Υπόθεση T‑222/22
Engineering – Ingegneria Informatica SpA
κατά
Ευρωπαϊκής Επιτροπής
και
Ευρωπαϊκού Εκτελεστικού Οργανισμού Έρευνας
Απόφαση του Γενικού Δικαστηρίου (έβδομο τμήμα) της 26ης Ιουλίου 2023
«Ρήτρα διαιτησίας – Πρόγραμμα-πλαίσιο για την έρευνα και την καινοτομία “Ορίζων 2020” (2014-2020) – Έργο “aDvanced sOcial enGineering And vulNerability Assessment Framework (Dogana)” – Συμφωνία επιχορήγησης – Προσφυγή ακυρώσεως – Τελική έκθεση λογιστικού ελέγχου – Χρεωστικό σημείωμα – Πράξεις μη δεκτικές προσφυγής – Πράξεις εντασσόμενες σε καθαρά συμβατικό πλαίσιο με το οποίο είναι αναπόσπαστα συνδεδεμένες – Απαράδεκτο – Προσδιορισμός του καθού-εναγομένου – Αναρμοδιότητα – Δαπάνες προσωπικού – Πριμοδοτήσεις που υπολογίζονται σε συνάρτηση με επιχειρηματικούς στόχους – Μη επιλεξιμότητα – Δικαιολογημένη εμπιστοσύνη»
1. Προσφυγή ακυρώσεως – Πράξεις δεκτικές προσφυγής – Έννοια – Πράξεις που παράγουν δεσμευτικά έννομα αποτελέσματα – Τελική έκθεση λογιστικού ελέγχου εκ μέρους της Επιτροπής – Χρεωστικό σημείωμα εκδοθέν από τον Ευρωπαϊκό Εκτελεστικό Οργανισμό Έρευνας (REA) – Δεν εμπίπτουν – Πράξεις εντασσόμενες σε καθαρά συμβατικό πλαίσιο με το οποίο είναι αναπόσπαστα συνδεδεμένες – Απαράδεκτο
(Άρθρα 263 και 272 ΣΛΕΕ)
(βλ. σκέψεις 38-48)
2. Ένδικη διαδικασία – Άσκηση αγωγής ενώπιον του Γενικού Δικαστηρίου βάσει ρήτρας διαιτησίας – Αναρμοδιότητα του δικαστή της Ένωσης ελλείψει έκφρασης της βούλησης των μερών να του απονείμουν αρμοδιότητα να αποφαίνεται επί συμβατικής διαφοράς – Σύμβαση συναφθείσα μεταξύ εταιρίας και του Ευρωπαϊκού Εκτελεστικού Οργανισμού Έρευνας (REA) – Αγωγή της συμβαλλόμενης εταιρίας κατά της Επιτροπής – Απαράδεκτο της αγωγής
(Άρθρο 272 ΣΛΕΕ)
(βλ. σκέψεις 52, 54, 56)
3. Βιομηχανία – Δράσεις αναγκαίες για τη διασφάλιση της ανταγωνιστικότητας της βιομηχανίας – Έρευνα και τεχνολογική ανάπτυξη – Πρόγραμμα-πλαίσιο για την έρευνα και την καινοτομία «Ορίζων 2020» – Συμφωνία επιχορήγησης – Επιλέξιμες δαπάνες – Έννοια – Δαπάνες προσωπικού – Πριμοδοτήσεις που παρέχονται σε υπαλλήλους του δικαιούχου και υπολογίζονται βάσει επιχειρηματικών στόχων – Δεν εμπίπτουν
(βλ. σκέψεις 63-66, 77-84, 86-92, 104, 105)
Σύνοψη
Η προσφεύγουσα-ενάγουσα (στο εξής: προσφεύγουσα), Engineering – Ingegneria Informatica, είναι εταιρία που ασκεί δραστηριότητες έρευνας και ανάπτυξης στον τομέα των τεχνολογιών. Το 2015, στο πλαίσιο του προγράμματος-πλαισίου για την έρευνα και την καινοτομία «Ορίζων 2020» (1), η Engineering International Belgium SA και άλλοι δικαιούχοι, αφενός, και ο Ευρωπαϊκός Εκτελεστικός Οργανισμός Έρευνας (REA), αφετέρου, συνήψαν συμφωνία επιχορήγησης όσον αφορά το έργο με τίτλο «Πλαίσιο αξιολόγησης της προηγμένης κοινωνικής μηχανικής και της τρωτότητας». Το 2017, η προσφεύγουσα κατέστη δικαιούχος της επιχορήγησης που δόθηκε για το έργο αυτό.
Κατά τη διάρκεια του 2021, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή διενήργησε λογιστικό έλεγχο σχετικά με την εκτέλεση της συμφωνίας επιχορήγησης. Κατά τον έλεγχο αυτόν, το ως άνω θεσμικό όργανο προχώρησε σε πλείονες προσαρμογές όσον αφορά τις επιλέξιμες δαπάνες και, ειδικότερα, σε μείωση των επιλέξιμων δαπανών στο πλαίσιο της συμφωνίας επιχορήγησης. Συγκεκριμένα, η Επιτροπή έκρινε ότι οι δαπάνες που αντιστοιχούσαν σε ορισμένες πριμοδοτήσεις και προμήθειες (στο εξής: επίδικες πριμοδοτήσεις), οι οποίες είχαν καταβληθεί σε δύο υπαλλήλους της προσφεύγουσας και είχαν δηλωθεί από αυτήν ως δαπάνες προσωπικού, δεν είχαν προκύψει στο πλαίσιο του έργου και δεν ήταν αναγκαίες για την υλοποίησή του, με αποτέλεσμα να μην πληρούν τις προϋποθέσεις επιλεξιμότητας που προβλέπονται στη συμφωνία επιχορήγησης (2).
Τον Ιανουάριο του 2022, ο REA ενημέρωσε την προσφεύγουσα ότι, κατόπιν του λογιστικού ελέγχου που διενήργησε η Επιτροπή, είχε την πρόθεση να προχωρήσει στην ανάκτηση ποσού ύψους 9 049,14 ευρώ. Εν συνεχεία, τον Φεβρουάριο του 2022, ο REA επιβεβαίωσε την ανάκτηση του ποσού αυτού.
Ενώπιον του Γενικού Δικαστηρίου, η προσφεύγουσα αμφισβήτησε, δυνάμει του άρθρου 263 ΣΛΕΕ, τη νομιμότητα των πράξεων που εξέδωσαν έναντι αυτής η Επιτροπή και ο REA. Επιπλέον, δυνάμει του άρθρου 272 ΣΛΕΕ, ζήτησε να διαπιστωθεί η επιλεξιμότητα των επίδικων πριμοδοτήσεων.
Με την απόφασή του, το Γενικό Δικαστήριο διευκρινίζει το περιεχόμενο της έννοιας «επιλέξιμες δαπάνες», κατά τους τυποποιημένους όρους των συμφωνιών επιχορήγησης που συνάπτουν τα θεσμικά όργανα και οι οργανισμοί της Ένωσης στο πλαίσιο των προγραμμάτων-πλαισίων για την έρευνα και την καινοτομία, όσον αφορά τις δαπάνες προσωπικού και, ειδικότερα, τις πριμοδοτήσεις που υπολογίζονται βάσει επιχειρηματικών στόχων.
Εκτίμηση του Γενικού Δικαστηρίου
Στο πλαίσιο της εξέτασης των λόγων που αντλούνται από παράβαση της συμφωνίας επιχορήγησης, το Γενικό Δικαστήριο επισημαίνει, κατ’ αρχάς, ότι από τις ρυθμίσεις της συμφωνίας αυτής (3) προκύπτει ότι οι πραγματικές και έμμεσες δαπάνες προσωπικού είναι επιλέξιμες υπό την προϋπόθεση, μεταξύ άλλων, ότι ««προκύπτουν στο πλαίσιο [του έργου]» και είναι «αναγκαίες για την υλοποίησή [του]».
Εν συνεχεία, το Γενικό Δικαστήριο σημειώνει ότι πρέπει να ερμηνευθεί η συμφωνία επιχορήγησης λαμβανομένων υπόψη των επεξηγήσεων που περιλαμβάνονται στο σχολιασμένο υπόδειγμα συμφωνίας επιχορήγησης (4). Συγκεκριμένα, το εν λόγω έγγραφο, μολονότι δεν έχει δεσμευτική ισχύ, δημοσιεύθηκε και είναι προσβάσιμο σε όλους τους συμβαλλομένους, εντάσσεται δε ως εκ τούτου στο πλαίσιο εντός του οποίου συνήφθη η συμφωνία επιχορήγησης. Εν προκειμένω, το υπόδειγμα αυτό αποκλείει, ως μη επιλέξιμες, δύο διακριτές κατηγορίες δαπανών, ήτοι, αφενός, τα μερίσματα και τα κέρδη που καταβάλλονται στους εργαζομένους και, αφετέρου, τις συμπληρωματικές αποδοχές που υπολογίζονται βάσει επιχειρηματικών στόχων ή στόχων συγκέντρωσης κεφαλαίων. Οι δύο αυτές κατηγορίες δαπανών δεν μπορούν να χαρακτηριστούν ως δαπάνες που «προκύπτουν στο πλαίσιο [του οικείου έργου] και […] είναι αναγκαίες για την υλοποίησή [του]» (5).
Όσον αφορά, αφενός, τα μερίσματα και τα κέρδη που καταβάλλονται στους υπαλλήλους, το σχολιασμένο υπόδειγμα συμφωνίας επιχορήγησης αναφέρει ότι μεταβλητές ή πάγιες συμπληρωματικές αποδοχές που βασίζονται στη συνολική οικονομική απόδοση του οργανισμού μπορούν, παρά ταύτα, υπό ορισμένες προϋποθέσεις, να είναι επιλέξιμες. Συγκεκριμένα, μια πρώτη προϋπόθεση αφορά τον τρόπο υπολογισμού των ως άνω συμπληρωματικών αποδοχών, το δε υπόδειγμα διευκρινίζει ότι αυτές μπορούν να λάβουν τη μορφή κατ’ αποκοπήν ποσού ή ποσοστού επί των βασικών αποδοχών αλλά όχι τη μορφή ορισμένου ποσοστού επί των κερδών της εταιρίας.
Όσον αφορά, αφετέρου, τις συμπληρωματικές αποδοχές που υπολογίζονται βάσει επιχειρηματικών στόχων ή στόχων συγκέντρωσης κεφαλαίων, το Γενικό Δικαστήριο τονίζει ότι, δυνάμει του σχολιασμένου υποδείγματος συμφωνίας επιχορήγησης, δεν είναι επιλέξιμες οι πάγιες ή μεταβλητές πριμοδοτήσεις που χορηγούνται ως ανταμοιβή για την επίτευξη των εν λόγω στόχων, όπως οι πριμοδοτήσεις υπό τη μορφή κατ’ αποκοπήν ποσού υπό τον όρο της επίτευξης ενός στόχου πώλησης ή συγκέντρωσης κεφαλαίων ή υπό τη μορφή ενός ορισμένου ποσοστού επί των πωλήσεων ή επί των συγκεντρωθέντων κεφαλαίων.
Συνεπώς, οι επιλέξιμες συμπληρωματικές αποδοχές που εξετάζονται στο σχολιασμένο υπόδειγμα συμφωνίας επιχορήγησης πρέπει, κατ’ αρχάς, να καθορίζονται στο επίπεδο του οργανισμού στο σύνολό του, στη συνέχεια, να στηρίζονται στη συνολική οικονομική απόδοση του οργανισμού και, τέλος, να μην αφορούν επιχειρηματικούς στόχους ή στόχους συγκέντρωσης κεφαλαίων.
Τέλος, αποφαινόμενο επί του κατά πόσον οι επίδικες πριμοδοτήσεις είναι επιλέξιμες ή όχι, το Γενικό Δικαστήριο διαπιστώνει ότι το σύστημα πριμοδοτήσεων που εφάρμοσε η προσφεύγουσα στηρίζεται σε δύο είδη στόχων. Πρώτον, ορισμένοι στόχοι, και ιδίως εκείνοι που συνδέονται με το περιθώριο κέρδους επί συγκεκριμένης παραγγελίας και με το περιθώριο συνεισφοράς, καθορίζονται είτε βάσει συγκεκριμένης παραγγελίας είτε βάσει της δραστηριότητας τμήματος της προσφεύγουσας κατά τη διάρκεια του έτους. Τέτοιοι στόχοι έχουν επιχειρηματικό χαρακτήρα και δεν συνδέονται με τη συνολική οικονομική απόδοση της προσφεύγουσας. Επιπλέον, οι πριμοδοτήσεις που χορηγούνται για τους εν λόγω στόχους εξαρτώνται από τα πραγματοποιηθέντα περιθώρια κέρδους και είναι ευθέως ανάλογες προς αυτά. Δεύτερον, ο στόχος που αφορά το ακαθάριστο λειτουργικό πλεόνασμα συνδέεται με τη συνολική οικονομική απόδοση της προσφεύγουσας και των λοιπών εταιριών του ομίλου της αλλά δεν λαμβάνεται υπόψη για τον υπολογισμό αυτοτελούς πριμοδότησης. Πράγματι, χρησιμοποιείται αποκλειστικά για τη διαμόρφωση του ποσού των πριμοδοτήσεων που χορηγούνται βάσει των πρώτων στόχων, ποσού που εξαρτάται από την επίτευξη επιχειρηματικών στόχων. Ως εκ τούτου, το Γενικό Δικαστήριο κρίνει ότι οι πριμοδοτήσεις που κατέβαλε η προσφεύγουσα στους υπαλλήλους της δεν πληρούν τις προϋποθέσεις επιλεξιμότητας που προβλέπονται στη συμφωνία επιχορήγησης, καθόσον στηρίζονται κατ’ ουσίαν σε επιχειρηματικούς στόχους και οι δαπάνες που αντιστοιχούν στις πριμοδοτήσεις αυτές ούτε προκύπτουν στο πλαίσιο του έργου ούτε είναι αναγκαίες για την υλοποίησή του.