Sprawa C‑456/02

Michel Trojani

przeciwko

Centre public d'aide sociale de Bruxelles (CPAS)

(wniosek o wydanie orzeczenia w trybie prejudycjalnym złożony przez Tribunal du travail de Bruxelles)

Swobodny przepływ osób – Obywatelstwo Unii Europejskiej – Prawo pobytu – Dyrektywa 90/364/EWG – Ograniczenia i warunki – Osoba pracująca w schronisku w zamian za korzyści w naturze – Prawo do świadczeń z pomocy społecznej

Streszczenie wyroku

1.        Swobodny przepływ osób – Swoboda przedsiębiorczości – Swobodne świadczenie usług – Postanowienia Traktatu – Zakres stosowania – Obywatel Państwa Członkowskiego, który wykonuje na rzecz schroniska prace w wymiarze ok. 30 godzin tygodniowo w zamian za korzyści w naturze i w pieniądzu – Wyłączenie

(art. 43 WE i  49 WE)

2.        Swobodny przepływ osób – Pracownicy – Pojęcie – Istnienie stosunku pracy – Wykonywanie działalności konkretnej i rzeczywistej – Obywatel Państwa Członkowskiego, który wykonuje na rzecz schroniska prace w wymiarze ok. 30 godzin tygodniowo w zamian za korzyści w naturze i w pieniądzu – Ocena przez sąd krajowy

(art. 39 WE)

3.        Obywatelstwo Unii Europejskiej – Prawo do swobodnego przemieszczania się i przebywania na terytorium Państw Członkowskich – Prawo pobytu – Bezpośrednie stosowanie art. 18 ust.1WE – Ograniczenia i warunki – Stosowanie z poszanowaniem ogólnych zasad prawa wspólnotowego w szczególności zasady proporcjonalności – Nieaktywny z punktu widzenia ekonomicznego obywatel Unii, który posiada zezwolenie na pobyt wydane przez przyjmujące Państwo Członkowskie – Skorzystanie z równego traktowania przy świadczeniu z pomocy społecznej zapewniającym minimum egzystencji

(art. 12 WE i 18 ust. 1 WE)

1.        Obywatel Państwa Członkowskiego, który w innym Państwie Członkowskim wykonuje na rzecz schroniska i pod jego kierownictwem różne prace w wymiarze ok. 30 godzin tygodniowo, w ramach indywidualnego programu integracji i który w zamian za to otrzymuje korzyści w naturze i w pieniądzu nie podlega przepisom art. 43 WE i art. 49 WE.

Po pierwsze bowiem, prawo przedsiębiorczości, o którym mowa w art. 43–48 WE obejmuje jedynie podejmowanie i wykonywanie wszelkiej działalności prowadzonej na własny rachunek, a także zakładanie przedsiębiorstw i zarządzanie nimi oraz tworzenie agencji, oddziałów lub filii. Wyłączona jest spod niego zatem najemna działalność zarobkowa.

Po drugie, działalność wykonywana w sposób stały lub przynajmniej bez dających się przewidzieć ograniczeń w czasie nie podlega wspólnotowym przepisom dotyczącym świadczenia usług.

(por. pkt 20, 22, 27–29 oraz pkt 1 sentencji)

2.        Obywatel Państwa Członkowskiego, który w innym Państwie Członkowskim wykonuje na rzecz schroniska i pod jego kierownictwem różne prace w wymiarze ok. 30 godzin tygodniowo, w ramach indywidualnego programu integracji i który w zamian za to otrzymuje korzyści w naturze i w pieniądzu może dochodzić prawa pobytu w charakterze pracownika w rozumieniu art. 39 WE tylko jeżeli działalność zarobkowa, którą wykonuje, ma charakter konkretny i rzeczywisty. Sąd krajowy powinien dokonać ustaleń niezbędnych do oceny, czy ma to miejsce w zawisłej przed nim sprawie. W tej kwestii winien on oprzeć się na obiektywnych kryteriach i dokonać całościowej oceny wszystkich okoliczności sprawy, które mają związek z przedmiotowym zajęciem i stosunkiem pracy. Powinien on w szczególności sprawdzić, czy można uznać, że rzeczywiste świadczenia udzielane przez daną osobę zaliczają się do normalnego rynku pracy. W tym celu można wziąć pod uwagę status i praktykę schroniska, treść programu reintegracji społecznej i charakter oraz sposób wykonywania prac.

(por. pkt 17, 20, 22, 24, 29 oraz pkt 1 sentencji)

3.        Obywatel Unii Europejskiej, któremu nie przysługuje w przyjmującym Państwie Członkowskim prawo pobytu na podstawie art. 39 WE, 43 WE lub art. 49 WE może jedynie z racji bycia obywatelem Unii korzystać z prawa pobytu w tym państwie bezpośrednio na podstawie art. 18 ust. 1 WE. Wykonywanie tego prawa podlega ograniczeniom i warunkom przewidzianym w tym postanowieniu, wśród których występuje posiadanie wystarczających środków, jednak właściwe władze powinny czuwać, aby stosowanie tych ograniczeń i warunków przebiegało z poszanowaniem ogólnych zasad prawa wspólnotowego, a w szczególności zasady proporcjonalności. Jednakże gdy zostanie wykazane, że nieaktywny z punktu widzenia ekonomicznego obywatel Unii posiada zezwolenie na pobyt, może on powołać się na art. 12 WE w celu przyznania mu świadczenia z pomocy społecznej, takiego jak zasiłek zapewniający minimum egzystencji.

(por. pkt 33, 43, 46 oraz pkt 2 sentencji)