WYROK SĄDU PIERWSZEJ INSTANCJI (pierwsza izba)
z dnia 12 września 2007 r.(*)
Wspólnotowy znak towarowy − Zgłoszenie graficznego wspólnotowego znaku towarowego „La Española” − Sprzeciw właściciela krajowych i wspólnotowych graficznych znaków towarowych „Carbonell” − Oddalenie sprzeciwu − Elementy dominujące − Podobieństwo − Prawdopodobieństwo wprowadzenia w błąd − Kompetencje reformatoryjne
W sprawie T‑363/04
Koipe Corporación SL, z siedzibą w San Sebastián (Hiszpania), reprezentowana przez M. Fernándeza de Béthencourta, adwokata,
strona skarżąca,
przeciwko
Urzędowi Harmonizacji w ramach Rynku Wewnętrznego (znaki towarowe i wzory) (OHIM), reprezentowanemu przez J. Garcíę Murillo działającą w charakterze pełnomocnika,
strona pozwana,
w której drugą stroną w postępowaniu przed Izbą Odwoławczą OHIM, występującą przed Sądem w charakterze interwenienta, jest:
Aceites del Sur, SA, z siedzibą w Sewilli (Hiszpania), reprezentowana przez C. L. Fernándeza‑Palaciosa oraz R. Jiméneza Díaza, adwokatów,
mającej za przedmiot skargę na decyzję Czwartej Izby Odwoławczej OHIM z dnia 11 maja 2004 r. (sprawa R 1109/2000‑4) dotyczącą postępowania w sprawie sprzeciwu między Koipe Corporación, SL a Aceites del Sur, SA,
SĄD PIERWSZEJ INSTANCJI WSPÓLNOT EUROPEJSKICH (pierwsza izba),
w składzie: J. D. Cooke, prezes, R. García‑Valdecasas i V. Ciucă, sędziowie,
sekretarz: B. Pastor, zastępca sekretarza,
uwzględniając procedurę pisemną i po przeprowadzeniu rozprawy w dniu 14 marca 2007 r.,
wydaje następujący
Wyrok
Ramy prawne
1 Artykuł 8 ust. 1 lit. b) rozporządzenia Rady (WE) nr 40/94 z dnia 20 grudnia 1993 r. w sprawie wspólnotowego znaku towarowego (Dz.U. 1994, L 11, str. 1) stanowi:
„1. W wyniku sprzeciwu właściciela wcześniejszego znaku towarowego, zgłoszonego znaku towarowego nie rejestruje się, jeżeli:
[...]
b) z powodu identyczności lub podobieństwa do wcześniejszego znaku towarowego, identyczności lub podobieństwa towarów lub usług istnieje prawdopodobieństwo wprowadzenia w błąd opinii publicznej na terytorium, na którym wcześniejszy znak towarowy jest chroniony; prawdopodobieństwo wprowadzenia w błąd obejmuje również prawdopodobieństwo skojarzenia z wcześniejszym znakiem towarowym”.
2 Artykuł 8 ust. 2 tego rozporządzenia przewiduje:
„Do celów ust. 1 »wcześniejsze znaki towarowe« oznaczają:
a) znaki towarowe następujących rodzajów, w odniesieniu do których data złożenia wniosku o rejestrację jest wcześniejsza od daty wniosku o rejestrację wspólnotowego znaku towarowego, biorąc pod uwagę, w odpowiednim przypadku, prawo pierwszeństwa w odniesieniu do tych znaków towarowych:
i) wspólnotowe znaki towarowe;
ii) znaki towarowe zarejestrowane w państwie członkowskim lub, w przypadku Belgii, Niderlandów lub Luksemburga, w Urzędzie Znaków Towarowych Beneluksu;
[…]”.
3 Artykuł 8 ust. 5 powyższego rozporządzenia stanowi:
„Ponadto w wyniku sprzeciwu właściciela wcześniejszego znaku towarowego w rozumieniu ust. 2, zgłoszonego znaku towarowego nie rejestruje się, jeżeli jest on identyczny lub podobny do wcześniejszego znaku i jest zarejestrowany dla towarów lub usług, które nie są podobne do tych, dla których wcześniejszy znak jest zarejestrowany, jeżeli, w przypadku wcześniejszego wspólnotowego znaku towarowego, cieszy się on renomą we Wspólnocie i, w przypadku wcześniejszego krajowego znaku towarowego, cieszy się on renomą w danym państwie członkowskim i jeżeli używanie bez uzasadnionego powodu tego znaku towarowego przynosiłoby nienależyte korzyści z tego powodu lub byłoby szkodliwe dla odróżniającego charakteru lub renomy takiego wcześniejszego znaku towarowego”.
4 Artykuł 55 ust. 3 tego rozporządzenia stanowi:
„Wniosek o stwierdzenie wygaśnięcia lub o unieważnienie jest niedopuszczalny, jeżeli wniosek odnoszący się do tego samego przedmiotu i podstawy roszczenia oraz dotyczący tych samych stron został rozstrzygnięty przez sąd państwa członkowskiego i jeżeli to orzeczenie stało się prawomocne”.
Okoliczności powstania sporu
5 W dniu 23 kwietnia 1996 r. Aceites del Sur, SA dokonała zgłoszenia wspólnotowego znaku towarowego w Urzędzie Harmonizacji w ramach Rynku Wewnętrznego (znaki towarowe i wzory) (OHIM) na podstawie rozporządzenia nr 40/94.
6 Znakiem towarowym, o którego rejestrację wniesiono (zwanym dalej „zgłoszonym znakiem towarowym” lub „znakiem towarowym La Española”), jest oznaczenie graficzne przedstawione poniżej:
7 Towary i usługi, dla których dokonano zgłoszenia graficznego znaku towarowego, należą do klas 29 i 30 Porozumienia nicejskiego dotyczącego międzynarodowej klasyfikacji towarów i usług dla celów rejestracji znaków z dnia 15 czerwca 1957 r., zrewidowanego i zmienionego (zwanego dalej „porozumieniem nicejskim”) i odpowiadają, w odniesieniu do każdej z klas, następującemu opisowi:
– klasa 29: „Mięso, ryby, drób i dziczyzna; ekstrakty mięsne; owoce i warzywa konserwowane, suszone i gotowane; galaretki, dżemy, kompoty; jaja, mleko i wyroby z mleka; jadalne oleje i tłuszcze”;
– klasa 30: „Kawa, herbata, kakao, cukier, ryż, tapioka, sago, namiastki kawy; mąka i produkty zbożowe, chleb, wyroby cukiernicze i słodycze, lody; miód, melasa; drożdże, proszek do pieczenia; sól, musztarda; ocet, sosy (przyprawy); przyprawy; lód do chłodzenia”.
8 W dniu 23 listopada 1999 r. zgłoszenie zostało opublikowane w Biuletynie Wspólnotowych Znaków Towarowych nr 89/98.
9 W dniu 22 czerwca 1998 r. La Española Alimentaria Alcoyana, SA wniosła sprzeciw wobec rejestracji zgłoszonego znaku towarowego (zwany dalej „pierwszym sprzeciwem”; w tym kontekście mowa będzie też o „pierwszym postępowaniu w sprawie sprzeciwu”). Pierwszy sprzeciw dotyczył wszystkich towarów wskazanych w zgłoszeniu wspólnotowego znaku towarowego.
10 Podstawą powołaną w tym sprzeciwie było prawdopodobieństwo wprowadzenia w błąd w rozumieniu art. 8 ust. 1 lit. b) rozporządzenia nr 40/94 związane ze zgłoszonym znakiem towarowym i z wcześniejszym graficznym znakiem towarowym należącym do La Española Alimentaria Alcoyana, złożonym z elementu graficznego oraz elementu słownego „la española”, chronionym na mocy rejestracji wspólnotowej nr 15909 oraz rejestracji w Hiszpanii pod nr 1816147. Wspólnotowy znak towarowy nr 15909 został zarejestrowany dla określonych towarów z klasy 29 porozumienia nicejskiego, pośród których nie ma olejów i tłuszczów jadalnych. Wspólnotowy znak towarowy nr 15909 został też zarejestrowany, podobnie jak hiszpański znak towarowy nr 1816147, dla licznych towarów należących do klasy 30 porozumienia nicejskiego.
11 W dniu 23 lutego 1999 r. przedsiębiorstwo Aceites Carbonell, obecnie Koipe Corporation, SL, złożyło sprzeciw wobec rejestracji zgłoszonego znaku towarowego dotyczący wszystkich towarów objętych zgłoszeniem. Podstawą powołaną w tym sprzeciwie było prawdopodobieństwo wprowadzenia w błąd, o którym mowa w art. 8 ust. 1 lit. b), art. 8 ust. 2 lit. c) i art. 8 ust. 5 rozporządzenia nr 40/94, związane ze zgłoszonym znakiem towarowym oraz z wcześniejszym graficznym znakiem towarowym skarżącej Carbonell (zwanym dalej „wcześniejszym znakiem towarowym” lub „znakiem towarowym Carbonell”), przedstawionym poniżej:
12 Na dowód istnienia wcześniejszego znaku towarowego skarżąca powołała się na rejestracje hiszpańskie nr 994364, 1238745, 1698613, 28270, 252783, 994365, rejestrację wspólnotową nr 338681, rejestracje międzynarodowe nr 244428 i 528639 oraz na krajowe rejestracje irlandzkie, duńskie, szwedzkie i dokonane w Zjednoczonym Królestwie. Po przeanalizowaniu przedstawionych dowodów mających wykazać ważność powołanych praw Wydział Sprzeciwów OHIM ocenił, że skarżąca zdołała wykazać istnienie wyłącznie następujących czterech rejestracji:
– rejestracji hiszpańskiej nr 994364 z dnia 20 października 1982 r. dla „czystej oliwy z oliwek” należącej do klasy 29 porozumienia nicejskiego;
– rejestracji hiszpańskiej nr 1238745 z dnia 20 czerwca 1988 r. dla „oliwy z oliwek” należącej do klasy 29 porozumienia nicejskiego;
– rejestracji hiszpańskiej nr 1698613 z dnia 5 stycznia 1994 r. dla „oliwy z oliwek” należącej do klasy 29 porozumienia nicejskiego;
– rejestracji wspólnotowej nr 338681 z dnia 24 stycznia 2000 r. dla „oliwy z oliwek” należącej do klasy 29 porozumienia nicejskiego.
13 Następnie pismem z dnia 29 września 1999 r. skierowanym do OHIM interwenient ograniczył wykaz towarów objętych wnioskiem o rejestrację do następujących towarów:
– klasa 29: „oleje i tłuszcze jadalne”;
– klasa 30: „majonez i ocet”.
14 W toku pierwszego postępowania w sprawie sprzeciwu, na mocy decyzji nr 259/2000 z dnia 22 lutego 2000 r., Wydział Sprzeciwów odmówił rejestracji zgłoszonego znaku towarowego dla towarów należących do klasy 30 porozumienia nicejskiego. W decyzji tej Wydział Sprzeciwów oddalił jednak sprzeciw La Española Alimentaria Alcoyana w zakresie dotyczącym towarów należących do klasy 29 porozumienia nicejskiego. Decyzję tę podtrzymała Czwarta Izba Odwoławcza OHIM na mocy swojej decyzji nr R 326/2000‑4 z dnia 17 lutego 2003 r. Z tego względu dokonane przez interwenienta zgłoszenie wspólnotowego znaku towarowego odnosi się jedynie do towarów należących do klasy 29 porozumienia nicejskiego.
15 Sprzeciw z dnia 23 lutego 1999 r. został oddalony przez Wydział Sprzeciwów OHIM decyzją nr 2084/2000 z dnia 21 września 2000 r. na tej podstawie, że sporne oznaczenia wywołują ogólnie odmienne wrażenia wizualne, są całkowicie pozbawione elementów podobnych na gruncie fonetycznym oraz że związek koncepcyjny odnoszący się do charakteru i rolniczego pochodzenia towarów jest słaby, co wyklucza istnienie jakiegokolwiek prawdopodobieństwa wprowadzenia w błąd związanego ze spornymi znakami towarowymi.
16 W dniu 19 stycznia 2001 r. skarżąca wniosła do OHIM odwołanie od decyzji Wydziału Sprzeciwów. W dniu 11 maja 2004 r. Czwarta Izba Odwoławcza OHIM oddaliła odwołanie na mocy decyzji nr R 1109/2000‑4 (zwanej dalej „zaskarżoną decyzją”). Potwierdziła ona, że wywoływane przez te oznaczenia ogólne wrażenia wizualne są różne. Zauważyła bowiem, że elementy graficzne, obejmujące w istocie wizerunek osoby siedzącej w gaju oliwnym, dla oliwy z oliwek mają jedynie słabą zdolność odróżniającą, co w konsekwencji nadaje pierwszorzędne znaczenie elementom słownym „la española” i „carbonell”. Jeśli chodzi o porównanie oznaczeń na gruncie fonetycznym i koncepcyjnym, to Izba Odwoławcza stwierdziła, że skarżąca nie kwestionowała całkowitego braku zbieżności elementów słownych ani tego, że związek koncepcyjny pomiędzy spornymi oznaczeniami jest słaby. Wreszcie Izba Odwoławcza przyznała, że Wydział Sprzeciwów winien był orzec w przedmiocie powszechnej znajomości wcześniejszych znaków towarowych. Jednakże jej zdaniem tego rodzaju ocena – podobnie jak badanie dokumentów przedstawionych Izbie Odwoławczej w celu wykazania powszechnej znajomości – nie była bezwzględnie konieczna, ponieważ nie została spełniona jedna ze wstępnych przesłanek oceny prawdopodobieństwa wprowadzenia w błąd w związku z renomowanym lub powszechnie znanym znakiem towarowym, to znaczy przesłanka podobieństwa oznaczeń.
Przebieg postępowania i żądania stron
17 Skarżąca wniosła niniejszą skargę pismem, które wpłynęło do sekretariatu Sądu w dniu 31 sierpnia 2004 r.
18 Pismem z dnia 8 listopada 2004 r. skierowanym do Sądu skarżąca wniosła o włączenie do akt sprawy oświadczenia hiszpańskiej izby handlowej w Belgii i Luksemburgu dotyczącego powszechnej znajomości znaku towarowego Carbonell. Oświadczenie to zostało przesłane skarżącej po dniu wniesienia skargi, chociaż zwróciła się o jego wydanie przed tym dniem. Sąd uwzględnił ten wniosek postanowieniem z dnia 17 listopada 2004 r.
19 W dniu 1 marca 2005 r. OHIM złożył odpowiedź na skargę. W dniu 17 stycznia 2005 r. interwenient złożył pismo zawierające interwencję. Pismem złożonym w dniu 10 maja 2005 r. skarżąca wniosła o umożliwienie jej złożenia repliki. Wniosek ten został oddalony przez Sąd postanowieniem z dnia 23 maja 2005 r.
20 Na podstawie sprawozdania sędziego sprawozdawcy Sąd (pierwsza izba) postanowił otworzyć procedurę ustną.
21 Na rozprawie w dniu 14 marca 2007 r. Sąd wysłuchał wystąpień stron i ich odpowiedzi na przedstawione im pytania.
22 Skarżąca wnosi do Sądu o:
– stwierdzenie nieważności zaskarżonej decyzji;
– stwierdzenie nieważności zgłoszonego znaku towarowego albo ewentualnie nakazanie odrzucenia zgłoszenia wspólnotowego znaku towarowego;
– obciążenie OHIM i interwenienta kosztami niniejszego postępowania oraz kosztami poniesionymi w związku z postępowaniem przed Czwartą Izbą Odwoławczą.
23 OHMI wnosi do Sądu o:
– oddalenie skargi;
– obciążenie skarżącej kosztami postępowania.
24 Interwenient wnosi do Sądu o:
– oddalenie skargi i utrzymanie w mocy zaskarżonej decyzji;
– obciążenie skarżącej kosztami postępowania.
25 Na rozprawie interwenient cofnął wniosek o wezwanie jego pełnomocnika oraz zarzut niedopuszczalności dotyczący zdolności przedstawiciela skarżącej do występowania jako adwokat.
W przedmiocie dopuszczalności
W przedmiocie dopuszczalności wniosku o stwierdzenie przez Sąd nieważności zgłoszonego znaku towarowego albo ewentualnie o nakazanie odrzucenia zgłoszenia
Argumenty uczestników
26 Zdaniem OHIM drugie spośród żądań skarżącej mające na celu stwierdzenie przez Sąd nieważności znaku towarowego La Española albo ewentualnie nakazanie odrzucenia zgłoszenia wspólnotowego znaku towarowego jest niedopuszczalne, gdyż rolą Sądu nie jest kierowanie do OHIM zarządzeń. To OHIM zobowiązany jest zastosować się do zawartego w wyrokach Sądu rozstrzygnięcia i jego uzasadnienia [wyrok Sądu z dnia 23 października 2002 r. w sprawie T‑388/00 Institut fur Lernsysteme przeciwko OHIM – Educational Services (ELS), Rec. str. II‑4301, pkt 19].
Ocena Sądu
27 Drugie spośród żądań skarżącej dzieli się na dwie części. W ramach pierwszej z nich skarżąca wnosi o stwierdzenie nieważności znaku towarowego La Española. W ramach drugiej wnosi ona o nakazanie odrzucenia wniosku o rejestrację tego znaku.
28 W odniesieniu do wniosku o unieważnienie znaku towarowego La Española należy przypomnieć, że art. 62 ust. 3 rozporządzenia nr 40/94 przewiduje, iż w przypadku wniesienia skargi do sądu wspólnotowego decyzje izb odwoławczych stają się skuteczne dopiero po dniu ich odrzucenia lub oddalenia. Zatem, jak słusznie zauważa OHIM, zgłoszony znak towarowy nie został jeszcze zarejestrowany i nie może zostać unieważniony. W związku z tym pierwsza część drugiego żądania skarżącej jest bezprzedmiotowa.
29 Jeśli chodzi o drugą część omawianego żądania, to skarżąca w istocie wnosi do Sądu o wydanie decyzji, którą jej zdaniem powinien był wydać OHIM, to znaczy decyzji stwierdzającej, że zostały spełnione przesłanki sprzeciwu, po to, by OHIM ją wykonał, odmawiając rejestracji zgłoszonego znaku towarowego.
30 Zatem skarżąca wnosi o zmianę zaskarżonej decyzji, jak to przewiduje art. 63 ust. 3 rozporządzenia nr 40/94. Wniosek ten bowiem nie polega na domaganiu się od Sądu nałożenia na OHIM jakiegoś obowiązku działania lub zaniechania, co stanowiłoby skierowane do niego zarządzenie. Przeciwnie, wniosek powyższy zmierza do tego, by Trybunał orzekł – na tej samej podstawie co Izba Odwoławcza – czy zgłoszony znak towarowy może zostać zarejestrowany w świetle art. 8 ust. 1 lit. b) rozporządzenia nr 40/94. Sąd może wydać takie orzeczenie w ramach przysługujących mu kompetencji o charakterze reformatoryjnym [zob. podobnie wyroki Sądu z dnia 8 lipca 2004 r. w sprawie T‑334/01 MFE Marienfelde przeciwko OHIM – Vétoquinol (HIPOVITON), Zb.Orz. str. II‑2787, pkt 19 oraz z dnia 4 października 2006 r. w sprawie T‑190/04 Freixenet przeciwko OHIM (Kształt białej matowej wygładzanej butelki), dotychczas niepublikowany w Zbiorze, pkt 17].
31 Wynika z tego, że druga część drugiego żądania skarżącej jest dopuszczalna.
W przedmiocie zakresu pełnomocnictwa przedstawiciela skarżącej
Argumenty stron
32 Interwenient zwraca uwagę, że pełnomocnictwo udzielone adwokatowi skarżącej nie pozwala mu na reprezentowanie jej przed Sądem. Zdaniem interwenienta przedłożone przez skarżącą pełnomocnictwo notarialne udzielone na rzecz J. Munguíi Arsuagi upoważnia tego ostatniego do reprezentowania skarżącej przed sądami hiszpańskimi, a nie przed sądami wspólnotowymi. Wobec tego pełnomocnictwo udzielone adwokatowi M. Fernándezowi de Béthencourtowi, który podpisał skargę w imieniu i na rzecz skarżącej, przez J. Munguíę Arsuagę przekracza zakres uprawnienia przyznanego temu ostatniemu.
Ocena Sądu
33 Artykuł 44 § 5 lit. b) regulaminu Sądu wymaga, by w przypadku gdy skarżącym jest osoba prawna prawa prywatnego, do skargi był dołączony dowód, że pełnomocnictwo udzielone adwokatowi zostało udzielone przez osobę do tego uprawnioną.
34 Z pełnomocnictwa notarialnego z dnia 16 sierpnia 2004 r. udzielonego na rzecz upoważnionego przedstawiciela skarżącej, J. Munguí Arsuagi, wynika, że miał on prawo do reprezentowania skarżącej osobiście lub do udzielania w tym celu pełnomocnictw innym adwokatom „zarówno na poziomie krajowym, jak i międzynarodowym”, co obejmuje reprezentowanie przed Sądem. Zatem zaskakujące jest, że interwenient zajmuje stanowisko, zgodnie z którym pełnomocnictwo udzielone M. Fernándezowi de Béthencourtowi przez J. Munguíę Arsuagę przekracza zakres uprawnienia przyznanego temu ostatniemu. Stanowisko to jest oczywiście sprzeczne ze stanem faktycznym.
35 Z powyższego wynika, że ten zarzut niedopuszczalności należy oddalić.
W przedmiocie stosowania zasady powagi rzeczy osądzonej
Argumenty stron
36 Interwenient uważa, że w niniejszej sprawie można podnieść zarzut powagi rzeczy osądzonej przewidziany w art. 55 ust. 3 rozporządzenia nr 40/94, zgodnie z którym wniosek o stwierdzenie wygaśnięcia lub o unieważnienie jest niedopuszczalny, jeżeli wniosek odnoszący się do tego samego przedmiotu i podstawy roszczenia oraz dotyczący tych samych stron został rozstrzygnięty przez sąd państwa członkowskiego i jeżeli to orzeczenie stało się prawomocne.
37 Zdaniem interwenienta wyrok sądu hiszpańskiego – Audiencia Provincial de Sevilla (sąd prowincji w Sewilli, Hiszpania) – z dnia 7 lipca 1997 r. należy uznać za mający powagę rzeczy osądzonej w rozumieniu art. 55 ust. 3 rozporządzenia nr 40/94, gdyż dotyczy on tych samych stron, tego samego przedmiotu i tej samej podstawy, co w niniejszym postępowaniu. Wyrok ten dotyczy bowiem sporu pomiędzy skarżącą a interwenientem, w ramach którego skarżąca próbowała uniemożliwić interwenientowi używanie hiszpańskiego znaku towarowego identycznego ze znakiem towarowym La Española, powołując się na zakaz używania imitacji przewidziany w ley nº 3/1991, de 10 de enero, de competencia desleal (hiszpańskiej ustawie nr 3/91 z dnia 10 stycznia 1991 r. o nieuczciwej konkurencji) (BOE nr 10 z dnia 11 stycznia 1991 r., str. 959). W powyższym wyroku stwierdzono brak konfliktu pomiędzy oboma spornymi znakami towarowymi, oddalając żądania skarżącej. Stał się on prawomocny po odrzuceniu odwołania skarżącej przez Tribunal Supremo (hiszpański sąd najwyższy) postanowieniem z dnia 16 lutego 1999 r. Wobec tego interwenient twierdzi, że niniejsza skarga jest niedopuszczalna.
38 Skarżąca oraz OHIM podnieśli na rozprawie, że art. 55 rozporządzenia nr 40/94 nie znajduje zastosowania z powodu braku identyczności sprawy i przedmiotu w niniejszym postępowaniu i w postępowaniu zakończonym wyrokiem Audiencia Provincial w Sewilli.
Ocena Sądu
39 Zgodnie z ugruntowanym orzecznictwem wspólnotowy system znaków towarowych jest systemem autonomicznym, obejmującym zbiór zasad i realizującym właściwe mu cele, który jest stosowany niezależnie od systemów krajowych [wyrok Sądu z dnia 5 grudnia 2000 r. w sprawie T‑32/00, Messe München przeciwko OHIM (electronica), Rec. str. II‑3829, pkt 47 oraz z dnia 24 listopada 2005 r. w sprawie T‑346/04 Sadas przeciwko OHIM – LTJ Diffusion (ARTHUR ET FELICIE), Zb.Orz. str. II‑4891, pkt 70].
40 Zatem zgodność z prawem decyzji izb odwoławczych musi być oceniana wyłącznie na podstawie rozporządzenia nr 40/94, zgodnie z jego wykładnią dokonaną przez sąd wspólnotowy, a nie na podstawie orzecznictwa krajowego [wyroki Sądu z dnia 9 lipca 2003 r. w sprawie T‑162/01 Laboratorios RTB przeciwko OHIM – Giorgio Beverly Hills (GIORGIO BEVERLY HILLS), Rec. str. II‑2821, pkt 53, z dnia 4 listopada 2003 r. w sprawie T‑85/02 Díaz przeciwko OHIM – Granjas Castelló (CASTILLO), Rec. str. II‑4835, pkt 37 oraz wyrok z dnia 13 lipca 2004 r. w sprawie T‑115/02 AVEX przeciwko OHIM – Ahlers (a), Zb.Orz. str. II‑2907, pkt 30].
41 Zasada autonomii systemu wspólnotowego znajduje zastosowanie a fortiori w sytuacjach takich, jak będąca przedmiotem niniejszej sprawy, ponieważ wyrok Audiencia Provincial w Sewilli nie opiera się na zasadach analogicznych do zasad rozporządzenia nr 40/94, lecz na przepisach ustawy dotyczącej nieuczciwej konkurencji.
42 Należy również podnieść, że art. 55 ust. 3 rozporządzenia nr 40/94 stanowi wyjątek od powyższej zasady. Przepis ten przewiduje jedynie, że OHIM musi uznać za niedopuszczalny wniosek o stwierdzenie wygaśnięcia lub o unieważnienie, złożony wobec zarejestrowanego już wspólnotowego znaku towarowego, jeżeli wniosek mający ten sam przedmiot, to znaczy dotyczący stwierdzenia wygaśnięcia lub unieważnienia tego znaku towarowego, jak i podstawę roszczenia, a także dotyczący tych samych stron został rozstrzygnięty przez sąd krajowy i jeżeli to orzeczenie stało się prawomocne.
43 W związku z tym powyższy przepis nie może mieć żadnego wpływu na dopuszczalność niniejszej skargi, która nie stanowi wniosku o stwierdzenie wygaśnięcia lub o unieważnienie i nie została wniesiona do OHIM, lecz do Sądu.
44 Wreszcie należy dodatkowo podnieść, że wbrew temu, co twierdzi interwenient, sprawa rozstrzygnięta przez Audiencia Provincial w Sewilli wyrokiem z dnia 7 lipca 1997 r. nie miała ani tej samej podstawy, ani tego samego przedmiotu co niniejsza sprawa. Jeśli chodzi o podstawę, to wspomniana sprawa dotyczyła naruszenia hiszpańskiej ustawy o nieuczciwej konkurencji, podczas gdy w niniejszej sprawie chodzi o kwestię dotyczącą rozporządzenia nr 40/94. Co do przedmiotu owej sprawy, to należy podnieść, że wyrok Audiencia Provincial w Sewilii oparty był co do zasady na wyroku Tribunal Supremo z dnia 10 czerwca 1987 r., w którym nie stwierdzono braku konfliktu pomiędzy znakiem towarowym Carbonell i zgłoszonym znakiem towarowym. Niemniej przywołany wyrok Tribunal Supremo dotyczył wyłącznie kwestii braku konfliktu pomiędzy znakiem towarowym interwenienta, wykazującym znaczne podobieństwo do zgłoszonego znaku towarowego, a znakiem towarowym La Española należącym do skarżącej, zarejestrowanym dla „wędlin” objętych klasą 29 porozumienia nicejskiego. Nie można zatem stwierdzić żadnego podobieństwa przedmiotu, skoro wskazane znaki towarowe różnią się od spornych znaków w niniejszej sprawie.
45 Omawiany zarzut niedopuszczalności należy więc oddalić.
Co do istoty sprawy
46 Na poparcie wniosku o stwierdzenie nieważności skarżąca podnosi dwa zarzuty, oparte po pierwsze, na naruszeniu art. 8 ust. 1 lit. b) rozporządzenia nr 40/94, a po drugie, na naruszeniu obowiązku zbadania dowodów renomy wcześniejszego znaku towarowego.
Uwagi wstępne
47 Pomiędzy stronami istnieje spór co do rejestracji, jakie należy uwzględnić w celu oceny prawa do wniesienia sprzeciwu, na które powołuje się skarżąca. Zdaniem skarżącej nie chodzi tylko o rejestracje hiszpańskie i wspólnotowe, które zostały uwzględnione przez Wydział Sprzeciwów oraz Izbę Odwoławczą, ale również o pozostałe powołane przez nią rejestracje. OHIM oraz interwenient kwestionują to twierdzenie i odpowiadają, że skoro data dokonanego przez skarżącą zgłoszenia wspólnotowego nr 338681 była późniejsza niż data złożenia wniosku o rejestrację zgłoszonego znaku towarowego, to Izba Odwoławcza nie powinna była brać go pod uwagę.
48 Jednak zdaniem Sądu kwestia ta nie ma w niniejszej sprawie znaczenia. Zaskarżona decyzja jest bowiem oparta co do zasady na braku podobieństwa pomiędzy elementami graficznymi znaku towarowego Carbonell i zgłoszonego znaku towarowego. Tymczasem element graficzny znaku towarowego Carbonell jest taki sam w przypadku wszystkich rejestracji powołanych przez skarżącą, zarówno uwzględnionych przez Izbę Odwoławczą, jak i przez nią odrzuconych.
W przedmiocie pierwszego zarzutu, opartego na naruszeniu art. 8 ust. 1 lit. b) rozporządzenia nr 40/94
Argumenty uczestników
49 Zdaniem skarżącej zaskarżona decyzja narusza art. 8 ust. 1 lit. b) rozporządzenia nr 40/94, gdyż nie uwzględnia okoliczności, że sporne znaki towarowe są na pierwszy rzut oka ogólnie podobne, przez co może powstać prawdopodobieństwo wprowadzenia uczestników rynku w błąd, ani też okoliczności, że towary objęte wnioskiem o rejestrację są identyczne z towarami, do oznaczania których służy wcześniejszy znak towarowy.
50 W odniesieniu do podobieństwa towarów oznaczanych spornymi znakami towarowymi skarżąca wskazuje po pierwsze, że Izba Odwoławcza błędnie stwierdziła w pkt 17 zaskarżonej decyzji, iż towary te są częściowo identyczne (oleje i tłuszcze jadalne), częściowo bardzo podobne [sól, musztarda; ocet, sosy (przyprawy); przyprawy], a w pozostałej części – różne. Skarżąca podnosi, że biorąc pod uwagę z jednej strony ograniczenie wykazu towarów dokonane przez interwenienta w piśmie z dnia 29 września 1999 r., z drugiej zaś strony okoliczność, że odmówiono rejestracji znaku towarowego La Española dla towarów należących do klasy 30 porozumienia nicejskiego, towary objęte wnioskiem o rejestrację są identyczne z towarami wprowadzanymi do obrotu z wcześniejszym znakiem towarowym, ponieważ oliwa z oliwek (klasa 29 porozumienia nicejskiego) oznaczana znakiem towarowym Carbonell należy do „jadalnych olejów i tłuszczów” objętych wnioskiem o rejestrację wspólnotowego znaku towarowego. Skarżąca w konsekwencji twierdzi, że należy zastosować orzecznictwo, zgodnie z którym przy ogólnej ocenie prawdopodobieństwa wprowadzenia w błąd mniejsze podobieństwo pomiędzy oznaczeniami może być zrekompensowane przez identyczność towarów oznaczanych tymi znakami towarowymi (zob. podobnie wyroku Trybunału z dnia 29 września 1998 r. w sprawie C‑39/97 Canon, Rec. str. I‑5507, pkt 17 oraz z dnia 22 czerwca 2000 r. w sprawie C‑425/98 Marca Mode, Rec. str. I‑4861, pkt 40).
51 Po drugie, zdaniem skarżącej Izba Odwoławcza popełniła błąd w ocenie przy analizie wizualnej spornych znaków towarowych, polegający na stwierdzeniu niewielkiej zdolności odróżniającej elementu graficznego i na nadaniu większego znaczenia elementowi słownemu. Zdaniem skarżącej Izba Odwoławcza powinna była raczej skupić się w ramach dokonywanego przez siebie badania porównawczego na podobieństwach wykazywanych przez elementy graficzne, które są dominującymi składnikami spornych znaków towarowych.
52 Zatem skarżąca podnosi, że użycie rysunku, takiego jak we wcześniejszym znaku towarowym, nie jest ani konieczne, ani typowe dla wprowadzania do obrotu oliwy z oliwek. W odróżnieniu od rysunku drzewek oliwnych lub oliwek, umieszczony na pierwszym planie wizerunek kobiety ubranej w sposób wyglądający na tradycyjny nie ma charakteru powszechnego. W tym zakresie skarżąca załącza oświadczenie notarialne potwierdzające autentyczność zdjęć znaków towarowych stosowanych dla różnych rodzajów oliwy z oliwek wprowadzanych do obrotu na terytorium Hiszpanii, stanowiących łącznie 95% tego rynku, z których wynika, że oprócz spornych znaków towarowych żadna etykieta nakładana na te towary nie przedstawia kobiety.
53 Skarżąca podnosi natomiast, że oznaczenie „la española” nie ma charakteru odróżniającego. Podkreśla ona, że słowa „España” i „española” są używane powszechnie i że ich znaczenie jest znane nawet osobom nieznającym języka hiszpańskiego. W krajach niehiszpańskojęzycznych oznaczenie „la española” postrzegane jest jako określająca pochodzenie geograficzne towarów.
54 Skarżąca wskazuje również, że Izba Odwoławcza nieuwzględniła okoliczności, iż przeciętny konsument postrzega znak towarowy jako pewną całość i nie zajmuje się badaniem jego poszczególnych elementów. Podkreśla ona, że w większości przypadków konsument nabywa oferowane przez nią towary w sklepach wielkopowierzchniowych, w których są one umieszczone na półkach w sposób bezpośrednio dostępny kupującym, którzy nie muszą prosić o nie ustnie. Skarżąca uważa, że konsument traci niewiele czasu pomiędzy kolejnymi zakupami w różnych częściach sklepu. W tych okolicznościach czynność zakupu ma charakter złożony, nieprzemyślany i bezrefleksyjny, tym bardziej że towary są zgromadzone w tym samym miejscu, co zwiększa prawdopodobieństwo wprowadzenia w błąd. Konsument kieruje się bowiem raczej wrażeniem niż bezpośrednim porównaniem różnych znaków towarowych. Jest on ogólnie mniej uważny niż konsument wyspecjalizowany. Z powyższego skarżąca wywodzi, że przy wyborze towaru decydujące znaczenie ma wizualne wrażenie wywierane przez etykietę, na której zamieszczony jest znak towarowy.
55 Po trzecie, skarżąca wymienia szesnaście podobieństw pomiędzy wcześniejszym znakiem towarowym i zgłoszonym znakiem towarowym.
56 Skarżąca zauważa, że zbieżności pomiędzy oboma rysunkami wywołują na gruncie wizualnym bardzo podobne wrażenie ogólne. W konsekwencji nawet jeśli przeciętny konsument zdolny jest dostrzec pewne różnice pomiędzy oboma oznaczeniami, prawdopodobieństwo stwierdzenia związku pomiędzy oboma znakami towarowymi pozostaje realne.
57 Po czwarte skarżąca wskazuje, że biorąc pod uwagę podobieństwo spornych oznaczeń, odbiorcy mogą uważać zgłoszony znak towarowy za prostą odmianę znaku towarowego Carbonell. Zauważa ona, że zgodnie z orzecznictwem jedno przedsiębiorstwo może używać pochodnych znaków towarowych, wywodzących się od podstawowego znaku towarowego i posiadających wspólny z nim element dominujący, dla rozróżnienia różnych linii produkcji [zob. podobnie wyrok Sądu z dnia 18 lutego 2004 r. w sprawie T‑10/03 Koubi przeciwko OHIM – Flabesa (CONFORTFLEX), Rec. str. II‑719, pkt 61]. Skarżąca wyjaśnia w tym zakresie, że wprowadza do obrotu różne rodzaje oliwy z oliwek, oznaczane tym samym rysunkiem, różniące się nazwami, takim jak „carbonell”, „fontana”, „finoliva”, „sotoliva” i „mezquita”.
58 Na koniec skarżąca zauważa, że używany przez nią wizerunek jest kluczowy dla Carbonell, ponieważ pozwala on konsumentowi na automatyczne rozpoznanie pochodzenia jej towarów nawet bez konieczności zamieszczania nazwy „carbonell”.
59 OHIM przyznaje, że Izba Odwoławcza błędnie pominęła ograniczenie wykazu towarów objętych wnioskiem o rejestrację. Uznaje on, że oliwa z oliwek (towar oznaczany wcześniejszym znakiem towarowym) jest towarem identycznym z olejami i tłuszczami jadalnymi objętymi wnioskiem o rejestrację, skoro te ostatnie obejmują oliwę z oliwek. Jednakże OHIM i interwenient uważają, że tego rodzaju błąd nie ma istotnego wpływu na zaskarżoną decyzję, biorąc pod uwagę, że oddalenie sprzeciwu oparto w niej na braku podobieństwa pomiędzy spornymi znakami towarowymi, a nie na tym, że rozważane towary nie były ani identyczne, ani podobne. Interwenient dodaje, że nie należy przywiązywać żadnej wagi do okoliczności, że zaskarżona decyzja wskazuje inne towary, skoro zarówno Wydział Sprzeciwów, jak i Izba Odwoławcza zawsze przyznawały, że towary były w części identyczne.
60 OHIM potwierdza ocenę Izby Odwoławczej, zgodnie z którą sporne oznaczenia wywołują odmienne wrażenia wizualne.
61 OHIM oraz interwenient są zdania, że w niniejszym sporze należy zastosować orzecznictwo, zgodnie z którym całościową ocenę prawdopodobieństwa wprowadzenia w błąd w zakresie, w jakim dotyczy ona wizualnego, fonetycznego lub koncepcyjnego podobieństwa kolidujących znaków, należy oprzeć na wywieranym przez nie całościowym wrażeniu, ze szczególnym uwzględnieniem ich elementów odróżniających i dominujących (wyroki Trybunału z dnia 11 listopada 1997 r. w sprawie C‑251/95 SABEL, Rec. str. I‑6191, pkt 23 oraz z dnia 22 czerwca 1999 r. w sprawie C‑342/97 Lloyd Schuhfabrik Meyer, Rec. str. I‑3819, pkt 25). Według OHIM dokonana przez Wydział Sprzeciwów ocena całościowego wrażenia wywoływanego przez sporne oznaczenia po stronie konsumenta, która została przejęta przez Izbę Odwoławczą, jest zgodna z orzecznictwem. Uwzględnia ona bowiem okoliczność, że elementy graficzne mogą kojarzyć się z towarem i przez to mieć mniejszy wpływ na sposób postrzegania oznaczenia.
62 OHIM przyznaje, że wizerunek siedzącej kobiety ubranej w tradycyjny strój może mieć charakter odróżniający dla rozpatrywanych towarów. Jednak uważa on, że w niniejszym przypadku elementy graficzne wspólne obu spornym oznaczeniom nie mają szczególnej zdolności odróżniającej. W tym zakresie OHIM twierdzi, że jeden z konkurujących podmiotów nie może zawłaszczyć sobie na wyłączność rysunku wiejskiego krajobrazu z drzewkami oliwnymi (oraz połączenia kolorów użytych do przedstawienia tego krajobrazu), biorąc pod uwagę, że jest on ściśle związany z oznaczanym nim towarem (oliwa z oliwek) i z jego pochodzeniem. Podobnie nie można zawłaszczyć sobie idei przedstawienia kobiety. Interwenient ze swej strony wskazuje, że elementy graficzne wspólne spornym znakom towarowym odnoszą się do obiektów o charakterze rodzajowym lub do ogólnych kategorii obiektów, które mają niewielką zdolność odróżniającą.
63 Interwenient kwestionuje wartość dowodową aktu notarialnego przedstawionego przez skarżącą w celu wykazania, że żaden znak towarowy używany w związku z wprowadzaniem do obrotu oliwy oliwek na terytorium Hiszpanii nie przedstawia kobiety. Tytułem przykładu powołuje się na inne znaki towarowe, które wykorzystują wizerunek kobiety ubranej w suknię z falbanami lub w strój cygański, i w związku z tym przedkłada różnego rodzaju dokumenty.
64 OHIM twierdzi, że w niniejszym przypadku element słowny odgrywa bardzo istotną rolę dla wizualnego wrażenia wywoływanego przez omawiane oznaczenia i że nie budzi wątpliwości, iż elementy „la española” oraz „carbonell” pod względem wizualnym istotnie się od siebie różnią.
65 Chociaż OHIM przyznaje, że wyrażenie „la española” samo w sobie jest mało odróżniające, to kwestionuje twierdzenie skarżącej, iż uwzględnianie go przy porównywaniu spornych oznaczeń jest bezużyteczne. Zdaniem OHIM należy uwzględnić okoliczność, że w przypadku złożonych znaków towarowych, na które składają się elementy graficzne i słowne, te ostatnie mają podstawowe znaczenie, gdyż są łatwiejsze do zapamiętania przez konsumenta i bardziej jednoznaczne jeśli chodzi o rozpoznawanie znaku towarowego i informowanie o nim osób trzecich. Interwenient ze swej strony wyjaśnia, że ogólnie dominujący charakter elementu słownego wynika z faktu, że konsument rozpoznaje złożone znaki towarowe po nazwach, przede wszystkim w przypadku zwracania się o dany towar ustnie, oraz stąd, że w niektórych przypadkach element graficzny jest bezużyteczny, jak na przykład w reklamie radiowej.
66 Interwenient potwierdza ocenę, zgodnie z którą nazwy „la española” oraz „carbonell” mają charakter dominujący. W odniesieniu do pierwszej z nich dodaje on, że charakter dominujący wzmocniony jest powszechną znajomością znaku towarowego La Española.
67 OHIM wspierany przez interwenienta stwierdza, że pomiędzy omawianymi oznaczeniami występują istotne różnice w zakresie ogólnego wyglądu przedstawionej kobiety, zarówno z uwagi na jej pozycję, strój, rysy twarzy, jak i na okoliczność, że w zgłoszeniu wspólnotowego znaku towarowego kobieta trzyma w rękach dzbanek, podczas gdy znak towarowy Carbonell przedstawia kobietę z uniesionymi ramionami trzymającą się gałęzi drzewka oliwnego. Podobnie OHIM zauważa, że w przypadku wcześniejszego znaku towarowego kobieta siedzi na murku, na którym znajdują się dwa pojemniki o tradycyjnym wyglądzie, podczas gdy na rysunku w zgłoszonym znaku towarowym przedmiot, na którym siedzi kobieta, jest niewidoczny.
68 Wreszcie OHIM wskazuje, że na gruncie koncepcyjnym konsument postrzegał będzie określenie „carbonell” jako nazwisko rodziny, podczas gdy element graficzny wywoła u niego skojarzenie z naturalnym i tradycyjnym pochodzeniem towaru. W przypadku zgłoszonego znaku towarowego zarówno sam element graficzny, jak i nazwa „la española” powinny u odbiorców wywołać oczywiste skojarzenie z naturalnym i geograficznym pochodzeniem towaru. OHIM wywodzi stąd, że pomiędzy omawianymi znakami istnieje związek, który można zdefiniować jako odwołanie się do naturalnego pochodzenia towarów. Wyjaśnia on, że tego rodzaju związek dotyczy jedynie cech lub jakości towarów, a nie ich gospodarczego pochodzenia.
69 Na podstawie powyższego OHIM dochodzi do wniosku, że Izba Odwoławcza nie dopuściła się żadnego błędu w ocenie porównawczej oznaczeń, która to ocena doprowadziła ją do stwierdzenia, iż nie są one ani identyczne, ani podobne i że w związku z tym nie występuje prawdopodobieństwo wprowadzenia w błąd w rozumieniu art. 8 ust. 1 lit. b) rozporządzenia nr 40/94 (wyrok Trybunału z dnia 12 października 2004 r. w sprawie C‑106/03 P Vedial przeciwko OHIM, Zb.Orz. str. I‑9573, pkt 53 i 54). OHIM dodaje, że z tego samego względu w niniejszym sporze nie znajduje zastosowania zasada wzajemnej zależności pomiędzy badanymi czynnikami.
Ocena Sądu
70 Na wstępie należy podnieść, że w zaskarżonej decyzji (pkt 17) Izba Odwoławcza stwierdza, iż towary objęte zakresem rejestracji znaku towarowego Carbonell oraz towary, których dotyczy zgłoszony znak towarowy, są w części identyczne (oleje i tłuszcze jadalne należące do klasy 29 porozumienia nicejskiego), w części bardzo podobne [sól, musztarda, ocet, sosy (przyprawy), przyprawy, towary należące do klasy 30 porozumienia nicejskiego], a w pozostałej części – rożne.
71 Niemniej jednak, jak słusznie podniosła skarżąca i jak to na rozprawie przyznali OHIM oraz interwenient, Izba Odwoławcza powinna była w zaskarżonej decyzji ograniczyć się do stwierdzenia, że towary objęte znakiem towarowym Carbonell są identyczne z towarami objętymi zgłoszonym znakiem towarowym w zakresie, w którym w przypadku tych ostatnich chodzi o oliwę z oliwek, oraz że towary objęte znakiem towarowym Carbonell są bardzo podobne do towarów objętych zgłoszonym znakiem towarowym w zakresie, w którym w przypadku tych ostatnich chodzi o inne tłuszcze jadalne. Wniosek ten jest nieunikniony w następstwie, po pierwsze, ograniczenia wykazu towarów dokonanego pismem interwenienta z dnia 29 września 1999 r., a po drugie, decyzji Wydziału Sprzeciwów z dnia 22 lutego 2000 r. w ramach pierwszego postępowania w sprawie sprzeciwu, w której odmówił on rejestracji znaku towarowego La Española dla towarów należących do klasy 30 porozumienia nicejskiego i która została potrzymana decyzją Czwartej Izby Odwoławczej z dnia 17 lutego 2003 r.
72 W tych okolicznościach Sąd uważa, że Izba Odwoławcza niesłusznie pominęła orzecznictwo, zgodnie z którym przy dokonywaniu oceny prawdopodobieństwa wprowadzenia w błąd niewielki stopień podobieństwa oznaczeń może być zrekompensowany wysokim stopniem podobieństwa towarów (ww. wyroki w sprawie Canon, pkt 17 oraz w sprawie Marca Mode, pkt 40).
73 Niemniej jednak w zaskarżonej decyzji Izba Odwoławcza stwierdziła, że pomiędzy spornymi znakami towarowymi nie ma żadnego podobieństwa, ponieważ ich elementy graficzne mają niewielką zdolność odróżniającą dla oliwy z oliwek, a zatem naczelnego znaczenia nabiera porównanie ich elementów słownych, które są całkowicie rożne. Właśnie dlatego Izba Odwoławcza stwierdziła, niestosując wspomnianego orzecznictwa, że jakiekolwiek prawdopodobieństwo wprowadzenia w błąd dotyczące spornych znaków towarowych jest wykluczone.
74 Sąd zbada kolejno przesłanki dotyczące niewielkiej zdolności odróżniającej elementów graficznych, dominującego charakteru elementów słownych oraz podobieństwa i prawdopodobieństwa wprowadzenia w błąd związanego ze spornymi znakami towarowymi.
– W przedmiocie charakteru odróżniającego elementów graficznych
75 W pkt 18 zaskarżonej decyzji Izba Odwoławcza na poparcie swoich wniosków dotyczących niewielkiej zdolności odróżniającej elementów graficznych spornych znaków towarowych ogranicza się do stwierdzenia, że co do zasady przedstawiają one siedzącą osobę na wiejskim tle, a dokładniej w gaju oliwnym. Tę lakoniczną analizę należy odczytywać w ten sposób, że Izba Odwoławcza przejęła analizę dokonaną przez Wydział Sprzeciwów, zgodnie z którą elementy graficzne spornych znaków towarowych mają mniejszą zdolność odróżniającą, ponieważ są typowe w branży oliwy z oliwek.
76 Jednak w zaskarżonej decyzji Izba Odwoławcza nie podała żadnego wyjaśnienia dotyczącego powodów, dla których uznała, iż sporny wizerunek jest typowy w branży oliwy z oliwek, i poza spornymi znakami towarowymi nie przywołała żadnego znaku towarowego zawierającego podobny element graficzny.
77 Natomiast z przedstawionego przez skarżącą oświadczenia notarialnego potwierdzającego autentyczność zdjęć znaków towarowych stosowanych dla różnych rodzajów oliwy z oliwek wprowadzanych do obrotu na terytorium Hiszpanii i stanowiących 95% rynku wynika, że poza spornymi znakami towarowymi żaden z tych znaków towarowych nie zawiera wizerunku kobiety. Ani OHIM, ani interwenient nie kwestionowali prawdziwości tego dokumentu. Jednak OHIM na rozprawie zakwestionował jego dopuszczalność z tego względu, że nie został on przedstawiony na etapie postępowania administracyjnego. Tymczasem dokument ten został przedłożony wraz ze skargą, jak tego wymaga art. 44 § 1 regulaminu, i ma właśnie na celu wykazanie, że dokonana w zaskarżonej decyzji analiza dotycząca typowego charakteru omawianych elementów graficznych jest nieprawidłowa. Jest on zatem dopuszczalny.
78 Argument interwenienta, oparty na okoliczności, że inne hiszpańskie znaki towarowe używane do oznaczania oliwy z oliwek wykorzystują wizerunek kobiety oraz że omawiany wizerunek nie jest niestandardowy dla tego typu znaków towarowych, nie może się utrzymać. Z analizy owych znaków towarowych wynika bowiem, że użyty w nich wizerunek kobiety różni się znacznie od wizerunków występujących w spornych znakach towarowych. Ponadto znaki te są w bardzo niewielkim stopniu reprezentatywne dla hiszpańskiego rynku oliwy z oliwek. Żaden z nich nie występuje w jedynym dokumencie przedłożonym Sądowi pokazującym udziały rynkowe różnych znaków towarowych stosowanych do oznaczania oliwy z oliwek w Hiszpanii, to znaczy w sprawozdaniu firmy zajmującej się badaniem rynku AC Nielsen Company SL z dnia 18 sierpnia 2004 r., którego prawidłowość nie była kwestionowana przez żadną ze stron.
79 W tych okolicznościach należy uznać, że w zaskarżonej decyzji Izba Odwoławcza błędnie oceniła, iż elementy graficzne spornych znaków towarowych są typowe na hiszpańskim rynku oliwy z oliwek.
80 Jednakże OHIM uważa, że Izba Odwoławcza stwierdziła, iż elementy graficzne spornych znaków towarowych mają niewielką zdolność odróżniającą nie ze względu na występowanie na wspomnianym rynku podobnych znaków towarowych, lecz z tego samego powodu, dla którego ustaliła słaby związek koncepcyjny pomiędzy spornymi znakami towarowymi, to znaczy dlatego, że występujące w nich elementy graficzne nawiązywały do charakteru i rolniczego pochodzenia towarów. W konsekwencji przeciętny konsument nie dostrzega w tychże elementach wskazówki pochodzenia gospodarczego towarów, lecz sugestię dotyczącą ich naturalnego i tradycyjnego wytwarzania.
81 Przyjmując nawet, że zaskarżoną decyzję można interpretować w sposób wskazany przez OHIM, Sąd nie może podzielić przedstawionego przez niego argumentu.
82 Po pierwsze, o ile można uznać, że rysunek gaju oliwnego odwołuje się do elementu związanego w sposób nieunikniony z oliwą z oliwek, to nie można dojść do tego samego wniosku w przypadku wizerunku siedzącej osoby. Sam OHIM w swojej odpowiedzi na skargę uznał (pkt 50), że wizerunek siedzącej kobiety w tradycyjnym stroju może mieć charakter odróżniający dla omawianych towarów. Zdaniem Sądu nie ma żadnego powodu, by przyjąć, że w odbiorze przeciętnego konsumenta wizerunek siedzącej kobiety zawiera odwołanie do naturalnego i tradycyjnego pochodzenia towaru, a nie do jego pochodzenia gospodarczego.
83 OHIM twierdzi jednak, że jeden z konkurujących podmiotów nie może zawłaszczać sobie wyłączności na używanie wizerunku kobiety. Tymczasem kwestia, czy elementy tworzące dany znak towarowy mogą być swobodnie używane przez innych konkurentów, nie jest częścią oceny charakteru odróżniającego elementów graficznych znaku (zob. podobnie wyrok Trybunału z dnia 16 września 2004 r. w sprawie C‑329/02 P SAT.1 przeciwko OHIM, Zb.Orz. str. I‑8317, pkt 36). W ramach tej oceny jedynym istotnym pytaniem jest, czy badane oznaczenie ma charakter odróżniający, czy nie. Jest to pytanie, na które OHIM odpowiedział już twierdząco.
84 W tym miejscu należy wyjaśnić, że skarżąca nie usiłuje zawłaszczyć sobie jakiegokolwiek rodzaju wizerunku gaju oliwnego lub jakiegokolwiek rodzaju wizerunku kobiety w ogólności. Rości sobie ona prawo do wyłączności na konkretne przedstawienie połączenia tych dwóch elementów, będące częścią jej znaku towarowego. Skarżąca nie sprzeciwia się więc używaniu przez interwenienta wizerunku kobiety w ramach należącego do niego znaku towarowego, lecz używaniu wizerunku, który uważa za zbyt podobny do wizerunku będącego częścią jej własnego znaku towarowego.
85 Po drugie należy podnieść, że w odniesieniu do elementów graficznych znaku towarowego badania charakteru odróżniającego można dokonać po części dla każdego z jego elementów rozpatrywanych odrębnie. Jednak w każdym razie badanie to musi być zależne od analizy całości, którą te elementy tworzą. Sama okoliczność, że każdy z tych elementów rozpatrywany odrębnie pozbawiony jest charakteru odróżniającego, nie wyklucza bowiem możliwości, że ich kombinacja może wykazywać charakter odróżniający (zob. podobnie ww. wyrok w sprawie SAT.1 przeciwko OHIM, pkt 28 oraz przywołane tam orzecznictwo).
86 Tymczasem OHIM i interwenient dokonują oceny charakteru odróżniającego spornych znaków towarowych, opierając się na odrębnej analizie każdego z ich składników − w szczególności rysunku gaju oliwnego i kobiety oraz elementów dodatkowych obu znaków, takich jak czerwone obramowanie i miejsca zarezerwowane na nazwy i ich kształty – nie biorąc pod uwagę, że niektóre składniki pozbawione osobno charakteru odróżniającego mogą nabierać takiego charakteru w przypadku ich połączenia.
87 Z powyższego wynika, że Izba Odwoławcza w zaskarżonej decyzji błędnie stwierdziła, iż elementy graficzne spornych znaków towarowych mają niewielką zdolność odróżniającą.
– W przedmiocie dominującego charakteru części słownych
88 W pkt 18 zaskarżonej decyzji Izba Odwoławcza wyjaśnia, że ze względu na niewielką zdolność odróżniającą elementów graficznych spornych znaków towarowych w niniejszej sprawie naczelnego znaczenia nabiera porównanie ich elementów, nawet jeśli element słowny znaku towarowego La Española sam w sobie ma niewielką zdolność odróżniającą.
89 Sąd uważa, że ocena Izby Odwoławczej jest błędna.
90 Po pierwsze Sąd orzekł, że w zaskarżonej decyzji Izba Odwoławcza błędnie stwierdziła, iż elementy graficzne spornych znaków towarowych mają słabą zdolność odróżniającą. Wobec tego porównanie elementów słownych nie może odbywać się na podstawie tejże oceny.
91 Po drugie z orzecznictwa wynika, że w przypadkach gdy element słowny złożonego znaku towarowego zajmuje równorzędną pozycję w stosunku do elementu graficznego, tego ostatniego na gruncie wizualnym nie można uważać za drugorzędny w stosunku do pozostałych składników oznaczenia (zob. analogicznie wyrok Sądu z dnia 12 grudnia 2002 r. w sprawie T‑110/01 Vedial przeciwko OHIM – France Distribution (HUBERT), Rec. str. II‑5275, pkt 53). Powyższe stwierdzenie należy a fortiori stosować do przypadków, w których element graficzny pod względem powierzchniowym zajmuje znacznie ważniejszą pozycję niż element słowny.
92 Po trzecie Sąd uważa, że element słowny „la española” ma jedynie niewielką zdolność odróżniającą. Słowo to jest powszechnie używane w Hiszpanii i jest postrzegane jako opisujące pochodzenie geograficzne towarów. Jak wynika z wyroku Tribunal Supremo z dnia 10 czerwca 1987 r. dołączonego do akt przez interwenienta, element słowny „la española” występuje bowiem w niemal 100 znakach towarowych w Hiszpanii, z których ponad 12 zarejestrowanych jest dla towarów należących do klasy 29 porozumienia nicejskiego. Sam interwenient w pierwszym postępowaniu w sprawie sprzeciwu podniósł przed Wydziałem Sprzeciwów (zob. Decyzja Wydziału Sprzeciwów nr 259/2000 z dnia 22 lutego 2000 r., str. 3, ostatni akapit oraz str. 5 ostatni akapit) oraz przed Izbą Odwoławczą (zob. decyzja Czwartej Izby Odwoławczej OHIM nr R 326/2000‑4 z dnia 17 lutego 2003 r., str. 4, akapity trzeci i czwarty), że wyrażenie „la española” stało się zwyczajnym wyrażeniem języka potocznego, mającym niewielką zdolność odróżniającą i stanowiącym powszechnie używane oznaczenie w omawianej branży.
93 Sam OHIM w innych postępowaniach w sprawie sprzeciwów zajmował stanowisko odmienne do tego, które prezentuje w niniejszym postępowaniu. Tak więc Wydział Sprzeciwów w decyzji nr 259/2000 z dnia 22 lutego 2000 r. (str. 6, akapit piąty) utrzymanej w mocy przez Czwartą Izbę Odwoławczą (decyzja R 326/2000‑4 z dnia 17 lutego 2003 r.), w ramach pierwszego postępowania w sprawie sprzeciwu i w decyzji nr 843/2000 z dnia 27 kwietnia 2000 r. (str. 6, akapit czwarty) stwierdził, że wyrażenie „la española” ma jedynie niewielką zdolność odróżniającą, gdyż stanowi powszechnie występującą nazwę w branży spożywczej i wskazuje na geograficzne pochodzenie towarów. Podobnie, wbrew temu, co podnoszone jest w niniejszej sprawie, Wydział Sprzeciwów w swej decyzji z dnia 22 lutego 2000 r. stwierdził, że skoro wspólny element obu znaków towarowych jest w niewielkim stopniu odróżniający, uwagi konsumenta nie przyciąga określenie „la española”, lecz element graficzny zgłoszonego znaku towarowego.
– W przedmiocie podobieństwa znaków towarowych i prawdopodobieństwa wprowadzenia w błąd
94 Izba Odwoławcza uważa, że rozpatrywane znaki towarowe wywołują odmienne ogólne wrażenie wizualne, zatem ogólna analiza tych znaków nie wykazuje żadnego podobieństwa, co wyklucza jakiekolwiek prawdopodobieństwo wprowadzenia w błąd.
95 Należy przypomnieć, że zgodnie z orzecznictwem Trybunału dotyczącym wykładni art. 4 ust. 1 lit. b) pierwszej dyrektywy Rady 89/104/EWG z dnia 21 grudnia 1988 r. mającej na celu zbliżenie ustawodawstw państw członkowskich odnoszących się do znaków towarowych (Dz.U. L 40, str. 1), którego treść normatywna jest zasadniczo identyczna z treścią art. 8 ust. 1 lit. b) rozporządzenia nr 40/94, prawdopodobieństwo wprowadzenia w błąd polega na prawdopodobieństwie, że odbiorcy mogą uważać, że określone towary lub usługi pochodzą z tego samego przedsiębiorstwa lub ewentualnie z przedsiębiorstw powiązanych gospodarczo (ww. wyroki w sprawie Canon, pkt 29 oraz Lloyd Schuhfabrik Meyer, pkt 17). Zgodnie z tymże orzecznictwem prawdopodobieństwo wprowadzenia odbiorców w błąd należy oceniać całościowo, z uwzględnieniem wszystkich czynników istotnych w danym przypadku (ww. wyroki w sprawie SABEL, pkt 22, w sprawie Canon, pkt 16 oraz w sprawie Lloyd Schuhfabrik Meyer, pkt 18).
96 Ocena ta wiąże się z określoną wzajemną zależnością badanych czynników, w szczególności podobieństwa znaków towarowych i towarów lub usług oznaczanych tymi znakami. W ten sposób niewielki stopień podobieństwa pomiędzy oznaczanymi towarami i usługami może być kompensowany wysokim poziomem podobieństwa pomiędzy znakami towarowymi i na odwrót (ww. wyroki w sprawie Canon, pkt 17 oraz w sprawie Lloyd Schuhfabrik Meyer, pkt 19).
97 Z zasady wzajemnej zależności czynników wynika, że wysoki stopień podobieństwa pomiędzy znakami towarowymi zostaje wzmocniony w przypadku wysokiego stopnia podobieństwa oznaczanych towarów lub a fortiori w przypadku, gdy są one identyczne.
98 Należy także przypomnieć, że zgodnie z orzecznictwem dwa znaki towarowe są podobne, jeżeli z punktu widzenia właściwego kręgu odbiorców są one przynajmniej częściowo identyczne w jednym lub kilku istotnych aspektach [wyroki Sądu z dnia 23 października 2002 r. w sprawie T‑6/01 Matratzen Concord przeciwko OHIM – Hukla Germany (MATRATZEN), Rec. str. II‑4335, pkt 30 oraz z dnia 7 września 2006 r. w sprawie T‑168/04 L & D przeciwko OHIM – Sämann (Aire Limpio), Zb.Orz. str. II‑2699, pkt 91].
99 Całościową ocenę prawdopodobieństwa wprowadzenia w błąd w zakresie, w jakim dotyczy ona wizualnego, fonetycznego lub koncepcyjnego podobieństwa znaków towarowych, należy oprzeć na wywieranym przez nie całościowym wrażeniu, ze szczególnym uwzględnieniem ich elementów odróżniających i dominujących oraz biorąc pod uwagę okoliczność, że przeciętny konsument postrzega zwykle znak towarowy jako całość i nie dokonuje analizy jego poszczególnych detali (ww. wyroki w sprawie SABEL, pkt 23, w sprawie Lloyd Schuhfabrik Meyer, pkt 25).
100 Sąd stwierdza, że na gruncie wizualnym oba sporne znaki towarowe mają bardzo wiele wspólnych elementów, to znaczy:
– składają się z prostokątnej, pionowej i foremnej etykiety takiego samego rozmiaru, posiadającej czerwone obramowanie o zaokrąglonych rogach;
– zawierają rysunek siedzącej kobiety na pierwszym planie w pionowej osi etykiety, której strój w obu przypadkach utrzymany jest w podobnej kolorystyce; obie kobiety ubrane są w spódnicę, białą bluzkę i czerwony szal z frędzlami;
– obie kobiety na rysunkach mają spięte włosy, kwiat za prawym uchem oraz dekoracyjny grzebień;
– obie kobiety na rysunkach mają odsłonięte ramiona, głowę skierowaną w swoją lewą stronę i siedzą na murku w kolorze ochry;
– na pierwszym planie, w pobliżu głowy każdej z kobiet widnieje gałąź drzewa oliwnego;
– na górnym pasku, wygiętym w kierunku zewnętrznej strony etykiety i wgiętym od strony wewnętrznej, znajduje się miejsce na nazwę towaru;
– nazwa znaku towarowego umieszczona jest w białym obramowaniu na czerwonym tle w dolnej części etykiety;
– obramowanie to jest płaskie od dolnej strony etykiety i wgięte od strony wewnętrznej;
– nazwa znaku towarowego napisana jest białymi literami tego samego rozmiaru na czerwonym tle w obramowaniu;
– za kobietą przedstawiony jest gaj oliwny w tej samej kolorystyce, w ramach którego horyzont zajmuje taką samą część.
101 Sąd uważa, że podobieństwo omawianych elementów graficznych zarówno pod względem kolorystycznym, jak i samego rysunku jest istotniejsze niż niewielkie różnice, które w istocie stają się widoczne dopiero po drobiazgowym i pełnym badaniu.
102 Jeśli chodzi o kwestie koncepcyjne, Sąd stwierdza, że w zaskarżonej decyzji (pkt 9 i 19) Izba Odwoławcza sama uznała, że pomiędzy spornymi znakami towarowymi istnieje związek koncepcyjny – mimo że jest on słaby – dotyczący charakteru i pochodzenia chronionych towarów.
103 W ocenie Sądu wszystkie wspólne elementy obu spornych znaków towarowych wywołują bardzo podobne ogólne wrażenie, ponieważ znak towarowy La Española powiela z dużym stopniem szczegółowości istotę wizualnego przekazu znaku towarowego Carbonell: kobieta ubrana w tradycyjny strój siedząca w określony sposób w pobliżu gałęzi drzewa oliwnego, na tle gaju oliwnego. Całość obejmuje niemal identyczną kompozycję przestrzeni, kolorów, miejsc, w których napisane są nazwy, i sposobu, w jaki zostały napisane.
104 Sąd uważa, że to podobne ogólne wrażenie wywołuje w sposób nieunikniony prawdopodobieństwo wprowadzenia konsumenta w błąd w związku ze spornymi znakami towarowymi.
105 Tego prawdopodobieństwa nie zmniejsza występowanie różnych elementów słownych, ponieważ jak już to wcześniej stwierdzono, element słowny zgłoszonego znaku towarowego ma bardzo niewielką zdolność odróżniającą, odwołując się do pochodzenia geograficznego towaru.
106 Należy bowiem przypomnieć, że po pierwsze, przeciętny konsument rzadko ma możliwość bezpośredniego porównania różnych znaków towarowych i musi polegać na niedoskonałym obrazie, który zachował w pamięci (ww. wyrok w sprawie Lloyd Schuhfabrik Meyer, pkt 26). Okoliczność ta zwiększa wagę tych elementów badanych znaków towarowych, które są szczególnie widoczne i łatwe do zauważenia, jakimi w niniejszej sprawie są elementy graficzne spornych znaków towarowych (zob. podobnie ww. wyrok w sprawie CONFORTFLEX, pkt 45).
107 Po drugie należy zauważyć, że przy całościowej ocenie prawdopodobieństwa wprowadzenia w błąd decydującą rolę odgrywa sposób postrzegania znaków towarowych przez przeciętnego konsumenta danej kategorii towarów lub usług (ww. wyroki w sprawie SABEL, pkt 23 oraz w sprawie Lloyd Schuhfabrik Meyer, pkt 25). Dla celów tej całościowej oceny przyjmuje się, że przeciętny konsument jest właściwie poinformowany, dostatecznie uważny i rozsądny, lecz że poziom jego uwagi może zmieniać się w zależności od kategorii danych towarów lub usług (ww. wyrok w sprawie Lloyd Schuhfabrik Meyer, pkt 26).
108 Ponieważ oliwa z oliwek jest w Hiszpanii towarem powszechnego spożycia, poziom uwagi przeciętnego konsumenta dotyczący wyglądu zewnętrznego tego towaru jest niski [zob. podobnie wyrok Sądu z dnia 17 stycznia 2007 r. w sprawie T‑283/04 Georgia‑Pacific przeciwko OHIM (Wytłaczany wzór), dotychczas niepublikowany w Zbiorze, pkt 41].
109 Po trzecie należy uwzględnić okoliczność, którą przyznaje Izba Odwoławcza w zaskarżonej decyzji, że oliwa z oliwek nabywana jest najczęściej w sklepach wielkopowierzchniowych lub w miejscach, gdzie towary z różnymi znakami towarowymi są wyłożone na półkach. Jak to stwierdza skarżąca, w tego rodzaju miejscach sprzedaży konsument traci niewiele czasu pomiędzy kolejnymi zakupami w różnych częściach sklepu i nie prosi ustnie o poszczególne poszukiwane przez siebie towary, lecz samodzielnie kieruje się do półek, na których się one znajdują, co powoduje, że różnice fonetyczne pomiędzy spornymi znakami towarowymi pozbawione są jakiegokolwiek znaczenia dla rozróżnienia towarów. W tych okolicznościach konsument kieruje się raczej wrażeniem niż bezpośrednim porównaniem różnych znaków towarowych i często nie czyta wszystkich informacji zamieszczonych na każdym pojemniku oliwy z oliwek. W większości przypadków ogranicza się do wybrania butelki, której etykieta wywołuje u niego wizualne wrażenie poszukiwanego znaku towarowego. Dlatego wbrew stwierdzeniom zawartym w zaskarżonej decyzji to właśnie element graficzny spornych znaków towarowych uzyskuje większe znaczenie, zwiększając prawdopodobieństwo wprowadzenia w błąd wiążące się z omawianymi znakami towarowymi.
110 Należy zauważyć, że jeżeli sporne znaki towarowe oceniane są z takiej samej odległości i w takim samym tempie, jak robi to konsument, dokonując wyboru poszukiwanych towarów w sklepie wielkopowierzchniowym, to różnice pomiędzy nimi są trudniejsze do wskazania, a podobieństwa bardziej zauważalne, ponieważ przeciętny konsument postrzega znak towarowy jako całość, nie dokonując analizy poszczególnych jego elementów.
111 Wreszcie należy wziąć pod uwagę okoliczność, że ze względu na podobieństwo spornych oznaczeń i fakt, iż element słowny zgłoszonego znaku towarowego jest w niewielkim stopniu odróżniający, konsument może postrzegać zgłoszony znak towarowy jako pochodny znak towarowy związany ze znakiem towarowym Carbonell, oznaczający oliwę z oliwek o innej jakości niż oliwa oznaczana tym ostatnim znakiem (zob. podobnie ww. wyrok w sprawie CONFORTFLEX, pkt 61). Jak bowiem wynika z akt sprawy, znak towarowy Carbonell, obecny w Hiszpanii od 1904 r., jest na rynku hiszpańskim utożsamiany z oliwą z oliwek, a stosowany w jego ramach rysunek automatycznie utożsamiany jest z tym znakiem.
112 Biorąc powyższe pod uwagę, należy stwierdzić, że Izba Odwoławcza błędnie stwierdziła, iż wykluczone jest wszelkie prawdopodobieństwo wprowadzenia w błąd wiążące się ze spornymi znakami towarowymi (pkt 24). Z całości rozważań Sądu wynika, że przeciwnie, takie prawdopodobieństwo istnieje.
113 W konsekwencji należy uwzględnić pierwszy zarzut oparty na naruszeniu art. 8 ust. 1 lit. b) rozporządzenia nr 40/94.
114 Dlatego, bez konieczności analizowania drugiego zarzutu, zgodnie z art. 63 ust. 3 rozporządzenia nr 40/94 należy zmienić zaskarżoną decyzję w taki sposób, że odwołanie wniesione przez skarżącą do Izby Odwoławczej OHIM zostaje uznane za zasadne i w rezultacie sprzeciw zostaje uwzględniony.
W przedmiocie kosztów
115 Zgodnie z art. 87 § 2 regulaminu, kosztami zostaje obciążona, na żądanie strony przeciwnej, strona przegrywająca sprawę. Zgodnie z art. 136 § 2 regulaminu, niezbędne koszty poniesione przez strony w związku z postępowaniem przed Izbą Odwoławczą uznaje się za koszty podlegające zwrotowi. Ponieważ OHIM i interwenient przegrali sprawę, zgodnie z żądaniami skarżącej należy obciążyć ich kosztami postępowania, w tym niezbędnymi kosztami poniesionymi przez skarżącą w związku z postępowaniem przed Izbą Odwoławczą.
Z powyższych względów
SĄD (pierwsza izba)
orzeka, co następuje:
1) Decyzja Czwartej Izby Odwoławczej Urzędu Harmonizacji w ramach Rynku Wewnętrznego (znaki towarowe i wzory) (OHIM) z dnia 11 maja 2004 r. (sprawa R 1109/2000‑4) zostaje zmieniona w ten sposób, że odwołanie wniesione przez skarżącą do Izby Odwoławczej zostaje uznane za zasadne i w rezultacie sprzeciw zostaje uwzględniony.
2) OHIM oraz interwenient zostają obciążeni kosztami postępowania.
Cooke | García‑Valdecasas | Ciucă |
Wyrok ogłoszono na posiedzeniu jawnym w Luksemburgu w dniu 12 września 2007 r.
Spis treści
Ramy prawne
Okoliczności powstania sporu
Przebieg postępowania i żądania stron
W przedmiocie dopuszczalności
W przedmiocie dopuszczalności wniosku o stwierdzenie przez Sąd nieważności zgłoszonego znaku towarowego albo ewentualnie o nakazanie odrzucenia zgłoszenia
Argumenty uczestników
Ocena Sądu
W przedmiocie zakresu pełnomocnictwa przedstawiciela skarżącej
Argumenty stron
Ocena Sądu
W przedmiocie stosowania zasady powagi rzeczy osądzonej
Argumenty stron
Ocena Sądu
Co do istoty sprawy
Uwagi wstępne
W przedmiocie pierwszego zarzutu, opartego na naruszeniu art. 8 ust. 1 lit. b) rozporządzenia nr 40/94
Argumenty uczestników
Ocena Sądu
– W przedmiocie charakteru odróżniającego elementów graficznych
– W przedmiocie dominującego charakteru części słownych
– W przedmiocie podobieństwa znaków towarowych i prawdopodobieństwa wprowadzenia w błąd
W przedmiocie kosztów