28 lutego 2002 r. w sprawach połączonych T‑227/99 i T‑134/00 Kvaerner Warnow Werft przeciwko Komisji, Rec. s. II‑1205, pkt 92).

149    Niemniej – jak stwierdzono już w pkt 134 powyżej – subwencja inwestycyjna przyznana skarżącej nie spełnia ściśle przesłanek ustalonych w decyzji w sprawie zatwierdzenia programu kraju związkowego Turyngia.

150    Jeśli chodzi o brak wyraźnych ograniczeń w omawianym systemie pomocy, tak jak został on opublikowany w Dzienniku Urzędowym, Sąd zauważa, że nie może to prowadzić do powstania uzasadnionych oczekiwań po stronie skarżącej co do zgodności z prawem subwencji inwestycyjnej udzielonej przez kraj związkowy Turyngia. Skarżąca nie była bowiem zwolniona z obowiązku dowiedzenia się, czy przyznana jej pomoc była zgodna z prawem. W każdym razie okoliczność przywołana przez skarżącą nie może być w żadnym razie traktowana jako ewentualne precyzyjne zapewnienia udzielone przez Komisję w tym sensie, że sporny program miał zastosowanie do przedsiębiorstw przeżywających trudności.

151    W odniesieniu do argumentu, że nowo utworzone przedsiębiorstwa nie mogły być w owym czasie uznawane za przedsiębiorstwa przeżywające trudności, należy zauważyć, iż ta okoliczność nie może być interpretowana w ten sposób, że nowo utworzone przedsiębiorstwa nie mogą się znaleźć – tak jak w niniejszym przypadku – w trudnej sytuacji.

152    Z tego wynika, że jeśli chodzi o subwencję inwestycyjną kraju związkowego Turyngia, to należy oddalić całość argumentów dotyczących naruszenia zasady ochrony uzasadnionych oczekiwań jako bezzasadne.

2.     W przedmiocie subwencji na wsparcie zatrudnienia związanych z inwestycjami na rzecz ochrony środowiska naturalnego (środek nr 26)

a)     Argumenty stron

 W przedmiocie naruszenia art. 87 WE i 88 WE

153    Skarżąca kwestionuje w pierwszej kolejności ocenę Komisji, zgodnie z którą środki wprowadzone w życie przez skarżącą nie są zgodne z uregulowaniem zawartym w § 249h AFG.

154    Skarżąca twierdzi, że zgodnie z jednoznacznym brzmieniem § 249h AFG przedsiębiorstwa prywatne, a nie tylko przedsiębiorstwa należące do THA, mogą wprowadzić w życie te środki. Potwierdzają to przepisy, które były znane Komisji, takie jak przepisy wykonawcze z dnia 27 stycznia 1993 r. i § 92 ust. 2 akapit trzeci AFG. Zdaniem skarżącej ograniczenie zakresu zastosowania systemu pomocy wyłącznie do przedsiębiorstw należących do THA nie wynika ani z decyzji Komisji w sprawie zatwierdzenia danego systemu pomocy, ani z odesłania opublikowanego w Dzienniku Urzędowym, ani z pisma Republiki Federalnej Niemiec z dnia 29 lipca 1994 r., której wyjaśnienia nie mogą w każdym razie zmienić jednoznacznego zakresu tekstu ustanawiającego system pomocy. Aby to uczynić, konieczna byłaby bądź wyraźna zmiana przez Republikę Federalną Niemiec, bądź wszczęcie formalnego postępowania wyjaśniającego.

155    Wraz z repliką skarżąca przedłożyła ekspertyzę na poparcie swojej tezy, zgodnie z którą miała ona prawo wprowadzić w życie środki na podstawie § 249h AFG, co uczyniła ona w celu zatrudnienia pracowników, którzy pozostawali wcześniej bez pracy, a zatem miało to miejsce w interesie publicznym. Skarżąca wnosi o to, by ówczesny dyrektor Arbeitsamt Jena (urzędu pracy w Jenie, Niemcy) został wysłuchany w tej kwestii.

156    W drugiej kolejności skarżąca utrzymuje, że środki, które wprowadziła ona w życie na podstawie § 249h AFG, nie stanowią pomocy państwa.

157    Najpierw twierdzi ona, że środek państwowy nie może stanowić pomocy państwa z tego powodu, że został on wprowadzony w życie przez przedsiębiorstwo prywatne, a nie przedsiębiorstwo publiczne. Zdaniem skarżącej przedsiębiorstwa należące do THA również wprowadziły w życie środki na podstawie § 249h AFG na swoich własnych terenach zakładowych.

158    Następnie skarżąca kwestionuje, jakoby wprowadzenie w życie środków przysporzyło jej korzyść, i wnosi o to, by pan G.R. został wysłuchany w tej kwestii. Zdaniem skarżącej tytułem tych środków otrzymała ona jedynie zwrot kosztów odpowiadających płacom wypłaconym wyłącznie pracownikom, którzy zostali zaangażowani w ramach wykonania tych środków, lub użytemu materiałowi. Według niej środki zostały wprowadzone w życie, aby pomóc bezrobotnym i do ich wprowadzenia w życie nie doszłoby bez § 249h AFG. Nie wykazano również istnienia korzyści pośredniej. Jedynie część prac porządkowych była konieczna do przygotowania inwestycji i koszt wykonania tych prac był zresztą znacznie niższy od wkładu wniesionego przez skarżącą (613 031,01 DEM), tak iż ewentualna korzyść została już skompensowana. Jeśli chodzi o prace porządkowe, które nie były potrzebne, skarżąca w ogóle by ich nie wykonała bądź wykonałaby je w dłuższym okresie bez ponoszenia dodatkowych kosztów. Skarżąca kwestionuje ponadto, że te prace zostały już wykonane przez Kahla I. Zdaniem skarżącej zaproponowała ona Komisji zwiedzenie terenu bądź zwrócenie się o przeprowadzenie jego zewnętrznej oceny w jakikolwiek inny sposób w celu ustalenia, czy skarżącej rzeczywiście została przysporzona korzyść. Przedstawiciele Komisji oświadczyli, że dysponują wszelkimi informacjami potrzebnymi w tym względzie. Zdaniem skarżącej ekspertyza, którą ona przedłożyła, przeczy lapidarnym i nieuzasadnionym twierdzeniom Komisji.

159    Skarżąca dodaje, że zgodnie z § 242s AFG to samo uregulowanie miało zastosowanie do dawnych krajów związkowych i że zatem przepisy § 249h w związku z § 242s AFG stanowią środek ogólny.

160    Utrzymuje ona wreszcie, iż okoliczność, że w 1997 r. Komisja zatwierdziła zmieniony § 249h AFG jako pomoc państwa, nie może być przywoływana jako dowód istnienia elementów pomocy państwa we wszystkich środkach wprowadzonych w życie na podstawie § 249h AFG.

161    Komisja odpowiada, że środki nie wchodziły w zakres § 249h AFG, ponieważ skarżąca nie była jednym z zarządców wskazanych w piśmie rządu niemieckiego z dnia 29 lipca 1994 r., w którym stwierdzono również, że środki powinny zostać oddzielone od interesu poszczególnych jednostek. Komisja zauważa, że skarżąca wprowadziła w życie sporne środki, aby usunąć zanieczyszczenia ze swojego terenu i że stanowią one pomoc państwa na jej rzecz.

 W przedmiocie naruszenia zasady pewności prawa

162    Skarżąca twierdzi, że Komisja wprowadziła do zatwierdzonego systemu pomocy a posteriori nowe niekorzystne dla niej warunki i tym samym Komisja zmieniła ze skutkiem wstecznym pozycję prawną skarżącej ze szkodą dla niej, z naruszeniem zasady pewności prawa. Zważywszy, że pomoc udzielona w ramach zatwierdzonych programów nie wymaga zatwierdzenia, ewentualne ograniczenia powinny wynikać bądź z samego systemu pomocy, bądź z decyzji w sprawie jego zatwierdzenia.

163    Komisja kwestionuje całość argumentacji skarżącej.

 W przedmiocie naruszenia zasady ochrony uzasadnionych oczekiwań

164    Skarżąca twierdzi, że z uwagi na to, iż Komisja stwierdziła, że § 249h AFG nie zawierał elementów pomocy, staranny podmiot gospodarczy mógł, wprowadzając w życie środki przyjęte na podstawie tego przepisu, zdać się na fakt, iż środki nie zawierały elementów pomocy wymagających indywidualnego zatwierdzenia ze strony Komisji.

165    Skarżąca utrzymuje, że wszystkie przesłanki § 249h AFG i przepisów wykonawczych do tego przepisu były spełnione, oraz wnosi o to, by w razie wątpliwości w tym względzie powołany został biegły. Zdaniem skarżącej sama Komisja stworzyła sytuację zaufania, gdyż powinna była wyraźnie wspomnieć w swoim piśmie w sprawie zatwierdzenia lub w publikacji w Dzienniku Urzędowym, że ten przepis ograniczał się do przedsiębiorstw należących do THA. W odniesieniu do faktu, że skarżąca otrzymała subwencje zarówno od państwa federalnego, jak i od kraju związkowego Turyngia, skarżąca utrzymuje, że z uwagi na to, że środki przedsięwzięte przez państwo federalne nie zawierały elementów pomocy, rozsądny przedsiębiorca mógł wychodzić z założenia, że tak samo było w przypadku funduszy pochodzących od kraju związkowego Turyngia.

166    Komisja kwestionuje całość argumentacji skarżącej.

b)     Ocena Sądu

 W przedmiocie naruszenia art. 87 WE i 88 WE

–       W przedmiocie zgodności z uregulowaniem § 249h AFG

167    W odniesieniu do kwestii, czy subwencje na wsparcie zatrudnienia przyznane skarżącej stanowią środek zastosowania § 249h AFG, należy przypomnieć tytułem wstępu, iż wydając ten przepis, który wszedł w życie w dniu 1 stycznia 1993 r., ustawodawca niemiecki wydał nowe uregulowanie dotyczące tworzenia miejsc pracy, ograniczone do terytorium byłej NRD.

168    Zgodnie z § 249h ust. 1 AFG „[federalny urząd pracy] może wspierać zatrudnianie bezrobotnych do zadań, których wykonanie […] ma służyć poprawie środowiska naturalnego, usług społecznych lub pomocy dla młodzieży, poprzez przyznanie subwencji pracodawcom”.

169    Według § 249h ust. 3 AFG „zadania, które mają na celu uzdrowienie środowiska naturalnego lub poprawę środowiska naturalnego, usług społecznych bądź pomocy dla młodzieży, mogą być wspierane na podstawie niniejszych przepisów w drodze subwencji na pokrycie kosztów płacowych pracowników, których urząd pracy przydzielił pracodawcom, w przypadku gdy zadania muszą zostać wykonane szybko z uwagi na potrzebę uzdrowienia lub poprawy, i które nie mogą zostać wykonane bez wsparcia przewidzianego w niniejszym przepisie […]. Co do zasady w zakresie uzdrowienia środowiska naturalnego lub poprawy środowiska naturalnego mogą być wspierane wyłącznie zadania, których wykonanie zostaje powierzone przedsiębiorstwu przemysłowemu lub handlowemu (Wirtschaftsunternehmen); odnosi się to w szczególności do zadań osób prawnych prawa publicznego. Wyjątkowo zadania wykonywane przez samego usługodawcę mogą być wspierane wtedy, gdy w przeciwnym wypadku nie zostałyby wykonane”.

170    Po wystosowaniu wielu żądań udzielenia informacji Komisja została poinformowana, w szczególności pismem Republiki Federalnej Niemiec z dnia 2 grudnia 1992 r., o elementach składowych tego uregulowania.

171    Republika Federalna Niemiec przekazała również Komisji – pismem z dnia 11 maja 1993 r. – zarządzenie rady administracyjnej federalnego urzędu pracy „w sprawie wspierania zatrudnienia w przypadku środków mających na celu poprawę środowiska naturalnego, usług społecznych i pomocy społecznej dla młodzieży” z dnia 27 stycznia 1993 r., które zawiera przykładowy katalog środków kwalifikujących się do objęcia wsparciem przewidzianym w § 249h AFG.

172    Dodatkowe informacje dotyczące uregulowania § 249h AFG zostały ponadto udzielone w pismach Republiki Federalnej Niemiec z dnia 4 października 1993 r. i z dnia 29 lipca 1994 r.

173    W świetle powyższych informacji Komisja postanowiła, pismem z dnia 13 stycznia 1995 r., nie wnosić zastrzeżeń wobec wprowadzenia w życie wspomnianych środków, „gdyż środki te nie wchodziły w zakres postanowień art. [87] ust. 1 WE”.

174    Skarżąca twierdzi zasadniczo, że wprowadziła w życie środki promujące zatrudnienie na podstawie przepisów § 249h AFG i że bezrobotni zostali zaangażowani w tych ramach do prac mających na celu rehabilitację środowiska naturalnego, takich jak usuwanie złomu i gruzu budowlanego pochodzącego z działalności dawnego konglomeratu, VEB Vereinigte Porzellanwerke Kahla.

175    Tymczasem Komisja uznała w zaskarżonej decyzji – w świetle pisma Republiki Federalnej Niemiec z dnia 29 lipca 1994 r. – że przedsiębiorstwa prywatne nie kwalifikowały się do objęcia środkami wymienionymi w § 249h AFG i że środki, które zostały wprowadzone w życie w interesie przedsiębiorstwa, nie mogły korzystać ze wsparcia przewidzianego w tym przepisie (motyw 134 zaskarżonej decyzji).

176    W tym względzie należy od razu oddalić argument skarżącej, jakoby Komisja nie miała prawa oprzeć się na piśmie rządu niemieckiego z dnia 29 lipca 1994 r. Z elementów przywołanych powyżej wynika bowiem, że dodatkowe informacje i uściślenia zawarte w tym piśmie, wymienionym wyraźnie w decyzji w sprawie zatwierdzenia, zostały wzięte pod uwagę przez Komisję, która uznała je za istotne do stwierdzenia, że badane środki nie stanowiły pomocy w rozumieniu art. 87 WE. Wobec tego są one istotne w celu sprawdzenia dokładnego zakresu zatwierdzonego systemu. Komisja nie była zatem zobowiązana do wszczęcia formalnego postępowania wyjaśniającego – jak twierdzi skarżąca – aby zażądać w jego ramach zmiany zgłoszonego systemu. Z uwagi na to bowiem, że Republika Federalna Niemiec dostarczyła wyjaśnień umożliwiających Komisji nabranie przekonania w wyniku pierwszego badania, że badane środki nie stanowią pomocy w rozumieniu art. 87 WE, wszczęcie formalnego postępowania było zbędne, a wręcz bezprzedmiotowe.

177    Należy zatem zbadać – w świetle pisma z dnia 29 lipca 1994 r. – czy zadania wykonane przez skarżącą mogły skorzystać ze wsparcia przewidzianego w § 249h AFG.

178    Po pierwsze, należy przypomnieć, że Republika Federalna Niemiec wskazała w piśmie z dnia 29 lipca 1994 r., iż „instytucjami promującymi środki wydane na podstawie § 249h AFG w zakresie uzdrowienia środowiska naturalnego i poprawy środowiska naturalnego są osoby prawne prawa publicznego, w szczególności jednostki samorządu terytorialnego (między innymi miasta, powiaty, gminy), jak również przedsiębiorstwa zarządzane przez [THA] i inne instytucje, na przykład spółki realizujące projekty rekonstrukcyjne (Aufbauwerke) lub spółki promujące pracę i zatrudnienie. Przedsiębiorstwo, któremu zostaje udzielone zamówienie, nie jest instytucją promującą dane środki. Środki służące interesom poszczególnych jednostek, to jest środki, które przysparzają korzyść instytucji promującej dane środki, nie kwalifikują się do objęcia pomocą na podstawie AFG”.

179    Z pisma z dnia 29 lipca 1994 r. wynika ponadto, że „instytucje” były obowiązane powierzyć prace przedsiębiorstwu wykonawczemu, jak Republika Federalna Niemiec wyjaśniła to wcześniej w szczególności w piśmie z dnia 4 października 1993 r., które zostało również wymienione w decyzji Komisji w sprawie zatwierdzenia. Republika Federalna Niemiec sprecyzowała w tym ostatnim piśmie, że „[z]godnie z § 249h ust. 3 zdanie trzecie AFG jedynymi pracami kwalifikującymi się do objęcia pomocą w zakresie uzdrowienia środowiska naturalnego i poprawy środowiska naturalnego (rehabilitacji zanieczyszczonych terenów) są co do zasady te prace, których wykonanie powierza się przedsiębiorstwu federalnemu o charakterze przemysłowym i handlowym (Wirtschaftsunternehmen). Zgodnie z ustawą prace te są z reguły przedmiotem postępowania przetargowego organizowanego przez odpowiedzialną instytucję (na przykład kraj związkowy, gminę lub przedsiębiorstwo powiernicze)”.

180    Z powyższego wynika bezpośrednio, że przedsiębiorstwa prywatne nie kwalifikowały się do objęcia pomocą jako „instytucje” promujące środki wydane na podstawie § 249h AFG w zakresie ochrony środowiska naturalnego. Przepis ten dotyczył bowiem przedsiębiorstw prywatnych jedynie w pośredni sposób, jako że „instytucje” były obowiązane powierzyć wykonanie prac przedsiębiorstwu przemysłowemu lub handlowemu.

181    Po drugie, należy przypomnieć, że w piśmie z dnia 29 lipca 1994 r. Republika Federalna Niemiec sprecyzowała przede wszystkim, iż te „środki nie służą interesom poszczególnych jednostek, innymi słowy, są one wydawane dodatkowo i leżą w interesie publicznym. […] To oznacza, że środki wydane w interesie przedsiębiorstwa nie kwalifikują się do objęcia pomocą”. Następnie dodała ona, że w przypadku „przykładów ujętych w katalogu chodzi o działalność, która służy zapobieganiu bezpośredniemu niebezpieczeństwu grożącemu ludności (na przykład rehabilitację parków przemysłowych) lub poprawie jakości życia ludności (prace rozbiórkowe, usuwanie zanieczyszczonego gruzu budowlanego za pomocą urządzeń recyklingowych wchodzących dla tego celu w zakres środków rehabilitacyjnych […]). Te środki są konieczne w celu uprzątnięcia i przygotowania terenów przemysłowych, aby ograniczyć lub wykluczyć bezpośrednie ryzyko. Poprzedzają one właściwe zagospodarowanie terenów przemysłowych i bez tych środków to zagospodarowanie nie miałoby miejsca z uwagi na ryzyko związane ze środowiskiem naturalnym”.

182    Środkami kwalifikującym się do objęcia pomocą na podstawie systemu pomocy były zatem prace w interesie ogólnym, które nie zostałyby wykonane, gdyby nie istniały środki wsparcia przewidziane w § 249h AFG.

183    Skarżąca nie przytacza żadnej okoliczności pozwalającej ustalić, na jakiej podstawie zostały jej przyznane subwencje na wsparcie zatrudnienia, lecz twierdzi jedynie, że tytułem wspomnianych środków otrzymała ona wyłącznie zwrot kosztów płac wypłaconych pracownikom zaangażowanym w ramach prac kwalifikujących się do objęcia pomocą na podstawie § 249h AFG.

184    Sąd stwierdza jednak, że skarżąca nie zalicza się do kręgu „instytucji” promujących środki na podstawie § 249h AFG i że w związku z tym sporne subwencje nie mogły jej zostać przyznane zgodnie z tym przepisem. Jako przedsiębiorstwo prywatne skarżąca mogła bowiem skorzystać ze wsparcia przewidzianego w § 249h AFG jedynie w zakresie, w jakim wykonywała ona prace w interesie ogólnym powierzone przez instytucję promującą środki, o których mowa.

185    Bez znaczenia jest zatem ustalenie, czy – jak twierdzi skarżąca – wprowadziła ona w życie sporne środki, aby zatrudnić pracowników pozostających wcześniej bez pracy. Poza celem o charakterze społecznym przewidzianym w § 249h AFG przepis ten wymaga bowiem, by prace, do których zostali przydzieleni bezrobotni, były dodatkowo zadaniami w interesie ogólnym.

186    Ponadto prace wykonane przez skarżącą na jej własnych terenach nie mogą być postrzegane jako prace, które służą zapobieganiu bezpośredniemu niebezpieczeństwu grożącemu ludności lub poprawie jakości życia ludności, i tym samym jako środki w interesie ogólnym w rozumieniu § 249h AFG. Okoliczność, że w zarządzeniu z dnia 27 stycznia 1993 r. usuwanie gruzu budowlanego i złomu z terenów przemysłowych, handlowych i rzemieślniczych wymienione zostało jako środek kwalifikujący się do objęcia wsparciem przewidzianym w § 249h AFG, nie może podważyć wniosku, że prace wykonane przez skarżącą nie były pracami w interesie ogólnym. Z przykładowego katalogu środków kwalifikujących się do objęcia wsparciem przewidzianym w § 249h AFG, o którym mowa w zarządzeniu z dnia 27 stycznia 1993 r., wynika bowiem, że w zakresie ochrony środowiska naturalnego środki na poziomie przedsiębiorstwa, takie jak ekologiczna rehabilitacja budynków i innych budowli, prace porządkowe, demontaż urządzeń, rozbiórka budowli, fundamentów i budynków, były związane z rehabilitacją porzuconych terenów.

187    Wreszcie, jeśli chodzi o ekspertyzę przedłożoną przez skarżącą wraz z repliką, należy stwierdzić, że ze względu na to, iż informacje te nie zostały przedstawione i w związku z tym nie mogły zostać wzięte pod uwagę przy opracowywaniu zaskarżonej decyzji, nie mogą być one powoływane w celu rozpatrywania zgodności tej decyzji z prawem (zob. ww. wyrok w sprawie Belgia przeciwko Komisji, pkt 11 i 16).

188    Wobec tego należy stwierdzić, że Komisja słusznie uznała, iż sporne subwencje nie były zgodne z systemem pomocy przewidzianym w § 249h AFG.

–       W przedmiocie zakwalifikowania subwencji na wsparcie zatrudnienia jako pomocy państwa

189    Należy przypomnieć, że celem art. 87 WE jest zapobieżenie temu, by korzyści przyznawane przez władze publiczne w jakiejkolwiek formie, które zakłócają lub grożą zakłóceniem konkurencji poprzez sprzyjanie niektórym przedsiębiorstwom lub produkcji niektórych towarów, wpływały na wymianę handlową między państwami członkowskimi (wyrok Trybunału z dnia 2 lipca 1974 r. w sprawie 173/73 Włochy przeciwko Komisji, Rec. s. 709, pkt 26).

190    Należy więc zbadać omawiane subwencje na wsparcie zatrudnienia w świetle wynikających z art. 87 ust. 1 WE przesłanek zakwalifikowania środka krajowego jako pomocy państwa, czyli finansowania tego środka przez państwo lub przy użyciu zasobów państwowych, istnienia korzyści dla przedsiębiorstwa, selektywności tego działania oraz jego wpływu na wymianę handlową między państwami członkowskimi i wynikającego z tego zakłócenia konkurencji.

191    Najpierw należy oddalić argumentację opartą na tym, że § 249h AFG nie wchodzi w zakres art. 87 ust. 1 WE. Jak wynika bowiem z pkt 167–188 powyżej, subwencje przyznane skarżącej nie są zgodne z § 249h AFG będącym jedynym środkiem, który Komisja uznała za niestanowiący pomocy państwa.

192    Jeśli chodzi, po pierwsze, o wymóg, zgodnie z którym pomoc musi zostać przyznana przy użyciu zasobów państwowych i trzeba móc ją przypisać państwu, nie ulega wątpliwości, iż wymóg ten jest spełniony w niniejszym przypadku, ponieważ skarżąca otrzymała 1,549 mln DEM od federalnego urzędu pracy i kraju związkowego Turyngia, to jest od władz publicznych.

193    Jeśli chodzi, po drugie, o istnienie korzyści dla niektórych przedsiębiorstw, należy przypomnieć, iż zgodnie z utrwalonym orzecznictwem pojęcie pomocy państwa jest bardziej ogólne niż pojęcie subwencji, ponieważ obejmuje ono nie tylko świadczenia dodatnie, jak właśnie subwencje, ale także takie interwencje, które w różnych postaciach zmniejszają obciążenia, jakim zazwyczaj podlega budżet przedsiębiorstwa, i które, nie będąc subwencjami w ścisłym znaczeniu tego słowa, mają ten sam charakter i takie same skutki (zob. wyroki Trybunału: z dnia 15 marca 1994 r. w sprawie C‑387/92 Banco Exterior, Rec. s. I‑877, pkt 13, z dnia 1 grudnia 1998 r. w sprawie C‑200/97 Ecotrade, Rec. s. I‑7907, pkt 34).

194    Z tego wynika, że interwencja władz publicznych mająca na celu zwolnienie go z tego obciążenia stanowi korzyść gospodarczą, o której mowa w art. 87 ust. 1 WE (zob. podobnie wyrok Trybunału z dnia 20 listopada 2003 r. w sprawie C‑126/01 GEMO, Rec. s. I‑13769, pkt 33). W niniejszej sprawie tak się właśnie stało z obciążeniem finansowym powstałym na skutek usunięcia gruzu budowlanego i złomu, które powinno być traktowane jak koszt związany nieodłącznie z działalnością gospodarczą przedsiębiorstwa.

195    Należy podkreślić ponadto, że – jak stwierdziła to również Republika Federalna Niemiec w piśmie z dnia 29 lipca 1994 r. – „postępowanie przetargowe dotyczące środków wchodzących w zakres § 249h AFG jest przeprowadzane zgodnie z obowiązującymi przepisami prawnymi. […] Zamówienie jest przydzielane podmiotowi, który przedłożył najlepszą ofertę. Instytucja promująca dany środek musi uzasadnić całość finansowania. Pomoc na podstawie § 249h AFG [przyznawana przez federalny urząd pracy] jest przekazywana instytucji promującej dany środek, która odpowiada za wypłacenie przedsiębiorstwu wykonawczemu pomocy na pokrycie kosztów płac dla zatrudnionych pracowników […]. W związku z tym nie występuje korzyść po stronie przedsiębiorstwa, któremu powierzono prace rehabilitacyjne”.

196    W niniejszym przypadku skarżąca nie wykonała prac w interesie ogólnym powierzonych przez instytucję promującą środki, o których mowa, w ramach postępowania przetargowego, lecz wręcz przeciwnie, została zwolniona z części obciążeń (kosztów płac) związanych z pracami, które wykonała ona w swoim własnym interesie. Okoliczność, iż wprowadziła ona w życie środki, aby zatrudnić pracowników pozostających wcześniej bez pracy, nie może sprawić, że prace, które ona wykonała, powinny być postrzegane jako prace w interesie ogólnym.

197    Ponadto – niezależnie od kwestii, czy środki, które skarżąca wprowadziła w życie, mogły być traktowane jak środki wydane na podstawie § 249h AFG – należy podkreślić, że społeczny charakter interwencji państwowych nie wystarcza, aby wykluczyć od razu możliwość zakwalifikowania je jako pomocy państwa w rozumieniu art. 87 WE (wyrok Trybunału z dnia 7 marca 2002 r. w sprawie C‑310/99 Włochy przeciwko Komisji, Rec. s. I‑2289, pkt 50).

198    Fakt, że skarżąca przyczyniła się do sfinansowania prac w celu usunięcia gruzu budowlanego i złomu z jej terenu, nie jest istotny w niniejszej sprawie. Jak podnosi Komisja, nie zmienia to bowiem faktu, że skarżąca nie poniosła w rzeczywistości części kosztów odpowiadającej kwocie subwencji, którą otrzymała, niezależnie od tego, że sfinansowała – jak twierdzi – część tych prac.

199    Jeśli chodzi, po trzecie, o selektywność, to należy oddalić argumentację skarżącej opartą na tym, że to samo uregulowanie miało zastosowanie do dawnych krajów związkowych. W drodze tego argumentu skarżąca stara się w rzeczywistości wykazać generalny charakter przepisu § 249h AFG. Jednak pytanie, jakie się pojawia w niniejszym przypadku, to kwestia, czy subwencje przyznane skarżącej poza jakimkolwiek systemem miały charakter selektywny. W tych okolicznościach wystarczy zauważyć, że – jak twierdzi Komisja – skarżąca skorzystała ze zmniejszenia obciążeń, z których inne przedsiębiorstwa nie mogły skorzystać.

200    Jeśli chodzi, po czwarte, o wymóg, zgodnie z którym system pomocy musi wywierać wpływ na wymianę handlową między państwami członkowskimi i zakłócać konkurencję lub grozić zakłóceniem konkurencji, z motywu 91 zaskarżonej decyzji wynika, że Komisja uznała – czemu skarżąca nie zaprzeczyła – iż rynek porcelany jest europejskim rynkiem produktowym, który charakteryzuje się intensywną konkurencją i przerostem mocy produkcyjnych i że w związku z tym korzyści finansowe stawiające jedno przedsiębiorstwo w korzystniejszej sytuacji niż jego konkurentów grożą zakłóceniem konkurencji i naruszają wymianę handlową między państwami członkowskimi.

201    W konsekwencji należy stwierdzić, że subwencje na wsparcie zatrudnienia przyznane skarżącej stanowią pomoc państwa w rozumieniu art. 87 WE.

202    Mając na uwadze całość powyższych rozważań, te subwencje musiały zostać zakwalifikowane jako nowa pomoc w rozumieniu art. 88 ust. 3 WE.

203    Z tego wynika, że jeśli chodzi o subwencje na wsparcie zatrudnienia będące przedmiotem środka nr 26, to należy oddalić w całości wszystkie argumenty dotyczące naruszenia art. 87 WE i 88 WE jako bezzasadne.

 W przedmiocie naruszenia zasady pewności prawa

204    Skarżąca twierdzi, jakoby Komisja wprowadziła ze skutkiem wstecznym, w drodze zaskarżonej decyzji, dodatkowe warunki w stosunku do warunków figurujących w decyzji w sprawie zatwierdzenia odnoszącej się do § 249h AFG.

205    Z pkt 167–188 powyżej wynika, że to twierdzenie nie jest zasadne. Komisja ograniczyła się bowiem ściśle do dokonania oceny zgodności subwencji na wsparcie zatrudnienia będących przedmiotem środka nr 26 z przesłankami ustalonymi w decyzji z dnia 13 stycznia 1995 r. zatwierdzającej § 249h AFG. W tym względzie należy podkreślić, że Komisja wyraźnie wymieniła w tej decyzji pisma Republiki Federalnej Niemiec wyjaśniające zakres § 249h AFG, w szczególności pismo z dnia 29 lipca 1994 r., oraz że w zaskarżonej decyzji prawidłowo je zinterpretowała i zastosowała do omawianych subwencji.

206    Z tego wynika, że jeśli chodzi o subwencje na wsparcie zatrudnienia będące przedmiotem środka nr 26, to należy oddalić argumentację dotyczącą naruszenia zasady pewności prawa.

 W przedmiocie naruszenia zasady ochrony uzasadnionych oczekiwań

207    Skarżąca utrzymuje zasadniczo, że subwencje będące przedmiotem środka nr 26 wchodzą w zakres § 249h AFG. Jednakże – jak uznano w pkt 167–188 powyżej – subwencje na wsparcie zatrudnienia będące przedmiotem środka nr 26 nie są zgodne z przesłankami ustalonymi w decyzji w sprawie zatwierdzenia odnoszącej się do § 249h AFG.

208    W odniesieniu do rzekomego braku wyraźnych ograniczeń w § 249h AFG i w odesłaniu opublikowanym w Dzienniku Urzędowym Sąd zauważa, mając na uwadze zasady wymienione w pkt 146 powyżej, że nie może to prowadzić do powstania uzasadnionych oczekiwań po stronie skarżącej co do zgodności z prawem przyznania subwencji będących przedmiotem środka nr 26. Okoliczność ta nie może być bowiem w żadnym razie traktowana jako ewentualne precyzyjne zapewnienia udzielone przez Komisję w tym sensie, że przedsiębiorstwa prywatne mogą korzystać z pomocy na podstawie § 249h AFG.

209    Z tego wynika, że jeśli chodzi o subwencje na wsparcie zatrudnienia będące przedmiotem środka nr 26, to należy oddalić argumentację dotyczącą naruszenia zasady ochrony uzasadnionych oczekiwań.

B –  W przedmiocie zarzutu czwartego opartego na oczywistych błędach dotyczących okoliczności faktycznych i prawa

1.     W przedmiocie błędnego ustalenia stanu faktycznego

a)     Argumenty stron

210    Skarżąca twierdzi, że zaskarżona decyzja jest dotknięta błędami dotyczącymi okoliczności faktycznych, które miały wpływ na ocenę, zgodnie z którą TIB nie postępowało jak inwestor rynkowy, oraz na ocenę, zgodnie z którą osobisty wkład pana G.R. na poczet kosztów restrukturyzacji nie był istotny.

211    W pierwszej kolejności skarżąca kwestionuje twierdzenie Komisji, zgodnie z którym nie było przewidziane żadne świadczenie wzajemne za udział TIB w przedsiębiorstwie (środki nr 11 i 12) i uważa, że jest to sprzeczne ze stwierdzeniami, jakie sama Komisja poczyniła w zaskarżonej decyzji. W szczególności, jeśli chodzi o objęcie udziału w kapitale skarżącej wynoszącego 49% (środek nr 11), skarżąca twierdzi, że na podstawie umowy spółki („Gesellschaftsvertrag”) z dnia 23 marca 1994 r. pan G.R. mógł odkupić udział TIB w zamian za zapłatę odsetek w wysokości 6% rocznie od daty zapłaty, co nastąpiło w końcu 1999 r. W odniesieniu do pożyczki z prawem do udziału w zysku udzielonej przez TIB (środek nr 12) skarżąca twierdzi, że oprocentowanie tej pożyczki wynosiło 12% rocznie i było ograniczone do połowy rocznego zysku netto oraz że skarżąca płaciła odsetki od tej pożyczki aż do jej spłaty w końcu 1999 r.

212    W drugiej kolejności skarżąca twierdzi, że zaskarżona decyzja jest dotknięta błędami dotyczącymi okoliczności faktycznych, jeśli chodzi o fundusze oddane do dyspozycji przedsiębiorstwa przez pana G.R. Skarżąca utrzymuje, że nieprawidłowe jest stwierdzenie, zgodnie z którym pożyczka w wysokości 0,2 mln DEM (środek nr 16) zaciągnięta przez pana G.R. w celu sfinansowania jego udziału w kapitale skarżącej skorzystała z gwarancji państwa. Jej zdaniem taka gwarancja nigdy nie istniała, jako że pan G.R. i jego małżonka byli osobiście i solidarnie odpowiedzialni za tę pożyczkę. Co więcej, pan G.R. spłacił odsetki i kapitał tej pożyczki, co też uczynił w przypadku pożyczki w wysokości 1,8 mln DEM, którą również zaciągnął w celu sfinansowania swojego udziału w przedsiębiorstwie, co powinno mieć większą wartość niż zwykła gwarancja. W replice skarżąca zauważa, że Komisja przyznała, iż poręczenie w wysokości 90% udzielone na rzecz skarżącej nie obejmowało pożyczki, ale że Komisja pominęła jednak fakt, iż państwo federalne zgodziło się na przedłożenie tego poręczenia bankowi finansującemu całość programu.

213    Komisja kwestionuje całość argumentacji przytoczonej przez skarżącą.

b)     Ocena Sądu

214    Jeśli chodzi, w pierwszej kolejności, o fundusze oddane do dyspozycji skarżącej przez TIB (środki nr 11 i 12), należy przede wszystkim stwierdzić, że Komisja oświadczyła w motywie 97 zaskarżonej decyzji, iż „[w] ekspertyzach […] nie przeanalizowano żadnej możliwości świadczenia zwrotnego [wzajemnego] za wsparcie państwa [udział władz], co zapewne musiałoby mieć miejsce w przypadku każdego przedsiębior[cy] rynkowego”.

215    Jakkolwiek to sformułowanie może wprowadzać w błąd, sugerując, iż żadne świadczenie wzajemne nie było przewidziane w zamian za udział TIB (środki nr 11 i 12), należy stwierdzić, że ten fragment odnosi się w sposób ogólny do wsparcia finansowego udzielonego skarżącej przez wszystkie publiczne instytucje finansowe, podczas gdy fundusze oddane do dyspozycji skarżącej przez TIB są przedmiotem szczegółowego badania w motywach 98 i nast. zaskarżonej decyzji (zob. pkt 20 i 21 powyżej).

216    Jeśli chodzi w szczególności o świadczenie wzajemne za objęcie udziału wynoszącego 49% w kapitale zakładowym skarżącej (środek nr 11), Komisja wskazała w motywie 98 zaskarżonej decyzji, iż okoliczność, że TIB sprzedało swój udział pięć lat później panu G.R. i jego synowi za cenę wyższą od ceny przez nie zapłaconej w 1994 r., nie zmienia faktu, że TIB nie zachowywało się jak inwestor prywatny. Ponadto dodała ona, że ryzyko było wysokie, że nie przeprowadzono analizy przyszłych przychodów i że zysk rzeczywiście uzyskany przez TIB był bardzo niski.

217    Z tego wynika, że Komisja uznała, iż nabycie przez pana G.R. udziału TIB nie stanowiło adekwatnego świadczenia wzajemnego w świetle kryterium inwestora prywatnego. Z tego wynika, iż argument skarżącej, jakoby Komisja stwierdziła w zaskarżonej decyzji, że nie przewidziano świadczenia wzajemnego za objęcie przez TIB udziału w przedsiębiorstwie, nie jest zasadny.

218    W odniesieniu do świadczenia wzajemnego za pożyczkę z prawem do udziału w zysku udzieloną skarżącej przez TIB (środek nr 12) Komisja poczyniła w motywie 102 zaskarżonej decyzji następujące stwierdzenia:

„[S]twierdzono, że uzgodnione oprocentowanie wynosiło 12%, lecz wysokość odsetek ograniczono do 50% zysku netto roku obrotowego. W ekspertyzach podkreślono już, że [skarżąca] przynajmniej w trakcie pierwszych dwóch lat nie będzie wypracowywać zysku. Tak też się stało. Nie uzgodniono wyższego oprocentowania, aby zrekompensować lata, w których spłata odsetek była mało prawdopodobna. TIB świadomie przyznało pożyczkę z prawem do udziału w zysku, która nie wiązała się z żadnymi dodatkowymi prawami głosu, nie żądając jakichkolwiek zabezpieczeń, a której oprocentowanie wynosiło 0% przez co najmniej dwa lata. Nie uzgodniono premii za ryzyko rekompensującej podejmowane ryzyko, które przewidywała ekspertyza, na podstawie której udzielono pożyczki z prawem do udziału w zysku […]”.

219    Z tego fragmentu wynika, iż Komisja uznała, że ustalenie stopy odsetek w wysokości 12% rocznie nie stanowiło adekwatnego świadczenia wzajemnego za pożyczkę z prawem do udziału w zysku udzieloną przez TIB w świetle kryterium inwestora prywatnego. Z tego wynika, że argument skarżącej, jakoby Komisja stwierdziła w zaskarżonej decyzji, że nie przewidziano świadczenia wzajemnego za pożyczkę z prawem do udziału w zysku udzieloną skarżącej przez TIB, nie jest zasadny.

220    Jeśli chodzi, w drugiej kolejności, o fundusze wniesione do przedsiębiorstwa przez pana G.R., należy przypomnieć, iż Komisja uznała w zaskarżonej decyzji, że dwie pożyczki udzielone panu G.R. w łącznej wysokości 2 mln DEM stanowiły dwa przykłady pomocy na rzecz skarżącej (zob. pkt 21 i 24 powyżej).

221    Skarżąca twierdzi zasadniczo, że pożyczka będąca przedmiotem środka nr 16 nie korzystała z poręczenia udzielonego na jej rzecz i sam pan G.R. był odpowiedzialny za spłatę odsetek i kapitału dwóch pożyczek zaciągniętych przez niego, dzięki którym sfinansował on swój udział w kapitale skarżącej.

222    W tym względzie należy zwrócić uwagę na to, iż w swoich pismach Komisja przyznała, że niesłusznie stwierdziła w decyzji z dnia 30 października 2002 r., że pożyczka będąca przedmiotem środka nr 16 była objęta poręczeniem kraju związkowego Turyngia w wysokości 90% (środek nr 13). Sąd stwierdza, że ten błąd został naprawiony w zaskarżonej decyzji, w której Komisja sprecyzowała w motywie 99, że pożyczka będąca przedmiotem środka nr 16 „była objęta gwarancją federalną [państwa] dla banku Deutsche Ausgleichsbank, który udzielił tej pożyczki”.

223    W odniesieniu do twierdzenia skarżącej, zgodnie z którym pan G.R. pokrył płatności z tytułu odsetek i zwrotu kapitału związane z dwoma pożyczkami, należy zauważyć, że Komisja nigdy nie twierdziła, że pan G.R. nie jest odpowiedzialny za te pożyczki. Wręcz przeciwnie, stwierdziła ona, że pożyczki zostały udzielone panu G.R. Wobec tego oczywiste wydaje się – jak słusznie podnosi Komisja – że był odpowiedzialny za spłatę odsetek i kapitału.

224    Jeśli chodzi o inne twierdzenia skarżącej, Sąd zauważa, że odnoszą się one raczej do rzekomego błędu w ocenie popełnionego przez Komisję w odniesieniu do udziału TIB w przedsiębiorstwie i zastosowania wytycznych w sprawie pomocy na rzecz wspomagania i restrukturyzacji, wobec czego powinny one zostać zbadane w ramach innych części rozpatrywanego zarzutu.

225    W świetle powyższego należy oddalić pierwszą część omawianego zarzutu jako bezzasadną.

2.     W przedmiocie uznania skarżącej za przedsiębiorstwo przeżywające trudności

a)     Argumenty stron

226    Skarżąca zwraca uwagę na to, że choć uznanie jej za przedsiębiorstwo przeżywające trudności odgrywa głównie rolę na etapie badania subwencji inwestycyjnej (środek nr 15), ta kwalifikacja wpływa również na ocenę odnoszącą się do innych środków pomocy, w szczególności objęcia udziału przez TIB i pożyczki z prawem do udziału w zysku udzielonej przez TIB (środki nr 11 i 12). Zdaniem skarżącej ta ocena jest również powodem odmowy zastosowania wytycznych w sprawie pomocy państwa na cele regionalne.

227    Komisja odpowiada, że jej ocena co do uznania skarżącej za przedsiębiorstwo przeżywające trudności nie jest błędna i odsyła do wyjaśnień, których wcześniej udzieliła.

b)     Ocena Sądu

228    Należy stwierdzić, że skarżąca ogranicza się do przypomnienia wpływu, jaki uznanie za przedsiębiorstwo przeżywające trudności miało na badanie wielu środków pomocy, jak również na możność zastosowania wytycznych w sprawie pomocy państwa na cele regionalne w niniejszym przypadku.

229    Otóż wystarczy przypomnieć – jak stwierdzono w pkt 133 powyżej – że Komisja nie popełniła oczywistego błędu w ocenie, uznając w motywie 118 zaskarżonej decyzji, że skarżąca była przedsiębiorstwem przeżywającym trudności od 1994 r. do końca 1996 r.

230    W związku z tym należy oddalić drugą część omawianego zarzutu.

3.     W przedmiocie błędnej oceny udziału TIB w przedsiębiorstwie (środki nr 11 i 12)

a)     Argumenty stron

231    Skarżąca twierdzi, że zaskarżona decyzja, w której stwierdzono, iż TIB nie zachowywało się jak inwestor prywatny, jest dotknięta oczywistym błędem w ocenie w tym względzie.

232    Skarżąca utrzymuje, że TIB opowiedziało się za inwestycją po dokonaniu szczegółowej ekspertyzy planu biznesowego przez RBSH&P i AA. Zdaniem skarżącej w ekspertyzach tych uwzględniono oczywiście ryzyko gospodarcze związane z utworzeniem przedsiębiorstwa i przewidziano odpowiednie działania inwestycyjne i organizacyjne mające zagwarantować powodzenie przedsiębiorstwa, jak pokazuje to obecna sytuacja gospodarcza skarżącej. W razie wątpliwości w tym względzie Komisja mogła powołać niezależnego biegłego. Skarżąca utrzymuje, że utrzymanie miejsc pracy było jedynie drugorzędnym celem TIB, który został faktycznie podkreślony w ekspertyzie AA, ponieważ odgrywa on ważną rolę dla przedsiębiorstwa publicznego. W ekspertyzach nie zalecano zatem restrukturyzacji i w każdym razie okoliczność ta nie wykluczałaby zgodności udziału TIB w skarżącej z warunkami rynkowymi. Co więcej – według skarżącej – jest to błędne koło, ponieważ Komisja wywnioskowała, że zachodzi konieczność restrukturyzacji, z faktu, iż fundusze, które TIB wniosło do przedsiębiorstwa, stanowiły pomoc państwa.

233    Skarżąca utrzymuje, że – wbrew temu, co twierdzi Komisja – w umowie spółki („Gesellschaftsvertrag”) z dnia 23 marca 1994 r. przewidziano, że udział TIB będzie wiązał się z odpowiednim świadczeniem wzajemnym. Po pierwsze, pan G.R. mógł odkupić udział TIB (środek nr 11) w zamian za zapłatę odsetek w wysokości 6% rocznie od daty zapłaty. Nastąpiło to w końcu 1999 r. Po drugie, oprocentowanie pożyczki z prawem do udziału w zysku (środek nr 12) wynosiło 12% rocznie. Skarżąca wyjaśnia, że ograniczenie kwoty odsetek do połowy rocznego zysku netto stanowi klauzulę generalną, która jest zwykle stosowana w przypadku pożyczek wspólników, aby uniknąć obciążania przedsiębiorstwa w fazie rozruchu płatnościami odsetek, które mogłyby zagrozić jego powodzeniu. Niska wysokość tych odsetek jest kompensowana – jak w niniejszym przypadku – wyższą stopą odsetek w latach, w których przedsiębiorstwo odnotowuje zysk. To ograniczenie jest zatem zgodne z interesem, jaki dla TIB jako wspólnika przedstawia sukces gospodarczy skarżącej i wiąże się z brakiem jakichkolwiek płatności odsetek i dywidend dla pana G.R. Jako że stopa odsetek została ustalona w wysokości 12%, skarżąca uważa, że Komisja nie może twierdzić, iż strony nie przewidziały premii z tytułu ryzyka. Zdaniem skarżącej TIB otrzymywało od niej wysokie odsetki aż do spłaty pożyczki w końcu 1999 r.

234    Skarżąca kwestionuje również ocenę Komisji, zgodnie z którą udział pana G.R. w kapitale skarżącej nie miał miejsca na takich samych warunkach jak udział TIB. Pan G.R. zainwestował 2,055 mln DEM w przedsiębiorstwo, w tym 2 mln zostały sfinansowane z dwóch pożyczek zaciągniętych przez niego (środki nr 16 i 17). Zdaniem skarżącej należy uwzględnić te środki, a nie tylko kwotę 0,055 mln DEM, przy dokonywaniu oceny udziału inwestora prywatnego. Jeśli chodzi o pożyczkę będącą przedmiotem środka nr 16, skarżąca twierdzi, iż nie była ona objęta gwarancją państwową i że pan G.R. ponosił całość ryzyka związanego z jej zwrotem. W odniesieniu do pożyczki będącej przedmiotem środka nr 17, za którą pan G.R. odpowiadał osobiście wraz ze skarżącą, ta ostatnia twierdzi, iż fakt, że była ona zabezpieczona hipoteką ustanowioną na gruncie do niej należącym, jest bez znaczenia, zważywszy, że ta hipoteka nie pochodziła z funduszy publicznych. Co więcej, obie pożyczki zostały udzielone na podstawie programu pomocy na tworzenie przedsiębiorstw, który został zatwierdzony przez Komisję, i skarżąca podnosi, iż Komisja nie może twierdzić wobec przedsiębiorców, którzy oparli się na pomocy, że nie stanowią pełnowartościowych inwestorów. Zdaniem skarżącej przyznanie pomocy jest drugorzędne w stosunku do pełnego zaangażowania inwestora, którego własna egzystencja jest zagrożona. I tak pan G.R. bardziej nadaje się do tego, by służyć jako „inwestor porównawczy” niż duże przedsiębiorstwo, którego egzystencja nie jest poważnie zagrożona w przypadku niepowodzenia projektu.

235    Komisja uważa, że jeśli chodzi o udział TIB w przedsiębiorstwie, to należy oddalić w całości argumentację przedstawioną przez skarżącą jako bezzasadną.

b)     Ocena Sądu

236    Należy przypomnieć, że zgodnie z utrwalonym orzecznictwem zasilenie przez władze publiczne kapitału przedsiębiorstwa, w jakiejkolwiek formie, może stanowić pomoc państwa (zob. wyrok Sądu z dnia 11 lipca 2002 r. w sprawie T‑152/99 HAMSA przeciwko Komisji, Rec. s. II‑3049, pkt 125 i przytoczone tam orzecznictwo).

237    W celu ustalenia, czy objęcie przez TIB udziału wynoszącego 49% w kapitale zakładowym skarżącej (środek nr 11) i pożyczka z prawem do udziału w zysku w wysokości 6 mln DEM, jaką udzieliło ono skarżącej (środek nr 12), mają charakter pomocy państwa, właściwe jest zastosowanie kryterium inwestora prywatnego działającego w warunkach gospodarki rynkowej, które zostało wymienione w spornej decyzji i co więcej, nie zostało zakwestionowane przez skarżącą. I tak należy ocenić, czy w podobnych okolicznościach inwestor prywatny o wielkości porównywalnej do wielkości inwestora publicznego byłby skłonny dokonać transakcji takiej wagi.

238    W tym względzie wyjaśniono, że nawet jeśli zachowanie inwestora prywatnego, z jakim należy porównać interwencję inwestora publicznego realizującego cele polityki gospodarczej, nie musi być koniecznie zachowaniem zwykłego inwestora wykładającego kapitał w celu uzyskania zysku w mniej lub bardziej krótkim terminie, musi być ono przynajmniej zachowaniem prywatnego holdingu lub prywatnej grupy przedsiębiorstw, które realizują globalną lub sektorową politykę strukturalną, oraz któremu przyświeca perspektywa osiągnięcia zysku w dłuższym terminie (zob. ww. wyrok w sprawie HAMSA przeciwko Komisji, pkt 126 i przytoczone tam orzecznictwo). Ponadto porównanie zachowań inwestorów publicznych i prywatnych powinno zostać dokonane w świetle podejścia, jakie w trakcie spornej operacji przyjąłby inwestor prywatny, mając na uwadze dostępne informacje i przewidywalny rozwój w danym momencie (wyrok Sądu z dnia 6 marca 2003 r. w sprawach połączonych T‑228/99 i T‑233/99 Westdeutsche Landesbank Girozentrale i Land Nordrhein-Westfalen przeciwko Komisji, Rec. s. II‑435, pkt 244–246).

239    Należy również przypomnieć, że dokonana przez Komisję ocena kwestii, czy dany środek spełnia kryterium prywatnego podmiotu gospodarczego działającego w warunkach gospodarki rynkowej, pociąga za sobą złożoną ocenę ekonomiczną. W przypadku wydania przez Komisję aktu wiążącego się z taką oceną dysponuje ona szerokim zakresem uznania, a kontrola sądowa – nawet jeśli kwestia, czy dany środek wchodzi w zakres zastosowania art. 87 ust. 1 WE, podlega kontroli w pełnym zakresie – ogranicza się do sprawdzenia przestrzegania reguł proceduralnych oraz obowiązku uzasadnienia, a także sprawdzenia, czy nie naruszono prawa, czy został właściwie przedstawiony stan faktyczny i czy nie został popełniony oczywisty błąd w ocenie tego stanu faktycznego, jak również czy nie nastąpiło nadużycie władzy. W szczególności Sąd nie może zastąpić oceny ekonomicznej dokonanej przez autora decyzji swoją własną oceną (zob. wyrok Sądu z dnia 8 lipca 2004 r. w sprawie T‑198/01 Technische Glaswerke Ilmenau przeciwko Komisji, Zb.Orz. s. II‑2717, pkt 97 i przytoczone tam orzecznictwo).

240    W świetle tych oto zasad należy zbadać zaskarżoną decyzję.

241    W pierwszej kolejności nie można czynić Komisji zarzutu z tego powodu, iż uznała – w świetle dwóch ekspertyz biur konsultingowych dostępnych w czasie utworzenia skarżącej, to jest ekspertyzy z dnia 29 listopada 1993 r. sporządzonej przez RBSH&P i ekspertyzy z dnia 11 stycznia 1994 r. opracowanej przez AA – że cel TIB polegał na utrzymaniu miejsc pracy.

242    Sąd stwierdza bowiem, że zgodnie z ekspertyzą opracowaną przez AA, mającą umożliwić TIB dokonanie oceny jego udziału w przedsiębiorstwie, celem TIB było utrzymanie miejsc pracy i konsultanci byli zobowiązani – jak przyznaje zresztą skarżąca – opracować plan biznesowy, mając na uwadze ten cel. Wprawdzie nic nie stoi na przeszkodzie wzięciu pod uwagę przez przedsiębiorstwa publiczne polityki o charakterze społecznym, regionalnym lub sektorowym, ale objęcie kapitału przez władze publiczne musi być oceniane w świetle kryterium inwestora prywatnego, abstrahując od wszelkich rozważań o charakterze społecznym bądź polityki regionalnej lub sektorowej (zob. podobnie wyrok Sądu z dnia 21 stycznia 1999 r. w sprawach połączonych T‑129/95, T‑2/96 i T‑97/96 Neue Maxhütte Stahlwerke i Lech‑Stahlwerke przeciwko Komisji, Rec. s. II‑17, pkt 120 i przytoczone tam orzecznictwo).

243    W drugiej kolejności należy zauważyć, że aby stwierdzić, iż objęcie przez TIB udziału i pożyczka z prawem do udziału w zysku nie były zgodne z zachowaniem inwestora prywatnego, Komisja słusznie zbadała sytuację skarżącej w momencie interwencji publicznej, jak również perspektywy ekonomiczne przedsiębiorstwa.

244    W tym względzie Sąd zauważa, że – wbrew twierdzeniom skarżącej – Komisja prawidłowo oceniła sytuację przedsiębiorstwa w momencie interwencji TIB. Jak wynika z pkt 116–133 powyżej, jeśli chodzi o uznanie za przedsiębiorstwo przeżywające trudności, skarżąca powinna przejść proces restrukturyzacji, aby zapewnić swoją zdolność do utrzymania się na rynku, co też w owym czasie stwierdzili konsultanci.

245    Choć prawdą jest, iż okoliczność, że skarżąca musiała poddać się restrukturyzacji, aby zapewnić swoją zdolność do utrzymania się na rynku, nie może prowadzić do ustalenia – jak twierdzi skarżąca – niezgodności interwencji TIB z warunkami rynkowymi, nie zmienia to jednak faktu, że w przypadku objęcia kapitału w przedsiębiorstwie przeżywającym trudności na wchodzące w rachubę ryzyko inwestycyjne mają wpływ trudności, w jakich znajduje się takie przedsiębiorstwo.

246    Skarżąca utrzymuje w tym kontekście, że zaangażowanie TIB w przedsięwzięcie, o którym mowa, nastąpiło po dokonaniu szczegółowej ekspertyzy planu biznesowego i że konsultanci, którzy zbadali ryzyko, doszli do wniosku, iż plan miał wszelkie szanse powodzenia. W tym względzie należy najpierw zauważyć, że według konsultantów powodzenie planu biznesowego skarżącej zależało w dużej mierze od decyzji władz regionalnych, w ramach polityki strukturalnej kraju związkowego Turyngia, o udzieleniu ekonomicznego wsparcia jedynemu producentowi porcelany w regionie, którym w tym przypadku była skarżąca. Ponadto Sąd stwierdza, że choć ekspertyzy opracowane przez RBSH&P i AA przewidywały środki mające na celu zapewnienie zdolności przedsiębiorstwa do utrzymania się na rynku, z obu ekspertyz wynika również, że w opinii konsultantów plan biznesowy był bardzo ryzykowny. Co więcej – wbrew twierdzeniom skarżącej – ryzyko unaocznione przez konsultantów nie było ryzykiem, które istniało przed wprowadzeniem środków w życie. Konsultanci uważali bowiem, że nadal zachodziło ryzyko różnego rodzaju i że powodzenie planu biznesowego nie było w pełni zapewnione. Dodatkowo należy stwierdzić, że oceny konsultantów zawarte w przygotowanych przez nich ekspertyzach dotyczyły raczej rozważań na temat zdolności przedsiębiorstwa do utrzymania się na rynku aniżeli rozważań na temat rentowności, które zazwyczaj przyświecają strategii przemysłowej i handlowej operatorów prywatnych (zob. podobnie wyrok Sądu z dnia 12 grudnia 2000 r. w sprawie T‑296/97 Alitalia przeciwko Komisji, Rec. s. II‑3871, pkt 84).

247    W świetle sytuacji przedsiębiorstwa w momencie przyznania omawianych środków z jednej strony i perspektyw rozwoju z drugiej strony dopuszczalne jest stwierdzenie, że działania TIB były podyktowane względami o charakterze społecznym i regionalnym, które charakteryzują zachowanie państwa jako władzy publicznej, a nie jako uczestnika rynku.

248    W trzeciej kolejności należy zauważyć, że Komisja stwierdziła, mając na uwadze perspektywy ekonomiczne skarżącej w tym momencie, że świadczenie wzajemne za interwencję TIB w przedsiębiorstwie nie było adekwatne. To stwierdzenie nie może zostać uznane za oczywiście błędne.

249    Jeśli chodzi, po pierwsze, o objęcie udziału wynoszącego 49% w kapitale zakładowym skarżącej (środek nr 11), Komisja prawidłowo uznała, że nie przeprowadzono analizy przyszłych przychodów. W tym względzie należy przypomnieć, że oceny konsultantów zawarte w ekspertyzach udostępnionych TIB, zanim nabyło ono udział w kapitale skarżącej, nie odnosiły się do rozważań na temat rentowności. Tym samym Sąd stwierdza, że analiza ewentualnie spodziewanych przychodów nie była przedmiotem ekspertyz sporządzonych przez konsultantów.

250    Argument podniesiony przez skarżącą, że zgodnie z postanowieniami umowy spółki („Gesellschaftsvertrag”) z dnia 23 marca 1994 r. pan G.R. mógł odkupić udział TIB w zamian za zapłatę odsetek w wysokości 6% rocznie, nie może podważyć wniosku Komisji. Okoliczności tej nie można bowiem traktować jako analizy przyszłych przychodów, jako że skarżąca nie twierdzi, że pan G.R. zobowiązał się do nabycia tego udziału w takich czy innych okolicznościach. Ponadto skarżąca nie przedstawia żadnych konkretnych okoliczności, które mogłyby podważyć ocenę Komisji, że zysk rzeczywiście uzyskany przez TIB był bardzo niski. W tym względzie z jednej strony Sąd zauważa, że referencyjne stopy procentowe, o których mowa w motywie 101 zaskarżonej decyzji, związane z różnymi kredytami udzielonymi skarżącej są wyższe od 6%. Z drugiej strony – jak stwierdziła to również Komisja w motywie 99 zaskarżonej decyzji – kwota 1,975 mln DEM, którą TIB udostępniło skarżącej w formie udziału, stanowi kapitał własny, który w przypadku niewypłacalności zostaje zaspokojony w dalszej kolejności. Z tego wynika, że zysk odpowiadający odsetkom w wysokości 6% rocznie, który został przewidziany w umowie spółki („Gesellschaftsvertrag”) z dnia 23 marca 1994 r., nie może zostać uznany za adekwatne świadczenie wzajemne za objęcie przez TIB udziału w kapitale skarżącej.

251    Jeśli chodzi, po drugie, o świadczenie wzajemne przewidziane za pożyczkę z prawem do udziału w zysku (środek nr 12), Komisja wskazała w motywie 102 zaskarżonej decyzji, że jakkolwiek uzgodnione oprocentowanie wynosiło 12%, pożyczka ta została udzielona bez żądania jakichkolwiek zabezpieczeń oraz z oprocentowaniem w wysokości 0% przez co najmniej dwa pierwsze lata. Przypomniała ona również, że kwota odsetek była ograniczona do 50% rocznego zysku netto. W obu ekspertyzach przewidywano jednak, że przynajmniej w dwóch pierwszych latach przedsiębiorstwo nie wypracuje zysku. Nie uzgodniono żadnej wyższej stopy odsetek w celu skompensowania lat, w których zapłata odsetek była mało prawdopodobna. Co więcej, pożyczka nie wiązała się z żadnymi dodatkowymi prawami głosu i nie uzgodniono żadnej premii za ryzyko w celu rekompensaty ryzyka przewidzianego przez konsultantów.

252    Skarżąca nie przedstawia żadnych okoliczności, które pozwoliłyby uznać, że Komisja popełniła oczywisty błąd w ocenie, stwierdzając, że takie świadczenie wzajemne nie było adekwatne. Po pierwsze, skarżąca nie może twierdzić, nie przecząc przy tym samej sobie, iż uzgodnienie oprocentowania w wysokości 12% umożliwiło z jednej strony zrekompensowanie lat, w których nie odnotowano zysku, a z drugiej strony wzięcie pod uwagę ryzyka operacyjnego. Otóż należy stwierdzić, że mając na uwadze obroty przewidziane w dwóch pierwszych latach, w których odnotowany zostanie zysk, nie można było przewidzieć takiej rekompensaty, gdyż kwota odsetek ciągle była ograniczona do 50% rocznego zysku. Następnie należy zauważyć, że Komisja wzięła również pod uwagę fakt, że nie przewidziano żadnego zabezpieczenia i że pożyczka nie wiązała się z przyznaniem dodatkowych praw głosu, czego skarżąca nie kwestionuje.

253    W czwartej kolejności Komisja podkreśliła, że pan G.R. nie mógł zostać uznany za inwestora prywatnego, z którym TIB mogłoby być porównywane (motyw 99 zaskarżonej decyzji).

254    Należy przypomnieć w tym względzie, że zgodnie z praktyką Komisji potwierdzoną w orzecznictwie, w przypadku gdy interwencja władz publicznych ma miejsce w tym samym czasie co istotna interwencja podmiotów prywatnych na porównywalnych warunkach, można wykluczyć istnienie pomocy (wyrok Sądu z dnia 12 grudnia 1996 r. w sprawie T‑358/94 Air France przeciwko Komisji, Rec. s. II‑2109, pkt 148 i 149). Niemniej Trybunał i Sąd uznały, że w przypadku gdy inwestycje prywatne w to samo przedsiębiorstwo są dokonywane dopiero po przyznaniu funduszy publicznych, nie można wykluczyć istnienia pomocy (zob. w tej kwestii ww. wyrok z dnia 14 lutego 1990 r. w sprawie Francja przeciwko Komisji, pkt 40).

255    W niniejszym przypadku skarżąca twierdzi zasadniczo, że pan G.R. zainwestował 2,055 mln DEM w kapitał skarżącej, z czego 2 miliony zostały sfinansowane z dwóch zaciągniętych przez niego pożyczek.

256    W tym względzie należy przypomnieć, że – jak wynika z motywów 102 i 130 zaskarżonej decyzji – Komisja stwierdziła, czemu skarżąca nie zaprzeczyła, że te dwie pożyczki nie zostały udzielone na warunkach rynkowych i że choć zostały one udzielone panu G.R., w rzeczywistości miały one na celu wsparcie skarżącej. Zakwalifikowanie obu pożyczek jako dwóch środków pomocy przyznanych skarżącej (środki nr 16 i 17) wyklucza możliwość uznania tych funduszy za wkład pana G.R. sfinansowany z jego własnych środków. Wobec tego wkład pana G.R. z jego własnych środków wynosił jedynie 0,055 mln DEM.

257    Należy przypomnieć, że Komisja wzięła również pod uwagę fakt, że z jednej strony TIB wniosło 1,975 mln DEM w formie udziału oraz z drugiej strony, że pan G.R. miał prawo do odstąpienia od umowy, jeżeli nie dojdzie do objęcia udziału przez TIB i do udzielenia pożyczki z prawem do udziału w zysku, jak również, ogólnie rzecz biorąc, do przyznania pomocy innego rodzaju, podczas gdy takie prawo nie przysługiwało TIB.

258    Dopuszczalne jest zatem stwierdzenie, że wniesienie kapitału prywatnego było raczej konsekwencją ekonomicznego wsparcia ze strony państwa aniżeli wynikiem decyzji podjętej przez przezornego inwestora przekonanego o tym, że jego inwestycja będzie opłacalna (zob. podobnie ww. wyrok w sprawie Alitalia przeciwko Komisji, pkt 93). W tych okolicznościach wniesienie funduszy publicznych nie może zostać uznane za zgodne z kryterium inwestora prywatnego.

259    Fakt, że pan G.R. był zobowiązany zwrócić dwie pożyczki, nie może podważyć tego wniosku. Z jednej strony, jak wskazano w pkt 256 powyżej, skarżąca nie wysuwa argumentów mogących podważyć ocenę Komisji, że te dwie pożyczki – jakkolwiek udzielone panu G.R. – stanowią dwa środki pomocy na rzecz skarżącej. Z drugiej strony, nawet jeśli okoliczność tę należałoby interpretować w ten sposób, że inwestor prywatny wziął na siebie pewne ryzyko, obejmując udział w kapitale skarżącej, z pkt 256 i 257 wynika, że to ryzyko było niewątpliwie niższe aniżeli ryzyko podjęte przez TIB.

260    W świetle całości powyższych rozważań należy stwierdzić, iż Komisja nie popełniła oczywistego błędu w ocenie, uznając w motywie 98 zaskarżonej decyzji, że TIB nie zachowywało się jak inwestor prywatny działający w warunkach gospodarki rynkowej i kwalifikując w związku z tym objęcie udziału (środek nr 11) i pożyczkę z prawem do udziału w zysku (środek nr 12) jako pomoc państwa na rzecz skarżącej.

261    W związku z tym należy oddalić trzecią część omawianego zarzutu.

4.     W przedmiocie oceny pomocy w świetle wytycznych w sprawie pomocy na rzecz wspomagania i restrukturyzacji

a)     Argumenty stron

262    Skarżąca twierdzi, że zaskarżona decyzja – w zakresie, w jakim stwierdzono w niej, iż środki przyznane od 1994 r. do końca 1996 r. nie są zgodne z wytycznymi w sprawie pomocy na rzecz wspomagania i restrukturyzacji – jest dotknięta oczywistym błędem w ocenie w tym względzie.

263    Jeśli chodzi, w pierwszej kolejności, o podnoszony brak planu restrukturyzacji, skarżąca twierdzi przede wszystkim, że ta ocena jest niezgodna ze stwierdzeniem, zgodnie z którym w ekspertyzach dostępnych w owym czasie konsultanci wspominali o restrukturyzacji. Zdaniem skarżącej Komisja powinna była oprzeć się na planie biznesowym opracowanym przed utworzeniem skarżącej przez RBSH&P wspólnie z panem G.R. i sprawdzonym przez AA. Ponadto plan ten został wprowadzony w życie z powodzeniem. Skarżąca twierdzi następnie, iż Komisja znała wszystkie kryteria planu biznesowego, a w szczególności: szczegółową analizę sytuacji rynkowej, sytuacji produktów i klientów, których miało przyciągnąć nowe przedsiębiorstwo; konkretne prognozy dotyczące szacunkowych obrotów i rzeczywiste obroty; różne scenariusze „cash‑flow” w różnych kombinacjach finansowych; wszystkie przewidywane i wprowadzone w życie środki finansowania, w tym wkłady z funduszy prywatnych i publicznych; planowane i zrealizowane inwestycje; oraz wreszcie wykorzystanie funduszy, jak wynika z rocznych sprawozdań przedsiębiorstwa. Jeśli chodzi o finansowanie przewidziane na utworzenie przedsiębiorstwa, skarżąca twierdzi, że Republika Federalna Niemiec przesłała Komisji w dniu 15 marca 2001 r. plan inwestycyjny dotyczący inwestycji dokonanych w latach 1994–2000 i że w piśmie z dnia 1 października 2002 r. wyjaśniła bardziej szczegółowo treść planu opracowanego przez RBSH&P. Niewielkie zmiany wprowadzone do ogólnego planu finansowania wynikały – zdaniem skarżącej – z decyzji o nabyciu, a nie o wynajęciu środków trwałych.

264    W razie trudności ze zrozumieniem tego Komisja mogła zwrócić się do biegłego lub poprosić o wyjaśnienia rząd niemiecki lub skarżącą. Tymczasem w czasie całego formalnego postępowania wyjaśniającego Komisja nie postawiła żadnego konkretnego pytania odnośnie do trudności ze zrozumieniem poszczególnych elementów planu biznesowego lub ogólnego kontekstu tego planu. Co więcej, dyrektor generalny ds. konkurencji potwierdził wyraźnie w czerwcu 2002 r., że dysponuje wszelkimi informacjami koniecznymi do zbadania sprawy.

265    Jeśli chodzi, w drugiej kolejności, o ocenę Komisji odnoszącą się do prywatnego wkładu na poczet łącznych kosztów restrukturyzacji, skarżąca utrzymuje, iż TIB, pan G.R. i ona sama wnieśli istotny wkład. Skarżąca utrzymuje przede wszystkim, że TIB objęło udział w jej kapitale na warunkach rynkowych i że zatem fundusze, które oddało ono do jej dyspozycji (środki nr 11 i 12), powinny były zostać uznane za wkład prywatny. Twierdzi ona następnie, że Komisja powinna była wziąć pod uwagę – jako osobisty wkład pana G.R. – nie tylko wkład w wysokości 0,055 mln DEM, ale również fundusze dostarczone w formie pożyczek w wysokości 2 mln DEM, ponieważ pan G.R. ponosił za nie odpowiedzialność. Co więcej, należy również uwzględnić fakt, że pan G.R. zrezygnował z żądania zapłaty odsetek od skarżącej. Zdaniem skarżącej te płatności odsetek były udowodnione. Wreszcie skarżąca uważa, iż Komisja powinna była uwzględnić okoliczność, że dodatnia marża samofinansowania brutto przedsiębiorstwa była decydująca – zarówno z punktu widzenia planu biznesowego, jak i w rzeczywistości – dla pomyślnego rozwoju przedsiębiorstwa. Chodzi tu o środki, które, zgodnie z planem biznesowym, skarżąca miała sama wygenerować ze sprzedaży swoich produktów i które były do dyspozycji przedsiębiorstwa w celu jego budowy, jako że pan G.R. zrezygnował z wypłaty zysku do 1999 r.

266    Komisja kwestionuje to, że popełniła błąd w ocenie, uznając, iż nie istniał wiarygodny i spójny plan restrukturyzacji oparty na realistycznych założeniach dotyczących warunków, na jakich będzie prowadzona w przyszłości działalność skarżącej i utrzymuje, że pomoc nie mogła również zostać zatwierdzona z uwagi na nieistotny wkład przedsiębiorstwa do kosztów restrukturyzacji.

b)     Ocena Sądu

267    Skarżąca kwestionuje zasadniczo stwierdzenie Komisji, że środki przyznane skarżącej między 1994 r. a końcem 1996 r. nie są zgodne ze wspólnym rynkiem w świetle wytycznych z 1994 r. w sprawie pomocy na rzecz wspomagania i restrukturyzacji.

268    Przede wszystkim należy przypomnieć, iż z utrwalonego orzecznictwa wynika, że art. 87 ust. 3 WE przyznaje Komisji szeroki zakres uznania w celu zezwolenia na pomoc w drodze odstępstwa od ogólnego zakazu wyrażonego w art. 87 ust. 1 WE, w zakresie, w jakim w ramach dokonywania w takich przypadkach oceny, czy pomoc państwa jest zgodna bądź niezgodna ze wspólnym rynkiem, poruszone zostają problemy, które wiążą się z uwzględnieniem i oceną złożonych pod względem gospodarczym faktów i okoliczności (wyrok Trybunału z dnia 11 lipca 1996 r. w sprawie C‑39/94 SFEI i in., Rec. s. I‑3547, pkt 36). Z uwagi na fakt, że sąd wspólnotowy nie może zastąpić oceny autora decyzji własną oceną faktów, zwłaszcza na płaszczyźnie gospodarczej, kontrola Sądu musi ograniczyć się w tym zakresie do zbadania, czy nie doszło do naruszenia przepisów proceduralnych oraz obowiązku uzasadnienia aktu, a także czy stan faktyczny został prawidłowo ustalony oraz czy nie wystąpił oczywisty błąd w ocenie i czy nie doszło do nadużycia władzy (wyroki Sądu: z dnia 14 maja 2002 r. w sprawie T‑126/99 Graphischer Maschinenbau przeciwko Komisji, Rec. s. II‑2427, pkt 32, z dnia 14 października 2004 r. w sprawie T‑137/02 Pollmeier Malchow przeciwko Komisji, Zb.Orz. s. II‑3541, pkt 52).

269    Należy również przypomnieć, że zgodnie z utrwalonym orzecznictwem legalność aktu wspólnotowego ocenia się na podstawie stanu faktycznego i prawnego istniejącego w chwili wydania tego aktu, zaś złożone oceny Komisji należy badać jedynie pod kątem tych informacji, którymi dysponowała w chwili, gdy je przeprowadzała (wyrok Sądu z dnia 6 października 1999 r. w sprawie T‑123/97 Salomon przeciwko Komisji, Rec. s. II‑2925, pkt 48, i ww. wyrok w sprawie Graphischer Maschinenbau przeciwko Komisji, pkt 33).

270    Wreszcie Komisja może narzucić sobie sposób wykonywania przysługującego jej uznania przez takie akty jak wytyczne, o których mowa, o ile akty te zawierają reguły wskazujące kierunek postępowania tej instytucji oraz nie odbiegają od norm traktatu (zob. wyrok Trybunału z dnia 29 kwietnia 2004 r. w sprawie C‑278/00 Grecja przeciwko Komisji, Rec. s. I‑3997, pkt 98 i przytoczone tam orzecznictwo). W świetle tych oto zasad należy zatem zbadać zaskarżoną decyzję.

271    W niniejszej sprawie Komisja zbadała pomoc przyznaną skarżącej w świetle wytycznych z 1994 r. w sprawie pomocy na rzecz wspomagania i restrukturyzacji, w których zdefiniowane są kryteria oceny zgodności pomocy na restrukturyzację przedsiębiorstw przeżywających trudności.

272    Wytyczne wymagają, by pomoc była ujęta w planie, którego zatwierdzenie zależy od spełnienia trzech przesłanek materialnych: musi on umożliwiać przywrócenie przedsiębiorstwu dobrej kondycji, zapobiegać przypadkom niepożądanego zakłócenia konkurencji i zapewniać, że pomoc jest proporcjonalna do kosztów restrukturyzacji i korzyści z restrukturyzacji. W związku z tym taka pomoc musi być powiązana z prawdziwym planem restrukturyzacji i może zostać udzielona jedynie wtedy, gdy można udowodnić, że utrzymanie działalności przedsiębiorstwa i przywrócenie jego rentowności służą najlepiej interesom Wspólnoty.

273    Do Sądu należy sprawdzenie, czy w niniejszej sprawie te wymogi zostały spełnione.

274    Z zaskarżonej decyzji wynika, że aby stwierdzić, iż przesłanki zdefiniowane w wytycznych w sprawie pomocy na rzecz wspomagania i restrukturyzacji nie były spełnione, Komisja oparła się w pierwszej kolejności na braku planu restrukturyzacji.

275    Należy zauważyć w tym względzie, że plan restrukturyzacji musi zawierać dokładne i wiarygodne dane, jak również szczegółowe informacje umożliwiające dokonanie oceny, czy spełnione są przesłanki materialne zdefiniowane w wytycznych w sprawie pomocy na rzecz wspomagania i restrukturyzacji.

276    W zaskarżonej decyzji Komisja wyjaśniła, że „[p]omimo wielokrotnych zapytań Komisji [Republika Federalna Niemiec] nigdy nie przedłożył[a] ostatecznej wersji planu restrukturyzacji dla przedsiębiorstwa Kahla II […], a także nie udzielił[a] informacji o tym, jakie działania restrukturyzacyjne faktycznie podjęto” (motyw 169). Ponadto w motywie 167 zaskarżonej decyzji poczyniła ona różne stwierdzenia, aby uzasadnić ten wniosek. I tak Komisja przyjęła do wiadomości, że pierwszą ekspertyzę sporządzono przed sprzedażą składników majątkowych, zaś druga była przeznaczona wyłącznie dla TIB celem podjęcia decyzji o objęciu udziału w przedsiębiorstwie. Co więcej, Komisja dodała, iż proponowane środki i ich koszt były różne w obu ekspertyzach i nie zgadzały się również z kosztami wymienionymi przez Republikę Federalną Niemiec w „planie inwestycyjnym” i kosztami wyszczególnionymi w tabeli nr 5 zaskarżonej decyzji, na których podstawie pomoc została podobno udzielona. Dodatkowo Komisja zauważyła, że w obu ekspertyzach lista środków przewidzianych na finansowanie tych kosztów pomijała liczne środki pomocy, które zostały faktycznie przyznane przedsiębiorstwu (tabela nr 4 zaskarżonej decyzji), co odnosi się również do „planu inwestycyjnego”. Komisja uznała zatem, że bądź plan nie był ostateczny, bądź przedsiębiorstwo otrzymało nadmierną pomoc.

277    Analiza Komisji w tym względzie nie jest dotknięta oczywistym błędem w ocenie.

278    Z akt sprawy wynika bowiem, że ekspertyza sporządzona przez RBSH&P i ekspertyza sporządzona przez AA różnią się pod względem analizy proponowanych środków oraz że nie uwzględniają one całej pomocy finansowej faktycznie przyznanej skarżącej w okresie, gdy borykała się z trudnościami. Co więcej, oceny konsultantów pozostają w sprzeczności z kosztami wymienionymi przez Republikę Federalną Niemiec w „planie inwestycyjnym”. W tych okolicznościach Komisja miała podstawy do tego, by stwierdzić, że pomoc przyznana skarżącej nie była związana z planem restrukturyzacji.

279    Skarżąca nie wysuwa żadnych argumentów, które umożliwiałyby podważenie tego wniosku, i wymienia jedynie ogólnie elementy, które – jej zdaniem – składają się na plan restrukturyzacji, nie wskazując jednak, w jakim dokumencie się znajdują. Ponadto skarżąca nie udziela żadnych wyjaśnień co do sprzeczności między trzema dokumentami badanymi przez Komisję w zaskarżonej decyzji.

280    Wbrew temu, co twierdzi skarżąca, wniosek co do braku planu restrukturyzacji nie jest niezgodny z oceną Komisji, zgodnie z którą skarżąca poddała się restrukturyzacji. Okoliczność, że Komisja stwierdziła, że ekspertyzy sporządzone przez RBSH&P i AA przewidywały środki mające na celu restrukturyzację przedsiębiorstwa, nie oznacza, że ekspertyzy te były wyczerpujące. Ponadto pomoc przyznana przedsiębiorstwu przeżywającemu trudności nie może zostać uznana za zgodną ze wspólnym rynkiem z tego jedynie powodu, że przewidziane były działania restrukturyzacyjne, nawet jeśli restrukturyzacja ta została przeprowadzona – jak w niniejszym przypadku – z powodzeniem. W tym względzie należy zauważyć, że aby umożliwić Komisji dokonanie oceny, czy dana pomoc jest w stanie zachęcić przedsiębiorstwa będące beneficjentami tej pomocy do zachowywania się w sposób, który przyczynia się do osiągnięcia celu określonego w art. 87 ust. 3 lit. c) WE, trzeba sprawdzić, czy plan restrukturyzacji spełnia wszystkie przesłanki materialne przewidziane w wytycznych w sprawie pomocy na rzecz wspomagania i restrukturyzacji.

281    Należy również oddalić argumentację skarżącej, zgodnie z którą, jeżeli Komisja uważała, że informacje, jakimi dysponowała, nie były kompletne, powinna była zwrócić się do władz niemieckich o udzielenie wyjaśnień. W tym względzie należy podkreślić, że w decyzji o wszczęciu formalnego postępowania wyjaśniającego w sprawie pomocy przyznanej skarżącej Komisja wezwała Republikę Federalną Niemiec do dostarczenia jej planu restrukturyzacji (zob. pkt 7 powyżej) dotyczącego skarżącej. Ponadto w decyzji o rozszerzeniu formalnego postępowania wyjaśniającego (zob. pkt 9 powyżej) Komisja stwierdziła, że żaden plan restrukturyzacji nie został przedstawiony przez skarżącą. Wobec tego wyraziła ona te same wątpliwości co w momencie wszczęcia formalnego postępowania wyjaśniającego. Należy zatem stwierdzić, że ocena Komisji w kwestii braku planu restrukturyzacji – która absolutnie nie sugeruje, iż Komisja nie dysponowała informacjami niezbędnymi do tego, by móc ocenić zgodność pomocy ze wspólnym rynkiem – podkreśla fakt, że przesłanki, jakie muszą występować, aby pomoc na restrukturyzację została zatwierdzona zgodnie z wytycznymi, w szczególności istnienie spójnego planu restrukturyzacji w momencie przyznania pomocy, nie zostały spełnione. W tych okolicznościach taki argument nie ma oparcia w faktach.

282    W drugiej kolejności Komisja stwierdziła, że prywatny wkład na poczet łącznych kosztów restrukturyzacji nie mógł zostać uznany za istotny.

283    Skarżąca nie kwestionuje, że zgodnie z wytycznymi z 1994 r. w sprawie pomocy na rzecz wspomagania i restrukturyzacji beneficjenci pomocy muszą normalnie wnieść istotny wkład na poczet restrukturyzacji ze swoich własnych środków lub z zewnętrznego finansowania uzyskanego na warunkach rynkowych.

284    Należy stwierdzić, że w niniejszym przypadku Komisja oparła się, po pierwsze, na fakcie, że z uwagi na brak dokładnego zestawienia kosztów restrukturyzacji nie można było uznać, że wkład prywatny był istotny, i po drugie, na stwierdzeniu, że jedynie kwota 0,055 mln DEM mogła zostać uznana za wkład inwestora prywatnego.

285    Sąd uważa, że ta ocena nie jest dotknięta oczywistym błędem.

286    Przede wszystkim oczywiste jest, że w braku spójnego i wiarygodnego planu restrukturyzacji Komisja nie była w stanie ocenić wielkości i charakteru wkładu prywatnego na poczet łącznych kosztów restrukturyzacji. Co więcej, argumenty przywołane przez skarżącą nie mogą podważyć oceny dokonanej przez Komisję w motywie 171 zaskarżonej decyzji, zgodnie z którą jedynie wkład pana G.R. w wysokości 0,055 mln DEM miał czysto prywatny charakter.

287    W odniesieniu do argumentu skarżącej, jakoby fundusze wniesione przez TIB powinny zostać uznane za wkład prywatny, wystarczy stwierdzić, że – jak wynika z pkt 236–260 powyżej – objęcie przez TIB udziału w kapitale skarżącej nie miało miejsca na warunkach, które byłyby rozsądne dla inwestora prywatnego oraz że w związku z tym fundusze, które TIB wniosło do skarżącej (środki nr 11 i 12), muszą zostać uznane za pomoc państwa. Jeśli chodzi o marżę samofinansowania brutto, nie może być ona traktowana jak wkład przedsiębiorstwa będącego beneficjentem pomocy. Dodatnia marża samofinansowania brutto, w ramach restrukturyzacji przedsiębiorstwa przeżywającego trudności, jest wyłącznie wynikiem pomocy przyznanej jej beneficjentowi i z tego powodu nie może zostać uznana za udział w kosztach restrukturyzacji. Następnie w kwestii funduszy wniesionych rzekomo przez inwestora prywatnego wystarczy przypomnieć, że skarżąca nie wykazała, iż dwie pożyczki, dzięki którym pan G.R. sfinansował swój udział w kapitale skarżącej (środki nr 16 i 17), nie stanowiły pomocy państwa na rzecz skarżącej. Wreszcie skarżąca nie przedstawiła żadnych dowodów ani w trakcie administracyjnego postępowania wyjaśniającego, ani w ramach niniejszego postępowania, które świadczyłyby o tym, że inwestor prywatny zrezygnował z żądania zapłaty odsetek. Wobec tego Komisja słusznie uznała, że te okoliczności faktyczne nie zostały udowodnione.

288    Z powyższego wynika, że skarżąca nie udowodniła, iż stwierdzenia Komisji odnoszące się do kwestii proporcjonalności pomocy do kosztów restrukturyzacji były oczywiście błędne.

289    W konsekwencji w świetle całości powyższych rozważań należy stwierdzić, że Komisja miała podstawy do tego, by uznać, że przesłanki ustalone w wytycznych w sprawie pomocy na rzecz wspomagania i restrukturyzacji nie zostały spełnione.

290    Z tego wynika, że czwarta część omawianego zarzutu powinna zostać oddalona.

291    W związku z tym należy oddalić w całości zarówno zarzut czwarty, jak i skargę.

 W przedmiocie środków organizacji postępowania wnioskowanych przez skarżącą

292    Skarżąca wniosła, po pierwsze, o to, by biegły powołany przez Sąd został wysłuchany w kwestii, czy plany biznesowe opracowane przez niezależnych konsultantów w momencie utworzenia skarżącej przewidywały trudności, po drugie, by ówczesny dyrektor urzędu pracy w Jenie został wysłuchany w kwestii celowości środków, które skarżąca wprowadziła w życie na podstawie § 249h AFG i po trzecie, aby wspólnik skarżącej i osoba zarządzająca skarżącą zostali wysłuchani w kwestii, czy w ramach wykonania środków na podstawie § 249h AFG skarżąca poniosła sama część kosztów, czy środki zostałyby wprowadzone w życie w braku wspomnianego przepisu i czy prace zostały już zrealizowane przed utworzeniem skarżącej.

293    Komisja nie wypowiedziała się w tym względzie.

294    W niniejszym przypadku Sąd uważa, że ma wystarczająco jasny obraz sprawy po zbadaniu akt, w związku z czym nie zachodzi potrzeba zarządzenia wnioskowanych środków organizacji postępowania.

 W przedmiocie kosztów

295    Zgodnie z art. 87 § 3 regulaminu Sądu w razie wyjątkowych okoliczności Sąd może postanowić, że koszty zostaną rozdzielone albo że każda ze stron poniesie własne koszty. W niniejszym przypadku należy zauważyć, że choć żądania skarżącej mające na celu stwierdzenie nieważności zaskarżonej decyzji nie zostały uwzględnione, Komisja zmieniła na skutek wniesienia niniejszej skargi decyzję z dnia 30 października 2002 r., której dotyczyła skarga wszczynająca postępowanie, oraz wydała nową decyzję, która stanowi zaskarżoną decyzję. W związku z tym skarżąca przerobiła częściowo uzasadnienie swoich pretensji i zmieniła swoje żądania. Ponadto po wydaniu zaskarżonej decyzji strony porozumiały się co do kwoty subwencji będących przedmiotem środka nr 32. Skarżąca i strona pozwana potwierdziły w odpowiedzi na pytanie Sądu, iż w odniesieniu do tego środka między głównymi stronami nie ma już kwestii spornych.

296    Sąd ocenia, że w niniejszym przypadku właściwej ocenie okoliczności sprawy uczyni zadość obciążenie skarżącej jej własnymi kosztami oraz jedną trzecią kosztów poniesionych przez Komisję. Komisja pokryje zatem dwie trzecie własnych kosztów.

297    Kraj związkowy Turyngia pokryje własne koszty.

298    Zgodnie z art. 87 § 4 akapit pierwszy regulaminu państwa członkowskie, które przystąpiły do sprawy w charakterze interwenienta, pokrywają własne koszty. Wobec tego Republika Federalna Niemiec pokryje własne koszty.

Z powyższych względów

SĄD (piąta izba w składzie powiększonym)

orzeka, co następuje:

1)      Skarga zostaje oddalona.

2)      Kahla/Thüringen Porzellan GmbH pokrywa własne koszty oraz jedną trzecią kosztów poniesionych przez Komisję. Komisja pokrywa dwie trzecie własnych kosztów.

3)      Kraj związkowy Turyngia i Republika Federalna Niemiec pokrywają własne koszty.

Vilaras Martins Ribeiro Dehousse

Šváby       Jürimäe

Wyrok ogłoszono na posiedzeniu jawnym w Luksemburgu w dniu 24 września 2008 r.

Sekretarz       Prezes

E. Coulon       M. Vilaras

Spis treści

Okoliczności faktyczne leżące u podstaw sporu

Zaskarżona decyzja

Przebieg postępowania i żądania stron

Co do prawa

A –  W przedmiocie zarzutów pierwszego, drugiego i trzeciego opartych na naruszeniu art. 87 WE i 88 WE, zasady pewności prawa i zasady ochrony uzasadnionych oczekiwań

1.  W przedmiocie subwencji inwestycyjnej kraju związkowego Turyngia (środek nr 15)

a)  Argumenty stron

W przedmiocie naruszenia art. 87 WE i 88 WE

–  W przedmiocie przesłanek zastosowania systemu

–  W przedmiocie kwalifikacji skarżącej jako przedsiębiorstwa przeżywającego trudności

W przedmiocie naruszenia zasady pewności prawa

W przedmiocie naruszenia zasady ochrony uzasadnionych oczekiwań

b)  Ocena Sądu

W przedmiocie naruszenia art. 87 WE i 88 WE

–  W przedmiocie zakresu zatwierdzonego programu

–  W przedmiocie subwencji przyznanej skarżącej

W przedmiocie naruszenia zasady pewności prawa

W przedmiocie naruszenia zasady ochrony uzasadnionych oczekiwań

2.  W przedmiocie subwencji na wsparcie zatrudnienia związanych z inwestycjami na rzecz ochrony środowiska naturalnego (środek nr 26)

a)  Argumenty stron

W przedmiocie naruszenia art. 87 WE i 88 WE

W przedmiocie naruszenia zasady pewności prawa

W przedmiocie naruszenia zasady ochrony uzasadnionych oczekiwań

b)  Ocena Sądu

W przedmiocie naruszenia art. 87 WE i 88 WE

–  W przedmiocie zgodności z uregulowaniem § 249h AFG

–  W przedmiocie zakwalifikowania subwencji na wsparcie zatrudnienia jako pomocy państwa

W przedmiocie naruszenia zasady pewności prawa

W przedmiocie naruszenia zasady ochrony uzasadnionych oczekiwań

B –  W przedmiocie zarzutu czwartego opartego na oczywistych błędach dotyczących okoliczności faktycznych i prawa

1.  W przedmiocie błędnego ustalenia stanu faktycznego

a)  Argumenty stron

b)  Ocena Sądu

2.  W przedmiocie uznania skarżącej za przedsiębiorstwo przeżywające trudności

a)  Argumenty stron

b)  Ocena Sądu

3.  W przedmiocie błędnej oceny udziału TIB w przedsiębiorstwie (środki nr 11 i 12)

a)  Argumenty stron

b)  Ocena Sądu

4.  W przedmiocie oceny pomocy w świetle wytycznych w sprawie pomocy na rzecz wspomagania i restrukturyzacji

a)  Argumenty stron

b)  Ocena Sądu

W przedmiocie środków organizacji postępowania wnioskowanych przez skarżącą

W przedmiocie kosztów

* Język postępowania: niemiecki.