Sprawa T‑655/11
FSL Holdings i in.
przeciwko
Komisji Europejskiej
Konkurencja – Porozumienia, decyzje i uzgodnione praktyki – Europejski rynek bananów we Włoszech, w Grecji i w Portugalii – Koordynacja w zakresie ustalania cen – Dopuszczalność dowodów – Prawo do obrony – Nadużycie władzy – Dowód naruszenia – Obliczanie kwoty grzywny
Streszczenie – wyrok Sądu (druga izba) z dnia 16 czerwca 2015 r.
1. Konkurencja – Postępowanie administracyjne – Decyzja Komisji stwierdzająca naruszenie – Dowody, jakie można uwzględnić – Legalność przekazania Komisji informacji zebranych przez władze krajowe – Ocena dokonywana przez sądy krajowe w świetle prawa krajowego – Przekazanie, które nie zostało uznane przez sąd krajowy za bezprawne – Uwzględnienie przez Komisję przekazanych w ten sposób informacji jako dowodów – Dopuszczalność
(art. 101 TFUE; rozporządzenie Rady nr 1/2003, art. 12 ust. 2)
2. Konkurencja – Postępowanie administracyjne – Uprawnienie kontrolne Komisji – Decyzja nakazująca przeprowadzenie kontroli – Obowiązek uzasadnienia – Zakres – Obowiązek wskazania przedmiotu i celu kontroli
(rozporządzenie Rady nr 1/2003, art. 20 ust. 4)
3. Konkurencja – Postępowanie administracyjne – Uprawnienia kontrolne Komisji – Wykorzystanie informacji zgromadzonych w trakcie weryfikacji – Granice – Wszczęcie dochodzenia w celu zweryfikowania prawdziwości informacji ujawnionych incydentalnie w toku przeprowadzania kontroli – Dopuszczalność
(art. 101 TFUE; rozporządzenie Rady nr 1/2003, art. 20)
4. Konkurencja – Postępowanie administracyjne – Uprawnienia Komisji – Uprawnienie do dokonania podziału postępowania na części – Podział równoważny z wszczęciem nowego dochodzenia – Uprawnienia dyskrecjonalne
(art. 101 TFUE)
5. Konkurencja – Postępowanie administracyjne – Poszanowanie prawa do obrony – Możliwość skorzystania w pełni z tego prawa przez dane przedsiębiorstwo jedynie po przesłaniu pisma w sprawie przedstawienia zarzutów – Posiadanie przez Komisję odręcznych notatek pozyskanych w ramach dochodzeń krajowych – Obowiązek poinformowania o tym danego przedsiębiorstwa na etapie wstępnego dochodzenia poprzedzającego przesłanie pisma w sprawie przedstawienia zarzutów – Brak
(art. 101 TFUE; rozporządzenie Rady nr 1/2003)
6. Konkurencja – Grzywny – Kwota – Ustalenie – Kryteria – Obniżenie kwoty grzywny w zamian za współpracę przedsiębiorstwa, któremu zarzucono naruszenie – Przyznanie warunkowego zwolnienia z grzywny przed przyjęciem decyzji końcowej przez Komisję – Zakres – Przypomnienie przez Komisję czasowego charakteru statusu procesowego nadanego wskutek przyznania warunkowego zwolnienia z grzywny – Wywieranie nacisku niezgodnego z prawem – Brak
[art. 101 TFUE; komunikat Komisji 2002/C 45/03, pkt 8 lit. a), b), pkt 11 lit. a)–c), pkt 15, 16, 18, 19]
7. Konkurencja – Grzywny – Kwota – Obniżenie kwoty grzywny w zamian za współpracę – Całkowite zwolnienie z grzywny – Warunki – Współpraca w pełni, stale i bez opóźnień ze strony danego przedsiębiorstwa – Pojęcie
[art. 101 TFUE; komunikat Komisji 2002/C 45/03, pkt 11 lit. a)]
8. Skarga o stwierdzenie nieważności – Zarzuty – Nadużycie władzy – Pojęcie
(art. 263 TFUE)
9. Konkurencja – Grzywny – Kwota – Ustalenie – Ramy prawne – Wytyczne uchwalone przez Komisję – Komunikat Komisji w sprawie zwolnienia z grzywien oraz zmniejszania grzywien w zamian za współpracę przedsiębiorstw, którym zarzucono naruszenie – Samodzielne ograniczenie przysługujących jej uprawnień dyskrecjonalnych – Zakres
(art. 101 TFUE; komunikat Komisji 2002/C 45/03)
10. Konkurencja – Postępowanie administracyjne – Uprawnienia kontrolne Komisji – Wykorzystanie informacji zgromadzonych w trakcie kontroli dokonanej w ramach innego postępowania – Dopuszczalność – Ciążący na przedsiębiorstwie ubiegającym się o uzyskanie całkowitego zwolnienia z grzywny obowiązek współpracowania w pełni, stale i bez opóźnień – Zakres
(art. 101 TFUE; komunikat Komisji 2002/C 45/03)
11. Konkurencja – Postępowanie administracyjne – Decyzja Komisji stwierdzająca naruszenie – Wykorzystanie jako środków dowodowych oświadczeń innych przedsiębiorstw, które uczestniczyły w naruszeniu – Dopuszczalność – Moc dowodowa dobrowolnych zeznań złożonych przez głównych uczestników kartelu w celu skorzystania z zastosowania komunikatu w sprawie współpracy
(art. 101 TFUE; komunikat Komisji 2002/C 45/03)
12. Konkurencja – Postępowanie administracyjne – Decyzja Komisji stwierdzająca naruszenie – Środek dowodowy – Posłużenie się łańcuchem poszlak – Uwzględnienie dowodów spoza okresu trwania naruszenia – Dopuszczalność – Wymagana moc dowodowa poszczególnych poszlak
(art. 101 TFUE; rozporządzenie Rady nr 1/2003, art. 2)
13. Konkurencja – Postępowanie administracyjne – Decyzja Komisji stwierdzająca naruszenie polegające na zawarciu porozumienia o charakterze antykonkurencyjnym – Decyzja oparta na dowodzie z dokumentów – Obowiązek przedstawienia dowodów przez przedsiębiorstwa kwestionujące wystąpienie naruszenia
(art. 101 TFUE)
14. Konkurencja – Postępowanie administracyjne – Decyzja Komisji stwierdzająca naruszenie – Środek dowodowy – Dowody z dokumentów – Ocena wartości dowodowej dokumentu – Kryteria – Dokument sporządzony w bezpośrednim związku ze zdarzeniami lub przez bezpośredniego świadka tych zdarzeń – Wysoka wartość dowodowa
(art. 101 TFUE)
15. Prawa podstawowe – Domniemanie niewinności – Procedura z zakresu konkurencji – Stosowanie – Konsekwencje
(art. 101 TFUE; Karta praw podstawowych Unii Europejskiej, art. 48 ust. 1)
16. Porozumienia, decyzje i uzgodnione praktyki – Naruszenie konkurencji – Porozumienie mające na celu ograniczenie konkurencji – Równoczesne dążenie do uzasadnionych celów – Brak wpływu
(art. 101 TFUE)
17. Porozumienia, decyzje i uzgodnione praktyki – Uzgodniona praktyka – Pojęcie – Koordynacja i współpraca niezgodna z obowiązkiem określenia przez każde przedsiębiorstwo w sposób autonomiczny jego zachowania na rynku – Ujawnienie informacji wrażliwych rozwiewających niepewność co do przyszłego zachowania konkurenta – Informacje publicznie znane – Zaliczenie – Warunki
(art. 101 TFUE)
18. Porozumienia, decyzje i uzgodnione praktyki – Porozumienia między przedsiębiorstwami – Przedsiębiorstwo, które uczestniczyło w porozumieniu antykonkurencyjnym – Zachowanie odmienne od uzgodnionego w ramach kartelu – Okoliczność niepozwalająca samoistnie wykluczyć jego udziału w porozumieniu
(art. 101 TFUE)
19. Konkurencja – Normy Unii – Naruszenia – Przypisanie – Możliwość przypisania przedsiębiorstwu zachowania jego organów – Przesłanki – Działanie osoby upoważnionej do działania na rachunek przedsiębiorstwa
(art. 101 TFUE)
20. Porozumienia, decyzje i uzgodnione praktyki – Uzgodniona praktyka – Pojęcie – Wymiana informacji między konkurentami – Naruszenie konkurencji – Ocena w świetle charakteru naruszenia – Omówienie przez konkurentów czynników istotnych dla rozwoju cen – Naruszenie ze względu na cel – Brak bezpośredniego związku między uzgodnioną praktyką a ceną detaliczną – Brak związku ze sprawą
(art. 101 TFUE)
21. Konkurencja – Postępowanie administracyjne – Poszanowanie prawa do obrony – Dostęp do akt – Zakres – Odmowa przekazania dokumentu – Względy uzasadniające
(art. 101 TFUE)
22. Konkurencja – Postępowanie administracyjne – Przesłuchania – Przesłuchanie niektórych osób – Uprawnienia dyskrecjonalne Komisji – Granica – Poszanowanie prawa do obrony
(art. 101 TFUE; rozporządzenie Rady nr 773/2004, art. 10 ust. 3, art. 13)
23. Porozumienia, decyzje i uzgodnione praktyki – Złożone naruszenie wykazujące elementy porozumienia i elementy uzgodnionej praktyki – Jednolita kwalifikacja jako „porozumienie lub uzgodniona praktyka” – Dopuszczalność
(art. 101 TFUE)
24. Porozumienia, decyzje i uzgodnione praktyki – Uzgodniona praktyka – Naruszenie konkurencji – Kryteria oceny – Cel antykonkurencyjny – Wystarczające ustalenie – Rozróżnienie naruszeń ze względu na cel i naruszeń ze względu na skutek – Kryteria pozwalające na uznanie porozumienia za ograniczenie ze względu na cel
(art. 101 TFUE)
25. Konkurencja – Postępowanie administracyjne – Decyzja Komisji stwierdzająca naruszenie – Brak stwierdzenia naruszenia dotyczącego innego podmiotu znajdującego się w podobnej sytuacji – Brak wpływu
(art. 101 TFUE)
26. Porozumienia, decyzje i uzgodnione praktyki – Zakaz – Naruszenia – Porozumienia i uzgodnione praktyki stanowiące jednolite naruszenie – Przypisanie odpowiedzialności przedsiębiorstwu z uwagi na uczestnictwo w naruszeniu rozpatrywanym jako całość – Przesłanki
(art. 101 TFUE)
27. Konkurencja – Postępowanie administracyjne – Decyzja Komisji stwierdzająca naruszenie – Ciężar udowodnienia naruszenia i czasu jego trwania spoczywający na Komisji – Zakres ciężaru dowodu – Jednolite i ciągłe naruszenie – Brak dowodu w odniesieniu do określonych odcinków czasu w ramach rozpatrywanego całościowego okresu – Przerwanie uczestnictwa przedsiębiorstwa w naruszeniu – Naruszenie powtarzające się – Konsekwencje dla określenia grzywny
(art. 101 TFUE)
28. Konkurencja – Grzywny – Wytyczne w sprawie metody ustalania grzywien – Metoda obliczania, która uwzględnia różne elementy zwiększające elastyczność – Uprawnienia dyskrecjonalne Komisji – Granice – Przestrzeganie zasady równego traktowania – Obliczanie kwoty podstawowej grzywny – Kontrola sądowa – Zakres
(rozporządzenie Rady nr 1/2003, art. 23 ust. 2; komunikat Komisji 2006/C 210/23, pkt 9, 12, 13, 19–23)
29. Konkurencja – Grzywny – Kwota – Ustalenie – Metoda obliczania zdefiniowana przez wydane przez Komisję wytyczne – Obliczanie kwoty podstawowej grzywny – Kryteria – Waga naruszenia – Ocena uzależniona od charakteru naruszenia – Skutek praktyki antykonkurencyjnej – Kryterium niemające determinującego wpływu
(rozporządzenie Rady nr 1/2003, art. 23 ust. 2, 3; komunikat Komisji 2006/C 210/02, pkt 19–24)
30. Konkurencja – Grzywny – Kwota – Ustalenie – Kryteria – Waga naruszenia – Okoliczności łagodzące – Obowiązek postępowania przez Komisję zgodnie z wcześniejszą praktyką decyzyjną – Brak
(rozporządzenie Rady nr 1/2003, art. 23 ust. 2, 3; komunikat Komisji 2006/C 210/02, pkt 29)
31. Konkurencja – Grzywny – Ocena w zależności od indywidualnego zachowania przedsiębiorstwa – Wpływ braku zastosowania sankcji wobec innego podmiotu gospodarczego – Brak
(rozporządzenie Rady nr 1/2003, art. 23 ust. 2, 3)
1. Prawo Unii nie może dopuszczać dowodów zebranych w sposób całkowicie sprzeczny z trybem postępowania przewidzianym dla ich przeprowadzania, mającym na celu ochronę podstawowych praw zainteresowanych stron. Stosowanie się do tego trybu postępowania należy zatem postrzegać jako istotny wymóg proceduralny w rozumieniu art. 263 akapit drugi TFUE. Tymczasem naruszenie istotnego wymogu proceduralnego pociąga za sobą skutki niezależnie od tego, czy naruszenie to wyrządziło szkodę podmiotowi, który się na nie powołuje.
Co się tyczy ściślej postępowania administracyjnego z zakresu konkurencji, ustanowiony w art. 12 ust. 2 rozporządzenia nr 1/2003 zakaz używania jako dowodów, do celów innych niż ten, do którego zostały uzyskane, informacji zgromadzonych przez Komisję i organy ochrony konkurencji państw członkowskich na mocy ich uprawnień dochodzeniowych odpowiada szczególnej potrzebie, a mianowicie konieczności zapewnienia poszanowania gwarancji proceduralnych nierozerwalnie związanych ze zbieraniem informacji przez Komisję i krajowe organy ochrony konkurencji w ramach ich zadań, przy jednoczesnym umożliwieniu wymiany informacji pomiędzy tymi organami. Nie można jednak z tego zakazu wywodzić automatycznie ogólnego zakazu wykorzystywania przez Komisję jako dowodu informacji uzyskanych przez inne władze krajowe w ramach wykonywania ich obowiązków.
W tym kontekście legalność przekazania Komisji przez prokuratora krajowego lub organy właściwe w dziedzinie konkurencji informacji zebranych na podstawie krajowego prawa karnego jest zagadnieniem podlegającym prawu krajowemu. Ponadto sąd Unii nie jest właściwy do kontroli legalności aktu wydanego przez władzę krajową w świetle przepisów prawa krajowego. W związku z tym, ponieważ przekazanie spornych dokumentów w niniejszej sprawie nie zostało uznane za nielegalne przez władze krajowe, nie można uznać tych dokumentów za dowody niedopuszczalne, które trzeba wyłączyć z akt sprawy.
(por. pkt 44–46, 78, 80)
2. Zobacz tekst orzeczenia.
(por. pkt 48–53)
3. W ramach postępowania administracyjnego z zakresu konkurencji, o ile informacje uzyskane w trakcie kontroli nie powinny być wykorzystywane do celów innych niż wymienione w upoważnieniu lub w decyzji, na podstawie których przeprowadzana jest kontrola, o tyle nie można na tej podstawie zakazać Komisji wszczęcia dochodzenia w celu sprawdzenia dokładności lub uzupełnienia informacji, które uzyskała incydentalnie w trakcie poprzedniej kontroli, w przypadku gdy informacje te wskazywały na istnienie zachowań sprzecznych z traktatowymi regułami konkurencji. W ramach takiego nowego dochodzenia Komisja jest uprawniona do żądania nowych kopii dokumentów uzyskanych podczas pierwszego dochodzenia i do wykorzystywania ich jako środków dowodowych w sprawie, której dotyczy drugie dochodzenie, nie naruszając w ten sposób prawa do obrony zainteresowanych przedsiębiorstw.
W rezultacie fakt wystąpienia do przedsiębiorstwa o ponowne przedstawienie dokumentów, które zostały już przedstawione w toku pierwszego dochodzenia, nie jest niezgodny z prawem, lecz jest niezbędną przesłanką wykorzystania tych dokumentów w ramach drugiego dochodzenia.
(por. pkt 54, 55, 69, 104, 157)
4. Zobacz tekst orzeczenia.
(por. pkt 56, 57, 148)
5. W ramach postępowania administracyjnego z zakresu konkurencji to właśnie wysłanie pisma w sprawie przedstawienia zarzutów z jednej strony i dostęp do akt umożliwiający adresatowi takiego pisma zapoznanie się z dowodami znajdującymi się w aktach Komisji z drugiej strony zapewniają poszanowanie prawa do obrony.
To bowiem poprzez pismo w sprawie przedstawienia zarzutów zainteresowane przedsiębiorstwo zostaje poinformowane o wszystkich istotnych okolicznościach, na których opiera się Komisja na tym etapie postępowania. W konsekwencji dopiero po wysłaniu pisma w sprawie przedstawienia zarzutów zainteresowane przedsiębiorstwo może w pełni skorzystać z prawa do obrony.
Gdyby bowiem wspomniane uprawnienia zostały rozszerzone na okres poprzedzający wysłanie pisma w sprawie przedstawienia zarzutów, skuteczność dochodzenia Komisji zostałaby zagrożona, ponieważ już w pierwszej fazie dochodzenia Komisji przedsiębiorstwo byłoby w stanie określić, jakie informacje są już znane Komisji, a zatem i informacje, które mogą jeszcze zostać przed nią ukryte.
A zatem Komisja nie ma obowiązku poinformowania danego przedsiębiorstwa o przekazaniu dokumentów przez organ krajowy przed wysłaniem pisma w sprawie przedstawienia zarzutów.
(por. pkt 94–97)
6. W ramach postępowania administracyjnego z zakresu konkurencji udzielenie warunkowego zwolnienia z grzywien powoduje więc nadanie w postępowaniu administracyjnym szczególnego statusu przedsiębiorstwu spełniającemu warunki wymienione w pkt 8 komunikatu dotyczącego nienakładania grzywien lub obniżenia ich kwoty w sprawach dotyczących karteli, co wywołuje określone skutki prawne. To warunkowe zwolnienie z grzywien nie jest jednakże w żaden sposób porównywalne z ostatecznym zwolnieniem z grzywien, które udzielane jest dopiero po zakończeniu postępowania administracyjnego.
Dopiero na końcu postępowania administracyjnego, gdy Komisja wydaje decyzję końcową, w decyzji tej udziela ona lub odmawia przyznania przedsiębiorstwu korzystającemu z warunkowego zwolnienia z grzywny zwolnienia z grzywny w pełnym słowa znaczeniu. W tym właśnie momencie status procesowy wynikający z warunkowego zwolnienia z grzywny przestaje wywoływać skutki prawne.
Z systemu, jaki przewidziano w komunikacie w sprawie współpracy, wynika zatem, że przed wydaniem decyzji końcowej przedsiębiorstwo, które ubiega się o zwolnienie z grzywny, nie otrzymuje zwolnienia z grzywien w pełnym tego słowa znaczeniu, lecz korzysta wyłącznie ze statusu procesowego, który może przekształcić się po zakończeniu postępowania administracyjnego w zwolnienie z grzywien, jeżeli spełnione zostały wymagane warunki.
W konsekwencji Komisja nie jest zobowiązana do zajęcia w sposób ostateczny stanowiska w przedmiocie wniosku o złagodzenie sankcji na etapie pisma w sprawie przedstawienia zarzutów
W tym względzie w świetle zobowiązań wynikających dla przedsiębiorstwa ze statusu proceduralnego wnioskodawcy ubiegającego się o zwolnienie z grzywny nie można uznać, że sam fakt, iż Komisja przypomniała temu przedsiębiorstwu jego status, stanowił nacisk niezgodny z prawem.
(por. pkt 116, 119, 120, 146, 154)
7. Przyznanie całkowitego zwolnienia z grzywny stanowi odstępstwo od zasady indywidualnej odpowiedzialności przedsiębiorstwa za naruszenie reguł konkurencji, które to odstępstwo uzasadnione jest celem polegającym na ułatwieniu wykrycia, prowadzenia dochodzenia i ścigania oraz odstraszania dotyczącego praktyk należących do najpoważniejszych ograniczeń konkurencji. W tych okolicznościach logiczne jest więc wymaganie, w zamian za udzielenie całkowitego zwolnienia z grzywny za mające znamiona naruszenia zachowanie, którego dopuściło się przedsiębiorstwo żądające zwolnienia z niej, żeby przedsiębiorstwo to przyczyniło się do dochodzenia prowadzonego przez Komisję poprzez współpracę, która zgodnie z brzmieniem komunikatu dotyczącego nienakładania grzywien lub obniżenia ich kwoty w sprawach dotyczących karteli powinna przebiegać „w pełni, stale i bez opóźnień”.
Z faktu uznania współpracy za „pełną” wynika, że współdziałanie, jakie powinien zapewnić wnioskodawca ubiegający się o zwolnienie w celu skorzystania ze zwolnienia z grzywny, powinno być pełne, bezwzględne i bezwarunkowe. Kwalifikacja tego współdziałania jako „stałego” i „bez opóźnień” oznacza, że powinno ono trwać przez cały okres prowadzenia postępowania administracyjnego i być co do zasady niezwłoczne.
Ponadto obniżenie kwoty grzywny na podstawie komunikatu w sprawie współpracy może być uzasadnione tylko wtedy, gdy udzielone informacje – czy, bardziej ogólnie, zachowanie danego przedsiębiorstwa – mogą świadczyć w tym względzie o prawdziwej współpracy z jego strony.
A zatem, jak wynika z pojęcia współpracy, obniżka na podstawie tego komunikatu może zostać przyznana tylko wówczas, gdy przedsiębiorstwo wykazuje swoim zachowaniem wolę takiej współpracy.
Uwaga ta ma tym bardziej zastosowanie do współpracy koniecznej do uzasadnienia skorzystania z całkowitego zwolnienia z grzywien ze względu na to, że zwolnienie stanowi jeszcze bardziej preferencyjne traktowanie niż samo tylko obniżenie grzywny. W związku z tym pojęcie współpracy „pełnej, stałej i bez opóźnień” uzasadniającej przyznanie całkowitego zwolnienia z grzywny wymaga prawdziwego i pełnego współdziałania cechującego się prawdziwą wolą współpracy.
(por. pkt 122–126)
8. Zobacz tekst orzeczenia.
(por. pkt 139)
9. W prawie konkurencji komunikat dotyczący nienakładania grzywien lub obniżenia ich kwoty w sprawach dotyczących karteli określa w sposób generalny i abstrakcyjny tryb postępowania, jaki narzuciła sobie Komisja dla celów stosowania swojego programu łagodzenia sankcji, i zapewnia w konsekwencji tym przedsiębiorstwom pewność prawa.
Komunikatu w sprawie współpracy nie można uznać za normę prawną, której w każdym razie musi przestrzegać Komisja, lecz za normę postępowania, która stanowi pewną wskazówkę dla praktyki i od której Komisja nie może odstąpić w konkretnym przypadku bez podania powodów, które byłyby zgodne z zasadą równego traktowania.
Komisja, przyjmując takie normy postępowania i ogłaszając poprzez publikację, że będzie je stosować od tej pory do przypadków w nich przewidzianych, sama wyznacza sobie granice uznania i nie może odejść od tych norm bez narażania się w danym przypadku na sankcję za naruszenie ogólnych zasad prawa, takich jak zasada równego traktowania lub zasada ochrony uzasadnionych oczekiwań.
(por. pkt 141–143)
10. W ramach postępowania administracyjnego z zakresu konkurencji fakt, że Komisja nie opiera się na pierwotnym wniosku przedsiębiorstwa o złagodzenie sankcji złożonym w innej sprawie jako na dowodzie naruszenia, nie pozwala na wykazanie, że w toku późniejszego postępowania Komisja nadużyła swych uprawnień w celu nakłonienia tego przedsiębiorstwa do potwierdzenia okoliczności faktycznych odnoszących się do innej sprawy. Obowiązek współpracy przedsiębiorstwa ubiegającego się o całkowite zwolnienie z grzywien obejmuje bowiem obowiązek współpracy pełnej, stałej i bez opóźnień w toku całego postępowania, która to współpraca może również obejmować poszukiwania i oświadczenia dotyczące okoliczności faktycznych nieobjętych początkowym oświadczeniem, będące następstwem pytań zadanych przez Komisję, gdyż udzielanie odpowiedzi na pytania to istotna część obowiązku współpracy osób wnioskujących o zwolnienie z grzywny.
Ponadto ponieważ Komisja może z obiektywnych względów zarówno rozdzielić, jak i połączyć postępowania, w przypadku gdy nie zostanie wskazany argument mający na celu podważenie przywołanych przez Komisję powodów decyzji dotyczącej tego, że stan faktyczny dwóch odrębnych postępowań należy postrzegać jako dwa oczywiście odrębne naruszenia, Komisja może słusznie uznać, że każdy kandydat do zwolnienia z grzywny powinien współpracować w ramach obu dochodzeń, które mogą być związane z tym samym wnioskiem o zwolnienie z grzywien, nawet po uzyskaniu ostatecznego zwolnienia z grzywien z tytułu naruszeń objętych jednym z tych dochodzeń.
Co więcej, skoro Komisja może oprzeć się na poszlakach z jednej sprawy jako punkcie wyjścia dla dochodzeń w innej sprawie, a obowiązek współpracy wnioskodawcy ubiegającego się o zwolnienie z grzywny rozciąga się na cały tok postępowania i pociąga za sobą obowiązek reagowania na nowe okoliczności, to fakt oparcia się na dokumencie znajdującym się w aktach innej sprawy w celu zadania pytania wnioskodawcy ubiegającemu się o zwolnienie z grzywny nie jest niezgodny z prawem.
(por. pkt 147–149, 165)
11. Zobacz tekst orzeczenia.
(por. pkt 151–153, 182, 338–343, 356, 380, 381, 495)
12. Zobacz tekst orzeczenia.
(por. pkt 175–179, 203, 217–375)
13. Zobacz tekst orzeczenia.
(por. pkt 180, 181, 261–263)
14. W prawie Unii pierwszeństwo ma zasada swobodnego doboru środków dowodowych, a jedynym kryterium istotnym dla oceny swobodnie przedstawionych dowodów jest ich wiarygodność, która zależy od ich pochodzenia, okoliczności ich sporządzenia, ich adresata oraz rozsądnego i wiarygodnego charakteru ich treści. Tym samym duże znaczenie należy przypisać okoliczności, że dokument został sporządzony w bezpośrednim związku ze zdarzeniami lub przez bezpośredniego świadka tychże zdarzeń.
(por. pkt 182, 183, 197, 222, 229, 344)
15. Zobacz tekst orzeczenia.
(por. pkt 184, 185)
16. W prawie konkurencji porozumienie może zostać uznane za mające na celu ograniczenie konkurencji, nawet gdy nie jest to jego jedyny cel, ale gdy ma także inne dozwolone cele.
(por. pkt 220, 230, 306)
17. W prawie konkurencji wymiana informacji pomiędzy konkurentami nie staje się zgodna z prawem z racji tego, że wszystkie te informacje lub niektóre z nich są publicznie znane, ponieważ każdy podmiot gospodarczy winien określać w sposób autonomiczny politykę, jaką zamierza realizować na rynku wewnętrznym. Chociaż przywołany wymóg autonomii nie wyłącza prawa podmiotów gospodarczych do przystosowywania się w sprawny sposób do stwierdzonego lub spodziewanego postępowania konkurentów, to jednak zdecydowanie sprzeciwia się on wszelkim kontaktom miedzy tymi podmiotami gospodarczymi, zarówno bezpośrednim, jak i pośrednim, których celem lub skutkiem byłoby bądź wywieranie wpływu na postępowanie aktualnego lub potencjalnego konkurenta na rynku, bądź ujawnienie temu konkurentowi postępowania, które one same zdecydowały się lub planują realizować na rynku.
W tym względzie stanowisko konkurenta w przedmiocie takiej czy innej informacji istotnej dla warunków podaży i popytu, która może być uzyskana w inny sposób niż za pośrednictwem rozmów z danymi przedsiębiorstwami oraz jej wpływu na zmiany na rynku, nie stanowi z definicji publicznie dostępnej informacji.
Co więcej, regularne dzielenie się informacjami odnoszącymi się do przyszłych cen może doprowadzić do zwiększenia w sztuczny sposób przejrzystości na rynku, na którym konkurencja już była osłabiona ze względu na szczególny kontekst prawny i wymianę informacji między konkurentami.
Dodatkowo, nawet jeżeli informacje na temat cen są znane klientom przed poinformowaniem o nich konkurentów, a w związku z tym mogą zostać uzyskane na rynku, to fakt ten nie oznacza, że w momencie wysłania konkurentom cenników ceny te stanowiły już obiektywne i bezpośrednio dostępne dane rynkowe. Ich bezpośrednie przekazanie umożliwia konkurentom zdobycie tych informacji w sposób dużo prostszy, szybszy i bardziej bezpośredni, niż miałoby to miejsce za pośrednictwem rynku. Ponadto wcześniejsze przekazanie tych informacji pozwala im na stworzenie atmosfery wzajemnej pewności co do przyszłej polityki cenowej danych przedsiębiorstw.
Wreszcie sam fakt uzyskania informacji dotyczących konkurentów, które niezależny przedsiębiorca zachowuje dla siebie jako tajemnicę handlową, wystarczy, by wykazać istnienie zamiarów antykonkurencyjnych.
(por. pkt 282, 320–324)
18. Zobacz tekst orzeczenia.
(por. pkt 302)
19. Zobacz tekst orzeczenia.
(por. pkt 303, 304)
20. Wymiana informacji między konkurentami może być niezgodna z regułami konkurencji, jeżeli zmniejsza lub znosi poziom niepewności co do funkcjonowania danego rynku i w konsekwencji ogranicza konkurencję między przedsiębiorstwami. I tak, ustalenie cen, nawet jedynie przykładowych, narusza konkurencję, gdyż pozwala wszystkim uczestnikom kartelu przewidzieć z dużym prawdopodobieństwem, jaka będzie polityka cenowa realizowana przez ich konkurentów. Mówiąc ogólniej, tego typu kartele polegają na bezpośrednim oddziaływaniu na podstawowe dla konkurencji na danym rynku parametry.
Co się tyczy konkretnie rynku bananów, poruszenie podczas dwustronnych rozmów między poinformowanymi podmiotami bardzo istotnych czynników określania wysokości podaży w stosunku do popytu, takich jak warunki meteorologiczne zarówno w krajach będących producentami owoców, jak i w tych, które są odbiorcami owoców przeznaczonych do konsumpcji, wielkość zapasów w portach i u podmiotów zajmujących się procesem dojrzewania, sytuacja w zakresie sprzedaży detalicznej i u podmiotów zajmujących się procesem dojrzewania oraz istnienie kampanii promocyjnych prowadzą niewątpliwie do wymiany informacji na temat rynku i jego rozwoju w zakresie cen.
W tym względzie nawet przy założeniu, iż pobierane później rzeczywiste ceny nie pokrywały się z zamiarami cenowymi, o których strony się wzajemnie informowały, nie zmienia to niczego w antykonkurencyjnym charakterze wymiany wspomnianych informacji. Ponadto art. 101 TFUE ma na celu, na wzór innych przepisów prawa konkurencji zawartych w traktacie, ochronę nie tylko bezpośrednich interesów konsumentów, lecz również struktury rynku i w ten sposób – konkurencji jako takiej.
W szczególności fakt, że uzgodniona praktyka nie ma bezpośredniego wpływu na poziom cen, nie stoi na przeszkodzie temu, aby móc stwierdzić, że ograniczała ona konkurencję między przedsiębiorstwami, których dotyczyła. Na ceny rzeczywiście stosowane na rynku mogą mieć bowiem wpływ będące poza kontrolą członków porozumienia czynniki zewnętrzne, takie jak ogólne zmiany w gospodarce, zmiana popytu w danym sektorze lub zdolności negocjacyjne klientów.
(por. pkt 328–330, 388, 391, 456, 457, 536, 537)
21. Zobacz tekst orzeczenia.
(por. pkt 400–403)
22. W ramach postępowania administracyjnego z zakresu konkurencji wśród gwarancji przyznanych przez porządek prawny Unii wymienia się między innymi obowiązek zbadania przez właściwą instytucję w sposób staranny i bezstronny wszystkich istotnych okoliczności danego przypadku.
W tym zakresie gwarancja prawa do obrony nie wymaga, aby Komisja przeprowadziła przesłuchanie świadków wskazanych przez zainteresowanych, gdy uzna, że sprawa została zbadana w sposób wystarczający. O ile bowiem art. 10 ust. 3 rozporządzenia nr 773/2004 odnoszącego się do prowadzenia przez Komisję postępowań zgodnie z art. [101 TFUE] i [102 TFUE] przewiduje, że przedsiębiorstwa i związki przedsiębiorstw objęte postępowaniem prowadzonym na podstawie rozporządzenia nr 1/2003 mogą zaproponować, aby Komisja wysłuchała osób, które mogą potwierdzić fakty przedstawione w ich uwagach, o tyle z art. 13 tego rozporządzenia wynika, że Komisja dysponuje racjonalnym zakresem uznania w ocenie wagi, jaką może mieć przesłuchanie osób, których zeznania mogą mieć znaczenie dla prowadzenia sprawy.
(por. pkt 405, 406)
23. W prawie konkurencji porównanie między pojęciem porozumienia a pojęciem uzgodnionej praktyki ukazuje, że z subiektywnego punktu widzenia obejmują one formy zmowy mające taki sam charakter i różniące się od siebie jedynie intensywnością i formami, w których się ujawniają. Wobec tego, chociaż pojęcia porozumienia i uzgodnionej praktyki zawierają częściowo różne elementy składowe, nie są one wzajemnie sprzeczne. Komisja nie ma zatem obowiązku precyzyjnego zakwalifikowania każdego stwierdzonego zachowania jako porozumienia lub uzgodnionej praktyki, ale ma prawo kwalifikować niektóre z tych zachowań jako „porozumienia”, a inne jako „praktyki uzgodnione”.
A zatem okoliczność, że wspomniane naruszenie dotyczy tylko dwóch przedsiębiorstw, w tym jednego niewielkiego, oraz że nie trwało ono dłużej niż dziewięć miesięcy, nie zmienia faktu, że Komisja nie ma obowiązku precyzyjnego zakwalifikowania każdego stwierdzonego zachowania jako porozumienia lub uzgodnionej praktyki, ale ma prawo kwalifikować niektóre z tych zachowań jako „porozumienia”, a inne jako „praktyki uzgodnione”. W tym względzie, jeżeli Komisja wykaże w sposób wymagany prawem zaistnienie kontaktów pomiędzy stronami, nie można wymagać, aby Komisja oznaczała precyzyjnie każdy odrębny moment, w którym strony dokonywały uzgodnień.
(por. pkt 418, 419, 453)
24. Zobacz tekst orzeczenia.
(por. pkt 421–431, 469, 471, 472)
25. W prawie konkurencji stwierdzenia, że przedsiębiorstwo dopuściło się naruszenia, nie można wykluczyć na tej podstawie, że inne przedsiębiorstwa nie były objęte ściganiem. Okoliczność, że w odniesieniu do podmiotu gospodarczego, który znajdował się w sytuacji podobnej do sytuacji przedsiębiorstwa, któremu zarzucono naruszenie, Komisja nie stwierdziła naruszenia, w żadnym razie nie może skutkować wykluczeniem stwierdzenia naruszenia wobec przedsiębiorstw, którym jest ono zarzucane, jeżeli naruszenie to zostało prawidłowo udowodnione.
(por. pkt 461)
26. Naruszenie art. 101 ust. 1 TFUE może wynikać nie tylko z pojedynczego działania, ale również z szeregu działań, a nawet z zachowania o charakterze ciągłym. Taka wykładnia nie może zostać podważona ze względu na to, że jeden lub kilka elementów tego szeregu działań lub tego zachowania o charakterze ciągłym mogą również stanowić, same w sobie i rozpatrywane odrębnie, naruszenie wspomnianego postanowienia. W wypadku gdy różne działania wpisują się w całościowy plan ze względu na ich identyczny cel polegający na zakłócaniu konkurencji na rynku wewnętrznym, Komisja jest uprawniona do przypisania odpowiedzialności za te działania na podstawie udziału w naruszeniu rozpatrywanym jako całość.
W tym względzie pojęcie jednolitego naruszenia odnosi się do sytuacji, w której kilka przedsiębiorstw uczestniczyło w naruszeniu polegającym na ciągłym zachowaniu, mającym jeden cel gospodarczy w postaci zakłócenia konkurencji, lub na poszczególnych naruszeniach powiązanych ze sobą tożsamością przedmiotu (ten sam cel wszystkich elementów składowych) i podmiotów (te same zainteresowane przedsiębiorstwa, świadome tego, że działają we wspólnym celu).
Ponadto pojęcie jednolitego naruszenia może odnosić się do kwalifikacji prawnej antykonkurencyjnego zachowania polegającego na porozumieniach, uzgodnionych praktykach i decyzjach związków przedsiębiorstw.
(por. pkt 478–480, 491)
27. W dziedzinie porozumień, decyzji i uzgodnionych praktyk pojęcie ogólnego planu pozwala Komisji domniemywać, że popełnienie naruszenia nie zostało przerwane, nawet jeżeli w odniesieniu do określonego okresu nie dysponuje ona dowodem uczestnictwa danego przedsiębiorstwa w tym naruszeniu, w przypadku gdy przedsiębiorstwo to uczestniczyło w naruszeniu przed tym okresem i po nim oraz gdy nie istnieją dowody lub poszlaki mogące pozwolić przypuszczać, że naruszenie w odniesieniu do tego przedsiębiorstwa zostało przerwane. W takim wypadku Komisja będzie mogła nałożyć grzywnę za cały okres naruszenia, wraz z okresem, w odniesieniu do którego nie dysponuje ona dowodami uczestnictwa danego przedsiębiorstwa.
W tym względzie, o ile w ramach badania, czy Komisja wywiązała się z ciężaru dowodu i wykazała w wymagany prawem sposób istnienie naruszenia, należy oceniać całość materiału dowodowego, o tyle badanie prowadzone w celu ustalenia ciągłego charakteru owego naruszenia nie polega na analizie, czy zbiór dowodów w całości pozwala rozsądnie przyjąć, że naruszenie to trwało nieprzerwanie przez cały okres, którego dotyczą te dowody, lecz czy Komisja przedstawiła dowody dotyczące okoliczności wystarczająco bliskich w czasie, które pozwalałyby logicznie przyjąć, że naruszenie to trwało nieprzerwanie pomiędzy dwiema konkretnymi datami.
Natomiast w przypadku, gdy dokonawszy w kontekście działania danego kartelu oceny okresu oddzielającego dwa przejawy zachowania stanowiącego naruszenie, można uznać, że uczestnictwo przedsiębiorstwa w naruszeniu zostało przerwane i że przedsiębiorstwo uczestniczyło w naruszeniu przed przerwaniem i po nim, naruszenie to powinno być uznane za powtarzające się, o ile – tak jak w przypadku ciągłego naruszenia – istnieje jednolity cel realizowany przez naruszenie przed przerwaniem i po nim. Taki jednolity cel może zostać wywiedziony z tożsamości celów analizowanych praktyk, rozważanych produktów, przedsiębiorstw, które uczestniczyły w zmowie, głównych zasad wprowadzenia jej w życie, osób fizycznych reprezentujących przedsiębiorstwa i wreszcie geograficznego zakresu stosowania owych praktyk. Naruszenie jest w takim wypadku jednolite i powtarzające się, i chociaż Komisja może nałożyć grzywnę za cały okres naruszenia, to jednak nie może nałożyć jej za okres, w którym naruszenie zostało przerwane.
(por. pkt 481–484, 494, 496)
28. Zobacz tekst orzeczenia.
(por. pkt 502–511)
29. Zobacz tekst orzeczenia.
(por. pkt 508, 525, 528–532, 538, 539)
30. Zobacz tekst orzeczenia.
(por. pkt 548, 549, 552, 553)
31. Zobacz tekst orzeczenia.
(por. pkt 556–558)