Sprawa T‑383/21
Banque postale
przeciwko
Jednolitej Radzie ds. Restrukturyzacji i Uporządkowanej Likwidacji
Wyrok Sądu (ósma izba w składzie powiększonym) z dnia 20 grudnia 2023 r.
Unia gospodarcza i walutowa – Unia bankowa – Jednolity mechanizm restrukturyzacji i uporządkowanej likwidacji instytucji kredytowych i niektórych firm inwestycyjnych (SRM) – Jednolity fundusz restrukturyzacji i uporządkowanej likwidacji (SRF) – Decyzja SRB w sprawie obliczania składek ex ante za 2021 r. – Obowiązek uzasadnienia – Zasada dobrej administracji – Zasada skutecznej ochrony sądowej – Zarzut niezgodności z prawem – Ograniczenie w czasie skutków wyroku
1. Polityka gospodarcza i pieniężna – Polityka gospodarcza – Jednolity mechanizm restrukturyzacji i uporządkowanej likwidacji instytucji kredytowych i niektórych firm inwestycyjnych – Składki ex ante na rzecz jednolitego funduszu restrukturyzacji i uporządkowanej likwidacji – Przedmiot – Logika ubezpieczeniowa – Gwarancja przekazania wystarczających środków finansowych przez sektor finansowy – Zachęta do przyjęcia mniej ryzykownych sposobów prowadzenia działalności przez instytucje kredytowe
(rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady nr 806/2014, motyw 41; dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady 2014/59, motywy 105–107)
(zob. pkt 42)
2. Prawa podstawowe – Karta praw podstawowych – Równość traktowania – Uregulowania Unii w danej dziedzinie działań – Różne skutki dla niektórych podmiotów gospodarczych w odniesieniu do ich indywidualnej sytuacji lub przepisów krajowych – Zasada niedyskryminacji – Naruszenie – Brak
(Karta praw podstawowych Unii Europejskiej, art. 21)
(zob. pkt 60)
3. Instytucje Unii Europejskiej – Wykonywanie uprawnień – Uprawnienia przyznane Komisji w celu przyjmowania aktów delegowanych – Zakres – Złożone oceny i opinie – Szeroki zakres uznania – Dyrektywa 2014/59/UE ustanawiająca ramy na potrzeby prowadzenia działań naprawczych oraz restrukturyzacji i uporządkowanej likwidacji w odniesieniu do instytucji kredytowych i firm inwestycyjnych – Ustalenie kryteriów dostosowania składek ex ante – Kontrola sądowa – Ograniczenia
(art. 290 TFUE; dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady 2014/59, art. 103 ust. 7; rozporządzenie Komisji 2015/63, art. 6, 7, załącznik I)
(zob. pkt 151–153, 155)
4. Prawo Unii Europejskiej – Zasady – Pewność prawa – Uregulowania Unii – Wymogi jasności i precyzji – Ograniczenia
(zob. pkt 189–192)
5. Akty instytucji – Uzasadnienie – Obowiązek – Zakres – Decyzja Jednolitej Rady ds. Restrukturyzacji i Uporządkowanej Likwidacji (SRB) w sprawie obliczania składek ex ante na rzecz jednolitego funduszu restrukturyzacji i uporządkowanej likwidacji (SRF) – Brak konieczności wymieniania w tej decyzji wszystkich elementów pozwalających na sprawdzenie poprawności obliczenia składek – Wyważenie obowiązku uzasadnienia z ogólną zasadą ochrony tajemnicy handlowej zainteresowanych instytucji – Zgodność z prawem przepisów rozporządzenia delegowanego 2015/63 dotyczących metody obliczenia składek ex ante na rzecz SRF
(art. 296 akapit drugi TFUE; rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady nr 806/2014; dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady 2014/59; rozporządzenie Komisji 2015/63)
(zob. pkt 195–198, 214, 216, 217)
6. Prawo Unii Europejskiej – Zasady – Prawo do obrony – Prawo do skutecznej ochrony sądowej – Zakres – Decyzja Jednolitej Rady ds. Restrukturyzacji i Uporządkowanej Likwidacji (SRB) w sprawie obliczania składek ex ante na rzecz jednolitego funduszu restrukturyzacji i uporządkowanej likwidacji (SRF) – Zasada kontradyktoryjności – Wyjątki – Ogólna zasada ochrony tajemnicy handlowej – Wyważenie – Dopuszczalność
(Karta praw podstawowych Unii Europejskiej, art. 47; rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady nr 806/2014; dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady 2014/59; rozporządzenie Komisji 2015/63, art. 4–7, art. 9, załącznik I)
(zob. pkt 246–251, 254–258)
7. Akty instytucji – Uzasadnienie – Obowiązek – Zakres – Przedstawienie przez autora wyjaśnień dotyczących uzasadnienia aktu w toku postępowania przed sądem Unii – Przesłanki – Brak sprzeczności i obowiązek spójności wyjaśnień ze wspomnianym uzasadnieniem
(art. 296 akapit drugi TFUE)
(zob. pkt 293–296)
Streszczenie
Banque postale (zwany dalej „skarżącym”) jest instytucją kredytową z siedzibą we Francji.
W dniu 14 kwietnia 2021 r. Jednolita Rada ds. Restrukturyzacji i Uporządkowanej Likwidacji (SRB) przyjęła decyzję, w której ustaliła(1) składki ex ante za 2021 r. na rzecz jednolitego funduszu restrukturyzacji i uporządkowanej likwidacji (zwanego dalej „SRF”) instytucji kredytowych i niektórych firm inwestycyjnych, w tym skarżącego (zwaną dalej „zaskarżoną decyzją”)(2).
Sąd, do którego wniesiono skargę o stwierdzenie nieważności zaskarżonej decyzji, którą uwzględnił, po oddaleniu szeregu zarzutów niezgodności z prawem rozporządzenia nr 806/2014, rozporządzenia delegowanego 2015/63(3) i rozporządzenia wykonawczego 2015/81(4), przedstawił istotne wyjaśnienia dotyczące, po pierwsze, zakresu obowiązku uzasadnienia ciążącego na SRB, a po drugie, jego związku z poszanowaniem zasad dobrej administracji i skutecznej ochrony sądowej.
Ocena Sądu
W pierwszej kolejności, jeśli chodzi o zarzut dotyczący naruszenia obowiązku uzasadnienia, skarżący powołał się na brak uzasadnienia zaskarżonej decyzji w odniesieniu do określenia rocznego poziomu docelowego.
Sąd przypomniał przede wszystkim, że zgodnie z obowiązującymi przepisami po upływie początkowego ośmioletniego okresu, licząc od dnia 1 stycznia 2016 r. (zwanego dalej „okresem początkowym”), dostępne środki finansowe SRF muszą osiągnąć ostateczny poziom docelowy, który odpowiada co najmniej 1 % kwoty depozytów gwarantowanych wszystkich instytucji, które uzyskały zezwolenie na prowadzenie działalności na terytorium wszystkich państw członkowskich uczestniczących w SRM. Następnie w okresie początkowym składki ex ante należy rozdzielić w sposób możliwie jednolity w czasie aż do osiągnięcia ostatecznego poziomu docelowego. Ponadto składki należne od wszystkich instytucji kredytowych, które uzyskały zezwolenie na prowadzenie działalności na terytorium wszystkich państw członkowskich uczestniczących w SRM, nie przekraczają każdego roku 12,5 % ostatecznego poziomu docelowego. Ponadto w odniesieniu do metody obliczania składek ex ante SRB ustala ich wysokość na podstawie rocznego poziomu docelowego, z uwzględnieniem ostatecznego poziomu docelowego, oraz na podstawie obliczanej kwartalnie średniej kwoty gwarantowanych depozytów w roku poprzednim dla wszystkich instytucji, które posiadają zezwolenie na prowadzenie działalności na terytorium państw członkowskich uczestniczących w SRM. Ponadto SRB oblicza składkę ex ante dla każdej instytucji na podstawie rocznego poziomu docelowego, który należy ustalić przy uwzględnieniu ostatecznego poziomu docelowego, oraz zgodnie z metodyką określoną w rozporządzeniu delegowanym 2015/63.
W niniejszej sprawie, jak wynika z zaskarżonej decyzji, SRB ustaliła dla okresu składkowego 2021 kwotę rocznego poziomu docelowego na 11 287 677 212,56 EUR. W decyzji tej wyjaśniła ona zasadniczo, że roczny poziom docelowy powinien zostać określony na podstawie analizy dotyczącej ewolucji depozytów gwarantowanych w poprzednich latach, wszelkich istotnych zmian sytuacji gospodarczej, a także analizy dotyczącej wskaźników odnoszących się do fazy cyklu koniunkturalnego oraz wpływu procyklicznych składek na sytuację finansową instytucji kredytowych. SRB uznała za właściwe ustalenie współczynnika, który opierał się na tej analizie i na środkach finansowych dostępnych w ramach SRF (zwanego dalej „współczynnikiem”), i zastosowała ten współczynnik do jednej ósmej średniej kwoty depozytów gwarantowanych w 2020 r. w celu osiągnięcia rocznego poziomu docelowego. Następnie przedstawiła ona sposób postępowania w celu ustalenia współczynnika. W świetle tych rozważań SRB ustaliła wartość współczynnika na 1,35 %. Następnie obliczyła ona kwotę rocznego poziomu docelowego, mnożąc średnią kwotę depozytów gwarantowanych w 2020 r. przez ten współczynnik i dzieląc wynik tego obliczenia przez osiem.
W tym względzie, o ile SRB jest zobowiązana przedstawić instytucjom, w drodze zaskarżonej decyzji, wyjaśnienia dotyczące metody ustalania rocznego poziomu docelowego, o tyle wyjaśnienia te powinny być spójne z wyjaśnieniami przedstawionymi przez SRB w toku postępowania sądowego i dotyczącymi faktycznie zastosowanej metody. Tymczasem nie ma to miejsca niniejszej sprawie.
Na rozprawie SRB wskazała bowiem, że ustaliła roczny poziom docelowy w okresie składkowym 2021 r. stosując metodę w czterech etapach, z których dwa ostatnie polegały na odjęciu od ostatecznego poziomu docelowego środków finansowych dostępnych w ramach SRF w celu obliczenia kwoty, którą nadal miała otrzymać do końca okresu początkowego, i dzieląc tę ostatnią kwotę przez trzy.
Sąd wskazał, że dwa ostatnie etapy tego obliczenia nie znajdują żadnego odzwierciedlenia we wzorze matematycznym przedstawionym w zaskarżonej decyzji jako podstawa do określenia kwoty rocznego poziomu docelowego.
Ponadto stwierdzenia tego nie może podważyć twierdzenie SRB, zgodnie z którym w maju 2021 r. opublikowała ona opisową kartę, która zawierała przedział wskazujący ewentualne kwoty ostatecznego poziomu docelowego, a na swojej stronie internetowej kwotę środków finansowych dostępnych w SRF. Niezależnie bowiem od kwestii, czy skarżący rzeczywiście wiedział o tych kwotach, kwoty te same w sobie nie pozwalały mu zrozumieć, że dwa ostatnie etapy obliczeń zostały rzeczywiście zastosowane przez SRB, przy czym wzór matematyczny nawet ich nie wymieniał.
Podobne niespójności mają również wpływ na sposób ustalenia współczynnika 1,35 %, który odgrywa jednak kluczową rolę w tym wzorze matematycznym. Z wyjaśnień przedstawionych przez SRB na rozprawie wynika bowiem, że współczynnik ten został ustalony w sposób umożliwiający uzasadnienie wyniku obliczenia kwoty rocznego poziomu docelowego, czyli po obliczeniu przez SRB tej kwoty w ramach czterech etapów faktycznie zastosowanej metody. Takie postępowanie nie wynika jednak w żaden sposób z zaskarżonej decyzji.
Ponadto przedział, w jakim mieściła się, zgodnie z kartą opisową, kwota szacunkowego ostatecznego poziomu docelowego, jest niespójny z zawartym w zaskarżonej decyzji przedziałem stopy wzrostu depozytów gwarantowanych wynoszącym od 4 % do 7 %. SRB wskazała bowiem na rozprawie, że w celu określenia rocznego poziomu docelowego wzięła pod uwagę stopę wzrostu depozytów gwarantowanych w wysokości 4 % – która była najniższą stopą w drugim przedziale – i że uzyskała ona w ten sposób szacowany ostateczny poziom docelowy w wysokości 75 mld EUR, który stanowił najwyższą wartość pierwszego przedziału. Okazuje się zatem, że istnieje rozbieżność pomiędzy tymi dwoma przedziałami. W tych okolicznościach skarżący nie był w stanie określić sposobu, w jaki SRB wykorzystała przedział dotyczący stopy ewolucji tych depozytów w celu obliczenia szacunkowego ostatecznego poziomu docelowego.
Sąd uznał, że jeśli chodzi o określenie rocznego poziomu docelowego, metoda rzeczywiście zastosowana przez SRB, wyjaśniona na rozprawie, nie odpowiada metodzie opisanej w zaskarżonej decyzji, w związku z czym rzeczywiste powody, w świetle których został ustalony ten poziom docelowy, nie mogły zostać zidentyfikowane na podstawie zaskarżonej decyzji ani przez instytucje, ani przez Sąd. Zaskarżona decyzja jest zatem obarczona wadami w uzasadnieniu w zakresie dotyczącym określenia rocznego poziomu docelowego.
W drugiej kolejności, co się tyczy zarzutów dotyczących naruszenia przez SRB zasady dobrej administracji i zasady skutecznej ochrony sądowej, argumentacja skarżącego dotyczyła konkretnie braku w zaskarżonej decyzji danych dotyczących ustalenia „wskaźnika dostosowania depozytów gwarantowanych” służącego ustaleniu rocznego poziomu docelowego, czyli współczynnika.
W tym względzie Sąd przypomniał, że SRB naruszyła obowiązek uzasadnienia w odniesieniu do ustalenia rocznego poziomu docelowego.
Tymczasem z art. 41 ust. 2 lit. c) Karty praw podstawowych Unii Europejskiej i z orzecznictwa wynika, że uzasadnienie decyzji organu Unii stanowi jedną z przesłanek skuteczności zasad dobrej administracji i skutecznej ochrony sądowej.
Sąd wywnioskował z tego, że wadliwość uzasadnienia zaskarżonej decyzji w odniesieniu do określenia rocznego poziomu docelowego stanowi również naruszenie zasady dobrej administracji i zasady skutecznej ochrony sądowej. Sąd uwzględnił zatem podniesione zarzuty.
Ze względu na niezgodności z prawem zaskarżonej decyzji Sąd stwierdził jej nieważność w zakresie, w jakim dotyczy ona skarżącego.
Jednakże, w okolicznościach niniejszej sprawy Sąd postanowił utrzymać w mocy skutki owej decyzji w zakresie, w jakim dotyczy ona skarżącego, do czasu wejścia w życie, w rozsądnym terminie, który nie może przekroczyć sześciu miesięcy od dnia ogłoszenia niniejszego wyroku, nowej decyzji SRB ustalającej składki ex ante skarżącego na rzecz SRF za okres składkowy 2021.