WYROK SĄDU PIERWSZEJ INSTANCJI (czwarta izba)
z dnia 12 września 2007 r.(*)
Wspólnotowy znak towarowy – Postępowanie w sprawie unieważnienia – Wspólnotowy słowny znak towarowy GRANA BIRAGHI – Ochrona nazwy pochodzenia „grana padano” – Brak charakteru rodzajowego – Artykuł 142 rozporządzenia (WE) nr 40/94 – Rozporządzenie (EWG) nr 2081/92
W sprawie T‑291/03
Consorzio per la tutela del formaggio Grana Padano, z siedzibą w Desenzano del Garda (Włochy), reprezentowane przez P. Peraniego, P. Colombo oraz A. Schmitta, adwokatów,
strona skarżąca,
popierane przez
Republikę Włoską, reprezentowaną przez G. Aiello, avvocato dello Stato,
interwenient,
przeciwko
Urzędowi Harmonizacji w ramach Rynku Wewnętrznego (znaki towarowe i wzory) (OHIM), reprezentowanemu przez M. Buffolę oraz O. Montaltę, działających w charakterze pełnomocników,
strona pozwana,
w której drugą stroną w postępowaniu przed Izbą Odwoławczą OHIM, występującą przed Sądem w charakterze interwenienta, jest:
Biraghi SpA, z siedzibą w Cavallermaggiore (Włochy), reprezentowana przez F. Antenucciego, F. Giuggię, P. Mayera oraz J.‑L. Schiltza, adwokatów,
mającej za przedmiot skargę na decyzję Pierwszej Izby Odwoławczej OHIM z dnia 16 czerwca 2003 r. (sprawa R 153/2002‑1) dotyczącą postępowania w sprawie unieważnienia pomiędzy Consorzio per la tutela del formaggio Grana Padano a Biraghi SpA,
SĄD PIERWSZEJ INSTANCJI WSPÓLNOT EUROPEJSKICH (czwarta izba),
w składzie: H. Legal, prezes, I. Wiszniewska‑Białecka i E. Moavero Milanesi, sędziowie,
sekretarz: J. Palacio González, główny administrator,
po zapoznaniu się ze skargą złożoną w sekretariacie Sądu w dniu 21 sierpnia 2003 r.,
po zapoznaniu się z odpowiedziami na skargę złożonymi przez interwenienta i przez OHIM w sekretariacie Sądu odpowiednio w dniach 23 grudnia 2003 r. i 17 lutego 2004 r.,
po zapoznaniu się z uwagami skarżącego, OHIM i interwenienta dotyczącymi wniosku Republiki Włoskiej z dnia 18 grudnia 2003 r. o dopuszczenie jej do sprawy charakterze interwenienta, złożonymi w sekretariacie Sądu odpowiednio w dniach 29, 16 i 29 stycznia 2004 r.,
uwzględniając postanowienie prezesa pierwszej izby Sądu z dnia 5 marca 2004 r. o dopuszczeniu interwencji Republiki Włoskiej na poparcie żądań skarżącego,
po zapoznaniu się z pismem zawierającym stanowisko Republiki Włoskiej oraz dotyczącymi go uwagami interwenienta, złożonymi w sekretariacie Sądu odpowiednio w dniach 16 kwietnia i 21 maja 2004 r.,
po przeprowadzeniu rozprawy w dniu 28 lutego 2007 r.,
wydaje następujący
Wyrok
Ramy prawne
1 Artykuł 142 rozporządzenia Rady (WE) nr 40/94 z dnia 20 grudnia 1993 r. w sprawie wspólnotowego znaku towarowego (Dz.U. 1993, L 11, str. 1), w brzmieniu znajdującym zastosowanie w niniejszej sprawie, stanowi:
„Niniejsze rozporządzenie nie ma wpływu na rozporządzenie Rady (EWG) nr 2081/92 […], w szczególności jego art. 14”.
2 Rozporządzenie Rady (EWG) nr 2081/92 z dnia 14 lipca 1992 r. w sprawie ochrony oznaczeń geograficznych i nazw pochodzenia produktów rolnych i środków spożywczych (Dz.U. L 208, str. 1), w brzmieniu znajdującym zastosowanie w niniejszej sprawie, w art. 2 wyjaśnia pojęcie „nazwa pochodzenia” w sposób następujący:
„2. Do celów niniejszego rozporządzenia:
a) »nazwa pochodzenia« oznacza nazwę regionu, konkretne miejsce lub w wyjątkowych przypadkach kraj, używaną do opisu produktu rolnego lub środka spożywczego:
– pochodzącego z tego regionu, konkretnego miejsca lub kraju, oraz
– którego jakość lub cechy charakterystyczne są głównie lub wyłącznie związane z tym szczególnym otoczeniem geograficznym i właściwymi dla niego czynnikami naturalnymi oraz ludzkimi i produkcja którego, przetwarzanie i przygotowywanie odbywa się na tym określonym obszarze geograficznym;
[…]
3. Niektóre tradycyjne geograficzne lub niegeograficzne nazwy określające produkt rolny lub środek spożywczy pochodzący z regionu lub konkretnego miejsca spełniające warunki, o których mowa w ust. 2 lit. a) myślnik drugi, są również uważane za nazwy pochodzenia”.
3 Artykuł 3 rozporządzenia nr 2081/92 stanowi w szczególności:
„1. Nazwy, które stały się nazwami rodzajowymi, nie mogą być zarejestrowane.
Dla celów niniejszego rozporządzenia »nazwa, która stała się nazwą rodzajową« oznacza nazwę produktu rolnego lub środka spożywczego, która pomimo że odnosi się do miejsca lub regionu, w którym produkt ten lub środek spożywczy był pierwotnie produkowany albo wprowadzany na rynek, stała się nazwą powszechną produktu rolnego lub środka spożywczego.
W celu ustalenia, czy nazwa stała się rodzajową, czy też nie, brane będą pod uwagę wszystkie czynniki, w szczególności:
– istniejąca sytuacja w państwie członkowskim, z którego nazwa pochodzi, a także na obszarach spożycia,
– istniejąca sytuacja w innych państwach członkowskich,
– odnośne przepisy prawa krajowego i przepisów [przepisy] Wspólnoty”.
4 Artykuł 13 rozporządzenia nr 2081/92 stanowi w szczególności:
„1. Zarejestrowane nazwy są chronione przed:
a) wszelkim bezpośrednim lub pośrednim wykorzystywaniem w celach komercyjnych zarejestrowanej nazwy dla produktów nieobjętych rejestracją o ile produkty te są porównywalne do produktów zarejestrowanych pod tą nazwą lub jeśli stosowanie nazwy narusza prestiż chronionej nazwy;
b) każdym niezgodnym z prawem zawłaszczeniem, imitacją lub aluzją, jeśli nawet prawdziwe pochodzenie produktu jest zaznaczone lub chroniona nazwa została przetłumaczona, lub towarzyszy jej wyrażenie »w stylu«, »rodzaju«, »przy użyciu metody«, »tak jak produkowane w«, »imitacja« lub podobne;
c) wszelkim innym fałszywym lub mylącym danym odnoszącym się do miejsca pochodzenia, właściwości lub podstawowych cech produktu na opakowaniu wewnętrznym lub zewnętrznym, w materiale reklamowym lub dokumentach odnoszących się do danego produktu oraz na opakowaniu produktu w pojemniku, mogącym przekazać fałszywe wrażenie co do jego pochodzenia;
d) wszelkimi innymi praktykami mogącymi wprowadzić w błąd zainteresowanych co do prawdziwego pochodzenia produktu.
Gdy zarejestrowana nazwa zawiera w sobie nazwę produktu rolnego lub środka spożywczego, która jest uważana za nazwę rodzajową, to zastosowanie [tej] nazwy ogólnej [rodzajowej] na właściwym produkcie rolnym lub środku spożywczym nie jest uważane za sprzeczne z ust. 1 lit. a) lub b).
2. Na zasadzie odstępstwa od ust. 1 lit. a) i b) państwa członkowskie mogą utrzymywać krajowe systemy dopuszczające używanie nazw zarejestrowanych na mocy art. 17 w okresie nie dłuższym niż pięć lat od daty opublikowania rejestracji […].
3. Nazwy chronione nie mogą stać się nazwami rodzajowymi”.
5 Artykuł 14 ust. 1 rozporządzenia nr 2081/92 stanowi między innymi:
„Gdy nazwa pochodzenia lub oznaczenia geograficzne są zarejestrowane zgodnie z niniejszym rozporządzeniem, wniosek o rejestrację znaku handlowego [towarowego] odnoszący się do jednego z przypadków określonych w art. 13 i w odniesieniu do tego samego rodzaju produktu spotka się z odmową, o ile wniosek o rejestrację znaku handlowego [towarowego] został złożony przed datą [po dacie] opublikowania, o której mowa w art. 6 ust. 2.
Znaki handlowe [towarowe] zarejestrowane z naruszeniem ust. 1 zostaną uznane za nieważne”.
6 W celu przyjęcia środków, o których mowa w rozporządzeniu nr 2081/92, art. 15 ust. 1 stanowi:
„Komisję wspiera komitet [...]”.
7 Artykuł 17 rozporządzenia nr 2081/92 stanowi między innymi:
„1. W ciągu sześciu miesięcy od wejścia w życie niniejszego rozporządzenia państwa członkowskie poinformują Komisję, które swoje prawnie chronione nazwy lub, w tych państwach, gdzie nie ma systemu ochrony, które stały się nazwami zwyczajowymi w wyniku częstego stosowania, chcą zarejestrować zgodnie z niniejszym rozporządzeniem […].
2. Stosownie do procedury określonej w art. 15 Komisja zarejestruje nazwy określone w ust. 1, które są zgodne z art. 2 i 4. Przepisy art. 7 nie mają zastosowania. Jednakże nazwy rodzajowe nie będą rejestrowane.
[…]”.
8 Artykuł 1 rozporządzenia Komisji (WE) nr 1107/96 z dnia 12 czerwca 1996 r. w sprawie rejestracji oznaczeń geograficznych i nazw pochodzenia zgodnie z procedurą określoną w art. 17 rozporządzenia nr 2081/92 (Dz.U. L 148, str. 1) stanowi między innymi, że „[n]azwy wymienione w załączniku są zarejestrowane jako chronione oznaczenia geograficzne (PGI) lub chronione nazwy pochodzenia (PDO) zgodnie z art. 17 rozporządzenia […] nr 2081/92”. Załącznik do rozporządzenia nr 1107/96 w pkt A („Produkty wymienione w załączniku II do traktatu WE, przeznaczone do spożycia przez ludzi”), w części „Sery”, „Włochy” zawiera między innymi nazwy „Grana Padano (PDO)” i „Parmigiano Reggiano (PDO)”.
Okoliczności powstania sporu
9 W dniu 2 lutego 1998 r. Biraghi SpA, działając na podstawie rozporządzenia nr 40/94, złożyła do Urzędu Harmonizacji w ramach Rynku Wewnętrznego (znaki towarowe i wzory) (OHIM) wniosek o rejestrację w charakterze wspólnotowego znaku towarowego oznaczenia słownego GRANA BIRAGHI.
10 Towary objęte wnioskiem o rejestrację należą do klasy 29 Porozumienia nicejskiego dotyczącego międzynarodowej klasyfikacji towarów i usług dla celów rejestracji znaków z dnia 15 czerwca 1957 r., zrewidowanego i zmienionego, i odpowiadają następującemu opisowi: „ser, w szczególności ser z mleka krowiego, ser dojrzały, ser twardy, ser w bloku, ser w kawałkach ze skórką lub bez, ser wytwarzany w różnych postaciach, ser tarty i pakowany”.
11 Zgłoszony znak towarowy został zarejestrowany w dniu 2 czerwca 1999 r. i opublikowany w Biuletynie Wspólnotowych Znaków Towarowych w dniu 26 lipca 1999 r.
12 W dniu 22 października 1999 r. Consorzio per la tutela del formaggio Grana Padano (zwane dalej „Consorzio” lub „skarżącym”) złożyło do OHIM wniosek o unieważnienie wspólnotowego znaku towarowego GRANA BIRAGHI na podstawie art. 55 rozporządzenia nr 40/94. Skarżący stwierdził, że rejestracja tego znaku naruszała ochronę nazwy pochodzenia „grana padano” na podstawie rozporządzenia nr 2081/92 oraz art. 7 ust. 1 lit. g), art. 51 ust. 1 lit. a), art. 8 ust. 1 i art. 52 ust. 1 lit. a) rozporządzenia nr 40/94, powołując się w zakresie tego ostatniego przepisu na rejestracje wcześniejszych krajowych i międzynarodowych znaków towarowych GRANA i GRANA PADANO.
13 Decyzją z dnia 28 listopada 2001 r. Wydział Unieważnień OHIM uwzględnił wniosek Consorzio na podstawie art. 14 rozporządzenia nr 2081/92.
14 W dniu 24 stycznia 2002 r. Biraghi wniosła odwołanie od powyższej decyzji, powołując się na rodzajowy i opisowy charakter określenia „grana”.
15 Decyzją z dnia 16 czerwca 2003 r. (sprawa R 153/2002‑1, zwaną dalej „zaskarżoną decyzją”) Pierwsza Izba Odwoławcza uwzględniła odwołanie Biraghi, uchylając decyzję Wydziału Sprzeciwów i oddalając wniosek o unieważnienie znaku towarowego GRANA BIRAGHI. Izba Odwoławcza stwierdziła, że słowo „grana” ma charakter rodzajowy i opisowy w stosunku do istotnej cechy rozpatrywanych towarów. W związku z tym na podstawie art. 13 ust. 1 rozporządzenia nr 2081/92 istnienie PDO „grana padano” nie stanowi przeszkody dla rejestracji oznaczenia GRANA BIRAGHI w charakterze wspólnotowego znaku towarowego.
Żądania stron
16 Skarżący, wspierany przez Republikę Włoską, wnosi o stwierdzenie przez Sąd nieważności rejestracji wspólnotowego znaku towarowego GRANA BIRAGHI.
17 OHIM i Biraghi wnoszą do Sądu o:
– oddalenie skargi;
– obciążenie skarżącego kosztami postępowania.
18 Na rozprawie skarżący uzupełnił swoje żądania, wnosząc o obciążenie OHIM kosztami postępowania. Przy tej okazji OHIM oświadczył z kolei, że najnowsze orzecznictwo Sądu pozwala mu na przyłączenie się do żądań skarżącego i że wnosi o stwierdzenie nieważności zaskarżonej decyzji. Oświadczył ponadto, że zgadza się ponieść swoje własne koszty. Sąd odnotował te oświadczenia w protokole rozprawy.
W przedmiocie dopuszczalności
W przedmiocie żądań skarżącej i OHIM
19 Na wstępie należy stwierdzić, że chociaż żądania skarżącego formalnie dotyczą unieważnienia rejestracji wspólnotowego znaku towarowego GRANA BIRAGHI, to ze skargi jasno wynika, jak to zostało potwierdzone na rozprawie, że skarżący zmierza w istocie do uzyskania orzeczenia stwierdzającego nieważność zaskarżonej decyzji na tej podstawie, iż Izba Odwoławcza błędnie uznała istnienie nazwy pochodzenia „grana padano” za okoliczność niestanowiącą przeszkody dla rejestracji powyższego znaku towarowego.
20 Jeśli chodzi o żądania OHIM, to należy stwierdzić, że w swej odpowiedzi na skargę, złożonej w sekretariacie Sądu w dniu 17 lutego 2004 r., wnosząc o oddalenie skargi, OHIM stwierdził, iż Izba Odwoławcza nie zastosowała prawidłowo kryteriów oceny charakteru rodzajowego jednego z określeń stanowiących sporną PDO i oświadczył, iż w tym zakresie sprawę oddaje pod rozwagę Sądu.
21 Na rozprawie OHIM oświadczył, że w świetle wyroków Sądu z dnia 30 czerwca 2004 r. w sprawie T‑107/02 GE Betz przeciwko OHIM – Atofina Chemicals (BIOMATE), Zb.Orz. str. II‑1845, z dnia 25 października 2005 r. w sprawie T‑379/03 Peek & Cloppenburg przeciwko OHIM (Cloppenburg), Zb.Orz. str. II‑4633 oraz z dnia 12 lipca 2006 r. w sprawie T‑97/05 Rossi przeciwko OHIM – Marcorossi (MARCOROSSI), dotychczas niepublikowany w Zbiorze, nie ma obowiązku stale podejmować obrony wszystkich zaskarżanych decyzji izb odwoławczych. W związku z tym przyłącza się do żądań skarżącego, wnosząc o stwierdzenie nieważności zaskarżonej decyzji.
22 Należy podnieść, że OHIM może, bez zmiany zakresu sporu, wnosić o uwzględnienie żądań jednej ze stron, według swego wyboru, oraz przedstawić argumenty na poparcie zarzutów przedstawionych przez tę stronę. Natomiast nie może on przedstawiać samodzielnych żądań o stwierdzenie nieważności lub zarzutów w przedmiocie stwierdzenia nieważności niepodniesionych przez pozostałe strony [wyrok Sądu z dnia 4 maja 2005 r. w sprawie T‑22/04 Reemark przeciwko OHIM – Bluenet (Westlife), Zb.Orz. str. II‑1559, pkt 18].
23 W niniejszej sprawie OHIM jasno wyraził wolę poparcia żądań i zarzutów podniesionych przez skarżącego, zarówno w swej odpowiedzi na skargę, jak i na rozprawie. W odpowiedzi na skargę wskazał on wyraźnie, że formalnie wnosi o oddalenie skargi tylko dlatego, iż jego zdaniem rozporządzenie nr 40/94 nie pozwala mu wnosić o stwierdzenie nieważności decyzji izb odwoławczych. Biorąc pod uwagę, że z powodów podanych w punkcie poprzedzającym i zgodnie z orzecznictwem przywołanym przez OHIM na rozprawie to stanowisko nie odpowiada stanowi prawnemu, należy przekwalifikować żądania OHIM i uznać, że wnosi on w istocie o uwzględnienie żądań skarżącego. Po takim przekwalifikowaniu brak jest niespójności pomiędzy żądaniami i argumentami przedstawionymi w odpowiedzi na skargę oraz podczas rozprawy.
24 Z powyższego wynika, że w niniejszej sprawie należy zbadać zgodność z prawem zaskarżonej decyzji pod kątem zarzutów podniesionych w skardze, uwzględniając również argumenty podniesione przez OHIM.
W przedmiocie dokumentów przedstawionych po raz pierwszy w postępowaniu przed Sądem
25 Załączniki do skargi nr 48 [decyzja Giurì di autodisciplina pubblicitaria (komisji etyki reklamy) nr 165/93 z dnia 22 października 1993 r.], 50 (pismo dyrekcji generalnej do spraw rolnictwa Komisji z dnia 20 maja 1997 r.) i 51 (pismo włoskiego ministerstwa rolnictwa i leśnictwa z dnia 3 sierpnia 1993 r., nr 64969), jak również załączniki nr 1–3 do pisma zawierającego interwencję Biraghi (wyciągi ze stron internetowych dotyczących Valle Grana i sera castelmagno oraz ze strony www.granapadano.com), nie zostały przedstawione w toku postępowania przed Izbą Odwoławczą.
26 Na rozprawie skarżący oświadczył, że rezygnuje z wniosku o uwzględnienie przez Sąd załączników do skargi nr 48, 50 i 51. OHIM ze swej strony pozostawia tę kwestię decyzji Sądu.
27 Z art. 63 ust. 2 rozporządzenia nr 40/94 wynika, że okoliczności faktyczne, na które strony nie powołały się przed instancjami OHIM, nie mogą już zostać przedstawione na etapie skargi wniesionej do Sądu, którego zadaniem jest zbadanie zgodności z prawem decyzji wydanej przez izbę odwoławczą poprzez przeprowadzenie kontroli zastosowania przez nią prawa wspólnotowego, w szczególności w świetle okoliczności faktycznych, jakie zostały jej przedstawione. Sąd nie może natomiast przeprowadzić takiej kontroli, uwzględniając nowe okoliczności faktyczne, na które się przed nim powołano, chyba że wykazane zostanie, iż w postępowaniu administracyjnym izba odwoławcza powinna była uwzględnić te okoliczności z urzędu przed wydaniem decyzji w sprawie [wyrok Trybunału z dnia 13 marca 2007 r. w sprawie C‑29/05 P OHIM przeciwko Kaul, Zb.Orz. str. I‑2213, pkt 54 oraz wyrok Sądu z dnia 12 grudnia 2002 r. w sprawie T‑247/01 eCopy przeciwko OHIM (ECOPY), Rec. str. II‑5301, pkt 46].
28 Zatem w celu przeprowadzenia kontroli zgodności z prawem zaskarżonej decyzji na podstawie art. 63 rozporządzenia nr 40/94 Sąd nie może uwzględnić wyżej wymienionych dokumentów, dotyczących okoliczności faktycznych nieznanych Izbie Odwoławczej. W konsekwencji dokumenty te należy odrzucić bez konieczności badania ich wartości dowodowej.
Co do istoty sprawy
29 Na poparcie swej skargi skarżący podnosi w istocie jeden zarzut, dotyczący naruszenia połączonych przepisów art. 142 rozporządzenia nr 40/94 i art. 14 rozporządzenia nr 2081/92.
Argumenty uczestników
30 Skarżący na wstępie podnosi, że „grana” nie jest określeniem rodzajowym, a to ze względu na jego charakter odróżniający, wynikający z uznania PDO „grana padano” zarówno na poziomie krajowym, na mocy legge nr 125 Tutela delle denominazioni di origine e tipiche dei formaggi (ustawy nr 125 z dnia 10 kwietnia 1954 r. o ochronie nazw pochodzenia i typowych nazw serów, GURI nr 99 z dnia 30 kwietnia 1954 r., str. 1294, zwana dalej „ustawą nr 125/54”), jak i na poziomie wspólnotowym, na mocy rozporządzenia nr 1107/96. Uznanie to oznacza, że wszyscy producenci, którzy chcą używać PDO „grana padano”, muszą przestrzegać szczególnych zasad opisanych w specyfikacji dotyczącej tej PDO, mających na celu zagwarantowanie jakości produktu sprzedawanego konsumentom. Ponadto skarżący zwraca uwagę, że Biraghi, która do 1997 r. była jednym z 200 producentów‑członków Consorzio, już do niego nie należy, co oznacza, że nie może używać PDO „grana padano” i nie jest już zobowiązana stosować się do specyfikacji produktu. Ograniczenie stosowania określenia „grana” do oznaczenia PDO „grana padano” zostało również potwierdzone na mocy Decreto del Presidente della Repubblica, Modificazione al disciplinare di produzione del formaggio „Grana padano” (dekretu Prezydenta Republiki z dnia 26 stycznia 1987 r. w sprawie zmian specyfikacji sera grana padano, GURI nr 137 z dnia 15 czerwca 1987 r., str. 4), zgodnie z którym możliwość używania oznaczenia „grana trentino” przyznawana jest jedynie pod warunkiem ścisłego przestrzegania specyfikacji produkcji PDO „grana padano”.
31 Skarżący oraz Republika Włoska podkreślają, że określenie „grana” jest w istocie pojęciem geograficznym, określającym niewielką rzekę, dopływ Padu, płynącą w dolinie, która nazywa się właśnie Valle Grana. Republika Włoska podnosi, że ochrona określenia „grana”, wskazującego na ser objęty PDO, znajduje więc podstawę prawną w art. 2 ust. 3 rozporządzenia nr 2081/92.
32 Skarżący ponadto twierdzi, że ochrona nazwy „grana”, nawet bez przymiotnika „padano”, była już uznawana przed wejściem w życie rozporządzenia nr 1107/96. W tym zakresie wskazuje on, że sprawozdanie z posiedzenia Komitetu Regulacyjnego ds. Nazw Pochodzenia i Oznaczeń Geograficznych z dnia 22 listopada 1995 r. mówi, iż „państwa członkowskie wskazały, że art. 13 [rozporządzenia nr 2081/92] powinien stosować się do następujących nazw: […] grana, padano, parmigiano, reggiano”.
33 Skarżący przypomina, że Trybunał wypowiedział się już przeciwko tezie o rodzajowym charakterze prostych części złożonych oznaczeń pochodzenia w swoim wyroku z dnia 25 czerwca 2002 r. w sprawie C‑66/00 Bigi, Rec. str. I‑5917, w którym wykluczył rodzajowość nazwy „parmesan”, jak tego domagało się Consorzio del Formaggio Parmigiano Reggiano.
34 Skarżący ponadto twierdzi, że wraz z ustanowieniem we Włoszech systemu nazw pochodzenia istniejący pierwotnie rodzaj sera „grana” został podzielony na dwa typy: grana padano i parmigiano reggiano, oba objęte PDO. Pierwszy z nich produkowany jest na obszarach znajdujących się na północ od Padu, podczas gdy produkcja drugiego odbywa się na południe od tej rzeki.
35 Skarżący oraz Republika Włoska utrzymują, że wyraźne uznanie, iż określenie „grana” ma charakter rodzajowy, oraz jego powszechne używanie bez żadnego rozróżnienia byłoby sprzeczne z brzmieniem rozporządzenia nr 2081/92, a w szczególności jego art. 13 ust. 1, który zakazuje używania nazw, znaków towarowych i określeń lub wskazań mogących zagrażać celom rejestracji nazw pochodzenia i oznaczeń geograficznych podlegających ochronie na mocy tego rozporządzenia.
36 Skarżący stwierdza, że art. 10 ustawy nr 125/54 przewiduje nawet sankcje karne za „każdy przypadek używania uznanych nazw pochodzenia lub nazw typowych przez ich podrabianie lub częściową zmianę wynikającą z dodania, choćby w sposób pośredni, określeń wyjaśniających, takich jak »rodzaju«, »według sposobu« lub podobnego”.
37 Skarżący przywołuje także orzecznictwo sądów krajowych oraz liczne pisma w sprawie stwierdzenia naruszeń ustalonych przez włoskie ministerstwo rolnictwa i leśnictwa w latach 1997–2000, skierowane do włoskich producentów, którzy niezgodnie z prawem oznaczali swoje produkty nazwą „grana”. Wniosku tego nie jest w stanie osłabić wyrok Corte di cassazione (włoskiego sądu najwyższego) nr 2562 z dnia 28 listopada 1989 r., zgodnie z którym używanie nazwy „grana” nie podlega szczególnym ograniczeniom, ponieważ wyrok ten został wydany przed ustanowieniem nazw pochodzenia na mocy rozporządzenia nr 2081/92.
38 Wreszcie Republika Włoska przyłącza się co do zasady do argumentów skarżącej, dodając, że określenie „grana” może być uważane za skrót używany przez konsumentów do oznaczenia sera grana padano. Zauważa ponadto, że rząd włoski w swym wniosku o zarejestrowanie nazwy grana padano, złożonym zgodnie z procedurą przewidzianą w art. 17 rozporządzenia nr 2081/92, nie dodał zastrzeżenia o wyłączeniu ochrony każdego z określeń tworzących tę nazwę. Zdaniem Republiki Włoskiej należy stąd wnosić, że również samo określenie „grana” podlega ochronie i jest zastrzeżone dla PDO.
39 OHIM podnosi, że zgodnie z art. 3 rozporządzenia nr 2081/92 w celu ustalenia, czy nazwa stała się nazwą rodzajową, należy uwzględnić wiele czynników, a w szczególności dokonać badania sytuacji w państwie członkowskim, z którego nazwa ta pochodzi, a także sytuacji w innych państwach członkowskich. Należy również przeprowadzić badanie zachowania i opinii właściwego kręgu odbiorców. W tym zakresie OHIM przypomina po pierwsze, że przeprowadzanie sondaży jest jednym ze sposobów najczęściej stosowanych przez Komisję i państwa członkowskie, oraz po drugie, że zgodnie z art. 76 rozporządzenia nr 40/94 izba odwoławcza rozpoznająca sprawę może zwracać się o opinię do Komisji lub władz krajowych.
40 OHIM zwraca uwagę, że nie wydaje się, by Izba Odwoławcza konsultowała się z właściwymi organami włoskimi lub wspólnotowymi ani by przeprowadziła szczegółowe badanie rynku włoskiego oraz rynków innych państw członkowskich. Izba Odwoławcza oparła się raczej na analizie słowników włoskich powszechnego użycia i na badaniach przeprowadzonych w Internecie.
41 Poza tym OHIM podkreśla, że sama Izba Odwoławcza, cytując Enciclopedia Zanichelli, Dizionario della lingua italiana Le Monnier oraz Vocabolario della lingua italiana Zingarelli, podniosła, iż dla włoskiego konsumenta określenie „grana” nie oznacza jedynie „sera półtłustego, twardego, gotowanego”, lecz ser posiadający cechy wskazujące, że „pochodzi z charakterystycznych regionów Emilii i Lombardii”. Okoliczność, że słowniki, którymi się posłużono, wspominają o określonym regionie, sama w sobie jest wystarczająca, by wykluczyć rodzajowy charakter określenia „grana”.
42 Ponadto okoliczność, że niektóre z tych słowników, jak również przepisy kulinarne wymieniają zamiennie określenia „grana” lub „grana padano”, wydaje się raczej wspierać pogląd, zgodnie z którym dla włoskiego konsumenta określenie „grana” jest synonimem określenia „grana padano”.
43 OHIM wskazuje, że zgodnie z art. 13 ust. 3 rozporządzenia nr 2081/92 PDO po zarejestrowaniu nie może stać się nazwą rodzajową. Zatem póki Komisja albo właściwe organy sądownicze, wspólnotowe lub krajowe nie orzekły, że dana PDO stała się nazwą rodzajową, organy OHIM muszą uznać rejestrację tej PDO za ważną i zasługującą na ochronę.
44 Biraghi twierdzi, że określenie „grana” ma charakter rodzajowy i oznacza rodzaj sera wolno dojrzewającego, półtłustego, gotowanego, twardego i ziarnistego. Dosłownie określenie to odwołuje się do ziarnistej struktury sera – który właśnie tej cesze zawdzięcza swą nazwę – i nie oznacza ono samo przez się obszaru geograficznego ani dokładnego miejsca pochodzenia. W tym zakresie Biraghi twierdzi, że obecnie w Valle Grana produkowany jest tylko ser castelmagno, objęty ochroną PDO.
45 Ponadto Biraghi zwraca uwagę, że powołany powyżej przez skarżącą wyrok w sprawie Bigi dotyczy nazwy złożonej z dwóch określeń, z których każde wskazuje na miejsce wytwarzania: „parmigiano” dla sera wytwarzanego na obszarach podmiejskich Parmy, „reggiano” dla sera wytwarzanego w mieście Reggio Emilia.
46 Biraghi podnosi wreszcie, że ser ziarnisty zwany był „grana” na długo przed powstaniem pierwszych wytwórni sera w połowie XIX w., jak to zresztą wyjaśnia sam skarżący w jednej ze swoich publikacji, w której przyznaje, że ser grana został po raz pierwszy wytworzony około 1135 r. i że jego nazwa, używana już w 1750 r., była inspirowana jego ziarnistą strukturą.
47 Biraghi kwestionuje, jakoby wraz z wprowadzeniem we Włoszech systemu PDO ser grana dzielił się tylko na dwa gatunki w obrębie tego samego rodzaju, to znaczy na grana padano i parmigiano reggiano, z których oba objęte są PDO. Dodaje ona, że „grana” nie oznacza również trzeciego gatunku sera, innego od owych PDO. Przeciwnie, określenie „grana” oznacza ten sam rodzaj twardego i ziarnistego sera, do którego należą jednocześnie grana Biraghi i dwie powyższe PDO. Zatem okoliczność, że istnieją szczególne zasady wytwarzania i wprowadzania do obrotu grana padano i parmigiano reggiano, nie oznacza, iż nie istnieje już ser grana.
48 Na gruncie prawnym Biraghi podnosi, że decyzja Komisji 96/536/WE z dnia 29 lipca 1996 r. ustanawiająca wykaz produktów na bazie mleka, odnośnie do których państwa członkowskie są upoważnione do udzielania indywidualnych lub ogólnych odstępstw zgodnie z art. 8 ust. 2 dyrektywy 92/46/EWG, oraz charakter tych odstępstw stosowanych przy wytwarzaniu takich produktów (Dz.U. L 230, str. 12) wymienia między innymi „Dansk Grana” oraz „Romonte – Typ Grana”.
49 Biraghi zwraca uwagę, że istnienie sera grana jako rodzaju znajduje potwierdzenie w różnych pozycjach książkowych i słownikach, w decyzjach Ufficio Italiano Brevetti e Marchi (włoskiego urzędu do spraw patentów i znaków towarowych) oddalających wnioski o rejestrację znaków towarowych Grana Piemontese i Grana Reale, w okólniku nr 1 z dnia 4 stycznia 1999 r. stowarzyszenia zawodowego Assolatte, przewidującym w załączniku trzy kategorie sera grana, to znaczy grana padano, parmiggiano reggiano oraz „inne grana”, jak również w tym, że tą ostatnią kategorią posługuje się w swoich zestawieniach Istituto Nazionale di Statistica (krajowy instytut statystyczny, ISTAT).
50 Biraghi twierdzi, wbrew stanowisku skarżącej i Republiki Włoskiej, że nazwą zarejestrowaną jako PDO w rozumieniu art. 9 i 10 ustawy nr 125/54 i art. 13 rozporządzenia nr 2081/92 jest wyłącznie nazwa złożona „grana padano”, a nie również określenie „grana”. Zdaniem Biraghi zgodnie z art. 3 ust. 1 rozporządzenia nr 2081/92 samo określenie „grana” nie może bowiem być zarejestrowane jako PDO, gdyż ma charakter rodzajowy.
51 W tym miejscu Biraghi wskazuje, że kwestia używania określenia „grana” bez przymiotnika „padano” była już we Włoszech rozważana przez Corte di Cassazione w wyroku nr 2562 z dnia 28 listopada 1989 r., w którym sąd ten orzekł, że „podczas gdy ser grana padano korzysta z uznania pochodzenia i w konsekwencji z ochrony prawnokarnej przed nieuprawnionym używaniem nazwy, to ser zwany po prostu »grana« nie jest na gruncie obowiązującego ustawodawstwa uznany za ser typowy, a zatem używanie tej nazwy […] nie jest w szczególny sposób ograniczone i nie stanowi naruszenia ustawy [nr 125/54]”. Biraghi dodaje również, że Trybunał w swym wyroku z dnia 9 czerwca 1998 r. w sprawach połączonych C‑129/97 i C‑130/97 Chiciak i Fol, Rec. str. I‑3315, dotyczącym PDO „époisses de Bourgogne” wyjaśnił, iż „ jeśli chodzi o »złożoną« nazwę pochodzenia [zarejestrowaną w procedurze uproszczonej, o której mowa w art. 17 rozporządzenia nr 2081/92], to okoliczność, że [w odniesieniu do tej nazwy] w załączniku do rozporządzenia [nr 1107/96] brak jest przypisu wskazującego, że nie wniesiono o rejestrację jednej z części tej nazwy, nie musi oznaczać, że każda z jej części podlega ochronie”. Ochrona nazw rodzajowych została również wykluczona przez Trybunał w wyrokach z dnia 10 listopada 1992 r. w sprawie C‑3/91 Exportur, Rec. str. I‑5529 oraz z dnia 7 maja 1997 r. w sprawach połączonych od C‑321/94 do C‑324/94 Pistre i in., Rec. str. I‑2343.
52 W świetle tych rozważań Biraghi uważa, że używanie określenia rodzajowego „grana” nie stanowi naruszenia ani art. 13 ust. 1 rozporządzenia nr 2081/92, ani przepisów krajowych dotyczących nazw pochodzenia. Ustawa nr 125/54 zakazuje bowiem wszelkiego rodzaju używania nazw pochodzenia przez podrabianie lub zmianę wynikającą z dodania określeń, takich jak „rodzaju”, „przy użyciu” lub „o smaku”, ale nie zakazuje prostego używania określenia rodzajowego, takiego jak „grana”.
Ocena Sądu
53 Artykuł 142 rozporządzenia nr 40/94 stanowi, że nie ma ono wpływu na przepisy rozporządzenia nr 2081/92, a w szczególności na jego art. 14.
54 Artykuł 14 rozporządzenia nr 2081/92 stanowi, że wniosek o rejestrację znaku towarowego odnoszący się do z jednego z przypadków określonych w art. 13 i dotyczący tego samego rodzaju produktu nie będzie uwzględniony, o ile został on złożony po dniu publikacji, o której mowa w art. 6 ust. 2. Znaki towarowe zarejestrowane z naruszeniem tego przepisu zostaną unieważnione.
55 Z tego wynika, że OHIM zobowiązany jest stosować rozporządzenie nr 40/94 w taki sposób, aby nie naruszać ochrony przyznanej PDO na mocy rozporządzenia nr 2081/92.
56 W konsekwencji OHIM winien odmówić rejestracji każdego znaku towarowego, który powoduje powstanie jednej z sytuacji opisanych w art. 13 rozporządzenia nr 2081/92, a jeśli taki znak towarowy został już zarejestrowany – stwierdzić jego nieważność.
57 Ponadto po pierwsze, zgodnie z art. 13 ust. 3 rozporządzenia nr 2081/92 nazwy chronione nie mogą stać się nazwami rodzajowymi, a po drugie, okoliczność, że rozporządzenie nr 1107/96 nie zawiera wskazania w formie przypisu wyjaśniającego, iż nie wniesiono o rejestrację określenia „grana”, nie musi oznaczać, że każda z części nazwy „grana padano” podlega ochronie (zob. podobnie ww. wyrok w sprawach Chiciak i Fol, pkt 39).
58 Artykuł 13 ust. 1 akapit drugi rozporządzenia nr 2081/92 stanowi, że „[g]dy zarejestrowana nazwa zawiera w sobie nazwę produktu rolnego lub środka spożywczego, która jest uważana za nazwę rodzajową, to zastosowanie nazwy ogólnej [rodzajowej] na właściwym produkcie rolnym lub środku spożywczym nie jest uważane za sprzeczne z ust. 1 lit. a) lub b)”. Wynika z tego, że w przypadku gdy PDO złożona jest z kilku elementów, z których jeden stanowi określenie rodzajowe produktu rolnego lub środka spożywczego, to użycie tej nazwy rodzajowej w ramach zarejestrowanego znaku towarowego musi być uznane za zgodne z art. 13 ust. 1 lit. a) lub b) rozporządzenia nr 2081/92, a wniosek o unieważnienie uzasadniony ochroną PDO musi zostać oddalony.
59 W tym zakresie z powołanego powyżej wyroku w sprawach Chiciak i Fol (pkt 38) wynika, że w systemie rejestracji wspólnotowej ustanowionym na mocy rozporządzenia nr 2081/92 kwestie dotyczące przyznania ochrony poszczególnym elementom danej nazwy, a w szczególności kwestia, czy chodzi o nazwę rodzajową, czy o element nazwy chroniony przed praktykami opisanymi w art. 13 tego rozporządzenia, są przedmiotem oceny dokonywanej na podstawie szczegółowej analizy kontekstu faktycznego danej sprawy.
60 W tym miejscu należy na wstępie stwierdzić, że Izba Odwoławcza miała uprawnienia do przeprowadzenia tego rodzaju analizy i ewentualnie do nieprzyznania ochrony rodzajowej części PDO. Skoro bowiem nie chodzi o stwierdzenie nieważności PDO jako takiej, okoliczność, że art. 13 ust. 1 akapit drugi rozporządzenia nr 2081/92 wyklucza ochronę nazw rodzajowych zawartych w PDO oznacza, iż Izba Odwoławcza jest uprawniona do zbadania, czy dane określenie stanowi w istocie nazwę rodzajową produktu rolnego lub środka spożywczego.
61 Analiza taka zakłada zbadanie pewnej liczby przesłanek, co w znacznej mierze wymaga dokładnej znajomości zarówno czynników charakterystycznych dla danego państwa członkowskiego (zob. podobnie wyrok Trybunału z dnia 6 grudnia 2001 r. w sprawie C‑269/99 Carl Kühne i in., Rec. str. I‑9517, pkt 53), jak i sytuacji w innych państwach członkowskich (zob. podobnie wyrok Trybunału z dnia 16 marca 1999 r. w sprawach połączonych C‑289/96, C‑293/96 i C‑299/96 Dania i in. przeciwko Komisji, Rec. str. I‑1541, pkt 96).
62 W tych okolicznościach Izba Odwoławcza była zobowiązana do przeprowadzenia szczegółowej analizy wszystkich czynników mogących przesądzać o wspomnianym charakterze rodzajowym.
63 Artykuł 3 rozporządzenia nr 2081/92 stanowiąc, że nazwy, które stały się nazwami rodzajowymi, nie mogą być zarejestrowane, przewiduje jednocześnie, że w celu ustalenia, czy dana nazwa stała się nazwą rodzajową, brane są pod uwagę wszystkie czynniki, a w szczególności sytuacja w państwie członkowskim, z którego nazwa ta pochodzi, oraz na obszarach spożycia, sytuacja w innych państwach członkowskich oraz właściwe przepisy krajowe i wspólnotowe.
64 Te same kryteria należy stosować dla celów art. 13 ust. 1 akapit drugi rozporządzenia nr 2081/92. Jak bowiem stwierdził Trybunał, zawarta w art. 3 ust. 1 akapit drugi definicja pojęcia „nazwy, która stała się nazwą rodzajową” znajduje również zastosowanie do nazw, które zawsze były nazwami rodzajowymi (ww. wyrok w sprawach połączonych Dania i in. przeciwko Komisji, pkt 80).
65 Zatem wskazówkami o charakterze prawnym, ekonomicznym, technicznym, historycznym, kulturalnym i społecznym, pozwalającymi na przeprowadzenie wymaganej szczegółowej analizy są między innymi: właściwe przepisy krajowe i wspólnotowe, w tym ich rozwój historyczny, sposób postrzegania rzekomo rodzajowej nazwy przez przeciętnego konsumenta, w tym okoliczność, że powszechna znajomość nazwy pozostaje związana z dojrzałym serem wytwarzanym na danym obszarze, gdyż nie jest ona powszechnie używana w innych regionach państwa członkowskiego lub Unii Europejskiej, okoliczność, że produkt był zgodnie z prawem sprzedawany pod omawianą nazwą w niektórych państwach członkowskich, okoliczność, że produkt był zgodnie z prawem wytwarzany pod omawianą nazwą w kraju pochodzenia nazwy nawet bez przestrzegania tradycyjnych metod produkcji, okoliczność, że działalność ta trwała przez dłuższy czas, a także liczba produktów noszących omawianą nazwę i wytwarzanych z pominięciem tradycyjnych metod w stosunku do liczby produktów wytwarzanych tymi metodami, udział w rynku zajmowany przez produkty noszące omawianą nazwę i wytwarzane z pominięciem tradycyjnych metod w stosunku do udziału w rynku produktów wytwarzanych tymi metodami, okoliczność, że produkty wytwarzane z pominięciem tradycyjnych metod były prezentowane w sposób odwołujący się do miejsc wytwarzania produktów tymi metodami, ochrona omawianej nazwy na mocy umów międzynarodowych oraz liczba państw członkowskich, które ewentualnie powołują się na możliwy rodzajowy charakter tej nazwy (zob. podobnie ww. wyroki w sprawach połączonych Dania i in. przeciwko Komisji, pkt 95, 96, 99 i 101; w sprawie Bigi, pkt 20 oraz z dnia 25 października 2005 r. w sprawach połączonych C‑465/02 i C‑466/02 Niemcy i Dania przeciwko Komisji, Zb.Orz. str. I‑9115, pkt 75, 77, 78, 80, 83, 86, 87, 93 i 94).
66 Ponadto Trybunał nie wykluczył możliwości uwzględnienia (ww. wyrok w sprawach połączonych Dania i in. przeciwko Komisji, pkt 85–87) – w ramach badania charakteru rodzajowego nazwy – badania opinii konsumentów przeprowadzonego w celu poznania sposobu postrzegania przez nich badanej nazwy lub opinii komitetu powołanego na mocy decyzji Komisji 93/53/EWG z dnia 21 grudnia 1992 r. ustanawiającej komitet naukowy dla określenia nazw pochodzenia, oznaczeń geograficznych i świadectw o szczególnym charakterze (Dz.U. 1993, L 13, str. 16), który został zastąpiony przez grupę naukową ekspertów do spraw nazw pochodzenia, oznaczeń geograficznych i gwarantowanych tradycyjnych specjalności, ustanowioną na mocy decyzji Komisji 2007/71/WE z dnia 20 grudnia 2006 r. (Dz.U. 2007, L 32, str. 177). Komitet ten, złożony z wysoko wykwalifikowanych ekspertów o wykształceniu rolniczym lub prawniczym, ma za zadanie między innymi badanie rodzajowego charakteru nazw pochodzenia.
67 Wreszcie można uwzględnić inne czynniki, w szczególności określenie danej nazwy jako rodzajowej w Codex alimentarius (w przedmiocie pomocniczej wartości zasad zawartych w Codex alimentarius zob. wyroki Trybunału z dnia 22 września 1988 r. w sprawie 286/86 Deserbais, Rec. str. 4907, pkt 15 i z dnia 5 grudnia 2000 r. w sprawie C‑448/98 Guimont, Rec. str. I‑10663, pkt 32), oraz dodanie nazwy do wykazu zawartego w załączniku II do międzynarodowej konwencji w sprawie stosowania oznaczeń pochodzenia i nazw serów [tłumaczenie nieoficjalne] podpisanej w Stresa w dniu 1 czerwca 1951 r., co upoważnia do używania tej nazwy na terytorium wszystkich państw – sygnatariuszy konwencji pod warunkiem przestrzegania zasad wytwarzania i wskazania państwa wytwarzania, przy czym możliwość ta nie jest ograniczona do wytwórców z odpowiedniej strefy geograficznej (zob. opinia rzecznika generalnego D. Ruiza‑Jaraba Colomera do ww. sprawy Niemcy i Dania przeciwko Komisji, Rec. str. I‑9118, pkt 168).
68 Tymczasem należy stwierdzić, że Izba Odwoławcza pominęła kryteria, które w dziedzinie PDO wypracowało orzecznictwo wspólnotowe i które ustanowione zostały w art. 3 rozporządzenia nr 2081/92.
69 Nie wzięła ona bowiem pod uwagę żadnego z czynników, które zgodnie z orzecznictwem przywołanym w pkt 65–67 powyżej pozwalają na dokonanie wymaganej analizy ewentualnego charakteru rodzajowego danej nazwy lub jednego z tworzących ją elementów, oraz w żaden sposób nie odwołała się do badań opinii konsumentów lub do opinii ekspertów wykwalifikowanych w tej dziedzinie ani nie zwróciła się o informacje do państw członkowskich czy też do Komisji, która ze swej strony mogła przekazać pytanie wyżej wspomnianemu komitetowi naukowemu, mimo że jak to słusznie podkreśla OHIM, Izba Odwoławcza miała taką możliwość na gruncie art. 74 ust. 1 część pierwsza zdania i art. 76 rozporządzenia nr 40/94.
70 Materiał dowodowy, na którym opiera się zaskarżona decyzja, sprowadza się jedynie do wypisów ze słowników i do wyników wyszukiwania w Internecie przeprowadzonego przez Izbę Odwoławczą z urzędu.
71 Jednak częstotliwość występowania danego określenia w Internecie nie może sama w sobie przesądzać o rodzajowym charakterze danej nazwy. Ponadto wszystkie definicje określenia „grana” znajdujące się w słownikach cytowanych przez Izbę Odwoławczą odwołują się do miejsca wytwarzania grana padano, odpowiadającego obszarowi Niziny Padańskiej. W konsekwencji, wbrew ocenie Izby Odwoławczej, słowniki te dowodzą raczej, że nazwa „grana” używana jest w języku włoskim jako forma skrócona grana padano, a nazwa „grana” związana jest faktycznie i w powszechnym odczuciu z pochodzeniem tego produktu znad Padu, co znajduje potwierdzenie w dwóch słownikach niemieckich cytowanych w pkt 50 i 51 zaskarżonej decyzji. Jeśli chodzi o definicję zawartą w Enciclopedia Treccani, to nie ma ona znaczenia, gdyż pochodzi z 1949 r., to znaczy jest wcześniejsza zarówno od rozporządzenia nr 1107/96, jak i ustawy nr 125/54, w której po raz pierwszy uznano nazwę „grana padano” za PDO.
72 Co więcej, należy stwierdzić, że gdyby Izba Odwoławcza należycie uwzględniła wszystkie dowody przedłożone przez skarżącego i zastosowała kryteria wypracowane w orzecznictwie Trybunału, musiałaby dojść do wniosku, że rodzajowy charakter nazwy „grana” nie został w sposób dostateczny wykazany.
73 Wśród tych czynników wymienić można przede wszystkim sytuację prawną we Włoszech w zakresie ochrony nazwy „grana padano” oraz jej rozwój historyczny.
74 W tej kwestii należy podnieść, że nazwa „grana” została po raz pierwszy uznana na gruncie prawnym w Regio Decreto Legge nr 1177, Disposizioni integrative della disciplina della produzione e della vendita dei formaggi (królewskim dekrecie z mocą ustawy nr 1177 z dnia 17 maja 1938 r. zawierającym przepisy uzupełniające zasady wytwarzania i sprzedaży serów, GURI nr 179 z dnia 8 sierpnia 1938 r.). Dekret ten, który ustalił minimalną zawartość tłuszczu w różnych włoskich serach, wymieniał grana parmigiano‑reggiano, grana lodigiano, grana emiliano, grana lombardo i grana veneto. Świadczy on o tym, że grana wytwarzany był w różnych częściach doliny Padu, w pobliżu Parmy, Reggio Emilia, Lodi, w Emilii, Lombardii i Wenecji Euganejskiej. Natomiast nazwa „grana padano” nie została w nim wymieniona.
75 Należy stwierdzić, że wszystkie te obszary znajdują się na obszarach wytwarzania bądź to parmigiano reggiano (Parma, Reggio Emilia, Modena, Bolonia na zachód od Reno i Mantua na wschód od Padu), bądź to grana padano (Piemont, Lombardia, Emilia‑Romania, Wenecja Euganejska i prowincja Trydent).
76 W następstwie ustanowienia we Włoszech pierwszego systemu nazw pochodzenia na mocy ustawy nr 125/54 oraz Decreto del Presidente della Repubblica nr 1269, Riconoscimento delle denominazioni circa i metodi di lavorazione, caratteristiche merceologiche e zone di produzione dei formaggi (dekretu Prezydenta Republiki nr 1269 z dnia 30 października 1955 r. dotyczącego uznania nazw związanych z metodami wytwarzania, cechami produktów i obszarami produkcji serów, GURI nr 295 z dnia 22 grudnia 1955 r., str. 4401), który uznał nazwę pochodzenia „grana padano”, ser parmigiano reggiano ze względu na swoje szczególne cechy przestał być kwalifikowany jako grana, podczas gdy wszystkie pozostałe sery grana zostały uznane pod nazwą „padano”.
77 Okoliczność, że przepisy włoskie z 1938 r. wymieniają różne typy grana (parmigiano‑reggiano, lodigiano, emiliano, lombardo i veneto), spośród których wszystkie wytwarzane były na obszarze Niziny Padańskiej, nie wymieniając jednak grana padano, jak również okoliczność, że późniejsze przepisy wprowadziły nazwę „grana padano”, porzucając jednocześnie nazwy wcześniejsze, wskazują, że grana jest serem tradycyjnie wytwarzanym na wielu obszarach Niziny Padańskiej, który w pewnym okresie z tego powodu został oznaczony przez ustawodawcę włoskiego określeniem „padano” w celu uproszczenia uregulowań prawnych i połączenia pod jedną nazwą różnych nazw wcześniejszych pochodzących z doliny Padu.
78 Określenie kwalifikujące „padano” nie zostało więc wprowadzone po to, aby ograniczyć zakres PDO wyłącznie do niektórych serów grana, ale raczej w celu objęcia ich razem szczególną ochroną, przyznaną na początku na mocy przepisów włoskich, a następnie na mocy rozporządzenia nr 2081/92. Jak wynika z powyższego, rozwój włoskich uregulowań prawnych wskazuje, iż nazwa „grana” nie jest nazwą rodzajową.
79 Żaden z argumentów przedstawionych przez Biraghi nie pozwala na zakwestionowanie powyższych rozważań. Po pierwsze w kwestii istnienia nazwy „grana trentino” należy stwierdzić, że powołany przez Biraghi dekret Prezydenta Republiki w sprawie zmian specyfikacji sera grana padano zezwolił na dodanie wyrażenia „trentino” (z Trydentu) do sera grana padano wytwarzanego na obszarze prowincji Trydent. Możliwość ta tylko wzmacnia pogląd, że nadanie serowi nazwy „grana” jest dopuszczalne wyłącznie wtedy, gdy jest on wytwarzany zgodnie ze specyfikacją produktu grana padano.
80 Po drugie o ile prawdą jest, że okólnik stowarzyszenia Assolatte rzeczywiście wskazuje na istnienie „innych grana” poza grana padano, to należy stwierdzić, iż jak to wynika z tabeli załączonej do tego okólnika, owe „inne grana” były eksportowane do innych państw niż państwa członkowskie Wspólnoty Europejskiej, w szczególności do Stanów Zjednoczonych, Japonii, Rosji, Chorwacji, Słowenii (która nie była członkiem Unii Europejskiej w czasie, do którego odnoszą się te dane, to znaczy w 1999 r.). W odniesieniu do sera przeznaczonego na eksport do państw, w których nazwa „grana” nie podlegała żadnej szczególnej ochronie prawej, argument powyższy jest nietrafny ze względu na stosowanie zasady terytorialności, którą Trybunał uznał na gruncie praw własności intelektualnej w powołanym powyżej wyroku w spawie Exportur (pkt 12). To samo dotyczy powołanych przez Biraghi danych opracowanych przez ISTAT, które nie mają charakteru rozstrzygającego, gdyż nie wskazują rynku przeznaczenia „innych grana”.
81 Po trzecie twierdząc, że określenie „grana” nie wskazuje obszaru geograficznego jako takiego, Biraghi zmierza w istocie do wykazania, że nazwa „grana” nie może w żadnym wypadku korzystać z ochrony przyznawanej na mocy rozporządzenia nr 2081/92, gdyż nie odpowiada definicji nazwy pochodzenia z art. 2 tego rozporządzenia. Jednak nie ma znaczenia, czy nazwa „grana” wywodzi się stąd, że ser, który oznacza, ma ziarnistą strukturę, czy też stąd, że ser ten początkowo był wytwarzany w Valle Grana, skoro na mocy art. 2 ust. 3 rozporządzenia nr 2081/92 PDO może być również tradycyjna nazwa niegeograficzna określająca produkt rolny lub środek spożywczy pochodzący z regionu lub konkretnego miejsca, które odznaczają się jednolitymi czynnikami naturalnymi, wyodrębniającymi je spośród graniczących z nimi obszarów (ww. wyrok w sprawie Niemcy i Dania przeciwko Komisji, pkt 46–50). W tym zakresie poza sporem pozostaje, że ser grana pochodzi z regionu Niziny Padańskiej. Z tego względu spełnia więc przesłanki przewidziane w art. 2 ust. 3 rozporządzenia nr 2081/92.
82 Po czwarte powoływanie się przez Biraghi w celu poparcia swych twierdzeń na powołany powyżej wyrok w sprawie Niemcy i Dania przeciwko Komisji pozbawione jest wszelkiego znaczenia, ponieważ Trybunał nie kwestionuje możliwości, że nazwa niegeograficzna mogłaby stanowić PDO, a jedynie zakres obszaru wytwarzania produktu z niegeograficzną nazwą „feta”. Z tych samych względów należy również odrzucić argument podnoszony przez Biraghi, zgodnie z którym w Valle Grana wytwarzany jest jedynie ser castelmagno. Podobnie należy pominąć powołanie się przez Biraghi na powołany powyżej wyrok w sprawie Pistre i in., gdyż jak wynika to z pkt 35 tegoż wyroku, dotyczy on określenia (montagne), które nie spełnia przesłanek uznania go za obejmujące nazwę pochodzenia w rozumieniu art. 2 rozporządzenia nr 2081/92 z powodu braku bezpośredniego związku pomiędzy jakością lub cechami produktu a jego szczególnym pochodzeniem geograficznym.
83 Po piąte decyzja 96/536, która wymienia duński ser „Dansk Grana ” oraz niemiecki ser „Romonte – Typ Grana”, została przyjęta w wykonaniu dyrektywy Rady 92/46/EWG z dnia 16 czerwca 1992 r. ustanawiającej przepisy zdrowotne dla produkcji i wprowadzania do obrotu surowego mleka, mleka poddanego obróbce termicznej i produktów na bazie mleka (Dz.U. L 268, str. 1). Skoro decyzja 96/536 ma na celu jedynie ustanowienie wyjątków od przepisów zdrowotnych zawartych w dyrektywie 92/46, to nie może mieć ona żadnego wpływu na ochronę praw własności intelektualnej, takich jak chroniona nazwa pochodzenia (zob. podobnie ww. wyrok w sprawie Niemcy i Dania przeciwko Komisji, pkt 96). Nawet jeśli przyjąć, że wymienienie powyższych serów w decyzji 96/536 dowodzi, że nazwa „grana” ma charakter rodzajowy w Danii i Niemczech, nie byłoby możliwe rozszerzenie zakresu takiego wniosku na całe terytorium Wspólnoty lub przynajmniej na jego istotną część. Ponadto decyzja ta mówi o duńskim grana i o serze niemieckim, w przypadku którego wskazane zostało, że jest to ser „typu” grana, co sugeruje, że w Danii i w Niemczech nazwa grana bez określenia kwalifikującego w każdym razie kojarzy się nadal z „grana padano” (zob. podobnie ww. wyrok w sprawie Dania i Niemcy przeciwko Komisji, pkt 92). Wreszcie powołana przez Biraghi decyzja 96/536 pochodzi z 1996 r., kiedy to państwa członkowskie mogły jeszcze powoływać się na wyjątek przewidziany w art. 13 ust. 2 rozporządzenia nr 2081/92 upoważniający je do utrzymania w mocy przepisów krajowych pozwalających na używanie nazw zarejestrowanych na podstawie art. 17 przez okres nie dłuższy niż pięć lat od opublikowania rozporządzenia.
84 Po szóste wyrok Corte di cassazione z dnia 28 listopada 1989 r. został wydany w postępowaniu karnym, a sąd ten stwierdził wyraźnie, że uniewinnienie oskarżonego było konsekwencją braku w owym czasie sankcji karnej z tytułu nieprawidłowego używania nazwy „grana”. Ponadto wyrok ten został wydany przed wejściem w życie rozporządzeń nr 2081/92 i nr 1107/96, to znaczy zanim poziom ochrony PDO został określony na poziomie wspólnotowym. Wreszcie z licznych protokołów zawierających ustalenia nadużyć sporządzonych przez Ispettorato centrale repressione frodi (główny urząd do spraw zwalczania nadużyć) włoskiego ministerstwa rolnictwa i leśnictwa, które przedłożył skarżący i które są późniejsze od wyroku Corte di cassazione i od rozporządzenia nr 1107/96, wynika, że władze włoskie systematycznie dokonują zajmowania serów noszących jedynie oznaczenie „grana” ze względu na fakt, że tego rodzaju praktyka stanowi naruszenie PDO „grana padano” podlegającej ochronie na mocy rozporządzenia nr 1107/96.
85 Na koniec nie jest również trafne powołanie się przez Biraghi na słowniki. Bowiem wbrew temu co twierdzi Biraghi, można zauważyć, że o ile rzeczywiście Dictionnaire des fromages Larousse definiuje sery grana jako „włoskie sery mające (określone) wspólne cechy”, to jednak wskazuje on dalej, że kilka włoskich ustaw zdefiniowało ich nazwę, wprowadzając rozróżnienie na sery wytwarzane w określonych prowincjach (parmigiano reggiano) i sery wytwarzane w innych prowincjach (grana padano), co wspiera tezę przeciwną do twierdzenia o rodzajowym charakterze nazwy „grana”. Natomiast żadnych wniosków nie można wywieść z Guide du fromage Androuët‑Stock, który nawet nie wspomina o grana padano.
86 Włoskie ustawodawstwo nie było zresztą jedyną wskazówką, jaką dysponowała Izba Odwoławcza w celu wykluczenia rodzajowego charakteru nazwy „grana”. Znana jej była bowiem okoliczność, że żadne państwo członkowskie nie podnosiło kwestii możliwego rodzajowego charakteru nazwy „grana” w ramach komitetu, z którym konsultowała się Komisja w celu przyjęcia rozporządzenia nr 1107/96. Ponadto nie przedłożono jej żadnego dowodu na wprowadzanie do obrotu na terytorium Wspólnoty Europejskiej sera o nazwie „grana”.
87 Wreszcie ze względu na ciążący na niej obowiązek zaznajamiania się z urzędu z właściwymi przepisami krajowymi [zob. podobnie wyrok Sądu z dnia 20 kwietnia 2005 r. w sprawie T‑318/03 Atomic Austria przeciwko OHIM – Fabricas Agrupadas de Muñecas de Onil (ATOMIC BLITZ), Zb.Orz. str. II‑1319, pkt 35] Izba Odwoławcza mogła również wziąć pod uwagę ustawodawstwo krajowe wprowadzające w życie powołaną powyżej międzynarodową konwencję w sprawie stosowania oznaczeń pochodzenia i nazw serów oraz dwustronne międzynarodowe konwencje o ochronie nazwy „grana”.
88 Z powyższego wynika, że Izba Odwoławcza nie mogła dojść do wniosku, iż rejestracja znaku towarowego GRANA BIRAGHI nie stanowi naruszenia PDO „grana padano” w rozumieniu art. 13 ust. 1 akapit pierwszy rozporządzenia nr 2081/92.
89 Należy zatem stwierdzić, iż skarga jest zasadna, gdyż Izba Odwoławcza błędnie uznała, że nazwa „grana” jest nazwą rodzajową i że istnienie PDO „grana padano” nie stanowi przeszkody dla rejestracji znaku towarowego GRANA BIRAGHI w rozumieniu art. 14 rozporządzenia nr 2081/92. W konsekwencji należy stwierdzić nieważność zaskarżonej decyzji.
W przedmiocie kosztów
90 Zgodnie z art. 87 § 2 regulaminu Sądu kosztami zostaje obciążona, na żądanie strony przeciwnej, strona przegrywająca sprawę. Ponadto art. 87 § 4 akapit pierwszy regulaminu przewiduje, że państwa członkowskie, które przystąpiły do sprawy w charakterze interwenienta, pokrywają własne koszty.
91 Na rozprawie skarżący zażądał obciążenia OHIM kosztami postępowania.
92 Jak wynika z utrwalonego orzecznictwa, okoliczność, że strona wygrywająca sprawę zgłosiła takie żądanie dopiero na rozprawie, nie stoi na przeszkodzie uwzględnieniu jej wniosku [wyrok Trybunału z dnia 29 marca 1979 r. w sprawie 113/77 NTN Toyo Bearing i in. przeciwko Radzie, Rec. str. 1185, wyroki Sądu z dnia 10 lipca 1990 r. w sprawie T‑64/89 Automec przeciwko Komisji, Rec. str. II‑367, pkt 79 oraz z dnia 16 listopada 2006 r. w sprawie T‑278/04 Jabones Pardo przeciwko OHIM – Quimi Romar (YUKI), dotychczas niepublikowany w Zbiorze, pkt 75].
93 Ponieważ należy stwierdzić nieważność decyzji Izby Odwoławczej oraz należy z tego tytułu uznać OHIM za stronę przegrywającą sprawę niezależnie od treści jego żądań, OHIM musi ponieść koszty skarżącego, zgodnie z jego żądaniami. Interwenienci ponoszą swoje własne koszty.
Z powyższych względów
SĄD (czwarta izba)
orzeka, co następuje:
1) Stwierdza się nieważność decyzji Pierwszej Izby Odwoławczej Urzędu Harmonizacji w ramach Rynku Wewnętrznego (znaki towarowe i wzory) (OHIM) z dnia 16 czerwca 2003 r. (sprawa R 153/2002‑1).
2) OHIM ponosi, poza kosztami własnymi, koszty Consorzio per la tutela del formaggio Grana Padano.
3) Republika Włoska i Biraghi SpA ponoszą koszty własne.
Legal | Wiszniewska‑Białecka | Moavero Milanesi |
Wyrok ogłoszono na posiedzeniu jawnym w Luksemburgu w dniu 12 września 2007 r.