Language of document : ECLI:EU:F:2013:93

WYROK SĄDU DO SPRAW SŁUŻBY PUBLICZNEJ UNII EUROPEJSKIEJ
(trzecia izba)

z dnia 26 czerwca 2013 r.

Sprawy połączone F‑135/11, F‑51/12 i F‑110/12

BU

przeciwko

Europejskiej Agencji Leków (EMA)

Służba publiczna – Członek personelu tymczasowego – Nieprzedłużenie umowy zawartej na czas określony – Akt niekorzystny – Wniosek w rozumieniu art. 90 ust. 1 regulaminu pracowniczego – Wniosek w sprawie zmiany kwalifikacji umowy – Rozsądny termin – Zażalenie na oddalenie zażalenia – Artykuł 8 WZIP – Obowiązek staranności

Przedmiot: Skarga wniesiona na podstawie art. 270 TFUE, znajdującego zastosowanie do traktatu EWEA na mocy jego art. 106a, zarejestrowana pod sygn. F‑135/11, w której BU żąda stwierdzenia nieważności „decyzji z dnia 30 maja 2011 r.” Europejskiej Agencji Leków (EMA, zwanej dalej także „Agencją”), wydanej przez organ upoważniony do zawierania umów o pracę EMA (zwany dalej „OUZU”), który „odmówił zbadania możliwości przedłużenia [jego] umowy o pracę w charakterze członka personelu tymczasowego”. W drodze drugiej skargi, która wpłynęła do sekretariatu Sądu w dniu 7 maja 2012 r. i została zarejestrowana pod sygn. F‑51/12, BU żąda stwierdzenia nieważności decyzji z dnia 1 września 2011 r. oddalającej jego „wniosek” załączony do pisma z dnia 23 sierpnia 2011 r. w sprawie przedłużenia umowy o pracę w charakterze członka personelu tymczasowego. W drodze trzeciej skargi, która wpłynęła do sekretariatu Sądu w dniu 1 października 2012 r. i została zarejestrowana pod sygn. F‑110/12, BU żąda stwierdzenia nieważności decyzji z dnia 21 listopada 2011 r. oddalającej jego wniosek o zmianę kwalifikacji jego umowy o pracę w charakterze członka personelu pomocniczego z dnia 16 września 2002 r.

Orzeczenie:      Stwierdza się nieważność decyzji Europejskiej Agencji Leków o nieprzedłużeniu umowy o pracę z BU, doręczonej pismem z dnia 30 maja 2011 r. W pozostałym zakresie skarga w sprawie F‑135/11 zostaje oddalona. Skargi w sprawach F‑51/12 i F‑110/12 zostają odrzucone. Europejska Agencja Leków pokrywa własne koszty i zostaje obciążona kosztami poniesionymi przez BU w sprawach F‑135/11 i F‑51/12. BU pokrywa własne koszty i zostaje obciążony kosztami poniesionymi przez Europejską Agencję Leków w sprawie F‑110/12.

Streszczenie

1.      Skargi urzędników – Zakwestionowanie umowy o pracę w charakterze członka personelu pomocniczego, członka personelu kontraktowego lub członka personelu kontraktowego do zadań pomocniczych – Żądanie zmiany kwalifikacji tej umowy na umowę o pracę w charakterze członka personelu tymczasowego – Środki odwoławcze

[regulamin pracowniczy, art. 90, 91; warunki zatrudnienia innych pracowników, art. 2 lit. a)]

2.      Skargi urzędników – Wniosek w rozumieniu art. 90 ust. 1 regulaminu pracowniczego – Termin do złożenia – Rozsądny termin – Wniosek w sprawie zmiany kwalifikacji umowy – Kryteria oceny

[statut Trybunału Sprawiedliwości, art. 46; regulamin pracowniczy, art. 90 ust. 1; warunki zatrudnienia innych pracowników, art. 2 lit. a)]

3.      Skargi urzędników – Akt niekorzystny – Pojęcie – Skierowane do członka personelu tymczasowego pismo zawierające przypomnienie o dacie wygaśnięcia jego umowy o pracę – Wyłączenie – Decyzja w sprawie nieprzedłużenia umowy – Zaliczenie

(regulamin pracowniczy, art. 90 ust. 2)

4.      Urzędnicy – Personel tymczasowy – Zatrudnienie – Przedłużenie umowy zawartej na czas określony – Uznanie administracyjne – Kontrola sądowa – Zakres

[warunki zatrudnienia innych pracowników, art. 8, art. 47 akapit pierwszy lit. b)]

5.      Urzędnicy – Personel tymczasowy – Zatrudnienie – Decyzja o nieprzedłużeniu umowy na czas określony – Kontrola sądowa – Zakres – Decyzja niepoprzedzona badaniem sytuacji pracownika w świetle interesu służby – Niezgodność z prawem

[warunki zatrudnienia innych pracowników, art. 2 lit. a), art. 8 akapit pierwszy]

6.      Skargi urzędników – Wyrok stwierdzający nieważność – Skutki – Stwierdzenie nieważności decyzji w sprawie nieprzedłużenia umowy o pracę w charakterze członka personelu tymczasowego – Możliwość wydania przez administrację nowej, zgodnej z wyrokiem decyzji – Oddalenie wniosku o naprawienie szkody wynikającej z decyzji, której nieważność stwierdzono

(regulamin pracowniczy, art. 90, 91)

1.      Członek personelu pomocniczego, członek personelu kontraktowego lub członek personelu kontraktowego do zadań pomocniczych może po upływie terminu do wniesienia skargi na decyzję w sprawie jego umowy złożyć do administracji wniosek o to, by zważywszy na faktycznie wykonywane zadania okres służby formalnie przepracowany na podstawie jego umowy o pracę został uznany za okres służby przepracowany w charakterze członka personelu tymczasowego, a gdy wniosek ten zostanie oddalony, omawiany pracownik może wnieść do sądu skargę na decyzję oddalającą ten wniosek na warunkach przewidzianych w art. 90 i 91 regulaminu pracowniczego.

(zob. pkt 22)

Odesłanie:

Sąd do spraw Służby Publicznej: sprawa F‑105/11 Davids przeciwko Komisji, 13 czerwca 2012 r., pkt 56

Sąd Unii Europejskiej: sprawa T‑325/09 P Adjemian i in. przeciwko Komisji, 21 września 2011 r., pkt 88

2.      O ile prawdą jest, że art. 90 ust. 1 regulaminu pracowniczego nie przewiduje terminu, w którym należy składać wnioski na podstawie tego przepisu, o tyle przestrzeganie rozsądnego terminu jest jednak wymagane we wszystkich wypadkach poza tymi, w których prawodawca określił termin lub w których wyraźnie go wykluczył. Podstawą prawną ustalenia rozsądnego terminu w braku regulacji prawnych jest bowiem zasada pewności prawa, która sprzeciwia się temu, aby instytucje oraz osoby fizyczne lub prawne działały bez jakiegokolwiek ograniczenia w czasie, narażając się w szczególności na brak stabilności powstałych sytuacji prawnych. Tym samym nie można uznać, by brak wyznaczonego w regulaminie pracowniczym terminu był sam w sobie równoznaczny z możliwością składania wniosku bez przestrzegania granicy czasowej. Rozsądny charakter terminu powinien być oceniany w zależności od właściwych dla każdej sprawy okoliczności, a w szczególności znaczenia sporu dla zainteresowanego, złożoności sprawy i zachowania stron.

O ile możliwość zwrócenia się z wnioskiem o zmianę kwalifikacji umowy o pracę w charakterze członka personelu pomocniczego na umowę o pracę w charakterze członka personelu tymczasowego na podstawie art. 2 lit. a) warunków zatrudnienia innych pracowników może stanowić środek zaradczy w stosunku do nadużyć przy zawieraniu kolejnych umów o pracę na czas określony, o tyle nie można jednak z tego wywnioskować, że kilkuletni termin mógłby zostać uznany za rozsądny.

W tym względzie pięcioletni termin, stosowany w obszarze sporów odszkodowawczych w obszarze służby publicznej w drodze analogii z art. 46 statutu Trybunału Sprawiedliwości, niekoniecznie może stanowić rozsądny termin. Istnieje bowiem podstawowa różnica pomiędzy skargą o odszkodowanie, która ma wyłącznie na celu przyznanie odszkodowania wraz z odsetkami, a żądaniem zmiany kwalifikacji wcześniejszej umowy. Takie żądanie wymaga bowiem podjęcia działań dokonujących odtworzenia z mocą wsteczną stosunku pracy wiążącego pracownika z pracodawcą, które to działania mogą ponadto wpłynąć na strukturę zatrudnienia i politykę personalną administracji, w szczególności w agencji zatrudniającej ograniczoną liczbę osób.

Okoliczności zmiany kwalifikacji wymagają bowiem tym bardziej jak najmniejszego opóźnienia w reakcji, gdy znaczenie sprawy nie jest pomijalne, ponieważ dotyczy samego charakteru stosunku pracy zainteresowanego i administracji, ze wszystkimi konsekwencjami wynikającymi z różnicy statusu pomiędzy personelem pomocniczym a tymczasowym, jak również pomiędzy personelem tymczasowym zatrudnionym na umowę na czas określony i na czas nieokreślony.

(zob. pkt 24, 25, 31, 32)

Odesłanie:

Trybunał: sprawa C‑334/12 RX‑II Arango Jaramillo i in. przeciwko EBI, 28 lutego 2013 r., pkt 28

Sąd Pierwszej Instancji: sprawa T‑202/97 Koopman przeciwko Komisji, 25 marca 1998 r., pkt 25; sprawa T‑114/08 P Marcuccio przeciwko Komisji, 26 czerwca 2009 r., pkt 25

Sąd do spraw Służby Publicznej: sprawa F‑125/05 Tsarnavas przeciwko Komisji, 1 lutego 2007 r., pkt 50; sprawa F‑30/08 Nanopoulos przeciwko Komisji, 11 maja 2010 r., pkt 117; sprawa F‑73/09 Sukup przeciwko Komisji, 13 kwietnia 2011 r., pkt 83

Sąd Unii Europejskiej: ww. sprawa Adjemian i in. przeciwko Komisji, pkt 67, 87; sprawa T‑433/10 P Allen i in. przeciwko Komisji, 14 grudnia 2011 r., pkt 26, 31

3.      Aktu niekorzystnego nie stanowi pismo administracji ograniczające się do przypomnienia pracownikowi warunków jego umowy o pracę dotyczących daty jej wygaśnięcia, niezawierające żadnych nowych elementów w stosunku do wspomnianych warunków. Niemniej jednak w wypadku, gdy umowa może podlegać przedłużeniu, podjęta po ponownej analizie decyzja administracji w sprawie jej nieprzedłużenia stanowi odrębny od rozpatrywanej umowy akt niekorzystny, na który można złożyć zażalenie i który jest zaskarżalny w określonych w regulaminie pracowniczym terminach.

(zob. pkt 36)

Odesłanie:

Sąd Pierwszej Instancji: sprawa T‑160/04 Potamianos przeciwko Komisji, 15 października 2008 r., pkt 21

Sąd do spraw Służby Publicznej: sprawa F‑102/09 Bennett i in./OHIM, 15 września 2011 r., pkt 57, 59 i przytoczone tam orzecznictwo

4.      Z uwagi na przysługujący administracji w odniesieniu do przedłużania umów o pracę w charakterze członka personelu tymczasowego szeroki zakres uznania kontrola tego uznania przez sąd Unii powinna się ograniczać do zbadania tego, czy w świetle sposobów i środków, przy zastosowaniu których administracja mogła dokonać oceny, utrzymała się ona w rozsądnych granicach i czy nie skorzystała ze swego uznania w sposób oczywiście błędny.

Jednakże nawet jeśli administracji przysługuje szeroki zakres uznania, to gdy do sądu Unii zostanie wniesiona skarga o stwierdzenie nieważności aktu wydanego w ramach takiego uznania, sprawuje on kontrolę zgodności z prawem, która przejawia się w odniesieniu do wielu względów. Tym samym sąd Unii zapewnia poszanowanie obowiązku staranności. Tymczasem obowiązek staranności, jak również zasada dobrej administracji wymagają w szczególności, by przy podejmowaniu decyzji w sprawie sytuacji urzędnika lub pracownika właściwy organ, nawet korzystając z szerokiego zakresu uznania, brał pod uwagę wszystkie okoliczności mogące wpłynąć na tę decyzję. Czyniąc to, organ ten powinien mieć na względzie nie tylko interes służby, ale również interes danego urzędnika lub pracownika.

W szczególności wymogi skutecznego, zupełnego i szczegółowego badania obowiązują a fortiori administrację w sytuacji, gdy przyjęła ona wewnętrzną procedurę przewidującą zasięgnięcie opinii przełożonych pracownika w perspektywie ewentualnego przedłużenia jego umowy o pracę. Ta procedura zasięgania opinii nie miałaby bowiem żadnego znaczenia, gdyby przełożeni, których opinii zasięgnięto, nie musieli wykonywać swego uprawnienia na przedstawionych wyżej warunkach i gdyby organ odpowiedzialny za wydanie decyzji sam nie byłby zobowiązany do faktycznego uwzględnienia ich zaleceń.

(zob. pkt 48–51)

Odesłanie:

Trybunał: sprawy połączone 33/79 i 75/79 Kuhner przeciwko Komisji, 28 maja 1980 r., pkt 22; sprawa 125/80 Arning przeciwko Komisji, 29 października 1981 r., pkt 19

Sąd do spraw Służby Publicznej: sprawa F‑63/11Macchia przeciwko Komisji, 13 czerwca 2012 r., pkt 45, 47, 50 i przytoczone tam orzecznictwo, odwołanie w toku przed Sądem Unii Europejskiej, sprawa T‑368/12 P

5.      O ile nie jest rolą sądu Unii kontrolowanie decyzji w sprawie polityki personalnej, którą zamierza prowadzić instytucja w celu właściwego wypełniania powierzonych jej zadań, o tyle w słuszny sposób może on, gdy zostanie do niego wniesiony wniosek o stwierdzenie nieważności decyzji odmownej w sprawie przedłużenia umowy o pracę w charakterze członka personelu tymczasowego, sprawdzić, czy podane przez administrację powody nie mogą podważać podstawowych kryteriów i warunków ustalonych przez prawodawcę w regulaminie pracowniczym, a zmierzających w szczególności do zagwarantowania personelowi kontraktowemu, by, w odpowiednim przypadku po określonym upływie czasu, przysługiwał mu pewien zakres ciągłości zatrudnienia. Właśnie w ten sposób rozumieć należy art. 8 akapit pierwszy warunków zatrudnienia innych pracowników, stanowiący, że umowa o pracę w charakterze członka personelu tymczasowego w rozumieniu art. 2 lit. a) tych warunków może zostać przedłużona na czas określony tylko jeden raz, a każde następne przedłużenie umowy następuje na czas nieokreślony, co można interpretować jako środki zaradcze służące do zwalczania niepewności zatrudnienia. Taką wykładnię wzmacnia jeszcze obowiązek staranności, z którego w szczególności wywiedziono, że właściwy organ powinien zbadać, czy nie istnieje stanowisko, na które można zatrudnić lub przenieść członka personelu tymczasowego, w interesie służby i zważywszy na priorytetowe wymogi danego przypadku. Taka wykładnia znajduje zastosowanie a fortiori w sytuacji, gdy pracodawca przyjmuje procedurę mającą na celu dokonanie oceny szans przedłużenia stosunku pracy, który wiąże go z pracownikami.

Z tego wynika, że organ upoważniony do zawierania umów o pracę narusza swój obowiązek staranności i art. 8 warunków zatrudnienia innych pracowników, jeśli oddalając wniosek w sprawie przedłużenia zawartej na podstawie art. 2 lit. a) tych warunków umowy o pracę w charakterze członka personelu tymczasowego, odnosi się w sposób abstrakcyjny do możliwości budżetowych oraz osiągnięć i kwalifikacji zainteresowanego, nie badając w ramach zindywidualizowanego badania sytuacji zainteresowanego oraz usług, jakie jest on w stanie świadczyć instytucji, czy realizowanego przez niego interesu służby nie można pogodzić z przyznaniem zainteresowanemu nowych zadań i obowiązków, a więc z możliwością przedłużenia jego umowy lub zawarcia nowej umowy o pracę w charakterze członka personelu tymczasowego lub kontraktowego.

(zob. pkt 57, 59, 60)

Odesłanie:

Trybunał: sprawa C‑251/11 Huet, 8 marca 2012 r., pkt 37

Sąd do spraw Służby Publicznej: sprawa F‑87/08 Schuerings przeciwko ETF, 9 grudnia 2010 r., pkt 58, 60, odwołanie w toku przed Sądem Unii Europejskiej, sprawa T‑107/11 P; sprawa F‑88/08 Vandeuren przeciwko ETF, 9 grudnia 2010 r., pkt 59, 60, odwołanie w toku przed Sądem Unii Europejskiej, sprawa T‑108/11 P; ww. sprawa Macchia przeciwko Komisji, pkt 54, 60, 61

6.      Co się tyczy stwierdzenia przez sąd Unii nieważności decyzji administracji w sprawie nieprzedłużenia umowy o pracę w charakterze członka personelu tymczasowego ze względu na brak zupełnego i szczegółowego zbadania okoliczności faktycznych w świetle interesu służby oraz osiągnięć i kwalifikacji danego pracownika, skoro nie można wykluczyć, że administracja uzna, iż może ponownie wydać decyzję o nieprzedłużeniu ze skarżącym umowy o pracę w charakterze członka personelu tymczasowego po dokonaniu zupełnego i szczegółowego zbadania akt sprawy, z uwzględnieniem uzasadnienia niniejszego wyroku, to nie można zasądzić od administracji odszkodowania na rzecz tego pracownika z tytułu utraty wynagrodzenia w związku z zakończeniem jego umowy w charakterze członka personelu tymczasowego, nawet gdyby miało to być tymczasowo w wysokości 1 EUR.

(zob. pkt 64–66)