Wydanie tymczasowe
WYROK TRYBUNAŁU (wielka izba)
z dnia 11 czerwca 2024 r.(*)
Odwołanie – Konkurencja – Artykuły 266 i 340 TFUE – Wyrok obniżający kwotę grzywny nałożonej przez Komisję Europejską – Zwrot przez Komisję kwoty niesłusznie pobranej – Obowiązek zapłaty odsetek – Kwalifikacja – Zryczałtowana rekompensata pozbawienia możliwości korzystania z nienależnie zapłaconej kwoty grzywny – Obowiązująca stawka
W sprawie C‑221/22 P
mającej za przedmiot odwołanie w trybie art. 56 statutu Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej, wniesione w dniu 28 marca 2022 r.,
Komisja Europejska, którą reprezentowali D. Calleja Crespo, N. Khan, B. Martenczuk, P. Rossi oraz L. Wildpanner, w charakterze pełnomocników,
strona wnosząca odwołanie,
w której drugą stroną postępowania jest:
Deutsche Telekom AG, z siedzibą w Bonn (Niemcy), którą reprezentował C. von Köckritz, P. Lohs i U. Soltész, Rechtsanwälte,
strona skarżąca w pierwszej instancji,
TRYBUNAŁ (wielka izba),
w składzie: K. Lenaerts, prezes, L. Bay Larsen, wiceprezes, A. Arabadjiev, C. Lycourgos, E. Regan, F. Biltgen, N. Piçarra i Z. Csehi (sprawozdawca), prezesi izb, P. G. Xuereb, L. S. Rossi, N. Jääskinen, N. Wahl, I. Ziemele, J. Passer i D. Gratsias, sędziowie,
rzecznik generalny: A. M. Collins,
sekretarz: D. Dittert, kierownik wydziału,
uwzględniając pisemny etap postępowania i po przeprowadzeniu rozprawy w dniu 12 lipca 2023 r.,
po zapoznaniu się z opinią rzecznika generalnego na posiedzeniu w dniu 23 listopada 2023 r.,
wydaje następujący
Wyrok
1 W odwołaniu Komisja Europejska wnosi o uchylenie w części wyroku Sądu Unii Europejskiej z dnia 19 stycznia 2022 r., Deutsche Telekom/Komisja (T‑610/19, zwanego dalej „zaskarżonym wyrokiem”, EU:T:2022:15), na mocy którego Sąd nakazał Komisji zapłatę odszkodowania w kwocie 1 750 522,83 EUR na rzecz Deutsche Telekom AG tytułem naprawienia szkody, uchylił decyzję Komisji z dnia 28 czerwca 2019 r. odmawiającej zapłaty odsetek za zwłokę na rzecz Deutsche Telekom (zwanej dalej „sporną decyzją”) oraz oddalił skargę Deutsche Telekom w pozostałym zakresie.
Ramy prawne
Prawo Unii
Rozporządzenie finansowe z 2012 r.
2 Artykuł 78, zatytułowany „Ustalanie należności”, rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE, Euratom) nr 966/2012 z dnia 25 października 2012 r. w sprawie zasad finansowych mających zastosowanie do budżetu ogólnego Unii oraz uchylającego rozporządzenie Rady (WE, Euratom) nr 1605/2002 (Dz.U. 2012, L 298, s. 1, zwanego dalej „rozporządzeniem finansowym z 2012 r.”), stanowił w ust. 4:
„Komisja jest uprawniona do przyjęcia aktów delegowanych dotyczących szczegółowych zasad ustalania należności, w tym procedury i dokumentów potwierdzających, oraz odsetek za zwłokę, zgodnie z art. 210”.
Rozporządzenie delegowane nr 1268/2012
3 Rozporządzenie delegowane Komisji (UE) nr 1268/2012 z dnia 29 października 2012 r. w sprawie zasad stosowania rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE, Euratom) nr 966/2012 w sprawie zasad finansowych mających zastosowanie do budżetu ogólnego Unii (Dz.U. 2012, L 362, s. 1) zostało przyjęte przez Komisję na podstawie art. 78 ust. 4 rozporządzenia finansowego z 2012 r.
4 Zgodnie z art. 83 rozporządzenia delegowanego nr 1268/2012, zatytułowanym „Odsetki za zwłokę”:
„1. Nie naruszając jakichkolwiek przepisów szczegółowych wynikających ze stosowania rozporządzeń sektorowych, wszelkie należności niespłacone w terminie, o którym mowa w art. 80 ust. 3 lit. b), są obciążone odsetkami zgodnie z ust. 2 i 3 niniejszego artykułu.
2. Stopą procentową dla należności niespłaconych w terminie, o którym mowa w art. 80 ust. 3 lit. b), jest stopa stosowana przez Europejski Bank Centralny [EBC] do jego głównych operacji refinansujących, publikowana w serii C Dziennika Urzędowego Unii Europejskiej [zwana dalej »stopą refinansowania EBC«], obowiązująca pierwszego dnia kalendarzowego miesiąca, w którym przypada termin płatności, powiększona o:
a) osiem punktów procentowych, w przypadku gdy zdarzeniem obligującym jest zamówienie publiczne na dostawy i usługi, o którym mowa w tytule V;
b) trzy i pół punktu procentowego we wszystkich innych przypadkach.
3. Odsetki naliczane są, począwszy od dnia kalendarzowego następującego po terminie, o którym mowa w art. 80 ust. 3 lit. b), i określonym w nocie debetowej, do dnia kalendarzowego, w którym zadłużenie zostaje spłacone w całości.
Nakaz odzyskania środków z tytułu odsetek za zwłokę wystawiany jest z chwilą faktycznego otrzymania tych odsetek.
4. W przypadku grzywien, jeżeli dłużnik wnosi zabezpieczenie finansowe, które zostaje przyjęte przez księgowego zamiast płatności, stopą procentową mającą zastosowanie począwszy od terminu, o którym mowa w art. 80 ust. 3 lit. b), jest stopa, o której mowa w ust. 2 niniejszego artykułu, obowiązująca pierwszego dnia miesiąca, w którym przyjęta została decyzja o nałożeniu grzywny, […] powiększona tylko o jeden i pół punktu procentowego”.
5 Artykuł 90 wspomnianego rozporządzenia, zatytułowany „Odzyskiwanie grzywien lub innych kar”, stanowił:
„1. W przypadku wniesienia do Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej skargi na decyzję Komisji o nałożeniu grzywny lub innej kary na mocy [traktatu FUE] lub traktatu Euratom i do czasu, kiedy wykorzystane zostaną wszystkie środki ochrony prawnej, dłużnik tymczasowo dokonuje płatności odnośnych kwot na rachunek bankowy wskazany przez księgowego bądź wnosi zabezpieczenie finansowe możliwe do przyjęcia przez księgowego. Zabezpieczenie jest niezależne od obowiązku zapłaty grzywny lub innych kar i jest płatne na pierwsze żądanie. Zabezpieczenie obejmuje kwotę główną roszczenia wraz z należnymi odsetkami, zgodnie z art. 83 ust. 4.
2. Komisja zabezpiecza tymczasowo zainkasowane kwoty poprzez zainwestowanie ich w aktywa finansowe, zapewniając w ten sposób bezpieczeństwo i płynność środków pieniężnych, jednocześnie mając na celu osiągnięcie dodatniego zwrotu.
[…]
4. Po wyczerpaniu wszystkich środków ochrony prawnej oraz w przypadku gdy grzywna lub kara została umorzona lub zmniejszona, podejmuje się którykolwiek z następujących środków:
a) kwoty nienależnie pobrane wraz z uzyskanymi odsetkami zwracane są zainteresowanej osobie trzeciej. W przypadku gdy ogólny zwrot uzyskany za dany okres był ujemny, zwracana jest wartość nominalna kwot nienależnie pobranych;
b) w przypadku gdy wniesione zostało zabezpieczenie finansowe, jest ono odpowiednio zwalniane”.
Okoliczności powstania sporu
6 W dniu 15 października 2014 r. Komisja Europejska wydała decyzję C(2014) 7465 final dotyczącą postępowania na podstawie art. 102 TFUE i art. 54 porozumienia EOG (sprawa AT.39523 – Slovak Telekom), zmienioną w drodze jej decyzji C(2014) 10119 final z dnia 16 grudnia 2014 r. oraz decyzji C(2015) 2484 final z dnia 17 kwietnia 2015 r.
7 Decyzją tą Komisja nałożyła na spółkę Deutsche Telekom grzywnę w wysokości 31 070 000 EUR za nadużycie pozycji dominującej na słowackim rynku szerokopasmowych usług telekomunikacyjnych, z naruszeniem art. 102 TFUE i art. 54 porozumienia EOG.
8 Spółka Deutsche Telekom wniosła skargę o stwierdzenie nieważności rzeczonej decyzji i uiściła jednocześnie tytułem zabezpieczenia tę grzywnę w dniu 16 stycznia 2015 r. Wyrokiem z dnia 13 grudnia 2018 r., Deutsche Telekom/Komisja (T‑827/14, zwanym dalej „wyrokiem Deutsche Telekom z 2018 r.”, EU:T:2018:930), Sąd częściowo uwzględnił skargę Deutsche Telekom i, korzystając z przysługującego mu nieograniczonego prawa orzekania, obniżył wspomnianą grzywnę o 12 039 019 EUR. W dniu 19 lutego 2019 r. Komisja zwróciła tę kwotę spółce Deutsche Telekom.
9 W dniu 12 marca 2019 r. Deutsche Telekom zażądała od Komisji zapłaty odsetek za zwłokę odpowiadających kwocie nienależnie pobranej za okres od dnia zapłaty grzywny do dnia zwrotu tej kwoty (zwany dalej „rozpatrywanym okresem”).
10 W spornej decyzji Komisja odmówiła uwzględnienia tego wniosku. Podniosła ona, że zgodnie z art. 90 ust. 4 lit. a) rozporządzenia delegowanego nr 1268/2012 nominalna kwota nienależnie pobranej grzywny nie powinna być powiększona o odsetki za zwłokę ze względu na to, że całkowita stopa zwrotu z inwestycji tej kwoty w aktywa finansowe, której dokonała ona na podstawie art. 90 ust. 2, była ujemna.
11 W decyzji tej Komisja zbadała również argument Deutsche Telekom, w myśl którego spółka ta miała prawo, zgodnie z wyrokiem Sądu z dnia 12 lutego 2019 r., Printeos/Komisja (T‑201/17, EU:T:2019:81), pobierać odsetki za zwłokę w wysokości stopy refinansowania EBC powiększonej o 3,5 punktu procentowego. W odpowiedzi na ten argument Komisja wyjaśniła, że wyrok ten nie stanowi podstawy prawnej dla zapłaty odsetek za zwłokę, których zapłaty domagała się Deutsche Telekom. Ponadto podniosła ona, że wspomniany wyrok powinien pozostawać bez uszczerbku dla stosowania art. 90 ust. 4 lit. a) rozporządzenia delegowanego nr 1268/2012. Wreszcie wskazała ona, że wniosła odwołanie od tego samego wyroku, który w związku z tym nie był ostateczny.
Skarga wniesiona do Sądu i zaskarżony wyrok
12 Pismem złożonym w sekretariacie Sądu w dniu 9 września 2019 r. spółka Deutsche Telekom wniosła do Sądu skargę o stwierdzenie nieważności spornej decyzji oraz o zasądzenie od Komisji odszkodowania za utracone korzyści wynikające z pozbawienia możliwości korzystania w rozpatrywanym okresie z kwoty nienależnie pobranej grzywny lub, tytułem żądania ewentualnego, o naprawienie szkody, jaką miała ponieść z powodu odmowy zapłaty przez Komisję odsetek za zwłokę od tej kwoty.
13 Sąd częściowo uwzględnił tę skargę.
14 W pierwszej kolejności Sąd oddalił przedstawione przez spółkę Deutsche Telekom żądanie odszkodowania z tytułu odpowiedzialności pozaumownej Unii Europejskiej za utrzymywaną utratę zysku wynikającą z pozbawienia w rozpatrywanym okresie możliwości korzystania z nienależnie pobranej kwoty grzywny, która odpowiadała rocznej stopie zwrotu z zainwestowanego kapitału lub średniemu ważonemu kosztowi jej kapitału.
15 Zdaniem Sądu bowiem spółka Deutsche Telekom nie przedstawiła przekonujących dowodów na rzeczywisty i pewny charakter podnoszonej szkody. Ściśle rzecz ujmując spółka Deutsche Telekom ani nie wykazała, że na pewno zainwestowałaby nienależnie pobraną kwotę grzywny w swoją działalność, ani że pozbawienie jej możliwości korzystania z tej kwoty skłoniło ją do rezygnacji ze specyficznych i konkretnych projektów, ani że nie dysponowała alternatywnym źródłem finansowania.
16 W drugiej kolejności Sąd zbadał żądanie odszkodowania złożone przez Deutsche Telekom tytułem ewentualnym w związku z naruszeniem art. 266 akapit pierwszy TFUE, który przewiduje obowiązek podjęcia przez instytucje, których akt został uznany za nieważny wyrokiem sądu Unii, wszelkich środków, które zapewnią wykonanie tego wyroku.
17 Opierając się na orzecznictwie Trybunału wynikającym z wyroku z dnia 20 stycznia 2021 r., Komisja/Printeos (C‑301/19 P, zwanego dalej „wyrokiem Printeos”, EU:C:2021:39), Sąd przypomniał w pkt 72 zaskarżonego wyroku, że w przypadku gdy kwoty zostały pobrane z naruszeniem prawa Unii, z prawa tego wynika obowiązek ich zwrotu wraz z odsetkami i że jest tak w szczególności w przypadku, gdy kwoty zostały pobrane na podstawie aktu Unii uznanego za nieważny lub uchylonego przez sąd Unii.
18 W pkt 75 zaskarżonego wyroku Sąd podkreślił, że przyznanie odsetek za zwłokę od nienależnie pobranej kwoty wydaje się niezbędnym elementem obowiązku przywrócenia stanu poprzedniego, który ciąży na Komisji w następstwie wyroku stwierdzającego nieważność lub nieograniczonego prawa orzekania.
19 Co się tyczy w szczególności przyznania takich odsetek od dnia tymczasowej zapłaty rozpatrywanej grzywny, Sąd uznał w pkt 88 zaskarżonego wyroku, że przyznanie to ma na celu zrekompensowanie przedsiębiorstwu, które zapłaciło tę grzywnę, ryczałtowego odszkodowania za pozbawienie możliwości korzystania z jego funduszy w okresie od dnia tymczasowej zapłaty rzeczonej grzywny do dnia jej zwrotu.
20 W konsekwencji Sąd orzekł w pkt 113 zaskarżonego wyroku, że odmowa wypłacenia przez Komisję tych odsetek na rzecz spółki Deutsche Telekom stanowi wystarczająco istotne naruszenie art. 266 akapit pierwszy TFUE, które może prowadzić do powstania odpowiedzialności pozaumownej Unii. Ze względu na istnienie bezpośredniego związku przyczynowego między tym naruszeniem a szkodą polegającą na utracie w rozpatrywanym okresie odsetek za zwłokę od kwoty nienależnie pobranej grzywny Sąd przyznał spółce Deutsche Telekom odszkodowanie w wysokości 1 750 522,38 EUR, obliczone przy zastosowaniu w drodze analogii stawki przewidzianej w art. 83 ust. 2 lit. b) rozporządzenia delegowanego nr 1268/2012, a mianowicie stopy refinansowania EBC obowiązującej w styczniu 2015 r., czyli 0,05 %, powiększonej o 3,5 punktu procentowego.
21 W trzeciej kolejności, jeśli chodzi o żądanie stwierdzenia nieważności spornej decyzji, Sąd uwzględnił to żądanie z tych samych powodów, które skłoniły go do uznania w ramach badania żądania odszkodowawczego, że Komisja naruszyła art. 266 akapit pierwszy TFUE, odmawiając zapłaty na rzecz spółki Deutsche Telekom odsetek za zwłokę od kwoty nienależnie pobranej grzywny za sporny okres.
Żądania stron przed Trybunałem
22 Komisja wnosi do Trybunału o:
– uchylenie zaskarżonego wyroku w zakresie, w jakim uwzględniono w nim skargę wniesioną przez Deutsche Telekom;
– wydanie rozstrzygnięcia w przedmiocie nierozstrzygniętych kwestii;
– tytułem żądania ewentualnego – przekazanie sprawy Sądowi do ponownego rozpoznania w zakresie, w jakim nie została ona jeszcze rozstrzygnięta oraz
– obciążenie spółki Deutsche Telekom całością kosztów niniejszego postępowania i postępowania przed Sądem.
23 Deutsche Telekom wnosi do Trybunału o:
– oddalenie odwołania oraz
– obciążenie Komisji, poza jej własnymi kosztami, kosztami poniesionymi przez Deutsche Telekom w związku z postępowaniami przed Sądem i Trybunałem.
W przedmiocie odwołania
24 Na poparcie odwołania Komisja podnosi dwa zarzuty, z których pierwszy dotyczy naruszenia prawa, jakiego miał dopuścić się Sąd, uznawszy, że art. 266 TFUE nakłada na Komisję bezwzględny i bezwarunkowy obowiązek zapłaty z mocą wsteczną „odsetek za zwłokę o charakterze sankcji” od dnia tymczasowej zapłaty grzywny, a drugi – naruszenia prawa, jakiego miał dopuścić się Sąd, uznawszy, że stopa odsetek za zwłokę, które Komisja jest zobowiązana zapłacić, odpowiada, analogicznie do stopy przewidzianej w art. 83 ust. 2 lit. b) rozporządzenia delegowanego nr 1268/2012, stopie refinansowania EBC powiększonej o 3,5 punktu procentowego.
W przedmiocie dopuszczalności odwołania
25 Spółka Deutsche Telekom utrzymuje, że odwołanie jest niedopuszczalne w całości, ponieważ jest ono w rzeczywistości skierowane nie przeciwko zaskarżonemu wyrokowi, lecz przeciwko wyrokowi Printeos, który uprawomocnił się. Ponadto spółka Deutsche Telekom podnosi, że poszczególne części zarzutu pierwszego oraz zarzut drugi są niedopuszczalne, ponieważ stanowią jedynie powtórzenie argumentów podniesionych przed Sądem lub zostały podniesione po raz pierwszy na etapie odwołania. Co się tyczy w szczególności zarzutu pierwszego, niedopuszczalność tego zarzutu wynika również z faktu, że Komisja, z naruszeniem wymogu określonego w art. 169 § 2 regulaminu postępowania przed Trybunałem, nie wskazała punktów uzasadnienia zaskarżonego wyroku, z których wynikałoby, że obowiązek zapłaty odsetek ma charakter sankcji.
26 Komisja twierdzi, że jej odwołanie jest w całości dopuszczalne.
27 W tym względzie z art. 256 TFUE, art. 58 akapit pierwszy statutu Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej oraz z art. 168 § 1 lit. d) i art. 169 regulaminu postępowania przed Trybunałem wynika, że odwołanie musi dokładnie wskazywać zakwestionowane części wyroku, o których uchylenie się wnosi, oraz zawierać argumenty prawne, które szczegółowo uzasadniają to żądanie. Zgodnie z utrwalonym orzecznictwem nie spełnia tego wymogu odwołanie, które ogranicza się do powtórzenia zarzutów i argumentów przedstawionych już przed Sądem i nie zawiera nawet argumentacji mającej na celu określenie naruszenia prawa, jakim miałby być dotknięty wyrok Sądu. Takie odwołanie stanowi bowiem w rzeczywistości żądanie mające na celu zwykłe rozpoznanie skargi na nowo, co nie należy do właściwości Trybunału (wyrok z dnia 15 lipca 2021 r., DK/SEAE (C‑851/19 P, EU:C:2021:607, pkt 32 i przytoczone tam orzecznictwo).
28 Niemniej jednak gdy wnoszący odwołanie kwestionuje wykładnię lub zastosowanie przez Sąd prawa Unii, kwestie prawne rozpatrywane w pierwszej instancji mogą ponownie być rozważane w ramach odwołania. Gdyby bowiem wnoszący odwołanie nie mógł oprzeć odwołania na zarzutach i argumentach podniesionych już przed Sądem, postępowanie odwoławcze byłoby częściowo pozbawione sensu (wyrok z dnia 15 lipca 2021 r., DK/SEAE (C‑851/19 P, EU:C:2021:607, pkt 33 i przytoczone tam orzecznictwo).
29 Ponadto Trybunał wielokrotnie orzekał, że wnoszący odwołanie może w odwołaniu podnieść przed Trybunałem zarzuty, których źródłem był sam zaskarżony wyrok i których przedmiotem jest krytyka zasadności tego wyroku pod względem prawnym (wyrok z dnia 26 lutego 2020 r., SEAE/Alba Aguilera i in., (C‑427/18 P, EU:C:2020:109, pkt 54 i przytoczone tam orzecznictwo).
30 Wreszcie Komisja, podobnie jak każda inna strona w postępowaniu odwoławczym, powinna zachować możliwość zakwestionowania zasad prawnych, które Sąd zastosował w wyroku, o którego uchylenie wniesiono, nawet jeśli zasady te zostały rozwinięte w wyrokach, od których nie przysługuje lub już nie przysługuje odwołanie.
31 W niniejszej sprawie odwołanie ma na celu, jak zauważyła Komisja we wprowadzeniu do niego, zwrócenie się do Trybunału o ponowne zbadanie jego orzecznictwa wynikającego z wyroku Printeos, na którym opiera się w znacznej części zaskarżony wyrok i które narusza orzecznictwo poprzedzające ów wyrok Printeos. Argumentacja przedstawiona przez Komisję wskazuje w sposób wystarczająco dokładny zakwestionowane części zaskarżonego wyroku, jak również powody, dla których jej zdaniem Sąd naruszył prawo, a zatem nie ogranicza się, wbrew temu, co twierdzi Deutsche Telekom, do zwykłego powtórzenia lub powtórzenia argumentów przedstawionych przez tę instytucję przed Sądem.
32 Zarzut niedopuszczalności podniesiony przez spółkę Deutsche Telekom należy zatem oddalić.
W przedmiocie zarzutu pierwszego
Argumentacja stron
33 W zarzucie pierwszym Komisja podnosi, że Sąd naruszył prawo, stwierdziwszy, iż art. 266 TFUE nakłada na Komisję bezwzględny i bezwarunkowy obowiązek zapłaty z mocą wsteczną „odsetek za zwłokę o charakterze sankcji” od dnia tymczasowej zapłaty grzywny.
34 Ten pierwszy zarzut odwołania dzieli się na sześć części.
35 W części pierwszej zarzutu pierwszego Komisja kwestionuje, jakoby dopuściła się wystarczająco istotnego naruszenia art. 266 akapit pierwszy TFUE poprzez brak zapłaty odsetek za zwłokę w wysokości kwoty żądanej przez spółkę Deutsche Telekom.
36 Zdaniem tej instytucji pojęcie odsetek za zwłokę tego rodzaju, jakich domaga się spółka Deutsche Telekom i które zostały przyznane przez Sąd, zakłada bowiem, że dłużnik znajduje się, przynajmniej w wyniku niedbalstwa, w zwłoce w zapłacie. Ponadto w wyroku z dnia 8 czerwca 1995 r., Siemens/Komisja (T‑459/93, EU:T:1995:100, pkt 101) Sąd zdefiniował odsetki za zwłokę jako odsetki „należne za zwłokę w wykonaniu obowiązku zwrotu”. Jednakże w niniejszej sprawie w następstwie wyroku Deutsche Telekom z 2018 r. Komisja bezzwłocznie zwróciła nienależnie pobraną kwotę grzywny, a zatem nigdy nie pozostawała „w zwłoce” z jej zapłatą. Odsetki za zwłokę, które jest ona zobowiązana zapłacić na podstawie wyroku Printeos i zaskarżonego wyroku, stanowią zatem nieuzasadnioną sankcję dla Komisji.
37 W części drugiej tego zarzutu Komisja twierdzi, że zaskarżony wyrok narusza orzecznictwo poprzedzające wyrok Printeos.
38 Zdaniem Komisji odsetki, które muszą towarzyszyć zwrotowi nienależnie pobranych kwot pieniężnych, nie są „odsetkami za zwłokę o charakterze sankcji”, które powinny być wypłacane z mocą wsteczną, lecz odsetkami wyrównawczymi mającymi na celu uniknięcie bezpodstawnego wzbogacenia dłużnika, jak wynika w szczególności z wyroku z dnia 5 września 2019 r., Unia Europejska/Guardian Europe i Guardian Europe/Unia Europejska (C‑447/17 P i C‑479/17 P, EU:C:2019:672). Komisja podnosi, że chociaż w wyroku tym Trybunał zakwalifikował odsetki podlegające zapłacie jako „odsetki za zwłokę”, to jednak wyjaśnił, że są one regulowane przepisami rozporządzenia delegowanego nr 1268/2012. Chodzi tu zatem w rzeczywistości o odsetki wyrównawcze odpowiadające odsetkom od inwestycji, których Komisja dokonała na podstawie art. 90 tego rozporządzenia delegowanego. Z wyroku tego, do którego odsyła pkt 73 zaskarżonego wyroku, nie można zatem wywieść, że Komisja powinna była zapłacić spółce Deutsche Telekom żądane przez nią odsetki za zwłokę, które Sąd przyznał jej w zaskarżonym wyroku.
39 Na podstawie tego orzecznictwa Komisja przyznaje, że zgodnie z art. 266 akapit pierwszy TFUE, jeżeli nałożone przez nią grzywny zostały następnie uchylone lub obniżone przez sąd Unii, ma ona obowiązek zwrócić kwotę nienależnie pobranych grzywien wraz z uzyskanymi odsetkami zgodnie z art. 90 rozporządzenia delegowanego nr 1268/2012. Zakaz bezpodstawnego wzbogacenia, ustanowiony w orzecznictwie w takich przypadkach, zakazuje jej bowiem zachowania odsetek, które przyniosły te grzywny. Niemniej jednak Komisja jest zdania, że zastosowanie powinien mieć art. 90 ust. 4 tego rozporządzenia delegowanego, który zobowiązuje ją do zwrotu zainteresowanym przedsiębiorstwom, w następstwie wyroku uchylającego lub obniżającego tymczasowo zainkasowaną grzywnę, „kwot nienależnie pobranych wraz z uzyskanymi odsetkami”. Natomiast gdy ogólny zwrot z inwestycji z kwot odpowiadających tej grzywnie był ujemny, jest ona zobowiązana do zwrotu jedynie „wartości nominalnej kwot nienależnie pobranych”.
40 Zastosowanie zasad przyjętych w zaskarżonym wyroku prowadziłoby w obecnym kontekście gospodarczym do bezpodstawnego wzbogacenia zainteresowanych przedsiębiorstw ze względu na uznanie bezwzględnego i bezwarunkowego prawa do zapłaty odsetek według stopy odpowiadającej stopie refinansowania EBC powiększonej o 3,5 punktu procentowego.
41 W części trzeciej zarzutu pierwszego Komisja podnosi, że art. 90 rozporządzenia delegowanego nr 1268/2012 reguluje odsetki należne w celu wykonania wyroków sądów Unii.
42 Ma ona w szczególności wątpliwości co do zasadności pkt 97 zaskarżonego wyroku, w którym Sąd uznał, że w przypadku gdy kwota uzyskanych odsetek w rozumieniu art. 90 ust. 4 rozporządzenia delegowanego nr 1268/2012 jest niższa od kwoty odsetek za zwłokę, Komisja jest zobowiązana do zapłaty różnicy między tymi dwiema kwotami. Taka wykładnia Sądu skutkowałaby tym, że przepis ten de facto nigdy nie miałby zastosowania. Odsetki uzyskane z pewnej inwestycji nigdy nie mogą bowiem być wyższe niż odsetki za zwłokę, których stopa odpowiada stopie refinansowania EBC powiększonej o 3,5 punktu procentowego.
43 W części czwartej zarzutu pierwszego Komisja podnosi, że przesłanki powstania odpowiedzialności pozaumownej Unii w rozumieniu art. 340 TFUE nie zostały spełnione.
44 Przede wszystkim, zobowiązując Komisję do zapłaty z mocą wsteczną odsetek za zwłokę od dnia tymczasowej zapłaty grzywny, Sąd niesłusznie utożsamił samo ustalenie grzywny, której kwota została następnie obniżona przez sąd Unii, z wystarczająco istotnym naruszeniem normy prawnej. Następnie przed Sądem spółka Deutsche Telekom nie udowodniła, że poniosła szkodę. W tym względzie odmowa zapłaty przez Komisję odsetek według stopy refinansowania EBC powiększonej o 3,5 punktu procentowego nie może zostać uznana za stratę poniesioną przez spółkę Deutsche Telekom. Wreszcie wewnętrznie sprzeczne jest zarzucenie Komisji istotnego naruszenia prawa ze względu na czynniki takie jak czas trwania postępowań sądowych, które nie podlegają jej kontroli.
45 W części piątej zarzutu pierwszego Komisja podnosi, że skutek ex tunc wyroków sądów Unii nie pociąga za sobą obowiązku zapłaty odsetek za zwłokę od dnia tymczasowej zapłaty grzywny.
46 Komisja twierdzi w tym względzie, że o ile stwierdzenie nieważności aktu przez sąd Unii skutkuje usunięciem tego aktu z porządku prawnego Unii ze skutkiem wstecznym, o tyle przed wydaniem wyroku w sprawie Deutsche Telekom z 2018 r. Komisja nie miała obowiązku zwrotu grzywny, tym bardziej że jej orzeczenia korzystają z domniemania ważności. Komisja podkreśla, że skutek ex tunc wyroku uchylającego lub obniżającego grzywnę nie może zobowiązywać jej do zapłaty odsetek liczonych od tymczasowej zapłaty tej grzywny, podczas gdy w dniu tej zapłaty nie była ona ani zobowiązana, ani w stanie zwrócić tej grzywny.
47 Komisja dodaje, że wbrew temu, co orzekł Sąd, wierzytelność główna, czyli kwota nienależnie pobranej grzywny, nie była w tym dniu w żadnym wypadku „pewna co do jej wysokości lub przynajmniej możliwa do określenia na podstawie ustalonych obiektywnych okoliczności” w rozumieniu wyroku Printeos (pkt 55).
48 W części szóstej zarzutu pierwszego Komisja podnosi, że zapłata odsetek za zwłokę narzucona w zaskarżonym wyroku narusza odstraszający skutek grzywien.
49 Komisja uważa, że skutek ten należy uwzględnić przy ustalaniu kwoty grzywny. Podnosi ona w tym względzie, że skoro nie jest ona w stanie określić z góry wyniku ewentualnych skarg wniesionych na jej decyzje nakładające grzywnę i czasu trwania odpowiednich postępowań sądowych, to przy ustalaniu kwoty grzywny nie jest ona w stanie wyważyć wspomnianego skutku z kwotą odsetek za zwłokę, do których zapłaty mogłaby być w razie potrzeby zobowiązana. Ponadto nieproporcjonalny charakter tych odsetek, które zdaniem Komisji mogłyby osiągnąć ponad połowę kwoty grzywien, podważałby ich odstraszający skutek.
50 Spółka Deutsche Telekom kwestionuje argumentację Komisji w całości i uważa, że zarzut pierwszy należy oddalić.
Ocena Trybunału
51 Z art. 266 akapit pierwszy TFUE wynika, że instytucja będąca autorem aktu, którego nieważność stwierdzono, jest zobowiązana do podjęcia środków, które zapewnią wykonanie wyroku stwierdzającego nieważność tego aktu ze skutkiem ex tunc. Pociąga to za sobą w szczególności zapłatę kwot nienależnie pobranych na podstawie tego aktu oraz zapłatę odsetek (zob. podobnie wyroki: z dnia 12 lutego 2015 r., Komisja/IPK International, C‑336/13 P, EU:C:2015:83, pkt 29; a także z dnia 5 września 2019 r., Unia Europejska/Guardian Europe i Guardian Europe/Unia Europejska, C‑447/17 P i C‑479/17 P, EU:C:2019:672, pkt 55).
52 Z utrwalonego orzecznictwa wynika również, że wypłata odsetek stanowi środek zapewniający wykonanie wyroku stwierdzającego nieważność w rozumieniu art. 266 akapit pierwszy TFUE w zakresie, w jakim zmierza on do ryczałtowego odszkodowania za pozbawienie możliwości korzystania z wierzytelności, a ponadto, po wydaniu tego wyroku stwierdzającego nieważność, do zachęcenia dłużnika do niezwłocznego wykonania tej wierzytelności (zob. podobnie wyroki: z dnia 12 lutego 2015 r., Komisja/IPK International, C‑336/13 P, EU:C:2015:83, pkt 30; a także z dnia 10 października 2001 r., Corus UK/Komisja, T171/99, EU:T:2001:249, pkt 53, 54 i przytoczone tam orzecznictwo).
53 Z art. 266 akapit pierwszy TFUE wynika zatem, że w przypadku uchylenia lub obniżenia ze skutkiem ex tunc przez sąd Unii grzywny nałożonej w decyzji Komisji za naruszenie reguł konkurencji instytucja ta jest zobowiązana do zwrotu całości lub części kwoty grzywny zapłaconej tymczasowo, wraz z odsetkami za okres od dnia tymczasowej zapłaty tej grzywny do dnia jej zwrotu.
54 Obowiązek zwrotu kwot pieniężnych nienależnie pobranych wraz z odsetkami ma zresztą zastosowanie nie tylko do instytucji, organów i jednostek organizacyjnych Unii, lecz również do władz państw członkowskich.
55 W tym względzie zgodnie z utrwalonym orzecznictwem każdy podmiot podlegający władztwu administracyjnemu, na który organ krajowy nałożył podatek, cło lub inną opłatę z naruszeniem prawa Unii, ma na mocy tegoż prawa Unii prawo do uzyskania od tego organu nie tylko zwrotu nienależnie pobranej kwoty pieniężnej, lecz również zapłaty odsetek mających na celu zrekompensowanie braku dostępności tejże kwoty [zob. podobnie wyroki: z dnia 9 listopada 1983 r., San Giorgio, 199/82, EU:C:1983:318, pkt 12; z dnia 8 marca 2001 r., Metallgesellschaft i in., C‑397/98 i C‑410/98, EU:C:2001:134, pkt 84; z dnia 19 lipca 2012 r., Littlewoods Retail i in., C‑591/10, EU:C:2012:478, pkt 24–26; z dnia 9 września 2021 r., Hauptzollamt B (Fakultatywna obniżka podatku), C‑100/20, EU:C:2021:716, pkt 26, 27; a także z dnia 28 kwietnia 2022 r., Gräfendorfer Geflügel- und Tiefkühlfeinkost Produktions i in., C‑415/20, C‑419/20 i C‑427/20, EU:C:2022:306, pkt 51, 52].
56 W konsekwencji, jeżeli kwoty pieniężne zostały pobrane z naruszeniem prawa Unii, czy to przez władze krajowe, czy przez instytucję, organ lub jednostkę organizacyjną Unii, kwoty te powinny zostać zwrócone, a zwrot ten należy powiększyć o odsetki obejmujące cały okres od dnia zapłaty tych kwot do dnia ich zwrotu, co stanowi wyraz ogólnej zasady zwrotu nienależnego świadczenia (zob. podobnie wyrok z dnia 28 kwietnia 2022 r., Gräfendorfer Geflügel- und Tiefkühlfeinkost Produktions i in., C‑415/20, C‑419/20 i C‑427/20, EU:C:2022:306, pkt 53 i przytoczone tam orzecznictwo).
57 Orzekając w pkt 111 zaskarżonego wyroku, po przeprowadzeniu rozumowania opierającego się w szczególności na wyroku Printeos, że Komisja naruszyła art. 266 akapit pierwszy TFUE, odmawiając zapłaty na rzecz spółki Deutsche Telekom odsetek od kwoty nienależnie pobranej grzywny za rozpatrywany okres, Sąd nie naruszył zatem prawa. Potwierdził on jedynie, podobnie jak w wyroku w sprawie Printeos, zasady przypomniane w pkt 51–56 niniejszego wyroku, wynikające z utrwalonego orzecznictwa, do którego nie ma potrzeby powrotu.
58 W tym kontekście należy podkreślić, że wbrew temu, co twierdzi Komisja, odszkodowanie, które Sąd zasądził od niej na rzecz spółki Deutsche Telekom w zaskarżonym wyroku, nie odpowiada „odsetkom za zwłokę o charakterze sankcji”. Przed datą ogłoszenia wyroku w sprawie Deutsche Telekom z 2018 r. Komisja nie była bowiem w żaden sposób zobowiązana do zwrotu kwoty grzywny spółce Deutsche Telekom, czy to w części, czy w całości, z uwagi przede wszystkim na wykonalność decyzji Komisji nakładających zobowiązanie pieniężne na podmioty inne niż państwa członkowskie, a następnie na brak skutku zawieszającego na podstawie art. 278 TFUE skarg wniesionych do sądu Unii i wreszcie na domniemanie ważności, z którego korzystają decyzje Komisji do czasu stwierdzenia ich nieważności lub cofnięcia (zob. podobnie wyrok z dnia 17 czerwca 2010 r., Lafarge/Komisja, C‑413/08 P, EU:C:2010:346, pkt 81 i przytoczone tam orzecznictwo). Zatem dopiero od tej daty na Komisji ciążył obowiązek zwrotu i w braku natychmiastowego zwrotu nienależnie pobranej kwoty grzywny można było uznać, że znajduje się ona w zwłoce w wykonaniu tego obowiązku. W niniejszej sprawie strony są jednak zgodne co do tego, że po ogłoszeniu wyroku Deutsche Telekom z 2018 r. Komisja dokonała zwrotu na rzecz spółki Deutsche Telekom kwoty nienależnie pobranej grzywny.
59 Prawdą jest, że podobnie jak w orzecznictwie, na którym oparł się Sąd, w zaskarżonym wyroku wielokrotnie zakwalifikował on odsetki należne od Komisji w niniejszej sprawie jako „odsetki za opóźnienie” lub „odsetki za zwłokę”, które to pojęcia odsyłają do istnienia opóźnienia w zapłacie dłużnika oraz do zamiaru ukarania go.
60 Jednakże taka kwalifikacja, jakkolwiek kwestionowana jest w świetle celu rozpatrywanych odsetek, nie może podważyć ważności, w świetle zasad przypomnianych w pkt 51–56 niniejszego wyroku, rozumowania, zgodnie z którym Sąd uznał, że Komisja była zobowiązana do doliczenia do zwrotu nienależnie pobranej kwoty odsetek mających na celu ryczałtowe odszkodowanie na rzecz danego przedsiębiorstwa za pozbawienie możliwości korzystania z tej kwoty.
61 Jeśli chodzi o podniesioną przez Komisję okoliczność, że odsetki, których zapłatę Sąd nakazał jej w zaskarżonym wyroku, odnoszą się do okresu od dnia tymczasowej zapłaty grzywny do dnia zwrotu kwoty nienależnie pobranej w następstwie wyroku obniżającego tę grzywnę i że dotyczą one w znacznej mierze okresu poprzedzającego wydanie tego wyroku, jest ona konsekwencją skutku ex tunc, który wiąże się z takim wyrokiem, oraz obowiązku Komisji, wynikające z art. 266 akapit pierwszy TFUE zastosowanie się do tego wyroku poprzez przywrócenie sytuacji, w jakiej znajdowałoby się dane przedsiębiorstwo, gdyby nie zostało pozbawione przez cały ten okres możliwości korzystania z kwoty odpowiadającej tej nienależnie pobranej kwocie. W tym względzie bezsporne jest, biorąc pod uwagę prawo do wniesienia skargi przeciwko każdej decyzji Komisji nakładającej grzywnę, że w przypadku gdy grzywna została uiszczona tymczasowo przez dane przedsiębiorstwo, Komisja może w danym wypadku być zobowiązana do podjęcia środków wykonawczych do wyroku stwierdzającego nieważność takiej decyzji w całości lub w części, które zostały przypomniane w pkt 51–53 niniejszego wyroku.
62 Podobnie nie można uwzględnić argumentacji Komisji, zgodnie z którą w niniejszym przypadku nie doszło do wystarczająco istotnego naruszenia normy prawnej ani nie przedstawiono wystarczającego dowodu szkody poniesionej przez spółkę Deutsche Telekom. W sytuacji bowiem gdy Komisja jest zobowiązana na podstawie art. 266 akapit pierwszy TFUE do naliczania odsetek od zwrotu określonej kwoty pieniężnej, nie dysponuje ona żadnym zakresem uznania w odniesieniu do stosowności zapłaty tych odsetek, tak że zwykłe naruszenie prawa Unii polegające na odmowie ich zapłaty wystarczy do wykazania istnienia wystarczająco istotnego naruszenia tego prawa mogącego prowadzić do powstania odpowiedzialności pozaumownej Unii (zob. podobnie wyrok Printeos, pkt 103, 104). Tymczasem w niniejszej sprawie Komisja była zobowiązana, zgodnie z tym przepisem, w następstwie wyroku Deutsche Telekom z 2018 r. do doliczenia odsetek do zwrotu nienależnie pobranej kwoty grzywny, jak słusznie orzekł Sąd w pkt 112 zaskarżonego wyroku. Ponadto, ponieważ interesy te mają charakter „ryczałtowy”, jak wynika z orzecznictwa przypomnianego w pkt 52 niniejszego wyroku, Komisja nie może uchylić się od tego obowiązku na tej podstawie, że spółka Deutsche Telekom nie udowodniła w wystarczający sposób istnienia szkody.
63 W tych okolicznościach części pierwszą, drugą, czwartą i piątą zarzutu pierwszego należy oddalić.
64 Podobnie Sąd nie naruszył prawa, oddalając argumenty Komisji oparte na art. 90 rozporządzenia delegowanego nr 1268/2012. Jak bowiem słusznie zauważył Sąd w pkt 98 zaskarżonego wyroku, jeżeli odsetki „uzyskane”, o których mowa w art. 90 ust. 4 tego rozporządzenia delegowanego, są niższe od odsetek należnych na podstawie obowiązku odszkodowania zryczałtowanego, a nawet gdy nie ma uzyskanych odsetek, ponieważ stopa zwrotu z zainwestowanego kapitału była ujemna, Komisja jest jednak zobowiązana, na podstawie art. 266 akapit pierwszy TFUE wypłacić zainteresowanemu różnicę między kwotą ewentualnych „uzyskanych odsetek” w rozumieniu art. 90 ust. 4 wspomnianego rozporządzenia delegowanego a kwotą odsetek należnych za okres od dnia zapłaty danej kwoty do dnia jej zwrotu (zob. podobnie wyrok Printeos, pkt 75, 76).
65 W tym względzie, jak wskazała sama Komisja i jak podkreślił również rzecznik generalny w pkt 77 opinii, wynikający dla tej instytucji z art. 90 ust. 4 rozporządzenia delegowanego nr 1268/2012 obowiązek zapłaty na rzecz danego przedsiębiorstwa „uzyskanych odsetek” ma przede wszystkim na celu uniknięcie bezpodstawnego wzbogacenia Unii. Ten ewentualny obowiązek pozostaje jednak bez uszczerbku dla ciążącego w każdym razie na wspomnianej instytucji, na podstawie art. 266 akapit pierwszy TFUE, obowiązku ryczałtowego odszkodowania na rzecz tego przedsiębiorstwa za pozbawienie możliwości korzystania wynikające z przekazania Komisji kwoty pieniężnej odpowiadającej kwocie nienależnie zapłaconej grzywny, również wtedy, gdy zainwestowanie kwoty grzywny zapłaconej tymczasowo przez to przedsiębiorstwo nie przyniosło stopy zwrotu wyższej niż stopa refinansowania EBC powiększona o 3,5 punktu procentowego.
66 Ponadto, o ile prawdą jest, że zgodnie z art. 90 ust. 2 rozporządzenia delegowanego nr 1268/2012 Komisja czuwa nad utrzymaniem tymczasowo pobranych kwot, inwestując je w aktywa finansowe i zapewniając w ten sposób bezpieczeństwo i płynność środków finansowych, a także mając jednocześnie na celu uzyskanie dodatniego zwrotu z inwestycji, o tyle z przepisu tego wynika również, że przedsiębiorstwo, które zapłaciło tymczasowo nałożoną na nie grzywnę, nie wywiera żadnego wpływu na warunki, na jakich zainwestowana jest kwota tej grzywny. Tymczasem Komisji nie udało się wyjaśnić powodów, dla których w takich okolicznościach ryzyko, na jakie narażone są takie inwestycje, powinno być ponoszone przez przedsiębiorstwo, które tymczasowo zapłaciło grzywnę nałożoną na podstawie działania częściowo lub całkowicie niezgodnego z prawem.
67 W tych okolicznościach trzecią część zarzutu pierwszego należy oddalić.
68 Jeśli chodzi o argumentację Komisji, zgodnie z którą nałożenie na nią obowiązku zapłaty odsetek od dnia tymczasowego pobrania grzywny narusza skutek odstraszający grzywien, Trybunał podziela rozważania przedstawione przez Sąd w pkt 93 i 94 zaskarżonego wyroku, zgodnie z którymi odstraszającą funkcję grzywien należy pogodzić z wymogami dotyczącymi skutecznej ochrony sądowej. Tymczasem oznaczają one, że w przypadku uchylenia lub obniżenia w drodze wyroku sądu Unii grzywny zapłaconej tymczasowo przez dane przedsiębiorstwo przedsiębiorstwo to otrzyma, biorąc pod uwagę zarówno art. 266 akapit pierwszy TFUE, jak i skutek ex tunc takiego wyroku, ryczałtowe odszkodowanie za pozbawienie możliwości korzystania z kwoty odpowiadającej kwocie nienależnie uzyskanej przez Komisję za okres od dnia tej tymczasowej zapłaty do dnia zwrotu tej kwoty przez tę instytucję. W każdym razie na odstraszający skutek grzywien nie można powoływać się w kontekście grzywien, które zostały uchylone lub obniżone przez sąd Unii, ponieważ Komisja nie jest w stanie powołać się na akt uznany za niezgodny z prawem w celu odstraszenia.
69 W tych okolicznościach część szóstą zarzutu pierwszego również należy oddalić.
70 W świetle powyższego pierwszy zarzut Komisji należy oddalić jako bezzasadny.
W przedmiocie zarzutu drugiego
Argumentacja stron
71 W zarzucie drugim Komisja podnosi, że Sąd naruszył prawo, uznawszy w pkt 114–138 zaskarżonego wyroku, iż stopa procentowa mająca zastosowanie do odsetek, które Komisja jest zobowiązana zapłacić, wynosi przez analogię do art. 83 ust. 2 lit. b) rozporządzenia delegowanego nr 1268/2012 stopę refinansowania EBC powiększoną o 3,5 punktu procentowego.
72 Komisja przypomina, że w wyroku z dnia 5 września 2019 r., Unia Europejska/Guardian Europe i Guardian Europe/Unia Europejska (C‑447/17 P i C‑479/17 P, EU:C:2019:672, pkt 56) Trybunał orzekł, iż w celu ustalenia odsetek należnych w następstwie uchylenia grzywny należy zastosować stopę procentową ustaloną w przepisach rozporządzenia delegowanego nr 1268/2012, nie wskazał jednak dokładnego przepisu tego rozporządzenia delegowanego, do którego należy się odnieść.
73 Jednakże w wyroku Printeos, do którego odsyła pkt 121 zaskarżonego wyroku, dokonano wykładni wyroku z dnia 5 września 2019 r., Unia Europejska/Guardian Europe i Guardian Europe/Unia Europejska (C‑447/17 P i C‑479/17 P, EU:C:2019:672), w ten sposób, że ten ostatni wyrok odnosił się do art. 83 wspomnianego rozporządzenia delegowanego. Sąd wywiódł stąd w pkt 133 i 134 zaskarżonego wyroku, że należało zastosować w drodze analogii art. 83 ust. 2 lit. b) tego rozporządzenia delegowanego, który nakazuje zapłatę odsetek według stopy refinansowania EBC powiększonej o 3,5 punktu procentowego.
74 Tymczasem zdaniem Komisji, po pierwsze, takie stosowanie w drodze analogii nie jest uzasadnione, ponieważ art. 83 rozporządzenia delegowanego nr 1268/2012 reguluje odsetki za zwłokę należne od dłużników Komisji w przypadku opóźnienia w płatnościach, przewidując w tym celu szczególną procedurę.
75 Po drugie, z wyroku Printeos nie można wywnioskować, że Trybunał, który wypowiadał się w przedmiocie obliczania odsetek składanych, chciał zastosować w drodze analogii stopę, o której mowa w art. 83 ust. 2 lit. b) rozporządzenia delegowanego nr 1268/2012 do obliczania odsetek za zwłokę. Ponadto ani Sąd w wyroku z dnia 12 lutego 2019 r., Printeos/Komisja (T‑201/17, EU:T:2019:81), ani Trybunał orzekający w przedmiocie odwołania w tej sprawie w wyroku Printeos, nie przyznały odsetek za zwłokę w wysokości przewidzianej w tym przepisie.
76 Gdyby jednak Trybunał uznał, że należy zastosować stopę procentową określoną w art. 83 rozporządzenia delegowanego nr 1268/2012, Komisja jest zdania, że o ile nie zostanie ustalona inna odpowiednia stopa procentowa, należy przyjąć, analogicznie do art. 83 ust. 4 tego rozporządzenia delegowanego, stopę refinansowania EBC powiększoną o 1,5 punktu procentowego, zastosowaną przez Komisję, w przypadku gdy adresat decyzji nakładającej grzywnę ustanawia gwarancję bankową zamiast tymczasowej zapłaty tej grzywny. Sytuacja ta jest wystarczająco porównywalna z sytuacją w niniejszej sprawie, ponieważ w obu przypadkach odsetki rekompensują Komisji w pierwszym przypadku, a w drugim – przedsiębiorstwu, swobodne dysponowanie kwotą grzywny w czasie trwania postępowania sądowego.
77 Deutsche Telekom kwestionuje argumentację Komisji i uważa, że zarzut drugi również należy oddalić.
Ocena Trybunału
78 Z orzecznictwa Trybunału wynika, że w celu określenia kwoty odsetek należnych przedsiębiorstwu, które zapłaciło grzywnę nałożoną przez Komisję, w następstwie uchylenia lub obniżenia tej grzywny instytucja ta powinna zastosować stopę procentową ustaloną w tym celu w rozporządzeniu delegowanym nr 1268/2012 (zob. podobnie wyrok z dnia 5 września 2019 r., Unia Europejska/Guardian Europe i Guardian Europe/Unia Europejska, C‑447/17 P i C‑479/17 P, EU:C:2019:672, pkt 56). Trybunał wyjaśnił ponadto, że nie jest to odniesienie do art. 90 tego rozporządzenia delegowanego, które nie wymienia żadnej specjalnej stopy procentowej, lecz do art. 83 tego rozporządzenia delegowanego, który określa stopę procentową dla należności niespłaconych w terminie (zob. podobnie wyrok Printeos, pkt 81).
79 Artykuł 83 rozporządzenia delegowanego nr 1268/2012, który zawierał zasady stosowania obowiązującego wówczas rozporządzenia finansowego z 2012 r., przewidywał w tym celu szereg stóp procentowych, z których każda odpowiadała stopie refinansowania EBC powiększonej o różne punkty procentowe. Zgodnie z art. 83 ust. 2 lit. a) i b) tego rozporządzenia delegowanego podwyższenie wynosiło odpowiednio 8 punktów procentowych, jeżeli zdarzeniem powodującym powstanie zobowiązania było zamówienie publiczne na dostawy i usługi, oraz 3,5 punktu procentowego we wszystkich pozostałych przypadkach. Ponadto, jeżeli dłużnik ustanowił gwarancję finansową zaakceptowaną przez księgowego zamiast zapłaty grzywny, art. 83 ust. 4 wspomnianego rozporządzenia delegowanego przewidywał podwyższenie o 1,5 punktu procentowego.
80 W niniejszej sprawie Sąd nie przyjął żadnej z dwóch stóp procentowych dotyczących szczególnych przypadków, o których mowa, odpowiednio, w art. 83 ust. 2 lit. a) i art. 83 ust. 4 rozporządzenia delegowanego nr 1268/2012. Przyjął on stawkę przewidzianą w art. 83 ust. 2 lit. b) tego rozporządzenia delegowanego tytułem uzupełnienia dla „wszystkich innych przypadków”.
81 W związku z tym w pkt 136 zaskarżonego wyroku w celu ustalenia ryczałtowego odszkodowania dla spółki Deutsche Telekom za pozbawienie możliwości korzystania z jej funduszy Sąd, na podstawie analizy przeprowadzonej w pkt 125–135 tego wyroku, przyjął jako stopę mającą zastosowanie w drodze analogii stopę przewidzianą w art. 83 ust. 2 lit. b) rozporządzenia delegowanego nr 1268/2012, a mianowicie stopę refinansowania EBC powiększoną o 3,5 punktu procentowego.
82 W pkt 137 tego wyroku Sąd przyznał zatem spółce Deutsche Telekom tytułem naprawienia szkody, jaką spowodowało w jej majątku wystarczająco istotne naruszenie art. 266 akapit pierwszy TFUE, odszkodowanie, którego kwota 1 750 522,83 EUR odpowiada utracie odsetek w wysokości 3,55 % w rozpatrywanym okresie od kwoty nienależnie pobranej grzywny.
83 Prawdą jest, jak podniosła Komisja, że art. 83 ust. 2 lit. b) rozporządzenia delegowanego nr 1268/2012 nie określa stopy odsetek odpowiadającej zryczałtowanemu odszkodowaniu o charakterze odszkodowania rozpatrywanego w niniejszej sprawie. Przepis ten dotyczy bowiem przypadku, niezwiązanego z niniejszą sprawą, opóźnienia w płatnościach, a mianowicie przypadku, w którym wierzytelność nie została spłacona w przewidzianym terminie. To właśnie okoliczność, że ani ten art. 83, ani żaden inny przepis tego rozporządzenia delegowanego nie określał tej stawki, skłoniła Sąd do zastosowania „w drodze analogii” art. 83 ust. 2 lit. b) wspomnianego rozporządzenia delegowanego w ramach wykonywania przysługującego mu zakresu uznania.
84 Nie wynika z tego jednak, że stosując stopę procentową określoną w tym przepisie, która ponadto nie wydaje się nieracjonalna lub nieproporcjonalna w świetle celu rozpatrywanych odsetek, Sąd naruszył prawo przy wykonywaniu kompetencji przyznanej mu w ramach postępowań mających na celu powstanie odpowiedzialności pozaumownej Unii.
85 W tym względzie należy podkreślić, że w sytuacji gdy kwota grzywny, którą Komisja nałożyła na spółkę Deutsche Telekom i którą przedsiębiorstwo to zapłaciło jej tymczasowo, została zmniejszona przez Sąd, instytucja ta nie może znaleźć się w sytuacji korzystniejszej niż ta, w której znalazłaby się, gdyby jej skarga została oddalona po tym, jak zdecydowała się raczej na ustanowienie gwarancji bankowej w oczekiwaniu na zakończenie postępowania sądowego wszczętego wniesieniem skargi, a nie na dokonanie takiej tymczasowej zapłaty. Tymczasem w tej ostatniej sytuacji spółka Deutsche Telekom byłaby obciążona odsetkami obliczonymi według stopy 1,55 %, zgodnie z art. 83 ust. 4 rozporządzenia delegowanego nr 1268/2012, do której należałoby doliczyć koszty ustanowienia tej gwarancji bankowej.
86 Z tych względów nie można uwzględnić argumentacji Komisji zmierzającej, tytułem ewentualnym, do ograniczenia kwoty odsetek należnych spółce Deutsche Telekom do tej stopy 1,55 %.
87 Do tego dochodzi fakt, że – jak słusznie wskazał Sąd w pkt 127 i 131 zaskarżonego wyroku – sytuacja przedsiębiorstwa, które wnosząc skargę na decyzję Komisji o nałożeniu na nie grzywny tymczasowo zapłaciło tę grzywnę, różni się od sytuacji przedsiębiorstwa, które ustanawia gwarancję bankową w oczekiwaniu na wyczerpanie środków odwoławczych. W przypadku bowiem gdy przedsiębiorstwo ustanowiło gwarancję bankową i w konsekwencji skorzystało z odroczenia płatności, przedsiębiorstwo to, w odróżnieniu od przedsiębiorstwa, które dokonało tymczasowej zapłaty grzywny, nie przekazało Komisji kwoty pieniężnej odpowiadającej kwocie nałożonej grzywny, w związku z czym Komisja nie może być zobowiązana do zwrotu nienależnie pobranej kwoty. Jedyna szkoda finansowa ewentualnie poniesiona przez dane przedsiębiorstwo wynika z jego własnej decyzji o ustanowieniu gwarancji bankowej.
88 Wreszcie, o ile prawdą jest, że – jak podkreśliła Komisja – w wyroku Printeos Trybunał nie przyznał odsetek według stopy refinansowania EBC powiększonej o 3,5 punktu procentowego od kwoty grzywny podlegającej zwrotowi, to dzieje się tak ze względu na fakt, że strona skarżąca w pierwszej instancji w sprawie, w której zapadł ten wyrok, domagała się w odniesieniu do tej kwoty jedynie zastosowania stopy refinansowania EBC powiększonej o 2 punkty procentowe.
89 Należy jeszcze podkreślić, że gdyby Komisja uznała, iż obecne przepisy wykonawcze nie uwzględniają odpowiednio sytuacji takiej jak ta, która legła u podstaw niniejszej sprawy, to do niej lub, w stosownym przypadku, do prawodawcy Unii należałoby dokonanie niezbędnych dostosowań w interesie pewności prawa i przewidywalności działań Komisji.
90 Niemniej jednak, biorąc pod uwagę fakt, że spoczywający na Komisji obowiązek naliczania odsetek przy zwrocie grzywny, której nieważność została w całości lub w części stwierdzona przez sąd Unii, wynika z art. 266 akapit pierwszy TFUE, każda nowa metoda lub sposób obliczania tych odsetek muszą być zgodne z celami, którym służą takie odsetki. W konsekwencji stopa mająca zastosowanie do tych odsetek nie może ograniczać się do skompensowania dewaluacji pieniądza, która miała miejsce w okresie, za który należy zapłacić odsetki, bez pokrycia ryczałtowego odszkodowania, do którego przedsiębiorstwo, które zapłaciło tę grzywnę, ma prawo ze względu na to, że przez pewien czas zostało pozbawione możliwości korzystania ze środków odpowiadających kwocie nienależnie uzyskanej przez Komisję.
91 W świetle powyższego należy stwierdzić, że Sąd nie naruszył prawa, ustalając zryczałtowane odszkodowanie na rzecz spółki Deutsche Telekom poprzez zastosowanie w drodze analogii stopy procentowej przewidzianej w art. 83 ust. 2 lit. b) rozporządzenia delegowanego nr 1268/2012 z uwzględnieniem celu spornych odsetek i ciążącego na nim obowiązku naprawienia poniesionej przez nią szkody. Tym samym zarzut drugi także należy oddalić.
92 Ponieważ żaden z zarzutów podniesionych przez Komisję na poparcie odwołania nie został uwzględniony, odwołanie należy oddalić w całości.
W przedmiocie kosztów
93 Zgodnie z art. 184 § 2 regulaminu postępowania przed Trybunałem, jeżeli odwołanie jest bezzasadne, Trybunał rozstrzyga o kosztach.
94 Zgodnie z art. 138 § 1 tego regulaminu postępowania, mającym zastosowanie do postępowania odwoławczego na podstawie art. 184 § 1 tego regulaminu, kosztami zostaje obciążona, na żądanie strony przeciwnej, strona przegrywająca sprawę.
95 Ponieważ Komisja przegrała sprawę, a spółka Deutsche Telekom wniosła o obciążenie jej kosztami postępowania, należy obciążyć ją kosztami postępowania.
Z powyższych względów Trybunał (wielka izba) orzeka, co następuje:
1) Odwołanie zostaje oddalone.
2) Komisja Europejska zostaje obciążona kosztami postępowania.
Podpisy