Sprawa T‑393/10
(publikacja fragmentów)
Westfälische Drahtindustrie GmbH i in.
przeciwko
Komisji Europejskiej
Konkurencja – Porozumienia, decyzje i uzgodnione praktyki – Europejski rynek stali sprężającej – Ustalanie cen, podział rynku i wymiana szczególnie chronionych informacji handlowych – Złożone naruszenie – Jednolite i ciągłe naruszenie – Zdystansowanie się – Waga naruszenia – Okoliczności łagodzące – Równość traktowania – Zasada indywidualizacji kar – Ocena zdolności płatniczej – Komunikat Komisji w sprawie współpracy z 2002 r. – Wytyczne w sprawie metody ustalania grzywien z 2006 r. – Nieograniczone prawo orzekania
Streszczenie – wyrok Sądu (szósta izba) z dnia 15 lipca 2015 r.
1. Skarga o stwierdzenie nieważności – Akty podlegające zaskarżeniu – Pojęcie – Akty wywołujące wiążące skutki prawne – Pismo dyrektora generalnego Komisji oddalające wniosek o obniżenie grzywny nałożonej na przedsiębiorstwo za naruszenie reguł konkurencji – Pismo zawierające ocenę zdolności płatniczej przedsiębiorstwa odmienną niż ocena zawarta w decyzji początkowej – Brak charakteru wyłącznie potwierdzającego – Dopuszczalność
(art. 263 TFUE)
2. Skarga o stwierdzenie nieważności – Osoby fizyczne lub prawne – Interes prawny – Decyzja Komisji nakładająca grzywnę za naruszenie reguł konkurencji – Nieograniczone prawo orzekania sądu Unii w celu dokonywania kontroli i zmiany decyzji uwzględniając stan prawny i faktyczny zaistniały w chwili wydania orzeczenia – Interes ukaranych przedsiębiorstw w sądowej kontroli dokonywanych przez Komisję ocen stanu faktycznego i prawnego
(art. 101 TFUE, 263 TFUE)
3. Porozumienia, decyzje i uzgodnione praktyki – Zakaz – Naruszenia – Porozumienia i uzgodnione praktyki stanowiące jednolite naruszenie – Przypisanie przedsiębiorstwu odpowiedzialności za całość naruszenia – Przesłanki – Istnienie planu ogólnego – Ocena – Okres przejściowy między dwoma częściami jednolitego naruszenia – Konsekwencje
(art. 101 TFUE: porozumienie EOG, art. 53; rozporządzenie Rady nr 1/2003, art. 25 ust. 1)
4. Konkurencja – Postępowanie administracyjne – Decyzja Komisji stwierdzająca naruszenie – Ciężar udowodnienia naruszenia i czasu jego trwania spoczywający na Komisji – Zakres ciężaru dowodu – Stopień dokładności wymagany od dowodów przyjętych przez Komisję – Łańcuch poszlak – Obowiązek przedstawienia dowodów przez przedsiębiorstwa kwestionujące wystąpienie naruszenia lub czas jego trwania – Otwarte zdystansowanie się
(art. 101 TFUE; porozumienie EOG, art. 53)
5. Prawo Unii Europejskiej – Zasady – Prawa podstawowe – Domniemanie niewinności – Procedura z zakresu konkurencji – Stosowanie – Zakres – Konsekwencje
(art. 101 TFUE; porozumienie EOG, art. 53)
6. Akty instytucji – Uzasadnienie – Obowiązek – Zakres – Ocena obowiązku uzasadnienia w zależności od okoliczności danego przypadku – Konieczność wyszczególnienia wszystkich istotnych okoliczności faktycznych i prawnych – Brak
(art. 296 TFUE)
7. Konkurencja – Postępowanie administracyjne – Poszanowanie prawa do obrony – Przesłuchanie przedsiębiorstw – Przedsiębiorstwo, które uczestniczyło w przesłuchaniu w przedmiocie zarzutów Komisji – Żądanie nowego przesłuchania w przedmiocie wniosku o obniżenie grzywny opartego na ocenie zdolności płatniczej przedsiębiorstwa – Oddalenie – Naruszenie prawa do bycia wysłuchanym – Brak
[art. 101 TFUE; porozumienie EOG, art. 53; Karta praw podstawowych Unii Europejskiej, art. 42 ust. 2 lit. a); rozporządzenie Rady nr 1/2003, art. 27 ust. 1]
8. Konkurencja – Grzywny – Kwota – Ustalenie – Metoda obliczania zdefiniowana przez wydane przez Komisję wytyczne – Obowiązek zastosowania przez Komisję wytycznych z poszanowaniem zasad równości traktowania i uzasadnionych oczekiwań
(art. 101 TFUE; porozumienie EOG, art. 53; rozporządzenie Rady nr 1/2003, art. 23 ust. 2; komunikat Komisji 2006/C 210/02)
9. Konkurencja – Grzywny – Kwota – Ustalenie – Dostosowanie kwoty podstawowej – Zdolność płatnicza – Obowiązek uwzględnienia deficytowej sytuacji finansowej danego przedsiębiorstwa – Brak – Rzeczywista zdolność płatnicza przedsiębiorstwa w określonym kontekście społecznym i gospodarczym – Uwzględnienie – Przesłanki
(art. 101 TFUE; porozumienie EOG, art. 53; rozporządzenie Rady nr 1/2003, art. 23 ust. 2; komunikat Komisji 2006/C 210/02, pkt 35)
10. Konkurencja – Grzywny – Kwota – Ustalenie – Uprawnienia dyskrecjonalne Komisji – Kontrola sądowa – Nieograniczone prawo orzekania sądu Unii – Zakres – Naruszenie prawa do skutecznej ochrony sądowej – Brak
(art. 101 TFUE, 261 TFUE; porozumienie EOG, art. 53; Karta praw podstawowych Unii Europejskiej, art. 47; rozporządzenie Rady nr 1/2003, art. 31; komunikat Komisji 2006/C 210/02, pkt 35)
11. Konkurencja – Grzywny – Kwota – Ustalenie – Dostosowanie kwoty podstawowej – Zdolność płatnicza – Kontrola nieograniczonego prawa orzekania przez sąd Unii – Błędy w ocenie popełniane przez Komisję – Stwierdzenie nieważności – Wykonywanie przez sąd Unii nieograniczonego prawa orzekania
(art. 101 TFUE, 261 TFUE; porozumienie EOG, art. 53; rozporządzenie Rady nr 1/2003, art. 23 ust. 2, art. 31; komunikat Komisji 2006/C 210/02, pkt 35)
1. Jeżeli chodzi o dopuszczalność skargi o stwierdzenie nieważności, to środki rodzące wiążące skutki prawne wpływające na interesy osób trzecich, zmieniając w sposób istotny ich sytuację prawną, stanowią akty, które mogą być przedmiotem skargi o stwierdzenie nieważności w rozumieniu art. 263 TFUE. W tym kontekście decydującym kryterium dla celów określenia, czy środek, w przypadku którego wniesiono o stwierdzenie nieważności, może być przedmiotem skargi o stwierdzenie nieważności jest jego treść, podczas gdy forma, w której ów środek został przyjęty jest w tym względzie zasadniczo nieistotna. Jedynie bowiem akt, na mocy którego organ Unii określa swe stanowisko w sposób jednoznaczny i określony, w formie umożliwiającej zidentyfikowanie jego charakteru, stanowi decyzję mogącą być przedmiotem skargi o stwierdzenie nieważności pod warunkiem, że owa decyzja nie stanowi potwierdzenia aktu wcześniejszego. Natomiast w przypadku gdy zaskarżony akt ma charakter wyłącznie potwierdzający, skarga jest dopuszczalna jedynie pod warunkiem, że potwierdzony akt został zaskarżony w odpowiednim terminie. Tak więc jeżeli skarżący nie podejmie w terminie działań przeciwko decyzji, którą przyjęte zostały w sposób jednoznaczny środki wywołujące skutki prawne, które naruszają jego interesy i które go obowiązują, termin nie zostanie mu przywrócony poprzez zwrócenie się do instytucji o zmianę decyzji i wniesienie skargi na decyzję odmowną, utrzymującą w mocy wcześniej przyjętą decyzję.
W tym względzie w kontekście decyzji nakładającej grzywnę za naruszenie reguł konkurencji, pisma w którym dyrektor generalny Komisji po pierwsze ocenia zdolność płatniczą przedsiębiorstwa, któremu zarzucono naruszenie, biorąc pod uwagę odmienne okoliczności faktyczne i prawne od tych, które zostały zbadane w decyzji początkowej i po drugie przyjmuje uzasadnienie odmowy obniżenia grzywny odmienne od uzasadnienia zawartego w decyzji początkowej, nie można zostać uznać za czyste potwierdzenie decyzji początkowej.
(por. pkt 98–102, 107)
2. W zakresie skargi o stwierdzenie nieważności decyzji Komisji nakładającej grzywnę za naruszenie reguł konkurencji, wykonanie przez sąd Unii jego nieograniczonego prawa orzekania nie wyklucza, lecz zakłada, aby wykonywał on, w zakresie, w jakim zostało to podniesione przez przedsiębiorstwa, którym zarzucono naruszenie – z zastrzeżeniem zarzutów prawa bezwzględnie obowiązującego, które przy poszanowaniu zasady kontradyktoryjności sąd powinien podnieść z urzędu – kontrolę ocen prawnych i faktycznych dokonanych przez Komisję. O ile w ramach nieograniczonego prawa orzekania sąd powinien zasadniczo uwzględnić stan prawny i faktyczny istniejący w chwili orzekania, jeśli uzna, że zasadne jest skorzystanie z kompetencji reformatoryjnych, o tyle obowiązek ten nie skutkuje pozbawieniem przedsiębiorstw, na które Komisja nałożyła sankcje w związku z naruszeniem art. 101 TFUE, wszelkiego interesu w tym, aby kontrola sądowa obejmowała również zasadność ocen faktycznych i prawnych dokonanych przez Komisję, w świetle stanu prawnego i faktycznego obowiązującego w chwili dokonywania tej oceny.
W związku z tym sama możliwość postanowienia przez sąd Unii, że w zakresie dotyczącym oceny zdolności płatniczej przedsiębiorstw, na które nałożono sankcje skorzysta on z nieograniczonego prawa orzekania, nie skutkuje bezprzedmiotowością kontroli ocen zawartych w piśmie, w którym dyrektor generalny Komisji ocenia zdolność płatniczą tych przedsiębiorstw, biorąc pod uwagę odmienne okoliczności faktyczne i prawne od tych, które zostały zbadane w decyzji początkowej.
(por. pkt 109)
3. Zobacz tekst orzeczenia.
(por. pkt 141–147, 152–155, 158, 161, 163, 189–191)
4. Zobacz tekst orzeczenia.
(por. pkt 166–171, 188, 194)
5. Zobacz tekst orzeczenia.
(por. pkt 172)
6. Zobacz tekst orzeczenia.
(por. pkt 272)
7. W ramach postępowań administracyjnych w dziedzinie konkurencji, w sytuacji gdy przesłuchanie odbyło się przed przyjęciem decyzji nakładającej grzywny, Komisja nie musi przeprowadzać nowego przesłuchania w odniesieniu do wniesionego przez przedsiębiorstwo, któremu zarzucono naruszenie wniosku o obniżenie opartego na ocenie jego zdolności płatniczej.
Przeprowadzenie bowiem tego rodzaju przesłuchania nie jest przewidziane w art. 27 ust. 1 rozporządzenia nr 1/2003. W przepisie tym uznano bowiem jedynie prawo przedsiębiorstw do przedstawienia stanowiska w zakresie dotyczącym zarzutów, na których Komisja zamierza oprzeć swe decyzje. Ocena zdolności płatniczej przedsiębiorstw nie jest zarzutem mogącym stanowić oparcie dla decyzji nakładającej karę w związku z naruszeniem art. 101 TFUE, lecz pozwala Komisji wziąć pod uwagę pewną liczbę okoliczności przedstawionych na poparcie wniosku o obniżenie grzywny opartego na względach niezależnych od okoliczności stanowiących naruszenie.
Ponadto z art. 41 ust. 2 lit. a) Karty praw podstawowych Unii Europejskiej nie wynika prawo przedsiębiorstw do bycia wysłuchanym przed wydaniem decyzji w przedmiocie ich wniosku o obniżenie opartej na ocenie ich zdolności płatniczej na podstawie przedłożonych przez nie informacji. Prawdą jest, że tego rodzaju decyzja stanowi indywidualny środek mogący wpłynąć negatywnie na sytuację zainteresowanego w rozumieniu tego przepisu. Jednakże przewidziane w tym przepisie prawo do bycia wysłuchanym należy uznać za poszanowane w sytuacjach, w których wydana decyzja opiera się jedynie na okolicznościach przedstawionych przez wnioskodawcę i przy uwzględnieniu znanego mu kontekstu prawnego i faktycznego.
W tym względzie prawdą jest, że zgodnie z art. 41 ust. 2 lit. a) Karty praw podstawowych Unii Europejskiej Komisja jest zobowiązana do umożliwienia przedsiębiorstwu, które złożyło wniosek o obniżenie ze względu na zdolność płatniczą, przedstawienia swego stanowiska w przedmiocie okoliczności faktycznych lub prawnych, na których zamierza ona oprzeć oddalenie tego wniosku, w wypadku gdy okoliczności te nie zostały jej przedstawione przez to przedsiębiorstwo. Natomiast sam fakt, że Komisja uważa, iż okoliczności, które zostały jej przedłożone, nie są przekonujące, nie stoi na przeszkodzie temu, by przedstawiła ona tę ocenę przed orzeczeniem w sprawie wniosku.
(por. pkt 279–283)
8. Zobacz tekst orzeczenia.
(por. pkt 287)
9. Zobacz tekst orzeczenia.
(por. pkt 288–296)
10. Zobacz tekst orzeczenia.
(por. pkt 297–302)
11. W dziedzinie konkurencji, ponieważ zastosowanie pkt 35 wytycznych w sprawie metody ustalania grzywien nakładanych na mocy art. 23 ust. 2 lit. a) rozporządzenia nr 1/2003 stanowi ostatni element brany pod uwagę przy określaniu kwoty grzywien, ocena zdolności płatniczej przedsiębiorstw ukaranych za naruszenie art. 101 TFUE jest objęta nieograniczonym prawem orzekania przewidzianym w art. 261 TFUE i w art. 31 rozporządzenia nr 1/2003. W istocie błędy, których dopuściła się Komisja przy ocenie zdolności płatniczej przedsiębiorstw, którym zarzucono naruszenie, mogą skutkować stwierdzeniem nieważności jej decyzji w zakresie, w jakim nałożono w niej na te przedsiębiorstwa grzywnę i uzasadnić wykonanie przez Sąd Unii nieograniczonego prawa orzekania.
W tym względzie w sytuacji, w której po uzyskaniu pisma w sprawie przedstawienia zarzutów spółki, o których mowa dokonały transferów kapitałowych na rzecz innych spółek należących do tej samej grupy, okoliczność, że brak zdolności płatniczej jest spowodowana swobodnymi decyzjami z zakresu zarządzania nie wystarcza sama w sobie, by uzasadnić oddalenie wszelkich wniosków o zmniejszenie grzywny. Komisja powinna, do celów oceny zdolności płatniczej, wziąć pod uwagę względy, dla których te transfery zostały dokonane. Wsparcie finansowe udzielone bowiem innym spółkom w ramach grupy może zwłaszcza wynikać z konieczności sfinansowania zakupów dokonanych przed wysłaniem pisma w sprawie przedstawienia zarzutów. Ponadto Komisja powinna stwierdzić, w danym wypadku, że tego rodzaju transfery finansowe nie mają żadnego wpływu na ocenę zdolności płatniczej postrzeganej jako całość grupy przedsiębiorstw.
W dodatku celem oddalenia wniosku o obniżenie grzywny Komisja nie może pominąć okoliczności – wykazanej przez dane przedsiębiorstwo w sposób wystarczający – że nie było ono w stanie zapłacić w całości kwoty ostatecznie nałożonych na nie grzywien, ani uzyskać finansowania lub nawet gwarancji bankowej w wysokości tej kwoty.
W tym kontekście, jeżeli sąd Unii stwierdza nieważność decyzji Komisji, mając na względzie błędy w ocenie, którymi jest ona dotknięta, w zakresie, w jakim nałożono w niej na dane przedsiębiorstwo grzywnę, nic nie stoi na przeszkodzie, aby ten sąd uznał, przy wykonywaniu swego prawa nieograniczonego orzekania, że nie może zostać udzielone żadne obniżenie grzywny w związku ze zdolnością płatniczą tego przedsiębiorstwa, oraz że obciąża je grzywną w wysokości identycznej z grzywną nałożoną w decyzji, której nieważność została stwierdzona.
(por. pkt 297, 311, 319, 321, 328, 332, 357, 358)