ΑΠΟΦΑΣΗ ΤΟΥ ΓΕΝΙΚΟΥ ΔΙΚΑΣΤΗΡΙΟΥ (τέταρτο τμήμα)
της 8ης Φεβρουαρίου 2011 (*)
«Κοινοτικό σήμα – Διαδικασία ανακοπής – Αίτηση καταχωρίσεως λεκτικού κοινοτικού σήματος LINEAS AEREAS DEL MEDITERRANEO LAM – Προγενέστερο λεκτικό και προγενέστερο εικονιστικό κοινοτικό σήμα LAN – Σχετικός λόγος απαραδέκτου – Έλλειψη κινδύνου συγχύσεως – Έλλειψη ομοιότητας μεταξύ των σημείων – Άρθρο 8, παράγραφος 1, στοιχείο β΄, του κανονισμού (ΕΚ) 40/94 [νυν άρθρο 8, παράγραφος 1, στοιχείο β΄, του κανονισμού (ΕΚ) 207/2009]»
Στην υπόθεση T‑194/09,
Lan Airlines, SA, με έδρα τη Ρένκα (Χιλή), εκπροσωπούμενη από τους E. Armijo Chávarri και A. Castán Pérez-Gómez, δικηγόρους,
προσφεύγουσα,
κατά
Γραφείου Εναρμονίσεως στο πλαίσιο της Εσωτερικής Αγοράς (εμπορικά σήματα, σχέδια και υποδείγματα) (ΓΕΕΑ), εκπροσωπούμενου από τον Ó. Mondéjar Ortuño,
καθού,
αντίδικος κατά τη διαδικασία ενώπιον του τμήματος προσφυγών του ΓΕΕΑ:
Air Nostrum, Líneas Aéreas del Mediterráneo, SA, με έδρα το Μανίσες (Ισπανία),
με αντικείμενο προσφυγή κατά της αποφάσεως του τέταρτου τμήματος προσφυγών του ΓΕΕΑ της 19ης Φεβρουαρίου 2009 (υπόθεση R 107/2008‑4), σχετικά με διαδικασία ανακοπής μεταξύ της Lan Airlines, SA και της Air Nostrum, Líneas Aéreas del Mediterráneo, SA,
ΤΟ ΓΕΝΙΚΟ ΔΙΚΑΣΤΗΡΙΟ (τέταρτο τμήμα),
συγκείμενο από τους I. Pelikánová, πρόεδρο, K. Jürimäe (εισηγήτρια) και M. van der Woude, δικαστές,
γραμματέας: E. Coulon
έχοντας υπόψη το δικόγραφο της προσφυγής που κατατέθηκε στη Γραμματεία του Πρωτοδικείου [νυν Γενικού Δικαστηρίου] στις 13 Μαΐου 2009,
έχοντας υπόψη το υπόμνημα αντικρούσεως που κατατέθηκε στη Γραμματεία του Πρωτοδικείου στις 10 Σεπτεμβρίου 2009,
έχοντας υπόψη το υπόμνημα απαντήσεως που κατατέθηκε στη Γραμματεία του Πρωτοδικείου στις 30 Νοεμβρίου 2009,
έχοντας υπόψη ότι δεν υποβλήθηκε εκ μέρους των διαδίκων, εντός προθεσμίας ενός μηνός από της κοινοποιήσεως της περατώσεως της έγγραφης διαδικασίας, αίτημα διεξαγωγής επ’ ακροατηρίου συζητήσεως και κρίνοντας επομένως, κατόπιν εκθέσεως της εισηγήτριας δικαστή και κατ’ εφαρμογήν του άρθρου 135α του Κανονισμού Διαδικασίας του Γενικού Δικαστηρίου, ότι πρέπει να αποφανθεί χωρίς προφορική διαδικασία,
εκδίδει την ακόλουθη
Απόφαση
Ιστορικό της διαφοράς
1 Στις 14 Ιουνίου 2005, η Air Nostrum, Líneas Aéreas del Mediterráneo, SA υπέβαλε αίτηση καταχωρίσεως κοινοτικού σήματος στο Γραφείο Εναρμονίσεως στο πλαίσιο της Εσωτερικής Αγοράς (εμπορικά σήματα, σχέδια και υποδείγματα) (ΓΕΕΑ) δυνάμει του κανονισμού (ΕΚ) 40/94 του Συμβουλίου, της 20ής Δεκεμβρίου 1993, για το κοινοτικό σήμα (ΕΕ 1994, L 11, σ. 1), όπως έχει τροποποιηθεί [αντικατασταθεί από τον κανονισμό (ΕΚ) 207/2009 του Συμβουλίου, της 26ης Φεβρουαρίου 2009, για το κοινοτικό σήμα (ΕΕ L 78, σ. 1)].
2 Το σήμα του οποίου ζητήθηκε η καταχώριση είναι το λεκτικό σημείο LINEAS AEREAS DEL MEDITERRANEO LAM.
3 Οι υπηρεσίες για τις οποίες ζητήθηκε η καταχώριση εμπίπτουν στην κλάση 39 κατά την έννοια του Διακανονισμού της Νίκαιας, για τη διεθνή ταξινόμηση των προϊόντων και των υπηρεσιών με σκοπό την καταχώριση των σημάτων, της 15ης Ιουνίου 1957, όπως έχει αναθεωρηθεί και τροποποιηθεί, και αντιστοιχούν στην ακόλουθη περιγραφή: «Μεταφορές· συσκευασία και αποθήκευση εμπορευμάτων· οργάνωση ταξιδίων».
4 Η αίτηση καταχωρίσεως κοινοτικού σήματος δημοσιεύθηκε στο Δελτίο κοινοτικών σημάτων αριθ. 47/2005 της 21ης Νοεμβρίου 2005.
5 Στις 20 Φεβρουαρίου 2006, η προσφεύγουσα Lan Airlines, SA άσκησε, βάσει του άρθρου 42 του κανονισμού 40/94 (νυν άρθρου 41 του κανονισμού 207/2009), ανακοπή κατά της καταχωρίσεως του αιτούμενου σήματος για τις υπηρεσίες που προαναφέρθηκαν στη σκέψη 3.
6 Η ανακοπή στηριζόταν στα εξής προγενέστερα δικαιώματα:
– το προγενέστερο λεκτικό σήμα LAN, το οποίο αποτελούσε αντικείμενο της κοινοτικής καταχωρίσεως αριθ. 3350899, της 17ης Δεκεμβρίου 2004·
– το προγενέστερο έγχρωμο εικονιστικό σήμα το οποίο αποτελούσε αντικείμενο της κοινοτικής καταχωρίσεως αριθ. 3694957, της 4ης Αυγούστου 2005, και το οποίο απεικονίζεται κατωτέρω:
7 Τα προγενέστερα σήματα έχουν καταχωρισθεί για προϊόντα και υπηρεσίες που εμπίπτουν στις κλάσεις 35, 39 και 43, σε ό,τι αφορά το λεκτικό σήμα, και στην κλάση 39, σε ό,τι αφορά το εικονιστικό σήμα, και που αντιστοιχούν, για καθεμία από τις κλάσεις αυτές, στην ακόλουθη περιγραφή:
– κλάση 35: «Διαφήμιση· διαχείριση επιχειρήσεων»·
– κλάση 39: «Υπηρεσίες μεταφοράς επιβατών, εμπορευμάτων, εγγράφων και τιμαλφών με οποιοδήποτε μέσο· προσωρινή εναπόθεση, φύλαξη, αποθήκευση, φύλαξη σε αποθήκη, συσκευασία και διανομή παντός είδους εμπορευμάτων, εγγράφων και τιμαλφών με οποιοδήποτε μέσο· υπηρεσίες παροχής πληροφοριών σχετικά με ταξίδια και μεταφορές εμπορευμάτων μέσω μεσαζόντων· υπηρεσίες ταχυμεταφορών»·
– κλάση 43: «Υπηρεσίες παροχής γευµάτων και ποτών· υπηρεσίες προσωρινής κατάλυσης».
8 Η ανακοπή στηριζόταν σε όλα τα προϊόντα και τις υπηρεσίες που προστατεύονταν από τα προγενέστερα σήματα.
9 Προς στήριξη της ανακοπής προβλήθηκε ο λόγος που προβλέπεται στο άρθρο 8, παράγραφος 1, στοιχείο β΄, του κανονισμού 40/94 (νυν άρθρο 8, παράγραφος 1, στοιχείο β΄, του κανονισμού 207/2009).
10 Στις 30 Οκτωβρίου 2007, το τμήμα ανακοπών απέρριψε την ανακοπή, κρίνοντας κατ’ ουσίαν ότι δεν υπήρχε κίνδυνος συγχύσεως μεταξύ των επίμαχων σημείων.
11 Στις 2 Ιανουαρίου 2008, η προσφεύγουσα άσκησε προσφυγή ενώπιον του ΓΕΕΑ δυνάμει των άρθρων 57 έως 62 του κανονισμού 40/94 (νυν άρθρων 58 έως 64 του κανονισμού 207/2009), βάλλουσα κατά της αποφάσεως του τμήματος ανακοπών.
12 Με απόφαση της 19ης Φεβρουαρίου 2009 (στο εξής: προσβαλλόμενη απόφαση), το τέταρτο τμήμα προσφυγών του ΓΕΕΑ απέρριψε την προσφυγή. Με την εν λόγω απόφαση έκρινε, κατ’ ουσίαν, ότι για τον Ευρωπαίο μέσο καταναλωτή, ο οποίος αποτελεί το ενδιαφερόμενο κοινό, δεν υπήρχε κίνδυνος συγχύσεως μεταξύ των επίμαχων σημείων, δεδομένου ότι, μολονότι οι υπηρεσίες τις οποίες αφορούσαν ήταν πανομοιότυπες, εντούτοις αυτά, σφαιρικώς εκτιμώμενα, δεν ήταν όμοια.
Αιτήματα των διαδίκων
13 Η προσφεύγουσα ζητεί από το Γενικό Δικαστήριο:
– να ακυρώσει την προσβαλλόμενη απόφαση·
– να καταδικάσει το ΓΕΕΑ στα δικαστικά έξοδα.
14 Το ΓΕΕΑ ζητεί από το Γενικό Δικαστήριο:
– να απορρίψει την προσφυγή·
– να καταδικάσει την προσφεύγουσα στα δικαστικά έξοδα.
Σκεπτικό
15 Η προσφεύγουσα προβάλλει ένα μόνο λόγο ακυρώσεως, ο οποίος αντλείται από παράβαση του άρθρου 8, παράγραφος 1, στοιχείο β΄, του κανονισμού 40/94. Υποστηρίζει, κατ’ ουσίαν, ότι υπάρχει κίνδυνος συγχύσεως μεταξύ των επίμαχων σημείων σε ό,τι αφορά το ενδιαφερόμενο κοινό, δηλαδή τον Ισπανό μέσο καταναλωτή.
16 Κατά το άρθρο 8, παράγραφος 1, στοιχείο β΄, του κανονισμού 40/94, κατόπιν ανακοπής του δικαιούχου προγενέστερου σήματος, το αιτούμενο σήμα δεν γίνεται δεκτό για καταχώριση εάν, λόγω του ταυτοσήμου ή της ομοιότητάς του με το προγενέστερο σήμα και του ταυτοσήμου ή της ομοιότητας των προϊόντων ή υπηρεσιών που προσδιορίζουν τα δύο σήματα, υπάρχει κίνδυνος συγχύσεως του κοινού της εδαφικής περιοχής στην οποία απολαύει προστασίας το προγενέστερο σήμα. Ο κίνδυνος συγχύσεως περιλαμβάνει και τον κίνδυνο συσχετίσεως με το προγενέστερο σήμα.
17 Κατά πάγια νομολογία, κίνδυνος συγχύσεως υφίσταται όταν το κοινό ενδέχεται να σχηματίσει την πεποίθηση ότι τα επίμαχα προϊόντα ή υπηρεσίες προέρχονται από την ίδια επιχείρηση ή από οικονομικώς συνδεόμενες μεταξύ τους επιχειρήσεις. Κατά την ως άνω νομολογία, ο κίνδυνος συγχύσεως πρέπει να εκτιμάται σφαιρικά, βάσει του τρόπου με τον οποίο το ενδιαφερόμενο κοινό αντιλαμβάνεται τόσο τα επίμαχα σημεία όσο και τα οικεία προϊόντα ή υπηρεσίες, συνεκτιμωμένων όλων των παραγόντων που ασκούν επιρροή στη συγκεκριμένη περίπτωση, και ιδίως της αμφίδρομης σχέσεως μεταξύ της ομοιότητας των σημείων και της ομοιότητας των προϊόντων ή υπηρεσιών που αυτά προσδιορίζουν [βλ. απόφαση του Πρωτοδικείου της 9ης Ιουλίου 2003, T‑162/01, Laboratorios RTB κατά ΓΕΕΑ – Giorgio Beverly Hills (GIORGIO BEVERLY HILLS), Συλλογή 2003, σ. II‑2821, σκέψεις 30 έως 33 και εκεί παρατιθέμενη νομολογία].
Επί του ενδιαφερόμενου κοινού
18 Όσον αφορά, πρώτον, τον καθορισμό της εδαφικής περιοχής ως προς την οποία πρέπει να ληφθεί υπόψη ο τρόπος με τον οποίο το ενδιαφερόμενο κοινό αντιλαμβάνεται το σήμα, η προσφεύγουσα αμφισβητεί την εκτίμηση την οποία διατυπώνει το τμήμα προσφυγών στο σημείο 14 της προσβαλλομένης αποφάσεως, ότι δηλαδή «η αντίληψη του κοινού της Ευρωπαϊκής Κοινότητας είναι αυτή που έχει εν προκειμένω κρίσιμο χαρακτήρα». Κατ’ αυτήν, το τμήμα προσφυγών έπρεπε να λάβει υπόψη εν προκειμένω μόνο την αντίληψη που σχηματίζει ο Ισπανός καταναλωτής. Η προσφεύγουσα υποστηρίζει ότι, κατά τη νομολογία, η ύπαρξη κινδύνου συγχύσεως στο ισπανικό έδαφος και μόνο αρκεί για να απορριφθεί η αίτηση καταχωρίσεως σήματος.
19 Συναφώς, μολονότι η ύπαρξη κινδύνου συγχύσεως για τους καταναλωτές που βρίσκονται σε ένα μόνο κράτος μέλος είναι αρκετή ώστε να απορριφθεί η αίτηση καταχωρίσεως κοινοτικού σήματος, πρέπει πάντως να επισημανθεί ότι ένα τέτοιο επιχείρημα δεν ασκεί επιρροή σε ό,τι αφορά το ζήτημα του καθορισμού του ενδιαφερόμενου κοινού. Πράγματι, κατά το άρθρο 8, παράγραφος 1, στοιχείο β΄, του κανονισμού 40/94, ο κίνδυνος συγχύσεως πρέπει να εκτιμάται υπό το πρίσμα του κοινού της εδαφικής περιοχής στην οποία απολαύει προστασίας το προγενέστερο σήμα. Εφόσον δε τα προγενέστερα σήματα αποτελούν κοινοτικά σήματα, το τμήμα προσφυγών ορθώς έκρινε ότι έπρεπε να εκτιμήσει την ύπαρξη κινδύνου συγχύσεως υπό το πρίσμα των καταναλωτών σε ολόκληρη την Ένωση και όχι στην Ισπανία και μόνο.
20 Όσον αφορά, δεύτερον, τον βαθμό προσοχής του ενδιαφερόμενου κοινού, πρέπει να υπομνησθεί ότι, κατά τη νομολογία, στο πλαίσιο της σφαιρικής εκτιμήσεως του κινδύνου συγχύσεως, πρέπει να λαμβάνεται υπόψη ο μέσος καταναλωτής της οικείας κατηγορίας προϊόντων ή υπηρεσιών, ο οποίος έχει τη συνήθη πληροφόρηση και είναι ευλόγως προσεκτικός και ενημερωμένος. Πρέπει επίσης να λαμβάνεται υπόψη ότι το επίπεδο της προσοχής του μέσου καταναλωτή ποικίλλει αναλόγως της κατηγορίας των επίμαχων προϊόντων ή υπηρεσιών [βλ. απόφαση του Πρωτοδικείου της 13ης Φεβρουαρίου 2007, T‑256/04, Mundipharma κατά ΓΕΕΑ – Altana Pharma (RESPICUR), Συλλογή 2007, σ. II‑449, σκέψη 42 και εκεί παρατιθέμενη νομολογία].
21 Εν προκειμένω, ενώ η προσφεύγουσα συμφωνεί με την εκτίμηση που διατύπωσε το τμήμα προσφυγών στα σημεία 13 και 14 της προσβαλλομένης αποφάσεως, ότι δηλαδή το ενδιαφερόμενο κοινό αποτελείται από μέσους καταναλωτές έχοντες τη συνήθη πληροφόρηση και ευλόγως προσεκτικούς και ενημερωμένους, το ΓΕΕΑ εναντιώνεται προς αυτήν υποστηρίζοντας ότι το επίπεδο προσοχής του ενδιαφερόμενου κοινού είναι υψηλό ή, τουλάχιστον, υπερβαίνει τον μέσο όρο.
22 Συναφώς, επιβάλλεται η διαπίστωση ότι, όπως παρατηρεί ορθώς η προσφεύγουσα, ορισμένες από τις υπηρεσίες που αφορούν τα επίμαχα σήματα, όπως είναι οι υπηρεσίες μεταφορών οι οποίες εμπίπτουν στην κλάση 39, απευθύνονται στο ευρύ κοινό στην περίπτωση της αγοράς αεροπορικών εισιτηρίων στο Διαδίκτυο, τα οποία μπορεί να κοστίζουν, για κάποιους προορισμούς, μόνο μερικά ευρώ, και ότι, σε μια τέτοια περίπτωση, το στοιχείο αυτό, καθώς και οι ημερομηνίες και τα ωράρια των πτήσεων, αποτελούν ισχυρότερους παράγοντες για την απόφαση αγοράς απ’ ό,τι ο παράγοντας της αεροπορικής εταιρίας. Επομένως, το επιχείρημα του ΓΕΕΑ ότι το ενδιαφερόμενο κοινό επιδεικνύει προσοχή μεγαλύτερη εκείνης του μέσου καταναλωτή κατά την αγορά των εν λόγω υπηρεσιών πρέπει να απορριφθεί ως αβάσιμο.
23 Επιβάλλεται επομένως να διαπιστωθεί, όπως έκρινε και το τμήμα προσφυγών στην προσβαλλόμενη απόφαση, ότι το ενδιαφερόμενο κοινό συνίσταται στον Ευρωπαίο μέσο καταναλωτή, ο οποίος θεωρείται ότι έχει τη συνήθη πληροφόρηση και είναι ευλόγως προσεκτικός και ενημερωμένος.
Επί της συγκρίσεως των υπηρεσιών
24 Καθόσον οι υπαγόμενες στην κλάση 39 υπηρεσίες τις οποίες αφορούν τα προγενέστερα σήματα περιλαμβάνουν τις υπηρεσίες τις οποίες αφορά το αιτούμενο σήμα, ορθώς το τμήμα προσφυγών διαπίστωσε, στα σημεία 15 και 32 της προσβαλλομένης αποφάσεως, ότι οι υπηρεσίες που προσδιορίζονταν από τα επίμαχα σήματα ήταν πανομοιότυπες, γεγονός που δεν αμφισβητείται από τους διαδίκους.
Επί της συγκρίσεως των σημείων
25 Κατά τη νομολογία, η σφαιρική εκτίμηση του κινδύνου συγχύσεως πρέπει, όσον αφορά την οπτική, φωνητική ή εννοιολογική ομοιότητα των αντιπαρατιθέμενων σημείων, να στηρίζεται στη συνολική εντύπωση που δημιουργούν τα εν λόγω σημεία, λαμβανομένων υπόψη, ιδίως, των διακριτικών και προεχόντων στοιχείων τους. Ο τρόπος με τον οποίο αντιλαμβάνεται τα σήματα ο μέσος καταναλωτής των επίμαχων προϊόντων ή υπηρεσιών έχει καθοριστική σημασία για τη σφαιρική εκτίμηση του εν λόγω κινδύνου. Συναφώς, ο μέσος καταναλωτής αντιλαμβάνεται συνήθως το σήμα ως σύνολο και δεν επιδίδεται στην εξέταση των διαφόρων λεπτομερειών του (βλ. απόφαση του Δικαστηρίου της 12ης Ιουνίου 2007, C‑334/05 P, ΓΕΕΑ κατά Shaker, Συλλογή 2007, σ. I‑4529, σκέψη 35 και εκεί παρατιθέμενη νομολογία).
26 Η εκτίμηση της ομοιότητας μεταξύ δύο σημάτων δεν πρέπει να περιορίζεται στην εκτίμηση ενός μόνο από τα στοιχεία που συναποτελούν το σύνθετο σήμα και στη σύγκριση του στοιχείου αυτού με το άλλο σήμα. Αντιθέτως, κατά τη σύγκριση αυτή, τα επίμαχα σήματα πρέπει να εξετάζονται το καθένα ως ενιαίο σύνολο, πράγμα που δεν αποκλείει, υπό ορισμένες προϋποθέσεις, το ενδεχόμενο να προέχουν στη συνολική εντύπωση που αφήνει ένα σύνθετο σήμα στη μνήμη του ενδιαφερόμενου κοινού ένα ή περισσότερα από τα συστατικά στοιχεία του (βλ. απόφαση ΓΕΕΑ κατά Shaker, σκέψη 25 ανωτέρω, σκέψη 41 και εκεί παρατιθέμενη νομολογία). Το προέχον στοιχείο μπορεί να αποτελέσει το μοναδικό κριτήριο για την εκτίμηση της ομοιότητας μόνο στην περίπτωση που όλα τα άλλα συστατικά στοιχεία του σήματος είναι αμελητέα (αποφάσεις του Δικαστηρίου ΓΕΕΑ κατά Shaker, σκέψη 25 ανωτέρω, σκέψη 42, και της 20ής Σεπτεμβρίου 2007, C‑193/06 P, Nestlé κατά ΓΕΕΑ, που δεν έχει δημοσιευθεί στη Συλλογή, σκέψη 42). Αυτό θα μπορούσε να συμβαίνει ιδίως στην περίπτωση που το συστατικό αυτό στοιχείο είναι τέτοιο ώστε να προέχει στην εικόνα του ως άνω σήματος την οποία συγκρατεί στη μνήμη του το ενδιαφερόμενο κοινό, κατά τρόπον ώστε όλα τα υπόλοιπα συστατικά στοιχεία του σήματος να είναι αμελητέα στο πλαίσιο της συνολικής εντυπώσεως που δημιουργεί (προπαρατεθείσα απόφαση Nestlé κατά ΓΕΕΑ, σκέψη 43).
27 Επιπλέον, τίποτα δεν εμποδίζει να εξακριβώνεται η ύπαρξη οπτικής ομοιότητας μεταξύ ενός λεκτικού και ενός εικονιστικού σήματος, δεδομένου ότι τα δύο αυτά είδη σημάτων έχουν γραφική απεικόνιση ικανή να δημιουργήσει μια οπτική εντύπωση [βλ. απόφαση του Πρωτοδικείου της 4ης Μαΐου 2005, T‑359/02, Chum κατά ΓΕΕΑ – Star TV (STAR TV), Συλλογή 2005, σ. II‑1515, σκέψη 43 και εκεί παρατιθέμενη νομολογία].
28 Εν προκειμένω, δεν αμφισβητείται ότι, ενώ το προγενέστερο λεκτικό σήμα περιέχει μόνο το στοιχείο «lan» και το προγενέστερο εικονιστικό σήμα αποτελείται από το λεκτικό στοιχείο «lan», γραμμένο με κεφαλαία γράμματα και ακολουθούμενο από ένα στυλιζαρισμένο αστέρι, το αιτούμενο σήμα αποτελείται από τα λεκτικά στοιχεία «lineas aereas del mediterraneo» και «lam».
29 Πρώτον, όσον αφορά το κατά πόσον περιλαμβάνεται στο αιτούμενο σήμα κάποιο προέχον ή αμελητέο στοιχείο, η προσφεύγουσα υποστηρίζει ότι το τμήμα προσφυγών παρέλειψε να επισημάνει ότι το στοιχείο «lam» ήταν το προέχον στη συνολική εντύπωση που δημιουργεί το αιτούμενο σήμα, δεδομένου ότι το στοιχείο «lineas aereas del mediterraneo», του οποίου την έννοια θα αντιληφθεί ο Ισπανός καταναλωτής, είναι περιγραφικό των επίμαχων υπηρεσιών. Η προσφεύγουσα φρονεί ως εκ τούτου ότι το τμήμα προσφυγών έπρεπε να λάβει υπόψη κατά τη σύγκριση των επίμαχων σημείων μόνο το προέχον στοιχείο «lam» του αιτούμενου σήματος.
30 Συναφώς, πρέπει να επισημανθεί ότι, μολονότι, κατά κανόνα, το κοινό δεν θα εκλάβει ένα περιγραφικό στοιχείο που αποτελεί τμήμα ενός σήματος ως το διακριτικό και προέχον στοιχείο στη συνολική εντύπωση που δημιουργεί το σήμα αυτό, πάντως ο ασθενής διακριτικός χαρακτήρας κάποιου στοιχείου ενός σήματος δεν σημαίνει αναγκαστικά, ιδίως εφόσον ληφθούν υπόψη οι διαστάσεις του ή η θέση του στο σημείο, ότι το εν λόγω στοιχείο είναι αμελητέο στο πλαίσιο της συνολικής εντυπώσεως που δημιουργεί το σημείο αυτό.
31 Εν προκειμένω, δεν αμφισβητείται ότι, όπως επισημάνθηκε κατ’ ουσίαν από το τμήμα προσφυγών στα σημεία 22 και 27 της προσβαλλομένης αποφάσεως, το στοιχείο «lineas aereas del mediterraneo», το οποίο το τμήμα του ενδιαφερόμενου κοινού το οποίο ομιλεί την ισπανική θα εκλάβει ως αναφορά στις υπηρεσίες αεροπορικών μεταφορών της Μεσογείου, αποτελεί περιγραφή ενός μέρους των υπηρεσιών μεταφοράς τις οποίες αφορά το αιτούμενο σήμα, από την οποία προκύπτει η γεωγραφική περιοχή εντός της οποίας παρέχονται οι υπηρεσίες αυτές. Ωστόσο, αντιθέτως προς ό,τι υποστηρίζει η προσφεύγουσα, από τη διαπίστωση αυτή και μόνο δεν συνάγεται ότι το εν λόγω στοιχείο είναι αμελητέο στο πλαίσιο της συνολικής εντυπώσεως που δημιουργεί το αιτούμενο σήμα και ότι, κατά συνέπεια, το λεκτικό στοιχείο «lam» είναι το προέχον στοιχείο του σήματος αυτού.
32 Πράγματι, πρώτον, πρέπει να επισημανθεί ότι, όπως διαπίστωσε κατ’ ουσίαν το τμήμα προσφυγών στο σημείο 23 της προσβαλλομένης αποφάσεως, το στοιχείο «lineas aereas del mediterraneo» είναι ικανό να ελκύσει την προσοχή του συνόλου των ενδιαφερόμενων καταναλωτών, είτε είναι ισπανόφωνοι είτε όχι, διότι, αφενός, το εν λόγω στοιχείο έχει στο πλαίσιο του αιτούμενου σήματος διαστάσεις σαφώς μεγαλύτερες από τις διαστάσεις του στοιχείου «lam» και, αφετέρου, το ως άνω στοιχείο γίνεται αμέσως αντιληπτό ως ευρισκόμενο στην αρχή του εν λόγω σημείου. Συναφώς, πρέπει να απορριφθεί το επιχείρημα της προσφεύγουσας ότι από τη νομολογία προκύπτει η ύπαρξη εξαιρέσεων από την αρχή ότι η προσοχή του μέσου καταναλωτή ελκύεται από το αρχικό τμήμα ενός σήματος, δεδομένου ότι η προσφεύγουσα δεν προβάλλει κανένα συγκεκριμένο στοιχείο από το οποίο να μπορεί να συναχθεί ότι η εκτίμηση του τμήματος προσφυγών είναι εν προκειμένω εσφαλμένη.
33 Δεύτερον, όσον αφορά, ειδικότερα, τους ισπανόφωνους καταναλωτές που ανήκουν στο ενδιαφερόμενο κοινό, διαπιστώνεται ότι, όπως έκρινε, κατ’ ουσίαν, το τμήμα προσφυγών στα σημεία 22 και 27 της προσβαλλομένης αποφάσεως, εφόσον ο Ισπανός καταναλωτής θα εκλάβει τον όρο «lam» ως το αρκτικόλεξο του στοιχείου «lineas aereas del mediterraneo», είναι πιθανό ότι θα συγκρατήσει στη μνήμη του το τελευταίο αυτό στοιχείο. Πράγματι, αφενός, αντιθέτως προς ό,τι υποστηρίζει η προσφεύγουσα, ο εν λόγω καταναλωτής πιθανότατα θα απομνημονεύσει το στοιχείο «lineas aereas del mediterraneo», καθόσον το εν λόγω στοιχείο παρέχει σε αυτόν τη δυνατότητα να αντιληφθεί ότι το στοιχείο «lam» είναι το αρκτικόλεξο που σχηματίζουν τα αρχικά των λέξεων «líneas», «aéreas» και «mediterráneo». Αφετέρου, όπως επισημαίνει το ΓΕΕΑ και σε αντίθεση προς ό,τι υποστηρίζει η προσφεύγουσα, εφόσον είναι σύνηθες τα σήματα που αφορούν τις υπηρεσίες αεροπορικών μεταφορών να περιέχουν λεκτικά στοιχεία περιγραφικά των εν λόγω υπηρεσιών και των κύριων τόπων αναχωρήσεως και προορισμού, όπως συμβαίνει με τα κοινοτικά σήματα American Airlines, AIR FRANCE ή LINEA AEREA CARGUERA DE COLOMBIA, ο εν λόγω καταναλωτής είναι πιθανό ότι θα αντιληφθεί ότι το στοιχείο «lineas aereas del mediterraneo» προσδιορίζει την εμπορική προέλευση των υπηρεσιών μεταφοράς που παρέχονται από συγκεκριμένη αεροπορική εταιρία.
34 Επομένως, επιβάλλεται η διαπίστωση ότι το στοιχείο «lineas aereas del mediterraneo» δεν μπορεί να θεωρηθεί αμελητέο στο πλαίσιο της συνολικής εντυπώσεως που δημιουργεί το αιτούμενο σήμα στο ενδιαφερόμενο κοινό, ανεξαρτήτως του αν το κοινό αυτό είναι ισπανόφωνο ή όχι.
35 Το ως άνω συμπέρασμα δεν αναιρείται από τα άλλα επιχειρήματα της προσφεύγουσας.
36 Καταρχάς, το επιχείρημα της προσφεύγουσας ότι από την απόφαση του Πρωτοδικείου της 18ης Οκτωβρίου 2007, T‑425/03, AMS κατά ΓΕΕΑ – American Medical Systems (AMS Advanced Medical Services) (Συλλογή 2007, σ. II‑4265, σκέψη 84), προκύπτει ότι πιθανότατα ο καταναλωτής αναφέρεται μόνο στο αρκτικόλεξο που περιλαμβάνεται σε ένα σήμα δεν μπορεί να μεταβάλει τη διαπίστωση, που γίνεται στη σκέψη 34 ανωτέρω, ότι το στοιχείο «lineas aereas del mediterraneo» δεν είναι αμελητέο στο πλαίσιο της συνολικής εντυπώσεως που δημιουργεί το αιτούμενο σήμα. Πράγματι, στην προπαρατεθείσα απόφαση AMS Advanced Medical Services (σκέψη 74), το Πρωτοδικείο δεν συμπέρανε ότι το αρκτικόλεξο AMS προείχε στη συνολική εντύπωση που δημιουργούσε το εν λόγω σήμα παρά μόνον αφού διαπίστωσε ότι το εν λόγω αρκτικόλεξο κατείχε κεντρική θέση και είχε μεγαλύτερες διαστάσεις από τα υπόλοιπα στοιχεία που περιελάμβανε το εικονιστικό σήμα AMS Advanced Medical Services. Δεδομένου όμως ότι εν προκειμένω δεν συντρέχει τέτοια περίπτωση, όπως προκύπτει από τη σκέψη 32 ανωτέρω, το σχετικό επιχείρημα της προσφεύγουσας πρέπει να απορριφθεί ως αβάσιμο.
37 Εν συνεχεία, όσον αφορά το επιχείρημα της προσφεύγουσας ότι το τμήμα προσφυγών παρέλειψε να διαπιστώσει ότι η φήμη των προγενεστέρων σημάτων, αφ’ ης στιγμής το λεκτικό στοιχείο «lan» των εν λόγω σημάτων και το λεκτικό στοιχείο «lam» στο αιτούμενο σήμα είναι παρόμοια, ενισχύει τον διακριτικό χαρακτήρα του στοιχείου αυτού στο εν λόγω σήμα, το επιχείρημα αυτό πρέπει να απορριφθεί ως αβάσιμο. Πράγματι, αφενός, η προσφεύγουσα δεν προσκόμισε στο Γενικό Δικαστήριο αποδεικτικά στοιχεία που να παρέχουν δυνατότητα εκτιμήσεως της φήμης των προγενεστέρων σημάτων. Αφετέρου, ακόμη και αν υποτεθεί ότι τα προγενέστερα σήματα χαίρουν κάποιας φήμης, και, κατά συνέπεια, ότι το στοιχείο «lam» στο αιτούμενο σήμα θα προσελκύσει ιδιαιτέρως την προσοχή του ενδιαφερόμενου καταναλωτή, καθόσον το εν λόγω στοιχείο και το λεκτικό στοιχείο «lan» στα προγενέστερα σήματα έχουν έντονη ομοιότητα, μια τέτοια φήμη των προγενεστέρων σημάτων δεν καθιστά πάντως το στοιχείο «lineas aereas del mediterraneo» αμελητέο στο πλαίσιο της συνολικής εντυπώσεως που δημιουργεί το αιτούμενο σήμα, λαμβανομένων υπόψη των περιστάσεων που εκτέθηκαν στις σκέψεις 32 και 33 ανωτέρω.
38 Τέλος, πρέπει να απορριφθεί ως αβάσιμο το επιχείρημα της προσφεύγουσας ότι το τμήμα προσφυγών κακώς αρνήθηκε να εξετάσει τις αποφάσεις του Oficina Española de Patentes y Marcas (ισπανικού γραφείου διπλωμάτων ευρεσιτεχνίας και σημάτων) που του προσκόμισε, με τις οποίες το ως άνω γραφείο απορρίπτει αιτήσεις καταχωρίσεως σημάτων που περιέχουν το στοιχείο «lineas aereas de». Πράγματι, η νομιμότητα των αποφάσεων των τμημάτων προσφυγών εκτιμάται αποκλειστικώς βάσει του κανονισμού 40/94 [απόφαση του Πρωτοδικείου της 4ης Νοεμβρίου 2003, T‑85/02, Díaz κατά ΓΕΕΑ – Granjas Castelló (CASTILLO), Συλλογή 2003, σ. II‑4835, σκέψη 37]. Επιπλέον, εφόσον οι καταχωρίσεις που ενδεχομένως έχουν ήδη γίνει σε ορισμένα κράτη μέλη αποτελούν στοιχείο το οποίο, χωρίς να είναι καθοριστικό, μπορεί απλώς να ληφθεί υπόψη για την καταχώριση κοινοτικού σήματος [βλ. απόφαση του Πρωτοδικείου της 19ης Σεπτεμβρίου 2001, T‑337/99, Henkel κατά ΓΕΕΑ (Κόκκινη και λευκή στρογγυλή ταμπλέτα), Συλλογή 2001, σ. II‑2597, σκέψη 58 και εκεί παρατιθέμενη νομολογία], το ίδιο ισχύει και για τις αποφάσεις που απορρίπτουν αιτήσεις καταχωρίσεως σημάτων και τις οποίες εκδίδουν τα εθνικά γραφεία. Επομένως, εν προκειμένω, έστω και αν οι αποφάσεις του Oficina Española de Patentes y Marcas τις οποίες επικαλείται η προσφεύγουσα αποτελούν στοιχεία τα οποία, χωρίς να είναι καθοριστικά, υποδηλώνουν καταρχήν ότι το στοιχείο «lineas aereas del mediterraneo» έχει ασθενή διακριτικό χαρακτήρα, εντούτοις το τμήμα προσφυγών δεν υπέπεσε σε σφάλμα με το να κρίνει, για τους λόγους που εκτέθηκαν στις σκέψεις 32 και 33 ανωτέρω, ότι το εν λόγω στοιχείο δεν ήταν πάντως αμελητέο στο πλαίσιο της συνολικής εντυπώσεως που δημιουργεί το αιτούμενο σήμα.
39 Υπό το πρίσμα των προεκτεθέντων, πρέπει επομένως να κριθεί ότι, αντιθέτως προς τα υποστηριζόμενα από την προσφεύγουσα, το τμήμα προσφυγών ορθώς έκρινε, στο σημείο 33 της προσβαλλομένης αποφάσεως, ότι το στοιχείο «lam» δεν ήταν το προέχον στο αιτούμενο σήμα και κατά συνέπεια έλαβε υπόψη, σύμφωνα με την προεκτεθείσα στη σκέψη 26 νομολογία, και το στοιχείο «líneas aéreas del mediterráneo» που περιλαμβάνεται στο εν λόγω σήμα, για τους σκοπούς της συγκρίσεως των επίμαχων σημείων.
40 Δεύτερον, όσον αφορά τυχόν ομοιότητες ή διαφορές μεταξύ των επίμαχων σημείων, διαπιστώνεται καταρχάς ότι, όσον αφορά τον οπτικό και φωνητικό χαρακτήρα τους, η προσφεύγουσα συμφωνεί με την εκτίμηση που διατύπωσε το τμήμα προσφυγών στο σημείο 26 της προσβαλλομένης αποφάσεως, ότι δηλαδή ο όρος «lam», ο οποίος βρίσκεται στο τέλος του αιτούμενου σήματος, και ο όρος «lan» στα προγενέστερα σήματα είναι όμοιοι. Εντούτοις, όπως επίσης επισήμανε ορθώς το τμήμα προσφυγών στο σημείο 26 της προσβαλλομένης αποφάσεως και αντιθέτως προς το επιχείρημα της προσφεύγουσας ότι μόνο το στοιχείο «lam» στο αιτούμενο σήμα πρέπει να ληφθεί υπόψη για τους σκοπούς της συγκρίσεως των επίμαχων σημάτων, οι ομοιότητες που υφίστανται μεταξύ του λεκτικού στοιχείου «lam» στο αιτούμενο σήμα και του λεκτικού στοιχείου «lan» στα προγενέστερα σήματα εξουδετερώνονται από το γεγονός ότι τα εν λόγω σήματα, σφαιρικώς εκτιμώμενα, διαφέρουν τόσο από οπτικής όσο και από φωνητικής απόψεως. Πράγματι, ενώ τα προγενέστερα σήματα αποτελούνται από ένα μόνο λεκτικό στοιχείο που συντίθεται από τρία γράμματα, ήτοι «lan», το δε προγενέστερο εικονιστικό σήμα περιλαμβάνει επιπλέον και ένα στυλιζαρισμένο αστέρι, το αιτούμενο σήμα αποτελείται από τα λεκτικά στοιχεία «lineas aereas del mediterraneo» και «lam», που συντίθενται συνολικά από τριάντα γράμματα, οπότε, όπως ορθώς επισήμανε το τμήμα προσφυγών στο σημείο 25 της προσβαλλομένης αποφάσεως, τα επίμαχα σήματα, σφαιρικώς εκτιμώμενα, διαφέρουν όχι μόνον «ως προς τον αριθμό των λέξεων που τα συνθέτουν, ως προς τη δομή τους και ως προς την έκτασή τους» αλλά και ως προς τον φωνητικό χαρακτήρα τους. Κατά συνέπεια, πρέπει να απορριφθεί το επιχείρημα της προσφεύγουσας ότι τα επίμαχα σημεία είναι όμοια από οπτικής και φωνητικής απόψεως.
41 Από εννοιολογικής απόψεως, η προσφεύγουσα υποστηρίζει, κατ’ ουσίαν, ότι, εφόσον, αφενός, το προέχον στοιχείο στο αιτούμενο σήμα, ήτοι το λεκτικό στοιχείο «lam», και, αφετέρου, το μόνο λεκτικό στοιχείο στα προγενέστερα σήματα, ήτοι το στοιχείο «lan», δεν έχουν κανένα ιδιαίτερο νόημα, τα επίμαχα σήματα δεν παρουσιάζουν εννοιολογικές διαφορές.
42 Συναφώς, επιβάλλεται να διαπιστωθεί, όπως έκρινε και το τμήμα προσφυγών στο σημείο 28 της προσβαλλομένης αποφάσεως, ότι ο ισπανόφωνος καταναλωτής που ανήκει στο ενδιαφερόμενο κοινό θα εκλάβει το στοιχείο «lineas aereas del mediterraneo», που περιλαμβάνεται στο αιτούμενο σήμα, ως αναφορά στις υπηρεσίες αεροπορικών μεταφορών στη Μεσόγειο και θα συνδέσει το εν λόγω στοιχείο με το λεκτικό στοιχείο «lam» που αποτελεί το αρκτικόλεξό του.
43 Επομένως, παρά τα όσα υποστηρίζει η προσφεύγουσα, επιβάλλεται να διαπιστωθεί ότι, όπως επισήμανε το τμήμα προσφυγών στο σημείο 30 της προσβαλλομένης αποφάσεως, ενώ για το τμήμα του ενδιαφερόμενου κοινού που δεν έχει ούτε την ελάχιστη γνώση της ισπανικής δεν υπάρχει καμία εννοιολογική διαφορά ή ομοιότητα μεταξύ των επίμαχων σημάτων, το τμήμα του ενδιαφερόμενου κοινού που έχει έστω και ελάχιστη γνώση της ισπανικής θα αντιληφθεί τη διαφορά μεταξύ, αφενός, του αιτούμενου σήματος, το οποίο το εν λόγω κοινό θα εκλάβει ως αναφορά στις υπηρεσίες αεροπορικών μεταφορών της Μεσογείου, και, αφετέρου, των προγενεστέρων σημάτων, ως προς τα οποία δεν προκύπτει, από την ενώπιον του Γενικού Δικαστηρίου δικογραφία, ότι το εν λόγω κοινό θα τους αναγνωρίσει ιδιαίτερο νόημα ή, εν πάση περιπτώσει, νόημα το οποίο θα έχει ομοιότητες με εκείνο του αιτούμενου σήματος.
44 Λαμβανομένου υπόψη του συνόλου των ανωτέρω, διαπιστώνεται, όπως εκτίμησε, κατ’ ουσίαν, το τμήμα προσφυγών στα σημεία 30 και 31 της προσβαλλομένης αποφάσεως, ότι τα επίμαχα σημεία, σφαιρικώς εκτιμώμενα, είναι διαφορετικά, λαμβανομένων υπόψη, πρώτον, των οπτικών και φωνητικών διαφορών τους και, δεύτερον, είτε της εννοιολογικής διαφοράς τους όσον αφορά το τμήμα του ενδιαφερόμενου κοινού το οποίο ομιλεί την ισπανική είτε της απουσίας νοήματός τους όσον αφορά το τμήμα του ενδιαφερόμενου κοινού το οποίο δεν ομιλεί την ισπανική.
Επί του κινδύνου συγχύσεως
45 Το τμήμα προσφυγών έκρινε, κατ’ ουσίαν, στο σημείο 32 της προσβαλλομένης αποφάσεως, ότι, έστω και αν οι υπηρεσίες τις οποίες αφορούσαν τα επίμαχα σήματα ήταν πανομοιότυπες, η έλλειψη ομοιότητας μεταξύ των εν λόγω σημάτων απέκλειε την ύπαρξη κινδύνου συγχύσεως.
46 Η προσφεύγουσα υποστηρίζει, αντιθέτως, ότι υπάρχει κίνδυνος συγχύσεως μεταξύ του αιτούμενου σήματος και των προγενεστέρων σημάτων εφόσον, αφενός, τα σήματα αυτά είναι όμοια από οπτικής και φωνητικής απόψεως και επίσης δεν έχουν κανένα ιδιαίτερο νόημα και, αφετέρου, οι υπηρεσίες τις οποίες αφορούν τα εν λόγω σήματα είναι πανομοιότυπες.
47 Συναφώς, πρέπει να επισημανθεί ότι, λαμβανομένης υπόψη της ελλείψεως ομοιότητας μεταξύ των επίμαχων σημείων (βλ. σκέψη 44 ανωτέρω), ορθώς το τμήμα προσφυγών έκρινε κατ’ ουσίαν, στο σημείο 32 της προσβαλλομένης αποφάσεως, ότι δεν υπήρχε κίνδυνος συγχύσεως μεταξύ του αιτούμενου σήματος και των προγενεστέρων σημάτων όσον αφορά το ενδιαφερόμενο κοινό, παρά την ταύτιση των υπηρεσιών τις οποίες αφορούσαν. Πράγματι, η έλλειψη ομοιότητας μεταξύ των επίμαχων σημείων δεν αντισταθμίζεται, στο πλαίσιο της σφαιρικής εκτιμήσεως του κινδύνου συγχύσεως, από το γεγονός ότι οι προσδιοριζόμενες υπηρεσίες ταυτίζονται [βλ., επ’ αυτού, απόφαση του Πρωτοδικείου της 12ης Φεβρουαρίου 2009, T‑265/06, Lee/DE κατά ΓΕΕΑ – Cooperativa italiana di ristorazione (PIAZZA del SOLE), που δεν έχει δημοσιευθεί στη Συλλογή, σκέψη 56].
48 Το συμπέρασμα αυτό δεν αναιρείται από το επιχείρημα της προσφεύγουσας ότι το τμήμα προσφυγών παρέλειψε να εξετάσει τη φήμη των προγενεστέρων σημάτων. Πράγματι, κατά τη νομολογία, η φήμη ενός σήματος αποτελεί στοιχείο που πρέπει να λαμβάνεται υπόψη προκειμένου να εκτιμάται αν η ομοιότητα μεταξύ των σημείων ή μεταξύ των προϊόντων και υπηρεσιών είναι αρκετή για να δημιουργήσει κίνδυνο συγχύσεως [απόφαση του Πρωτοδικείου της 12ης Δεκεμβρίου 2002, T‑110/01, Vedial κατά ΓΕΕΑ – France Distribution (HUBERT), Συλλογή 2002, σ. II‑5275, σκέψη 65· βλ. απόφαση του Πρωτοδικείου της 15ης Σεπτεμβρίου 2009, T‑308/08, Parfums Christian Dior κατά ΓΕΕΑ – Consolidated Artists (MANGO adorably), που δεν έχει δημοσιευθεί στη Συλλογή, σκέψη 53 και εκεί παρατιθέμενη νομολογία]. Επομένως, η φήμη του προγενέστερου σήματος πρέπει να λαμβάνεται υπόψη κατά το στάδιο της εκτιμήσεως του κινδύνου συγχύσεως, εφόσον έχει αποδειχθεί η ομοιότητα μεταξύ των σημάτων, και όχι προς απόδειξη της ομοιότητας αυτής (βλ., επ’ αυτού, προπαρατεθείσα απόφαση MANGO adorably, σκέψη 54). Εν προκειμένω, εφόσον εξήχθη το συμπέρασμα, στη σκέψη 44 ανωτέρω, ότι δεν υφίσταται ομοιότητα μεταξύ των επίμαχων σημείων, το τμήμα προσφυγών δεν υπέπεσε σε σφάλμα καθόσον δεν προέβη σε εξέταση της πιθανής φήμης των προγενεστέρων σημάτων. Το επιχείρημα που προβάλλει συναφώς η προσφεύγουσα πρέπει ως εκ τούτου να απορριφθεί ως αβάσιμο.
49 Υπό το πρίσμα του συνόλου των προεκτεθέντων, πρέπει να συναχθεί το συμπέρασμα ότι, όπως έκρινε και το τμήμα προσφυγών, δεν υφίσταται κίνδυνος συγχύσεως μεταξύ των επίμαχων σημείων.
50 Κατά συνέπεια, ο μοναδικός λόγος ακυρώσεως που προέβαλε η προσφεύγουσα πρέπει να απορριφθεί ως αβάσιμος και η προσφυγή να απορριφθεί.
Επί των δικαστικών εξόδων
51 Κατά το άρθρο 87, παράγραφος 2, του Κανονισμού Διαδικασίας του Γενικού Δικαστηρίου, ο ηττηθείς διάδικος καταδικάζεται στα δικαστικά έξοδα εφόσον υπάρχει σχετικό αίτημα του νικήσαντος διαδίκου. Δεδομένου ότι η προσφεύγουσα ηττήθηκε, πρέπει να καταδικαστεί στα δικαστικά έξοδα σύμφωνα με το αίτημα του ΓΕΕΑ.
Για τους λόγους αυτούς,
ΤΟ ΓΕΝΙΚΟ ΔΙΚΑΣΤΗΡΙΟ (τέταρτο τμήμα)
αποφασίζει:
1) Απορρίπτει την προσφυγή.
2) Καταδικάζει τη Lan Airlines, SA στα δικαστικά έξοδα.
Pelikánová | Jürimäe | Van der Woude |
Δημοσιεύθηκε σε δημόσια συνεδρίαση στο Λουξεμβούργο στις 8 Φεβρουαρίου 2011.
(υπογραφές)