WYROK TRYBUNAŁU (wielka izba)
z dnia 15 listopada 2022 r.(*)
Odesłanie prejudycjalne – Współpraca sądowa w sprawach cywilnych – Jurysdykcja oraz uznawanie i wykonywanie orzeczeń w sprawach małżeńskich oraz w sprawach dotyczących odpowiedzialności rodzicielskiej – Rozwód – Rozporządzenie (WE) nr 2201/2003 – Artykuł 2 pkt 4 i art. 21 – Pojęcie „orzeczenia” – Uznanie w państwie członkowskim rozwiązania małżeństwa uzgodnionego między małżonkami i ogłoszonego przez urzędnika stanu cywilnego w innym państwie członkowskim – Kryterium pozwalające ustalić istnienie „orzeczenia”
W sprawie C‑646/20
mającej za przedmiot wniosek o wydanie, na podstawie art. 267 TFUE, orzeczenia w trybie prejudycjalnym, złożony przez Bundesgerichtshof (federalny trybunał sprawiedliwości, Niemcy) postanowieniem z dnia 28 października 2020 r., które wpłynęło do Trybunału w dniu 1 grudnia 2020 r., w postępowaniu:
Senatsverwaltung für Inneres und Sport, Standesamtsaufsicht
przeciwko
TB,
przy udziale:
Standesamt Mitte von Berlin,
RD,
TRYBUNAŁ (wielka izba),
w składzie: K. Lenaerts, prezes, L. Bay Larsen, wiceprezes, A. Arabadjiev, A. Prechal, E. Regan, M. Safjan (sprawozdawca) i M.L. Arastey Sahún, prezesi izb, M. Ilešič, J.‑C. Bonichot, S. Rodin, I. Jarukaitis, A. Kumin, M. Gavalec, Z. Csehi i O. Spineanu‑Matei, sędziowie,
rzecznik generalny: A.M. Collins,
sekretarz: M. Krausenböck, administratorka,
uwzględniając pisemny etap postępowania i po przeprowadzeniu rozprawy w dniu 8 lutego 2022 r.,
rozważywszy uwagi, które przedstawili:
– w imieniu rządu niemieckiego – J. Möller, M. Hellmann i U. Kühne, w charakterze pełnomocników,
– w imieniu rządu estońskiego – N. Grünberg, w charakterze pełnomocnika,
– w imieniu rządu francuskiego – A. Daniel i A.-L. Desjonquères, w charakterze pełnomocników,
– w imieniu rządu włoskiego – G. Palmieri, w charakterze pełnomocnika, którą wspierała G. Natale, avvocato dello Stato,
– w imieniu rządu polskiego – B. Majczyna i S. Żyrek, w charakterze pełnomocników,
– w imieniu Komisji Europejskiej – H. Leupold, M. Wilderspin i W. Wils, w charakterze pełnomocników,
po zapoznaniu się z opinią rzecznika generalnego na posiedzeniu w dniu 5 maja 2022 r.,
wydaje następujący
Wyrok
1 Wniosek o wydanie orzeczenia w trybie prejudycjalnym dotyczy wykładni rozporządzenia Rady (WE) nr 2201/2003 z dnia 27 listopada 2003 r. dotyczącego jurysdykcji oraz uznawania i wykonywania orzeczeń w sprawach małżeńskich oraz w sprawach dotyczących odpowiedzialności rodzicielskiej, uchylającego rozporządzenie (WE) nr 1347/2000 (Dz.U. 2003, L 338, s. 1 – wyd. spec. w jęz. polskim, rozdz. 19, t. 6, s. 243; sprostowania: Dz.U. 2007, L 179, s. 56; Dz.U. 2009, L 70, s. 19; Dz.U. 2009, L 347, s. 32, Dz.U. 2016, L 99, s. 34; zwanego dalej „rozporządzeniem Bruksela II bis”).
2 Wniosek ten został złożony w ramach sporu pomiędzy Senatsverwaltung für Inneres und Sport, Standesamtsaufsicht (właściwym dla Berlina urzędem spraw wewnętrznych i sportu, organem nadzoru w sprawach dotyczących stanu cywilnego, Niemcy; zwanym dalej „organem nadzoru w sprawach dotyczących stanu cywilnego”) a TB w przedmiocie wydanej przez ten organ odmowy zezwolenia na wpisanie do niemieckiego rejestru małżeństw rozwodu TB i RD, który nastąpił w trybie pozasądowego postępowania we Włoszech, a to ze względu na brak uprzedniego uznania tego rozwodu przez właściwy niemiecki organ sądowy.
Ramy prawne
Prawo Unii
Konwencja brukselska
3 Artykuł 25 konwencji z dnia 27 września 1968 r. o jurysdykcji i wykonywaniu orzeczeń sądowych w sprawach cywilnych i handlowych (Dz.U. 1972, L 299, s. 32), zmienionej kolejnymi konwencjami o przystąpieniu do tej konwencji nowych umawiających się państw (zwanej dalej „konwencją brukselską”), stanowi:
„W rozumieniu niniejszej konwencji »orzeczenie« oznacza każde orzeczenie wydane przez sąd umawiającego się państwa, niezależnie od tego, czy zostanie określone jako wyrok, postanowienie lub nakaz egzekucyjny, włącznie z postanowieniem w przedmiocie kosztów postępowania wydanym przez urzędnika sądowego”.
Rozporządzenie Bruksela II bis
4 Motywy 1, 2, 8, 21 i 22 rozporządzenia Bruksela II bis przewidywały:
„(1) Wspólnota Europejska postawiła sobie za cel stworzenie przestrzeni wolności, bezpieczeństwa i sprawiedliwości, w ramach której zapewniony jest swobodny przepływ osób. W tym celu Wspólnota przyjmuje między innymi środki w zakresie współpracy sądowej w sprawach cywilnych, niezbędne dla właściwego funkcjonowania rynku wewnętrznego.
(2) Rada Europejska w Tampere zatwierdziła zasadę wzajemnego uznawania orzeczeń sądowych jako podstawę dla stworzenia prawdziwej przestrzeni sprawiedliwości […].
[…]
(8) W odniesieniu do orzeczeń rozwodowych, o separacji lub unieważnieniu małżeństwa niniejsze rozporządzenie powinno mieć zastosowanie wyłącznie w stosunku do rozwiązania małżeństwa, a nie takich kwestii, jak przyczyny rozwodu, skutki majątkowe małżeństwa lub inne możliwe kwestie uboczne.
[…]
(21) Uznawanie i wykonywanie orzeczeń wydanych w państwie członkowskim powinno opierać się na zasadzie wzajemnego zaufania, a podstawy nieuznania orzeczenia powinny być ograniczone do niezbędnego minimum.
(22) Dokumenty urzędowe oraz porozumienia stron, które są wykonalne w jednym państwie członkowskim, powinny być równoważne z »orzeczeniami« na potrzeby stosowania przepisów o uznawaniu i wykonywaniu”.
5 Artykuł 1 tego rozporządzenia był zredagowany w następujący sposób:
„1. Niniejsze rozporządzenie ma zastosowanie, bez względu na rodzaj sądu, w sprawach cywilnych dotyczących:
a) rozwodu, separacji lub unieważnienia małżeństwa;
b) przyznawania, wykonywania, przekazywania, pełnego lub częściowego pozbawienia odpowiedzialności rodzicielskiej.
[…]
3. Niniejsze rozporządzenie nie ma zastosowania do:
[…]
e) obowiązków alimentacyjnych;
[…]”.
6 Artykuł 2 wspomnianego rozporządzenia stanowił:
„Na użytek niniejszego rozporządzenia:
1) »sąd« obejmuje wszelkie organy państw członkowskich, które są właściwe w sprawach, które zgodnie z art. 1 wchodzą w zakres stosowania niniejszego rozporządzenia;
[…]
3) »państwo członkowskie« oznacza każde państwo członkowskie z wyjątkiem Danii;
4) »orzeczenie« oznacza każde wydane przez sąd państwa członkowskiego orzeczenie orzekające rozwód, separację albo unieważnienie małżeństwa, jak również każde orzeczenie dotyczące odpowiedzialności rodzicielskiej, niezależnie od tego, w jaki sposób nazywane jest dane orzeczenie, w tym wyrok lub postanowienie;
[…]”.
7 Rozdział III rozporządzenia Bruksela II bis, zatytułowany „Uznawanie i wykonywanie”, zawierał sekcję 1, zatytułowaną „Uznawanie”, obejmującą art. 21–27 tego rozporządzenia.
8 Artykuł 21 wspomnianego rozporządzenia przewidywał:
„1. Orzeczenie wydane w jednym państwie członkowskim jest uznawane w innych państwach członkowskich bez potrzeby przeprowadzania specjalnego postępowania.
2. W szczególności, oraz bez uszczerbku dla ust. 3, nie wymaga się przeprowadzania specjalnego postępowania dla celów dokonywania wpisów w księgach stanu cywilnego państwa członkowskiego na podstawie wydanego w innym państwie członkowskim orzeczenia o rozwodzie, separacji lub unieważnieniu małżeństwa, od którego zgodnie z prawem tego państwa członkowskiego nie mogą zostać wniesione żadne dalsze środki zaskarżenia.
[…]”.
9 Zgodnie z art. 22 tego samego rozporządzenia, zatytułowanym „Podstawy nieuznania orzeczenia dotyczącego rozwodu, separacji lub unieważnienia małżeństwa”:
„Orzeczenia dotyczącego rozwodu, separacji lub unieważnienia małżeństwa nie uznaje się:
a) jeżeli takie uznanie jest oczywiście sprzeczne z porządkiem publicznym państwa członkowskiego, w którym wystąpiono o uznanie;
[…]”.
10 Artykuł 25 rozporządzenia Bruksela II bis miał następujące brzmienie:
„Uznania orzeczenia nie można odmówić z tego powodu, że zgodnie z prawem państwa członkowskiego, w którym wystąpiono o uznanie, rozwód, separacja lub unieważnienie małżeństwa byłyby [tam] niedopuszczalne przy wzięciu za podstawę tego samego stanu faktycznego”.
11 W sekcji 3 tego samego rozdziału III rozporządzenia Bruksela II bis, zatytułowanej „Przepisy wspólne dla sekcji 1 i 2”, znajdował się między innymi art. 39, który stanowił:
„Właściwy sąd albo właściwy organ państwa członkowskiego pochodzenia wystawia zaświadczenie na wniosek uprawnionej strony, przy użyciu formularza znajdującego się w załączniku I (orzeczenia w sprawach małżeńskich) lub w załączniku II (orzeczenia w sprawach odpowiedzialności rodzicielskiej)”.
12 Sekcja 5 wspomnianego rozdziału III owego rozporządzenia, zatytułowana „Dokumenty urzędowe oraz porozumienia”, zawierała jedynie art. 46, który miał następujące brzmienie:
„Dokumenty urzędowe, które zostały sporządzone i są wykonalne w jednym państwie członkowskim, jak również porozumienia między stronami, które są wykonalne w państwie członkowskim, w którym zostały zawarte, uznaje się i stwierdza [się] ich wykonalność na tych samych warunkach jak orzeczenia”.
Rozporządzenie Bruksela II ter
13 Rozporządzenie Rady (UE) 2019/1111 z dnia 25 czerwca 2019 r. w sprawie jurysdykcji, uznawania i wykonywania orzeczeń w sprawach małżeńskich i w sprawach dotyczących odpowiedzialności rodzicielskiej oraz w sprawie uprowadzenia dziecka za granicę (Dz.U. 2019, L 178, s. 1; zwane dalej „rozporządzeniem Bruksela II ter”), które dokonuje przekształcenia rozporządzenia Bruksela II bis, uchyliło je – zgodnie ze swym art. 104 ust. 1 – z dniem 1 sierpnia 2022 r. Jednakże na podstawie art. 100 ust. 2 rozporządzenia Bruksela II ter rozporządzenie Bruksela II bis stosuje się nadal do orzeczeń wydanych w postępowaniach wszczętych, dokumentów urzędowych formalnie sporządzonych lub zarejestrowanych oraz porozumień, które stały się wykonalne w państwie członkowskim, w którym zostały one zawarte przed dniem 1 sierpnia 2022 r. Z uwagi na daty okoliczności faktycznych będących przedmiotem sporu w postępowaniu głównym spór ten podlega zatem rozporządzeniu Bruksela II bis.
14 Motyw 14 rozporządzenia Bruksela II ter stanowi:
„Zgodnie z orzecznictwem Trybunału Sprawiedliwości termin »sąd« należy rozumieć szeroko, tak by obejmował on również organy administracyjne lub inne organy, takie jak notariusze, które wykonują jurysdykcję w określonych sprawach małżeńskich lub sprawach dotyczących odpowiedzialności rodzicielskiej. Każde porozumienie zatwierdzone przez sąd po zbadaniu zgodnie z prawem krajowym i procedurą krajową istoty sprawy powinno być uznawane lub wykonywane tak jak »orzeczenie«. Innym porozumieniom, które nabierają wiążącej mocy prawnej w państwie członkowskim pochodzenia na skutek formalnej interwencji organu publicznego lub innego organu, o którym państwo członkowskie poinformowało w tym celu Komisję, należy nadawać skuteczność w innych państwach członkowskich zgodnie z przepisami szczegółowymi dotyczącymi dokumentów urzędowych i porozumień przewidzianymi w niniejszym rozporządzeniu. Niniejsze rozporządzenie nie powinno umożliwiać swobodnego obiegu porozumień mających wyłącznie prywatny charakter. Należy jednak umożliwić obieg porozumień, które nie są orzeczeniem ani dokumentem urzędowym, ale które zostały zarejestrowane przez organ publiczny właściwy do dokonania takiej rejestracji. Takie organy publiczne mogą obejmować notariuszy rejestrujących porozumienia, nawet jeżeli wykonują oni wolny zawód”.
15 Artykuł 30 tego rozporządzenia przewiduje:
„1. Orzeczenie wydane w jednym państwie członkowskim jest uznawane w innych państwach członkowskich bez potrzeby przeprowadzania specjalnego postępowania.
2. W szczególności oraz bez uszczerbku dla ust. 3 nie wymaga się przeprowadzania specjalnego postępowania dla celów dokonywania wpisów w księgach stanu cywilnego państwa członkowskiego na podstawie wydanego w innym państwie członkowskim orzeczenia o rozwodzie, separacji lub unieważnieniu małżeństwa, od którego zgodnie z prawem tego państwa członkowskiego nie przysługują żadne dalsze środki zaskarżenia.
[…]”.
16 Artykuł 65 wspomnianego rozporządzenia stanowi:
„1. Dokumenty urzędowe i porozumienia dotyczące separacji i rozwodu, które mają wiążącą moc prawną w państwie członkowskim pochodzenia, są uznawane w innych państwach członkowskich bez potrzeby przeprowadzania specjalnego postępowania. Przepisy sekcji 1 niniejszego rozdziału stosuje się odpowiednio, o ile niniejsza sekcja nie stanowi inaczej.
2. Dokumenty urzędowe i porozumienia w sprawach dotyczących odpowiedzialności rodzicielskiej, które mają wiążącą moc prawną i są wykonalne w państwie członkowskim pochodzenia, są uznawane i wykonywane w innych państwach członkowskich bez konieczności uzyskania stwierdzenia wykonalności. Przepisy sekcji 1 i 3 niniejszego rozdziału stosuje się odpowiednio, o ile niniejsza sekcja nie stanowi inaczej”.
Prawo niemieckie
17 Paragraf 97 ust. 1 zdanie drugie Gesetz über das Verfahren in Familiensachen und in den Angelegenheiten der freiwilligen Gerichtsbarkeit (ustawy o postępowaniu w sprawach rodzinnych i w sprawach niespornych) z dnia 17 grudnia 2008 r. (BGBl. 2008 I, s. 2586) w brzmieniu mającym zastosowanie do sporu w postępowaniu głównym (zwanej dalej „FamFG”) stanowi, że przepisy FamFG „obowiązują bez uszczerbku dla przepisów zawartych w aktach Unii Europejskiej”.
18 Paragraf 107 FamFG, zatytułowany „Uznawanie zagranicznych orzeczeń w sprawach małżeńskich”, stanowi w ust. 1:
„Orzeczenia wydane za granicą, na mocy których unieważniono lub rozwiązano małżeństwo albo stwierdzono jego istnienie lub nieistnienie, są uznawane wyłącznie wtedy, gdy organ wymiaru sprawiedliwości kraju związkowego stwierdził, iż zostały spełnione przesłanki uznania. Uznanie orzeczenia nie zależy od ustalenia organu wymiaru sprawiedliwości kraju związkowego, jeżeli orzeczenie zostało wydane przez sąd lub organ państwa, którego oboje małżonkowie byli obywatelami w chwili wydania orzeczenia”.
19 Paragraf 3 Personenstandsgesetz (ustawy o aktach stanu cywilnego) z dnia 19 lutego 2007 r. (BGBl. 2007 I, s. 122) w brzmieniu mającym zastosowanie do sporu w postępowaniu głównym (zwanej dalej „PStG”) nosi tytuł „Rejestr stanu cywilnego”. Ustęp 1 tego paragrafu ma następujące brzmienie:
„W zakresie swoich kompetencji urząd stanu cywilnego prowadzi:
1) rejestr małżeństw (art. 15),
[…]”.
20 Paragraf 5 PStG, zatytułowany „Aktualizacja rejestru stanu cywilnego”, przewiduje w ust. 1:
„Wpisy do rejestru są uzupełniane i poddawane korekcie zgodnie z przepisami niniejszej ustawy (aktualizacja)”.
21 Paragraf 16 PStG, zatytułowany „Aktualizacja”, stanowi w ust. 1:
„We wpisie dotyczącym małżeństwa wymienia się późniejsze akty dotyczące:
[…]
3) unieważnienia małżeństwa lub rozwodu.
[…]”.
Prawo włoskie
22 Decreto-legge no 132 – Misure urgenti di degiurisdizionalizzazione ed altri interventi per la definizione dell’arretrato in materia di processo civile (dekret z mocą ustawy nr 132 o pilnych środkach pozasądowego rozstrzygania sporów i innych środkach mających na celu zmniejszenie zaległości w rozpatrywaniu sporów w postępowaniu cywilnym) z dnia 12 września 2014 r. (GURI nr 212 z dnia 12 września 2014 r.), przekształcony w ustawę, ze zmianami, ustawą nr 162 z dnia 10 listopada 2014 r. (GURI nr 261 z dnia 10 listopada 2014 r.) (zwany dalej „dekretem z mocą ustawy nr 132/2014”) stanowi, w art. 12, zatytułowanym „Separacja za porozumieniem stron, wniosek o rozwiązanie małżeństwa lub o stwierdzenie ustania cywilnych skutków małżeństwa i zmiana warunków separacji lub rozwodu przed urzędnikiem stanu cywilnego”, w akapitach pierwszym i drugim, że małżonkowie mogą, ewentualnie w obecności adwokata, zawrzeć przed właściwym urzędnikiem stanu cywilnego między innymi porozumienie o rozwiązaniu małżeństwa lub o ustaniu cywilnych skutków małżeństwa, o ile nie mają małoletnich dzieci ani dzieci pełnoletnich, które nie mają zdolności do czynności prawnych, są dotknięte ciężką niepełnosprawnością lub są niesamodzielne pod względem ekonomicznym.
23 Artykuł 12 ust. 3 dekretu z mocą ustawy nr 132/2014 przewiduje ponadto, że urzędnik stanu cywilnego odbiera osobiście od każdej ze stron oświadczenie wyrażające wolę rozwiązania małżeństwa lub stwierdzenia ustania cywilnych skutków małżeństwa na uzgodnionych między nimi warunkach, że porozumienie nie może zawierać postanowień dotyczących przeniesienia majątku, że dokument zawierający porozumienie jest wypełniany i podpisywany natychmiast po odebraniu oświadczeń małżonków, że owo porozumienie zastępuje orzeczenia sądowe dotyczące w szczególności warunków rozwiązania małżeństwa i ustania cywilnych skutków małżeństwa oraz że po odebraniu oświadczeń od małżonków urzędnik stanu cywilnego wzywa ich do stawienia się przed nim najwcześniej 30 dni po odebraniu tych oświadczeń w celu potwierdzenia porozumienia, przy czym niestawiennictwo oznacza brak potwierdzenia porozumienia.
24 Okólnik Ministero della Giustizia (ministerstwa sprawiedliwości, Włochy) z dnia 22 maja 2018 r. dotyczący dekretu z mocą ustawy nr 132/2014 wyznacza urzędnika stanu cywilnego jako właściwy organ we Włoszech do wydania zaświadczenia przewidzianego w art. 39 rozporządzenia Bruksela II bis.
Postępowanie główne i pytania prejudycjalne
25 TB, mająca podwójne obywatelstwo niemieckie i włoskie, zawarła związek małżeński z RD, obywatelem włoskim, w dniu 20 września 2013 r. przed Standesamt Mitte von Berlin (urzędem stanu cywilnego dla Berlina‑Mitte, Niemcy). Małżeństwo to zostało wpisane do rejestru małżeństw dla Berlina.
26 W dniu 30 marca 2017 r. TB i RD stawili się po raz pierwszy przed urzędnikiem stanu cywilnego w Parmie (Włochy) w celu wszczęcia pozasądowego postępowania rozwodowego na podstawie art. 12 dekretu z mocą ustawy nr 132/2014. Po raz drugi stawili się przed tym urzędnikiem w dniu 11 maja 2017 r. w celu potwierdzenia złożonego przez siebie oświadczenia. Stawiając się przed urzędnikiem po raz trzeci, w dniu 15 lutego 2018 r., TB i RD oświadczyli, powołując się na swe oświadczenie z dnia 30 marca 2017 r., że pragną rozwiązać swoje małżeństwo, i wskazali jednocześnie, że nie toczy się żadne postępowanie w tym przedmiocie. Ponieważ oświadczenia te zostały jeszcze potwierdzone w dniu 26 kwietnia 2018 r. przed wspomnianym urzędnikiem, w dniu 2 lipca 2018 r. wydał on na rzecz TB zaświadczenie, o którym mowa w art. 39 rozporządzenia Bruksela II bis, potwierdzające jej rozwód z RD ze skutkiem od dnia 15 lutego 2018 r.
27 TB zwróciła się do urzędu stanu cywilnego dla Berlina‑Mitte o wpisanie tego rozwodu do rejestru małżeństw dla Berlina, zgodnie z przepisami PStG. Powziąwszy wątpliwość, czy rejestracja ta nie wymaga jednak uprzedniego uznania na podstawie § 107 FamFG, urząd ten, za pośrednictwem organu nadzoru w sprawach dotyczących stanu cywilnego, wniósł sprawę do właściwego Amtsgericht (sądu rejonowego, Niemcy).
28 Postanowieniem z dnia 1 lipca 2019 r. sąd ten orzekł, że wpis do rejestru małżeństw rozwodu TB i RD uzyskanego w trybie pozasądowym jest możliwy dopiero po jego uznaniu, na podstawie § 107 ust. 1 zdanie pierwsze FamFG, przez właściwy organ sądowy kraju związkowego, w tym przypadku przez Senatsverwaltung für Justiz, Verbraucherschutz und Antidiskriminierung (urząd ds. sprawiedliwości, ochrony konsumentów i walki z dyskryminacją dla Berlina, Niemcy) (zwany dalej „urzędem ds. sprawiedliwości dla Berlina”).
29 Wniosek o uznanie złożony przez TB do urzędu ds. sprawiedliwości dla Berlina został jednak oddalony przez ten urząd ze względu na to, że nie chodziło o orzeczenie wymagające uznania. Postępowanie przed Kammergericht Berlin (wyższym sądem krajowym w Berlinie, Niemcy) w przedmiocie wniesionego przez TB odwołania od oddalenia tego wniosku pozostaje w toku.
30 TB wniosła ponadto do Kammergericht Berlin (wyższego sądu krajowego w Berlinie) odwołanie od postanowienia z dnia 1 lipca 2019 r., które zostało uwzględnione. Sąd ten zakazał urzędowi stanu cywilnego dla Berlina‑Mitte uzależnienia wpisania do rejestru małżeństw rozwodu TB i RD uzyskanego we Włoszech od uprzedniego uznania przez urząd ds. sprawiedliwości dla Berlina.
31 Organ nadzoru w sprawach dotyczących stanu cywilnego wniósł do Bundesgerichtshof (federalnego trybunału sprawiedliwości, Niemcy), sądu odsyłającego, skargę kasacyjną na to orzeczenie w celu przywrócenia mocy wiążącej postanowienia z dnia 1 lipca 2019 r.
32 Sąd odsyłający zastanawia się, czy w świetle pojęcia „orzeczenia”, o którym mowa w art. 21 rozporządzenia Bruksela II bis w związku z art. 2 pkt 4 tego rozporządzenia, zasady przewidziane w tym rozporządzeniu w zakresie uznawania orzeczeń rozwodowych znajdują zastosowanie w odniesieniu do rozwodu wynikającego z porozumienia zawartego przez małżonków i ogłoszonego przez urzędnika stanu cywilnego danego państwa członkowskiego zgodnie z jego ustawodawstwem. W przypadku odpowiedzi twierdzącej, z uwagi na fakt, że przepisy niemieckie pozostają, zgodnie z § 97 ust. 1 zdanie drugie FamFG, bez uszczerbku dla tych zasad, żadne postępowanie w sprawie uznania nie byłoby w Niemczech konieczne. Należy zatem w przekonaniu sądu odsyłającego ustalić, czy pojęcie „orzeczenia” w rozumieniu wspomnianych przepisów rozporządzenia Bruksela II bis należy interpretować w ten sposób, że obejmuje ono jedynie akty wydane przez sąd lub organ wykonujący prerogatywy władzy publicznej mające skutek konstytutywny, czy też pojęcie to obejmuje również prywatne akty prawne stanowiące emanację autonomicznej woli stron, przyjęte bez takiego udziału ze skutkiem konstytutywnym właściwym organowi państwowemu, jak ma to miejsce w przypadku procedury przewidzianej we Włoszech w art. 12 dekretu z mocą ustawy nr 132/2014.
33 Sąd odsyłający uważa, że ani brzmienie tych przepisów, ani wnioski płynące z wyroku z dnia 20 grudnia 2017 r., Sahyouni (C‑372/16, EU:C:2017:988) nie pozwalają na jasne rozstrzygnięcie tej kwestii, nawet jeśli część doktryny niemieckiej przyjmuje szeroką wykładnię tego brzmienia, która pozwoliłaby uznać, że zasady przewidziane w rozporządzeniu Bruksela II bis w dziedzinie uznawania orzeczeń rozwodowych znajdują zastosowanie do rozwodów uzyskanych w wyniku postępowania pozasądowego, takich jak rozwód przewidziany w uregulowaniu włoskim rozpatrywanym w postępowaniu głównym.
34 Podczas gdy ta część doktryny utrzymuje, że taka wykładnia jest uzasadniona w świetle celu rozporządzenia Bruksela II bis, polegającego na zapewnieniu ułatwionego uznawania w sprawach małżeńskich w Unii, sąd odsyłający skłania się ku odmiennej wykładni. Zdaniem tego sądu rozporządzenie Bruksela II bis opiera się na założeniu, zgodnie z którym jedynie orzeczenie rozwodowe wydane przez organ publiczny, któremu przypisany jest konstytutywny skutek, pozwala zagwarantować ochronę „słabszego” małżonka przed niekorzystnymi skutkami rozwodu, organ taki jest bowiem w stanie, w ramach swoich uprawnień kontrolnych, zapobiec rozwodowi. Tymczasem nie jest tak w przypadku, gdy podstawa prawna rozwiązania małżeństwa opiera się na autonomicznej woli małżonków wyrażonej w prywatnym akcie prawnym, a udział władzy publicznej ogranicza się do funkcji ostrzegania, wyjaśniania, funkcji dowodowej lub funkcji doradczej, bez możliwości przeprowadzenia kontroli co do istoty.
35 Sąd odsyłający dodaje, że takie podejście znajduje potwierdzenie, po pierwsze, w okoliczności, że w chwili przyjęcia rozporządzenia Bruksela II bis w ówczesnym prawie państw członkowskich nie istniała żadna pozasądowa procedura rozwodowa, w związku z czym prawodawca Unii nie mógł uwzględnić takiego przypadku. Po drugie, z przepisów rozporządzenia Bruksela II ter, które uchyliło i od dnia 1 sierpnia 2022 r., zastąpiło rozporządzenie Bruksela II bis, wynika, że prawodawca Unii przewidział w międzyczasie przepisy obejmujące rozwody takie jak przewidziane przez uregulowanie włoskie rozpatrywane w postępowaniu głównym, co nie miało miejsca pod rządami rozporządzenia Bruksela II bis.
36 Na wypadek gdyby Trybunał uznał, że w przypadku rozwodów takich jak przewidziane w uregulowaniu włoskim rozpatrywanym w postępowaniu głównym nie może być mowy o „orzeczeniu” w rozumieniu art. 21 rozporządzenia Bruksela II bis w związku z art. 2 pkt 4 tego rozporządzenia, sąd odsyłający pragnie ustalić, czy uznanie takiego rozwodu jest jednak możliwe na podstawie art. 46 wspomnianego rozporządzenia. Sąd odsyłający skłania się do wykluczenia takiej możliwości z tego względu, że przepis ten, w przeciwieństwie do odpowiadającego mu przepisu rozporządzenia Bruksela II ter, wymienia wyłącznie „wykonalne” dokumenty urzędowe i porozumienia między stronami, co nie dotyczy kwestii rozwodu, lecz wyłącznie odpowiedzialności rodzicielskiej.
37 Sąd odsyłający wskazuje niemniej, że zgodnie z częścią doktryny niemieckiej art. 46 rozporządzenia Bruksela II bis znajduje zastosowanie w przypadku rozwodów takich jak przewidziane w uregulowaniu włoskim rozpatrywanym w postępowaniu głównym.
38 W tych okolicznościach Bundesgerichtshof (federalny trybunał sprawiedliwości) postanowił zawiesić postępowanie i zwrócić się do Trybunału z następującymi pytaniami prejudycjalnymi:
„1) Czy rozwiązanie małżeństwa na podstawie art. 12 [dekretu z mocą ustawy nr 132/2014] stanowi orzeczenie o rozwodzie w rozumieniu rozporządzenia Bruksela II [bis]?
2) W przypadku udzielenia na pytanie pierwsze odpowiedzi przeczącej: czy rozwiązanie małżeństwa na podstawie art. 12 [dekretu z mocą ustawy nr 132/2014] należy potraktować zgodnie z dyspozycją art. 46 rozporządzenia Bruksela II [bis], dotyczącego dokumentów urzędowych oraz porozumień?”.
W przedmiocie pytań prejudycjalnych
W przedmiocie pytania pierwszego
39 Poprzez pytanie pierwsze sąd odsyłający dąży w istocie do ustalenia, czy art. 2 pkt 4 rozporządzenia Bruksela II bis należy interpretować – w szczególności dla celów stosowania art. 21 ust. 1 tego rozporządzenia – w ten sposób, że dokument rozwodowy sporządzony przez urzędnika stanu cywilnego państwa członkowskiego, zawierający porozumienie w sprawie rozwodu zawarte przez małżonków i potwierdzone przez nich przed tym urzędnikiem zgodnie z wymogami przewidzianymi w uregulowaniu tego państwa członkowskiego, stanowi „orzeczenie” w rozumieniu wspomnianego art. 2 pkt 4.
40 Należy przypomnieć, że zgodnie z utrwalonym orzecznictwem Trybunału zarówno z wymogów jednolitego stosowania prawa Unii, jak i z zasady równości wynika, że pojęciom w danym przepisie prawa Unii, który nie zawiera żadnego wyraźnego odesłania do prawa państw członkowskich w celu określenia ich znaczenia i zakresu, należy zazwyczaj nadawać w całej Unii autonomiczną i jednolitą wykładnię, której należy dokonywać z uwzględnieniem nie tylko treści tego przepisu, ale także jego kontekstu i celów realizowanych przez uregulowanie, którego stanowi on część [wyrok z dnia 31 marca 2022 r., Bundesamt für Fremdenwesen und Asyl i in. (Umieszczenie osoby ubiegającej się o azyl w szpitalu psychiatrycznym), C‑231/21, EU:C:2022:237, pkt 42 i przytoczone tam orzecznictwo].
41 Biorąc pod uwagę fakt, że żaden przepis rozporządzenia Bruksela II bis, a zwłaszcza jego art. 2 pkt 4, nie zawiera wyraźnego odesłania do prawa państw członkowskich w celu określenia znaczenia i zakresu pojęcia „orzeczenia”, o którym mowa w szczególności zarówno w tym przepisie, jak i w art. 21 tego rozporządzenia, należy uznać, że pojęciu temu powinno się nadać autonomiczną i jednolitą wykładnię w prawie Unii, zgodnie z metodologią przywołaną w poprzednim punkcie.
42 W tym względzie należy przypomnieć, że zarówno z postanowień art. 67 ust. 1 i 4 w związku z art. 81 ust. 1 i 2 TFUE, jak i z wcześniejszych postanowień art. 61 lit. c) i art. 65 lit. a) WE wynika, że w celu stworzenia przestrzeni wolności, bezpieczeństwa i sprawiedliwości Unia rozwija współpracę sądową w sprawach cywilnych mających skutki transgraniczne, zapewniając między innymi, w szczególności gdy jest to niezbędne dla prawidłowego funkcjonowania rynku wewnętrznego, wzajemne uznawanie między państwami członkowskimi orzeczeń sądowych i pozasądowych.
43 W tym zakresie zarówno zasada wzajemnego zaufania między państwami członkowskimi, jak i zasada wzajemnego uznawania orzeczeń, która ze swej strony opiera się na wzajemnym zaufaniu między tymi państwami, mają w prawie Unii fundamentalne znaczenie, gdyż umożliwiają utworzenie i utrzymywanie przestrzeni bez granic wewnętrznych (wyrok z dnia 9 marca 2017 r., Pula Parking, C‑551/15, EU:C:2017:193, pkt 51 i przytoczone tam orzecznictwo).
44 To w tym kontekście rozporządzenie Bruksela II bis obrało za cel, jak wynika z jego motywów 1, 2 i 21, ułatwienie między innymi, w oparciu o zasadę wzajemnego zaufania jako podstawę dla stworzenia prawdziwej przestrzeni sprawiedliwości, uznawania wydawanych w państwach członkowskich orzeczeń w dziedzinie rozwodów, ograniczając do niezbędnego minimum podstawy nieuznania takich orzeczeń (zob. podobnie wyrok z dnia 16 stycznia 2019 r., Liberato, C‑386/17, EU:C:2019:24, pkt 41, 46 i przytoczone tam orzecznictwo).
45 I tak art. 21 ust. 1 i 2 rozporządzenia Bruksela II bis w związku z art. 1 ust. 1 lit. a) i art. 25 tego rozporządzenia przewiduje w szczególności, że jeżeli nie zostanie wykazane istnienie jednej z podstaw odmowy uznania, wymienionych wyczerpująco w art. 22 wspomnianego rozporządzenia, interpretowanym w świetle jego motywu 21, orzeczenia rozwodowe wydane w państwie członkowskim są uznawane w innych państwach członkowskich bez potrzeby przeprowadzania specjalnego postępowania, przy czym, po pierwsze, do celów aktualizacji aktów stanu cywilnego w państwie członkowskim, w którym wystąpiono o uznanie, od orzeczenia tego nie powinien już przysługiwać środek odwoławczy zgodnie z prawem państwa członkowskiego pochodzenia, a po drugie, uznania orzeczenia nie można odmówić w szczególności z tego powodu, że zgodnie z prawem państwa członkowskiego, w którym wystąpiono o uznanie, przy wzięciu za podstawę tego samego stanu faktycznego rozwód byłby tam niedopuszczalny.
46 Co się tyczy pojęcia „orzeczenia” w rozumieniu art. 2 pkt 4 rozporządzenia Bruksela II bis, należy zauważyć, że w sprawach rozwodowych pojęcie to obejmuje „każde wydane przez sąd państwa członkowskiego orzeczenie orzekające rozwód […], niezależnie od tego, w jaki sposób nazywane jest dane orzeczenie, w tym wyrok lub postanowienie”. Samo pojęcie „sądu” jest zdefiniowane w pkt 1 tego artykułu jako obejmujące „wszelkie organy państw członkowskich, które są właściwe w sprawach, które zgodnie z art. 1 wchodzą w zakres stosowania niniejszego rozporządzenia”. Należy ponadto uściślić, że zgodnie z art. 2 pkt 3 rozporządzenia Bruksela II bis wyrażenie „państwo członkowskie” obejmuje wszystkie państwa członkowskie Unii z wyjątkiem Królestwa Danii.
47 Co za tym idzie, z art. 1 ust. 1 lit. a) w związku z art. 2 pkt 1, 3 i 4 rozporządzenia Bruksela II bis wynika, że pojęcie orzeczenia w sprawach rozwodowych obejmuje każde orzeczenie rozwodowe, niezależnie od jego nazwy, wydane przez właściwy organ państwa członkowskiego, z wyjątkiem organów Królestwa Danii.
48 Z definicji tej zawartej w samym rozporządzeniu Bruksela II bis wynika, że – jak wskazał co do istoty rzecznik generalny w pkt 34 i 36 opinii – rozporządzenie to może obejmować orzeczenia rozwodowe wydane w ramach postępowania tak sądowego, jak i pozasądowego, o ile prawo państw członkowskich przyznaje również organom pozasądowym kompetencje w sprawach rozwodowych.
49 Wynika z tego, że każde orzeczenie wydane przez takie organy pozasądowe właściwe w sprawach rozwodowych w państwie członkowskim, z wyjątkiem Królestwa Danii, powinno, na podstawie art. 21 rozporządzenia Bruksela II bis, być uznawane automatycznie w innych państwach członkowskich, z wyjątkiem Królestwa Danii, bez uszczerbku, po pierwsze, dla stosowania art. 22 tego rozporządzenia w odniesieniu do podstaw nieuznania, a po drugie, dla faktu, że do celów aktualizacji aktów stanu cywilnego w państwie członkowskim, w którym wystąpiono o uznanie, od orzeczenia nie może już przysługiwać środek odwoławczy.
50 Należy uściślić, że takiej wykładni pojęcia „orzeczenia” nie podważa okoliczność, iż w czasie opracowywania i przyjmowania rozporządzenia Bruksela II bis żadne państwo członkowskie nie przewidziało jeszcze w swoim ustawodawstwie możliwości przeprowadzenia przez małżonków rozwodu na drodze pozasądowej. Wspomniana wykładnia wynika bowiem bezpośrednio z szerokich i otwartych definicji pojęć „sądu” i „orzeczenia”, o których mowa, odpowiednio, w art. 2 pkt 1 i art. 2 pkt 4 tego rozporządzenia.
51 Ponadto wykładnię tę potwierdza cel realizowany przez rozporządzenie Bruksela II bis, którym jest między innymi, jak wynika z pkt 42–44 niniejszego wyroku, ułatwienie, w oparciu o zasadę wzajemnego zaufania leżącą u podstaw tworzenia prawdziwej przestrzeni sprawiedliwości na poziomie Unii, uznawania orzeczeń wydanych w państwach członkowskich w szczególności w dziedzinie rozwodu.
52 Jak wynika z informacji przedstawionych przez sąd odsyłający we wniosku o wydanie orzeczenia w trybie prejudycjalnym, przypomnianych w pkt 32–34 niniejszego wyroku, sąd ten zastanawia się jednak jeszcze nad stopniem kontroli, jaką powinien sprawować organ właściwy w sprawach rozwodowych, aby sporządzony przez niego dokument rozwodowy, w szczególności w ramach rozwodu za porozumieniem stron, mógł zostać uznany za „orzeczenie” w rozumieniu art. 2 pkt 4 rozporządzenia Bruksela II bis dla celów stosowania art. 21 ust. 1 tego rozporządzenia.
53 W tym względzie z orzecznictwa Trybunału wynika, że rozporządzenie Bruksela II bis obejmuje jedynie rozwody orzeczone albo przez sąd państwowy, albo przez organ publiczny lub pod jego kontrolą, co wyklucza zwykłe rozwody prywatne, takie jak rozwód wynikający z jednostronnego oświadczenia jednego z małżonków złożonego przed sądem wyznaniowym (zob. podobnie wyrok z dnia 20 grudnia 2017 r., Sahyouni, C‑372/16, EU:C:2017:988, pkt 39–43, 48, 49).
54 Z orzecznictwa tego można wywnioskować, że każdy organ publiczny, który ma wydać „orzeczenie” w rozumieniu art. 2 pkt 4 rozporządzenia Bruksela II bis, powinien zachować kontrolę nad orzeczeniem rozwodu, co oznacza, że w ramach rozwodów za porozumieniem stron przeprowadza on badanie przesłanek rozwodu w świetle prawa krajowego oraz prawdziwości i ważności zgody małżonków na rozwód.
55 Wymóg przeprowadzenia badania w rozumieniu poprzedniego punktu jako charakterystyczny element pojęcia „orzeczenia” można również wywieść z wyroku z dnia 2 czerwca 1994 r., Solo Kleinmotoren (C‑414/92, EU:C:1994:221). W pkt 15–17 tego wyroku Trybunał orzekł, w odniesieniu do art. 25 konwencji brukselskiej, sformułowanego w sposób prawie identyczny jak art. 2 pkt 4 rozporządzenia Bruksela II bis, z istotnym zastrzeżeniem polegającym na tym, że owo postanowienie tej konwencji odnosi się jedynie do orzeczeń sądowych, że pojęcie „orzeczenia” oznacza, że sąd orzeka „z własnej inicjatywy w przedmiocie kwestii spornych między stronami”.
56 Prawdą jest, jak przypomniał rząd polski na rozprawie, że we wspomnianym wyroku Trybunał orzekł, iż kończąca spór ugoda, która została zawarta przed sądem państwa członkowskiego, nie może stanowić „orzeczenia” w rozumieniu art. 25 konwencji brukselskiej. Niemniej nie można z tego wywodzić przez analogię, że kwalifikacja jako „orzeczenia” w rozumieniu art. 2 pkt 4 rozporządzenia Bruksela II bis powinna być systematycznie wykluczona, w przypadku gdy organ pozasądowy jest uprawniony do orzeczenia rozwodu na podstawie porozumienia zawartego przez małżonków, po zbadaniu przesłanek określonych w obowiązujących przepisach krajowych.
57 Jak bowiem wskazał co do istoty rzecznik generalny w pkt 50 opinii, w wyroku z dnia 2 czerwca 1994 r., Solo Kleinmotoren (C‑414/92, EU:C:1994:221) Trybunał oparł swoje rozstrzygnięcie na fakcie, że rozpatrywane ugody miały charakter zasadniczo umowny, a zainteresowany sąd poprzestał w związku z tym na przyjęciu ugody do wiadomości bez przeprowadzenia jakiegokolwiek badania jej treści w świetle obowiązujących przepisów prawa.
58 Ponadto rozporządzenie Bruksela II ter, które dokonało przekształcenia rozporządzenia Bruksela II bis, stanowi w motywie 14, że „[k]ażde porozumienie zatwierdzone przez sąd po zbadaniu zgodnie z prawem krajowym i procedurą krajową istoty sprawy powinno być uznawane lub wykonywane tak jak »orzeczenie«.” Motyw ten dodaje, że „[i]nnym porozumieniom, które nabierają wiążącej mocy prawnej w państwie członkowskim pochodzenia na skutek formalnej interwencji organu publicznego lub innego organu, o którym państwo członkowskie poinformowało w tym celu Komisję, należy nadawać skuteczność w innych państwach członkowskich zgodnie z przepisami szczegółowymi dotyczącymi dokumentów urzędowych i porozumień przewidzianymi w niniejszym rozporządzeniu. [Rozporządzenie to] nie powinno umożliwiać swobodnego obiegu porozumień mających wyłącznie prywatny charakter. Należy jednak umożliwić obieg porozumień, które nie są orzeczeniem ani dokumentem urzędowym, ale które zostały zarejestrowane przez organ publiczny właściwy do dokonania takiej rejestracji. Takie organy publiczne mogą obejmować notariuszy rejestrujących porozumienia, nawet jeżeli wykonują oni wolny zawód”.
59 Prawodawca Unii wyjaśnił zatem, celem zachowania ciągłości, że porozumienia w sprawie rozwodu zatwierdzone przez organ sądowy lub pozasądowy po przeprowadzeniu badania co do istoty zgodnie z ustawodawstwem krajowym i procedurami krajowymi stanowią „orzeczenia” w rozumieniu art. 2 pkt 4 rozporządzenia Bruksela II bis i zastępujących go przepisów rozporządzenia Bruksela II ter oraz że to właśnie to badanie co do istoty odróżnia te orzeczenia od dokumentów urzędowych i od porozumień w rozumieniu tych rozporządzeń.
60 W związku z tym jeżeli właściwy organ pozasądowy zatwierdza porozumienie w sprawie rozwodu po zbadaniu go co do istoty, jest ono uznawane za „orzeczenie” zgodnie z art. 21 rozporządzenia Bruksela II bis i art. 30 rozporządzenia Bruksela II ter, podczas gdy inne porozumienia w sprawie rozwodu, które mają wiążące skutki prawne w państwie członkowskim pochodzenia, są uznawane, w zależności od przypadku, za dokumenty urzędowe lub porozumienia, zgodnie z art. 46 rozporządzenia Bruksela II bis i art. 65 rozporządzenia Bruksela II ter.
61 W tym kontekście należy zauważyć, że – jak słusznie wskazała na rozprawie Komisja – z genezy motywu 14 i art. 65 rozporządzenia Bruksela II ter wynika, iż przyjmując to rozporządzenie, prawodawca Unii nie zamierzał wprowadzać innowacji i nowych zasad, lecz jedynie „wyjaśnić” z jednej strony zakres przepisu zawartego już w art. 46 rozporządzenia Bruksela II bis, a z drugiej strony – kryterium pozwalające na odróżnienie pojęcia „orzeczenia” od pojęć „dokumentu urzędowego” i „porozumienia między stronami”, czyli kryterium dotyczące badania co do istoty.
62 To w świetle całości powyższych rozważań należy ustalić, czy w niniejszym przypadku dokument rozwodowy sporządzony przez urzędnika stanu cywilnego państwa członkowskiego, zawierający porozumienie w sprawie rozwodu zawarte przez małżonków i potwierdzone przez nich przed tym urzędnikiem zgodnie z wymogami przewidzianymi w przepisach krajowych tego państwa członkowskiego, stanowi „orzeczenie” w rozumieniu art. 2 pkt 4 rozporządzenia Bruksela II bis dla celów stosowania art. 21 ust. 1 tego rozporządzenia.
63 W tym względzie z akt sprawy, którymi dysponuje Trybunał, wynika, że urzędnik stanu cywilnego jest we Włoszech prawnie ustanowionym organem, który na mocy prawa tego państwa członkowskiego ma właściwość do orzekania rozwodu w sposób prawnie wiążący, poprzez rejestrację w formie pisemnej sporządzonego przez małżonków porozumienia w sprawie rozwodu, po przeprowadzeniu badania w rozumieniu pkt 54 niniejszego wyroku.
64 Zgodnie bowiem z art. 12 dekretu z mocą ustawy nr 132/2014 urzędnik stanu cywilnego odbiera – osobiście i dwukrotnie – w odstępie co najmniej 30 dni, oświadczenia każdego z małżonków, co oznacza, że upewnia się on co do tego, że ich zgoda na rozwód została wyrażona w sposób ważny, swobodny i świadomy.
65 Ponadto zgodnie z tym przepisem ów urzędnik przeprowadza badanie treści porozumienia w sprawie rozwodu w świetle obowiązujących przepisów prawa, upewniając się, że porozumienie dotyczy wyłącznie rozwiązania lub ustania skutków cywilnych małżeństwa, z wyłączeniem jakiegokolwiek przeniesienia majątku, oraz że małżonkowie nie mają małoletnich dzieci ani dzieci pełnoletnich, które nie mają zdolności do czynności prawnych, są dotknięte ciężką niepełnosprawnością lub są niesamodzielne pod względem ekonomicznym, a tym samym że porozumienie nie odnosi się do takich dzieci.
66 Z art. 12 dekretu z mocą ustawy nr 132/2014 wynika również, że urzędnik stanu cywilnego nie jest uprawniony do orzeczenia rozwodu, jeżeli nie są spełnione jedna lub większa liczba przesłanek przewidzianych w tym przepisie, w szczególności jeżeli urzędnik ten ma wątpliwości co do swobodnego i świadomego wyrażenia zgody jednego z małżonków na rozwód, jeżeli porozumienie dotyczy przeniesienia majątku czy też jeżeli małżonkowie mają dzieci inne niż pełnoletnie dzieci samodzielne pod względem ekonomicznym.
67 W świetle powyższych rozważań na pytanie pierwsze należy odpowiedzieć, że art. 2 pkt 4 rozporządzenia Bruksela II bis należy interpretować – w szczególności dla celów stosowania art. 21 ust. 1 tego rozporządzenia – w ten sposób, że dokument rozwodowy sporządzony przez urzędnika stanu cywilnego państwa członkowskiego pochodzenia, zawierający porozumienie w sprawie rozwodu zawarte przez małżonków i potwierdzone przez nich przed tym urzędnikiem zgodnie z wymogami przewidzianymi w uregulowaniu tego państwa członkowskiego, stanowi „orzeczenie” w rozumieniu wspomnianego art. 2 pkt 4.
W przedmiocie pytania drugiego
68 Z uwagi na treść odpowiedzi udzielonej na pytanie pierwsze nie ma potrzeby udzielenia odpowiedzi na pytanie drugie.
W przedmiocie kosztów
69 Dla stron w postępowaniu głównym niniejsze postępowanie ma charakter incydentalny, dotyczy bowiem kwestii podniesionej przed sądem odsyłającym, do niego zatem należy rozstrzygnięcie o kosztach. Koszty poniesione w związku z przedstawieniem uwag Trybunałowi, inne niż koszty stron w postępowaniu głównym, nie podlegają zwrotowi.
Z powyższych względów Trybunał (wielka izba) orzeka, co następuje:
Artkuł 2 pkt 4 rozporządzenia Rady (WE) nr 2201/2003 z dnia 27 listopada 2003 r. dotyczącego jurysdykcji oraz uznawania i wykonywania orzeczeń w sprawach małżeńskich oraz w sprawach dotyczących odpowiedzialności rodzicielskiej, uchylającego rozporządzenie (WE) nr 1347/2000
należy interpretować – w szczególności dla celów stosowania art. 21 ust. 1 tego rozporządzenia – w ten sposób, że:
dokument rozwodowy sporządzony przez urzędnika stanu cywilnego państwa członkowskiego pochodzenia, zawierający porozumienie w sprawie rozwodu zawarte przez małżonków i potwierdzone przez nich przed tym urzędnikiem zgodnie z wymogami przewidzianymi w uregulowaniu tego państwa członkowskiego, stanowi „orzeczenie” w rozumieniu wspomnianego art. 2 pkt 4.
Podpisy