Υπόθεση T‑103/14
Frucona Košice a.s.
κατά
Ευρωπαϊκής Επιτροπής
«Κρατικές ενισχύσεις — Ειδικοί φόροι καταναλώσεως — Μερική διαγραφή φορολογικής οφειλής κατόπιν πτωχευτικού συμβιβασμού — Απόφαση κηρύσσουσα την ενίσχυση μη συμβατή προς την κοινή αγορά και διατάσσουσα την ανάκτησή της — Δικαιώματα άμυνας — Δικαιώματα των ενδιαφερομένων στο πλαίσιο της διοικητικής διαδικασίας — Κριτήριο του ιδιώτη πιστωτή — Βάρος αποδείξεως»
Περίληψη – Απόφαση του Γενικού Δικαστηρίου (δεύτερο τμήμα)
της 16ης Μαρτίου 2016
1. Ενισχύσεις χορηγούμενες από τα κράτη – Εξέτασή τους από την Επιτροπή – Διοικητική διαδικασία – Υποχρέωση της Επιτροπής να οχλήσει τους ενδιαφερομένους για να υποβάλουν τις παρατηρήσεις τους – Μη δυνατότητα επικλήσεως των δικαιωμάτων άμυνας εκ μέρους των ενδιαφερομένων – Δικαίωμα του δικαιούχου της ενισχύσεως να μετάσχει σε προσήκοντα βαθμό στη διαδικασία
(Άρθρο 108 § 2 ΣΛΕΕ)
2. Πράξεις των θεσμικών οργάνων – Ανάκληση – Παράνομες πράξεις – Απόφαση κηρύσσουσα κρατική ενίσχυση μη συμβατή με την κοινή αγορά – Έκδοση νέας αποφάσεως – Υποχρέωση επανεκκινήσεως της επίσημης διαδικασίας εξετάσεως – Δεν υφίσταται – Επανάληψη της διαδικασίας από το σημείο εκδηλώσεως της παρατυπίας
(Άρθρο 108 § 2 ΣΛΕΕ)
3. Ενισχύσεις χορηγούμενες από τα κράτη – Διοικητική διαδικασία – Υποχρέωση ακροάσεως του δικαιούχου των κρατικών πόρων επί της νομικής εκτιμήσεως της Επιτροπής – Δεν υφίσταται
(Άρθρο 108 ΣΛΕΕ)
4. Προσφυγή ακυρώσεως – Λόγοι – Παράβαση ουσιώδους τύπου – Προσβολή των δικαιωμάτων άμυνας – Εκ φύσεως υποκειμενική παρέκκλιση από τη νομιμότητα – Επίκληση μόνον από το οικείο κράτος μέλος
(Άρθρο 263 ΣΛΕΕ)
5. Προσφυγή ακυρώσεως – Λόγοι – Παράβαση ουσιώδους τύπου – Αυτεπάγγελτη εξέταση από τον δικαστή – Περιεχόμενο – Εξαιρούνται οι λόγοι σχετικά με την ουσιαστική νομιμότητα της προσβαλλομένης πράξεως επί της ουσιαστικής νομιμότητας
(Άρθρο 263 ΣΛΕΕ)
6. Ενισχύσεις χορηγούμενες από τα κράτη – Έννοια – Παρέμβαση έχουσα ως αποτέλεσμα τη μείωση των επιβαρύνσεων μιας επιχειρήσεως – Περιλαμβάνεται
(Άρθρο 107 § 1 ΣΛΕΕ)
7. Ενισχύσεις χορηγούμενες από τα κράτη – Έννοια – Διαγραφή, από δημόσιους οργανισμούς, των χρεών επιχειρήσεως ευρισκόμενης σε δυσχερή θέση – Επιχείρηση τεθείσα σε διαδικασία πτωχευτικού συμβιβασμού – Εφαρμογή του κριτηρίου του ιδιώτη πιστωτή – Επιλογή μεταξύ πλειόνων διαδικασιών – Κριτήρια εκτιμήσεως των διαδικασιών αυτών από την Επιτροπή, συμπεριλαμβανομένης της διάρκειάς τους – Η Επιτροπή φέρει το βάρος αποδείξεως
(Άρθρο 107 § 1 ΣΛΕΕ)
8. Ενισχύσεις χορηγούμενες από τα κράτη – Έννοια – Εκτίμηση βάσει του κριτηρίου του ιδιώτη πιστωτή – Εφαρμογή του κριτηρίου του ιδιώτη πιστωτή – Κράτος που ενεργεί υπό άλλη ιδιότητας, πέραν αυτής της δημόσιας εξουσίας
(Άρθρο 107 § 1 ΣΛΕΕ)
9. Ενισχύσεις χορηγούμενες από τα κράτη – Έννοια – Εκτίμηση βάσει του κριτηρίου του ιδιώτη πιστωτή – Εκτίμηση βάσει όλων των σχετικών με την επίδικη πράξη στοιχείων – Δυνατότητα τόσο του κράτους μέλους όσο και του δικαιούχου της ενισχύσεως να επικαλεστούν το κριτήριο του ιδιώτη πιστωτή – Βάρος αποδείξεως
(Άρθρο 107 § 1 ΣΛΕΕ)
10. Προσφυγή ακυρώσεως – Αρμοδιότητα του δικαστή της Ένωσης – Αντικατάσταση της αιτιολογίας αποφάσεως θεσμικού οργάνου – Δεν επιτρέπεται
(Άρθρα 263 ΣΛΕΕ και 264 ΣΛΕΕ)
11. Ενισχύσεις χορηγούμενες από τα κράτη – Διοικητική διαδικασία – Υποχρεώσεις της Επιτροπής – Επιμελής και αμερόληπτη εξέταση – Συνεκτίμηση των κατά το δυνατόν πληρέστερων και πλέον αξιόπιστων στοιχείων
(Άρθρο 108 § 2 ΣΛΕΕ)
12. Ενισχύσεις χορηγούμενες από τα κράτη – Απόφαση της Επιτροπής – Εκτίμηση της νομιμότητας βάσει των διαθέσιμων πληροφοριακών στοιχείων κατά τον χρόνο εκδόσεως της αποφάσεως
(Άρθρο 108 § 2 ΣΛΕΕ)
13. Ενισχύσεις χορηγούμενες από τα κράτη – Εξέτασή τους από την Επιτροπή – Κριτήριο του ιδιώτη πιστωτή – Περίπλοκη οικονομική εκτίμηση – Δικαστικός έλεγχος – Όρια
(Άρθρο 107 § 1 ΣΛΕΕ)
14. Ενισχύσεις χορηγούμενες από τα κράτη – Εξέτασή τους από την Επιτροπή – Δυνατότητα της Επιτροπής να αποταθεί σε εθνικούς εμπειρογνώμονες
(Άρθρο 107 § 1 ΣΛΕΕ)
15. Ενισχύσεις χορηγούμενες από τα κράτη – Έννοια – Εκτίμηση βάσει του κριτηρίου του ιδιώτη πιστωτή – Εφαρμοστέο ανεξαρτήτως της μορφής του πλεονεκτήματος – Αποφασιστικός χαρακτήρας του κριτηρίου της οικονομικής ορθολογικότητας του επίμαχου μέτρου για έναν ιδιώτη πιστωτή
(Άρθρο 107 § 1 ΣΛΕΕ)
1. Βλ. το κείμενο της αποφάσεως.
(βλ. σκέψεις 52, 56, 69, 77)
2. Βλ. το κείμενο της αποφάσεως.
(βλ. σκέψεις 61, 64)
3. Βλ. το κείμενο της αποφάσεως.
(βλ. σκέψη 70)
4. Βλ. το κείμενο της αποφάσεως.
(βλ. σκέψεις 81, 82)
5. Βλ. το κείμενο της αποφάσεως.
(βλ. σκέψεις 84, 85)
6. Βλ. το κείμενο της αποφάσεως.
(βλ. σκέψεις 91, 92)
7. Η παροχή, από δημόσιο πιστωτή, διευκολύνσεων πληρωμής σε επιχείρηση για οφειλή της προς αυτόν συνιστά κρατική ενίσχυση κατά την έννοια του άρθρου 107, παράγραφος 1, ΣΛΕΕ, εφόσον, λαμβανομένου υπόψη του μεγέθους του χορηγηθέντος οικονομικού πλεονεκτήματος, η δικαιούχος επιχείρηση έχει προδήλως επιτύχει διευκολύνσεις συγκρίσιμες με εκείνες ενός ιδιώτη επενδυτή, ο οποίος τελεί σε κατάσταση κατά το δυνατόν παραπλήσια εκείνης του δημόσιου πιστωτή και επιδιώκει την είσπραξη των ποσών τα οποία του οφείλει οφειλέτης ευρισκόμενος αντιμέτωπος με οικονομικές δυσχέρειες. Η εκτίμηση αυτή στηρίζεται, καταρχήν, στην εφαρμογή του κριτηρίου του ιδιώτη πιστωτή, το οποίο, όταν είναι δυνατή η εφαρμογή του, περιλαμβάνεται στα στοιχεία τα οποία η Επιτροπή υποχρεούται να λάβει υπόψη της προκειμένου να διαπιστώσει την ύπαρξη τέτοιας ενισχύσεως. Εναπόκειται ως εκ τούτου στην Επιτροπή να προβεί σε συνολική εκτίμηση λαμβάνοντας υπόψη κάθε σχετικό εν προκειμένω στοιχείο το οποίο της παρέχει τη δυνατότητα να προσδιορίσει αν η δικαιούχος επιχείρηση επέτυχε προδήλως διευκολύνσεις συγκρίσιμες με εκείνες ενός ιδιώτη πιστωτή. Συναφώς, πρέπει να λογίζεται ως ασκούν επιρροή κάθε πληροφοριακό στοιχείο ικανό να επηρεάσει σε μη αμελητέο βαθμό τον τρόπο λήψεως αποφάσεων ενός θεωρούμενου συνήθως ως συνετού και επιμελούς ιδιώτη πιστωτή, τελούντος σε κατάσταση κατά το δυνατόν παραπλήσια εκείνης του δημόσιου πιστωτή και διώκοντος την είσπραξη των ποσών τα οποία του οφείλει δανειστής ευρισκόμενος αντιμέτωπος με δυσχέρειες πληρωμών.
Σε περίπτωση που ένας συνήθως συνετός και επιμελής ιδιώτης πιστωτής, ευρισκόμενος σε κατάσταση κατά το δυνατόν παραπλήσια εκείνης της τοπικής φορολογικής αρχής, έχει την ευχέρεια να επιλέξει μεταξύ πλειόνων διαδικασιών για την είσπραξη των οφειλόμενων σε αυτόν ποσών, πρέπει να σταθμίσει τα υπέρ και τα κατά μιας εκάστης των διαδικασιών αυτών, προκειμένου να εντοπίσει την πλεονεκτικότερη εναλλακτική λύση. Οι αποφάσεις του, οι οποίες επηρεάζονται από σειρά παραμέτρων, όπως είναι η ιδιότητα του ενυπόθηκου, του προνομιούχου ή του εγχειρόγραφου δανειστή, η φύση και η έκταση των ενδεχομένων ασφαλειών που κατέχει, η αξιολόγηση των πιθανοτήτων εξυγιάνσεως της επιχειρήσεως καθώς και το κέρδος που θα αποκόμιζε σε περίπτωση εκκαθαρίσεως, όπως επίσης και ο κίνδυνος να υποστεί ακόμη μεγαλύτερες ζημίες, ενδέχεται επίσης να επηρεαστούν, σε βαθμό όχι αμελητέο, από τη διάρκεια των διαδικασιών, δεδομένου ότι μετατίθεται χρονικά η ανάκτηση των οφειλομένων ποσών, με ενδεχόμενη συνέπεια να επηρεαστεί η αξία των απαιτήσεών του.
Επομένως, η Επιτροπή οφείλει, σε μια τέτοια περίπτωση, να εκτιμήσει εάν, λαμβανομένων υπόψη των παραμέτρων αυτών, ένας τέτοιος ιδιώτης πιστωτής θα επέλεγε προδήλως την πρόταση πτωχευτικού συμβιβασμού και να συγκρίνει, με γνώμονα τα συμφέροντα του ιδιώτη πιστωτή, τα πλεονεκτήματα και τα μειονεκτήματα κάθε μίας από τις διαδικασίες αυτές, φέροντας το βάρος της αποδείξεως της συνδρομής των προϋποθέσεων εφαρμογής του κριτηρίου του ιδιώτη πιστωτή.
(βλ. σκέψεις 93, 94, 131-139, 269, 280)
8. Βλ. το κείμενο της αποφάσεως.
(βλ. σκέψεις 94-96)
9. Στον τομέα των κρατικών ενισχύσεων, εάν ένα κράτος μέλος επικαλεστεί, κατά τη διοικητική διαδικασία, το κριτήριο του ιδιώτη πιστωτή, εναπόκειται σε αυτό, σε περίπτωση αμφιβολίας, να αποδείξει πλήρως και επί τη βάσει αντικειμενικών και επαληθεύσιμων στοιχείων ότι εφάρμοσε το επίμαχο μέτρο υπό την ιδιότητά του ιδιώτη επιχειρηματία. Εάν το συγκεκριμένο κράτος μέλος υποβάλει στην Επιτροπή στοιχεία τέτοιας φύσεως, σε αυτήν απόκειται να προβεί σε συνολική εκτίμηση λαμβάνοντας υπόψη, πέρα από τα στοιχεία που παρέσχε το συγκεκριμένο κράτος μέλος, κάθε άλλο σχετικό στοιχείο, το οποίο της παρέχει τη δυνατότητα να προσδιορίσει εάν, όσον αφορά το επίμαχο μέτρο, το κράτος ενήργησε ως ιδιώτης επιχειρηματίας ή ως φορέας δημόσιας εξουσίας.
Ωστόσο, όταν το οικείο κράτος μέλος δεν επικαλείται το κριτήριο του ιδιώτη πιστωτή και θεωρεί ότι το επίμαχο μέτρο αποτελεί κρατική ενίσχυση, η Επιτροπή δεν απαλλάσσεται, εξ αυτού του λόγου και μόνο, από την υποχρέωση εξετάσεώς του ούτε υποχρεούται να το θεωρήσει μη εφαρμόσιμο.
Εξάλλου, ο δικαιούχος της ενισχύσεως δύναται να επικαλεστεί το κριτήριο του ιδιώτη πιστωτή, προκειμένου να αποδείξει ότι το επίδικο μέτρο δεν συνιστά κρατική ενίσχυση, καθώς το κριτήριο αυτό δεν αποτελεί εξαίρεση εφαρμοζόμενη μόνον κατόπιν αιτήματος του κράτους μέλους ούτε η επίκλησή του δυνατότητα επικλήσεως του κριτηρίου του ιδιώτη πιστωτή δεν έχει αποκλειστικά το οικείο κράτος μέλος. Ο δικαιούχος της ενισχύσεως που επικαλείται το εν λόγω κριτήριο οφείλει σε περίπτωση αμφιβολίας, όπως και το κράτος μέλος που επικαλείται το κριτήριο αυτό, να αποδείξει αδιαμφισβήτητα και βάσει αντικειμενικών και επαληθεύσιμων στοιχείων ότι το εν λόγω κράτος μέλος εφάρμοσε το συγκεκριμένο μέτρο ενεργώντας ως ιδιώτης επιχειρηματίας.
Εφόσον ο δικαιούχος επικαλεστεί το κριτήριο του ιδιώτη πιστωτή και προσκομίσει σχετικά έγγραφα, η Επιτροπή οφείλει να εξετάσει εάν τα έγγραφα αυτά ανταποκρίνονται στις απορρέουσες από το δίκαιο της Ένωσης απαιτήσεις και, σε περίπτωση καταφατικής απαντήσεως, να προβεί σε συνολική εκτίμηση, λαμβάνοντας υπόψη, πέραν των προσκομισθέντων στοιχείων, κάθε άλλο χρήσιμο εν προκειμένω στοιχείο, που να της παρέχει τη δυνατότητα να διαπιστώσει εάν το συγκεκριμένο κράτος μέλος έλαβε το επίδικο μέτρο ενεργώντας ως ιδιώτης επιχειρηματίας ή ως δημόσια εξουσία.
(βλ. σκέψεις 97, 98, 108-112, 115, 118)
10. Βλ. το κείμενο της αποφάσεως.
(βλ. σκέψεις 105, 106)
11. Βλ. το κείμενο της αποφάσεως.
(βλ. σκέψη 141)
12. Βλ. το κείμενο της αποφάσεως.
(βλ. σκέψη 142)
13. Βλ. το κείμενο της αποφάσεως.
(βλ. σκέψεις 144-147, 270)
14. Βλ. το κείμενο της αποφάσεως.
(βλ. σκέψεις 172, 177)
15. Στον τομέα των κρατικών ενισχύσεων, η δυνατότητα εφαρμογής του κριτηρίου του ιδιώτη πιστωτή δεν εξαρτάται από τη μορφή υπό την οποία χορηγήθηκε το πλεονέκτημα, αλλά από τον χαρακτηρισμό του μέτρου ως αποφάσεως ληφθείσας από ιδιώτη επιχειρηματία. Συναφώς, καθοριστική σημασία έχει το εάν το επίμαχο μέτρο ανταποκρίνεται σε ένα κριτήριο οικονομικής ορθολογικότητας, οπότε ένας ιδιώτης επενδυτής, ο οποίος επιδιώκει να μεγιστοποιήσει τις πιθανότητες εξοφλήσεως της απαιτήσεώς του ή, τουλάχιστον, του μεγαλύτερου μέρους αυτής, θα δεχόταν να λάβει τέτοιο μέτρο.
Υπό τις περιστάσεις αυτές, το γεγονός ότι ένας ιδιώτης δεν μπορεί να κάνει χρήση της διαδικασίας αναγκαστικής εισπράξεως φορολογικών οφειλών δεν αρκεί ώστε να αποκλειστεί η σχετική με το κριτήριο του ιδιώτη πιστωτή ανάλυση στο πλαίσιο της συγκρίσεως της συγκεκριμένης διαδικασίας με αυτή του πτωχευτικού συμβιβασμού. Συγκεκριμένα, το γεγονός αυτό δεν εμποδίζει την εξέταση της οικονομικής ορθολογικότητας της αποφάσεως της τοπικής φορολογικής αρχής να επιλέξει τη διαδικασία του πτωχευτικού συμβιβασμού.
(βλ. σκέψεις 251, 253)