Sprawa T‑103/14
Frucona Košice a.s.
przeciwko
Komisji Europejskiej
Pomoc państwa – Podatki akcyzowe – Częściowe zwolnienie ze zobowiązania podatkowego w ramach układu – Decyzja uznająca pomoc za niezgodną z rynkiem wewnętrznym i nakazująca jej odzyskanie – Prawo do obrony – Uprawnienia procesowe zainteresowanych stron – Kryterium prywatnego wierzyciela – Ciężar dowodu
Streszczenie – wyrok Sądu (druga izba) z dnia 16 marca 2016 r.
1. Pomoc przyznawana przez państwa – Badanie przez Komisję – Postępowanie administracyjne – Obowiązek wezwania przez Komisję zainteresowanych do przedstawienia uwag – Wyłączenie zainteresowanych z korzystania z prawa do obrony – Uprawnienie beneficjenta pomocy do wzięcia w odpowiednim zakresie udziału w postępowaniu
(art. 108 ust. 2 TFUE)
2. Akty instytucji – Cofnięcie – Akty niezgodne z prawem – Decyzja uznająca pomoc państwa za niezgodną ze wspólnym rynkiem – Wydanie nowej decyzji – Obowiązek ponownego wszczęcia formalnego postępowania wyjaśniającego – Brak – Podjęcie postępowania na etapie, w którym wystąpiła niezgodność z prawem
(art. 108 ust. 2 TFUE)
3. Pomoc przyznawana przez państwa – Postępowanie administracyjne – Obowiązek wysłuchania beneficjenta zasobów państwowych w przedmiocie dokonanej przez Komisję oceny prawnej – Brak
(art. 108 TFUE)
4. Skarga o stwierdzenie nieważności – Zarzuty – Naruszenie istotnych wymogów proceduralnych – Naruszenie prawa do obrony – Bezprawność subiektywna ze względu na swój charakter – Powołanie się przez zainteresowane państwo członkowskie
(art. 263 TFUE)
5. Skarga o stwierdzenie nieważności – Zarzuty – Naruszenie istotnych wymogów proceduralnych – Badanie z urzędu przez sąd – Zakres – Zarzut dotyczący materialnej zgodności z prawem zaskarżonego aktu
(art. 263 TFUE)
6. Pomoc przyznawana przez państwa – Pojęcie – Interwencja mająca na celu zmniejszenie ciężarów przedsiębiorstwa – Włączenie
(art. 107 ust. 1 TFUE)
7. Pomoc przyznawana przez państwa – Pojęcie – Umorzenie przez podmiot prawa publicznego zadłużenia zagrożonego przedsiębiorstwa – Przedsiębiorstwo objęte postępowaniem układowym – Stosowanie kryterium prywatnego wierzyciela – Wybór pomiędzy kilkoma rodzajami postępowań – Kryterium dokonywania przez Komisję oceny tych rodzajów postępowań, w tym ich długości – Ciężar dowodu spoczywający na Komisji
(art. 107 ust. 1 TFUE)
8. Pomoc przyznawana przez państwa – Pojęcie – Ocena według kryterium prywatnego wierzyciela – Stosowanie kryterium prywatnego wierzyciela – Państwo działające w charakterze innym niż w charakterze władzy publicznej
(art. 107 ust. 1 TFUE)
9. Pomoc przyznawana przez państwa – Pojęcie – Ocena według kryterium prywatnego wierzyciela – Ocena w świetle wszystkich istotnych elementów spornej transakcji – Możliwość powołania się na kryterium prywatnego wierzyciela zarówno przez państwo członkowskie, jak i przez beneficjenta pomocy – Ciężar dowodu
(art. 107 ust. 1 TFUE)
10. Skarga o stwierdzenie nieważności – Właściwość sądu Unii – Zastąpienie uzasadnienia decyzji jednej z instytucji – Niedopuszczalność
(art. 263, 264 TFUE)
11. Pomoc przyznawana przez państwa – Postępowanie administracyjne – Obowiązki Komisji – Sumienne i bezstronne badanie – Uwzględnienie najbardziej kompletnych i wiarygodnych informacji
(art. 108 ust. 2 TFUE)
12. Pomoc przyznawana przez państwa – Decyzja Komisji – Ocena zgodności z prawem w oparciu o informacje dostępne w momencie wydania decyzji
(art. 108 ust. 2 TFUE)
13. Pomoc przyznawana przez państwa – Badanie przez Komisję – Kryterium prywatnego wierzyciela – Złożona ocena ekonomiczna – Kontrola sądowa – Granice
(art. 107 ust. 1 TFUE)
14. Pomoc przyznawana przez państwa – Badanie przez Komisję – Możliwość zwrócenia się przez Komisję do zewnętrznych rzeczoznawców
(art. 107 ust. 1 TFUE)
15. Pomoc przyznawana przez państwa – Pojęcie – Ocena według kryterium prywatnego wierzyciela – Stosowanie niezależnie od formy korzyści – Decydujący charakter kryterium racjonalności ekonomicznej danego środka dla prywatnego wierzyciela
(art. 107 ust. 1 TFUE)
1. Zobacz tekst orzeczenia.
(por. pkt 52, 56, 69, 77)
2. Zobacz tekst orzeczenia.
(por. pkt 61, 64)
3. Zobacz tekst orzeczenia.
(por. pkt 70)
4. Zobacz tekst orzeczenia.
(por. pkt 81, 82)
5. Zobacz tekst orzeczenia.
(por. pkt 84, 85)
6. Zobacz tekst orzeczenia.
(por. pkt 91, 92)
7. Przyznanie przedsiębiorstwu przez wierzyciela publicznego udogodnień w spłacie długu stanowi pomoc państwa w rozumieniu art. 107 ust. 1 TFUE, jeżeli ze względu na wagę wynikającej z tego korzyści gospodarczej jest oczywiste, że będące beneficjentem przedsiębiorstwo nie uzyskałoby porównywalnych udogodnień od prywatnego wierzyciela, który znajdowałby się w sytuacji możliwie najbardziej zbliżonej do sytuacji wierzyciela należącego do sektora publicznego i który podejmowałby działania w celu uzyskania zapłaty kwot należnych mu od dłużnika mającego trudności finansowe. Powyższej oceny dokonuje się co do zasady poprzez zastosowanie kryterium prywatnego wierzyciela, które, o ile ma zastosowanie, zalicza się do elementów, które Komisja jest zobowiązana uwzględnić przy ustalaniu istnienia takiej pomocy. Do Komisji należy zatem przeprowadzenie, z uwzględnieniem wszelkich dowodów istotnych w danym przypadku, całościowej oceny, która umożliwi jej ustalenie, czy jest oczywiste, że przedsiębiorstwo będące beneficjentem nie uzyskałoby porównywalnych udogodnień od takiego prywatnego wierzyciela. W tym względzie należy uważać za istotną każdą informację mogącą mieć niedający się pominąć wpływ na podjęcie decyzji przez prywatnego wierzyciela ostrożnego i starannego w zwykle przyjętym stopniu, który znajdowałby się w sytuacji możliwie najbardziej zbliżonej do sytuacji wierzyciela należącego do sektora publicznego i który podejmowałby działania w celu uzyskania zapłaty kwot należnych mu od dłużnika mającego trudności płatnicze.
W przypadku gdyby prywatny wierzyciel ostrożny i staranny w zwykle przyjętym stopniu, który znajdowałby się w sytuacji możliwie najbardziej zbliżonej do sytuacji miejscowego organu podatkowego, miał wybór pomiędzy kilkoma rodzajami postępowań służącymi uzyskaniu spłaty należnych mu kwot, musiałby dokonać oceny zalet i wad każdego z tych postępowań, aby ustalić, która z tych opcji jest dla niego najkorzystniejsza. Jego wybór, na który wpływa szereg czynników, takich jak: jego status wierzyciela hipotecznego, uprzywilejowanego lub zwykłego, charakter i zakres zabezpieczeń, jakie ewentualnie posiada, jego ocena szans na uzdrowienie sytuacji przedsiębiorstwa oraz zysk, jaki byłby jego udziałem w razie likwidacji, a także ryzyko poniesienia jeszcze większych strat, może także, w stopniu niedającym się pominąć, zależeć od czasu trwania postępowań powodującego odroczenie odzyskania należnych kwot i mogącego w ten sposób mieć wpływ, w przypadku długotrwałych postępowań, w szczególności na wartość tych kwot.
Z powyższego wynika, że Komisja powinna w takim wypadku ustalić, czy ze względu na wspomniane powyżej czynniki taki prywatny wierzyciel z pewnością nie zaakceptowałby propozycji układu celem uzyskania spłaty należnych mu kwot, i porównać, przyjąwszy za podstawę interesy prywatnego wierzyciela, zalety i wady każdego z tych rodzajów postępowań, przy czym to na niej spoczywa dowód, że spełnione zostały przesłanki zastosowania kryterium prywatnego wierzyciela.
(por. pkt 93, 94, 131–139, 269, 280)
8. Zobacz tekst orzeczenia.
(por. pkt 94–96)
9. W dziedzinie pomocy państwa, jeżeli państwo członkowskie powołuje się w trakcie postępowania administracyjnego na kryterium prywatnego wierzyciela, to w razie wątpliwości musi ono jednoznacznie wykazać na podstawie obiektywnych i weryfikowalnych elementów, że wprowadzone w życie działanie zostało podjęte w ramach działalności tego państwa jako prywatnego podmiotu gospodarczego. Jeśli dane państwo członkowskie dostarcza Komisji dowody wymaganego rodzaju, to do instytucji tej należy dokonanie całościowej oceny z uwzględnieniem – poza dowodami przedłożonymi przez to państwo członkowskie – wszelkich innych istotnych dowodów, które umożliwią jej ustalenie, czy sporne działanie zostało podjęte w ramach działalności tego państwa członkowskiego jako podmiotu gospodarczego, czy jako władzy publicznej.
Nie wynika z tego jednak, iż w sytuacji gdy dane państwo członkowskie nie powołuje się na kryterium prywatnego wierzyciela i uważa, że dany środek stanowi pomoc państwa, Komisja może z tego tylko względu uchylić się od jakiegokolwiek badania wspomnianego kryterium lub uważać je za niemające zastosowania.
Ponadto na kryterium prywatnego wierzyciela może powoływać się beneficjent pomocy celem wykazania, że dany środek nie stanowi pomocy państwa, jako że kryterium to ani nie stanowi wyjątku, który podlega stosowaniu jedynie na wniosek państwa członkowskiego, ani nie jest zastrzeżone wyłącznie dla danego państwa członkowskiego. Podobnie jak w przypadku, gdy na omawiane kryterium powołuje się państwo członkowskie, beneficjent pomocy, który pragnie posłużyć się tym kryterium, musi w razie wątpliwości jednoznacznie wykazać na podstawie obiektywnych i weryfikowalnych elementów, że wprowadzone w życie działanie zostało podjęte w ramach działalności wspomnianego państwa członkowskiego jako prywatnego podmiotu gospodarczego.
W sytuacji gdy beneficjent powoła się na wspomniane kryterium i przedstawi właściwe dokumenty, do Komisji należy sprawdzenie, czy owe dokumenty odpowiadają ustanowionym w prawie Unii wymogom, a jeśli tak – dokonanie całościowej oceny z uwzględnieniem – poza przedłożonymi dowodami – wszelkich innych istotnych dowodów, które umożliwią jej ustalenie, czy sporne działanie zostało podjęte w ramach działalności danego państwa członkowskiego jako podmiotu gospodarczego, czy jako władzy publicznej.
(por. pkt 97, 98, 108–112, 115, 118)
10. Zobacz tekst orzeczenia.
(por. pkt 105, 106)
11. Zobacz tekst orzeczenia.
(por. pkt 141)
12. Zobacz tekst orzeczenia.
(por. pkt 142)
13. Zobacz tekst orzeczenia.
(por. pkt 144–147, 270)
14. Zobacz tekst orzeczenia.
(por. pkt 172, 177)
15. W dziedzinie pomocy państwa możliwość stosowania kryterium prywatnego wierzyciela nie zależy od formy, w jakiej została przyznana korzyść, lecz od uznania danego środka za decyzję podjętą przez podmiot prywatny. W tym względzie rozstrzygająca jest kwestia, czy rozpatrywany środek był zgodny z kryterium ekonomicznej racjonalności, skutkiem czego prywatny wierzyciel, który liczy na zwiększenie widoków na odzyskanie swych wierzytelności lub przynajmniej największej części tej wierzytelności, mógłby także przystać na podjęcie takiego działania.
W tych okolicznościach sama okoliczność, iż egzekucja należności podatkowych nie jest dostępna dla prywatnego wierzyciela, nie może wykluczać analizy kryterium prywatnego wierzyciela na potrzeby porównania tego postępowania z postępowaniem układowym. Okoliczność ta nie uniemożliwia bowiem sprawdzenia ekonomicznej racjonalności podjętej przez miejscowy organ podatkowy decyzji wyboru postępowania układowego wiążącego się z umorzeniem długu podatkowego tego przedsiębiorstwa wobec organu podatkowego.
(por. pkt 251, 253)